skrypt z prawa rodzinnego egzamin 14 poprawiony


1.

A) Prawne definicje rodziny

Aktualnie nie ma jednej ogólnej, legalnej definicji rodziny - w różnych ustawach jest ona definiowana różnie, zależnie od tego jakie skutki chciał osiągnąć ustawodawca. Najogólniej można ją zdefiniować jako grupę 2 lub więcej osób, złączonych relacją pokrewieństwa lub małżeństwa. Ustawy szczegółowe zawierają własne definicje rodziny, np.

B) Wspieranie rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

WSPIERANIE RODZINY - art. 2 ust. 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej def.: Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji.

Chodzi tu o system pieczy nad osobą dziecka (w odróżnieniu od pieczą nad jego majątkiem i reprezentacją dziecka), przy czym funkcja wychowawcza to elementy związane z kształceniem, kształtowaniem światopoglądu, a opiekuńcza - to kwestie bytowe dziecka (jedzenie, ubranie). Tu skupiamy się na problemie opiekuńczo-wychowawczym, gdy rodzina wadliwie wykonuje te funkcje (KRO wskazuje obowiązki związane z wychowaniem: Art. 96. § 1. KRO Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Art. 100. § 1. KRO Sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielać pomocy rodzicom, jeżeli jest ona potrzebna do należytego wykonywania władzy rodzicielskiej. W szczególności każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej, a także zwrócić się do sądu opiekuńczego lub innego właściwego organu władzy publicznej o zapewnienie dziecku pieczy zastępczej. Art. 100 § 2. KRO W wypadkach, o których mowa w § 1, sąd opiekuńczy lub inne organy władzy publicznej zawiadamiają jednostkę organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, o potrzebie udzielenia rodzinie dziecka odpowiedniej pomocy. Właściwa jednostka organizacyjna wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej jest obowiązana informować sąd o rodzajach udzielanej pomocy i jej rezultatach.); Na czym to polega wskazuje art. 8 ust. 1 i 3: ,,Art. 8 ust. 1. Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wójt zapewnia wsparcie, które polega w szczególności na:

1) analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;

2) wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;

3) rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;

4) podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;

5) pomocy w integracji rodziny;

6) przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;

7) dążeniu do reintegracji rodziny.

3. Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego.

C) Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych: Art. 4. 1. - Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Art. 8. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: 4a) wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej. Art. 12a. 1. Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka.

2. Dodatek przysługuje w wysokości 50,00 zł (obecnie 80 zł - §2 pkt. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych) miesięcznie na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego - czyli:

- do czasu ukończenia przez dziecko:

[Art. 7. Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli:

1) dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;

2) dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;

3) osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;

4) pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;

5) osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:

a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,

b) ojciec dziecka jest nieznany,

c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,

d) sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;

6) członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej].

Jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty określonej w ustawie (zasadniczo 504,00 zł - obecnie 539 zł; gdy dziecko niepełnosprawne - 583 zł - obecnie 623 zł).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 postępowanie jest wszczynane na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ciąży obowiązek alimentacyjny.

2.

A) Prawne definicje małżeństwa

Zatem przesłankami konstytutywnymi zawarcia małżeństwa (jego zaistnienia) są:

  1. Różnica płci nupturientów

  2. Złożenie oświadczenia przed osobą do tego upoważnioną (kierownik USC, ale też właściwy duchowny, konsul lub osoba pełniąca funkcje konsula)

  3. Oświadczenie jednoczesne (można przez pełnomocnika - art. 6 KRO)

  4. Oświadczenie o określonej treści - rota - sposób wskazany w art. 7 §3 KRO, w przypadku małżeństwa wyznaniowego konieczne jest oświadczenie o woli wywołania skutków cywilnych (art. 1 §2)

  5. Brak przeszkód wskazanych w art. 10-15 KRO (wieku, ubezwłasnowolnienia całkowitego, choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, pozostawania w związku małżeńskim, pokrewieństwa lub powinowactwa, przysposobienia)

B) System pieczy zastępczej w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej

SYSTEM PIECZY ZASTĘPCZEJ - art. 2 ust. 2 Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej - System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Zatem jest to sytuacja kiedy rodzina nie wykonuje swoich funkcji opiekuńczo-wychowawczych.

C) Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka

niepełnosprawnego

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych: Art. 4. 1. - Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Art. 8. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: 5) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego.

Art. 13. 1. Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na pokrycie zwiększonych wydatków związanych z rehabilitacją lub kształceniem dziecka w wieku:

1) do ukończenia 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności;

2) powyżej 16 roku życia do ukończenia 24 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

2. Dodatek przysługuje miesięcznie w wysokości:

1) 50,00 zł - obecnie 60 zł §2 pkt. 6 lit. a. rozporządzenia Rady Ministrów - na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;

2) 70,00 zł - obecnie 80 zł §2 pkt. 6 lit. b. rozporządzenia Rady Ministrów - na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

3.

A) Zasady prawne w prawie rodzinnym

  1. Z. szczególnej ochrony rodziny - art. 18 i 71 Konstytucji; w KRO art. 10 §1, (zachowanie małżeństwa) 23, 27, 39, (obowiązek współdziałania dla dobra rodziny) 45 §1, 128 i n. (alimentacja i pomoc państwa), ustawa o świadczeniach rodzinnych

  2. Z. dobra dziecka - władza rodzicielska, przysposobienie, opieka, ratyfikacja Konwencji o prawach dziecka, RPD

  3. Trwałości małżeństwa - to też instrument ochrony rodziny jako grupy społecznej tworzącej korzystne dla dziecka środowisko życia i rozwoju - cel: stabilizacja stosunków rodzinnych

  4. z. uniezależnienia osobistych stosunków rodzinnych od wpływów obcych tym stosunkom elementów majątkowych - by nie zawierać małżeństwa czy też np. adoptować dziecka tylko z uwagi na majątek - niewyrażona wprost w przepisach

  5. z. świeckości - kompetencja organów państwa do rozstrzygania spraw rodzinnych zapewnia jednolitą pozycję prawną i tryb orzekania

  6. z. ochrony prywatności życia rodzinnego

  7. z. solidarności grupy rodzinnej - np. możliwość odmowy zeznań (?)

B) Prawa dziecka w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Art. 4. Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: Stosując ustawę, należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny oraz prawo dziecka do:

1)   wychowania w rodzinie, a w razie konieczności wychowywania dziecka poza rodziną - do opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej, jeśli jest to zgodne z dobrem dziecka;

2)   powrotu do rodziny;

3)   utrzymywania osobistych kontaktów z rodzicami, z wyjątkiem przypadków, w których sąd zakazał takich kontaktów;

4)   stabilnego środowiska wychowawczego;

5)   kształcenia, rozwoju uzdolnień, zainteresowań i przekonań oraz zabawy i wypoczynku;

6)   pomocy w przygotowaniu do samodzielnego życia;

7)   ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie dziecka;

8)   informacji i wyrażania opinii w sprawach, które go dotyczą, odpowiednio do jego wieku i stopnia dojrzałości;

9)   ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem;

10)  poszanowania tożsamości religijnej i kulturowej;

11)  dostępu do informacji dotyczących jego pochodzenia.

Są to zarówno prawa dziecka w rodzinie jak i obowiązek i prawo rodziny względem dziecka

C) Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych: Art. 4. 1. - Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Art. 8. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: 6) rozpoczęcia roku szkolnego;

Art. 14. 1. Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, a także osobie uczącej się na częściowe pokrycie wydatków związanych z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego.

1a. Dodatek przysługuje również na dziecko rozpoczynające roczne przygotowanie przedszkolne.

2. Dodatek przysługuje raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego albo rocznego przygotowania przedszkolnego, w wysokości 100,00 zł na dziecko.

3. Wniosek o wypłatę dodatku składa się do dnia zakończenia okresu zasiłkowego, w którym rozpoczęto rok szkolny albo roczne przygotowanie przedszkolne. (okres zasiłkowy - oznacza to okres od dnia 1 listopada do dnia 31 października następnego roku kalendarzowego, na jaki ustala się prawo do świadczeń rodzinnych - art. 3 pkt. 10)

4. Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.

4.

A) Zasady prawne odnoszące się do małżeństwa:

  1. z. heteroseksualności - art. 18 konstytucji

  2. z. monogamii - art. 13 §1 KRO, art. 206 KK

  3. z. świeckości - nie ogranicza możliwości zawarcia małżeństwa wyznaniowego, tyle że nie wywoła ono skutków prawnych o ile nie zostaną spełnione warunki z art. 1 §2 KRO (m.in. zaświadczenie o braku przeszkód z USC i sporządzenie aktu małżeństwa)

  4. z. równego traktowania świeckiej i wyznaniowej formy zawierania małżeństwa

  5. z. trwałości - nie sformułowana wprost, ale wynika z przepisów art. 10 §3, 12 §3, 56 §2 i 3

  6. równouprawnienia małżonków - zasada konstytucyjna (do wychowania dziecka, w stosunkach majątkowych, kwestie nazwiska), art. 23, 27, 43 §3, 135 §2 KRO

B) Podmiotowość rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Na podmiotowość rodziny w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wskazuje art. 4 zd. 1 ,,Stosując ustawę, należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny” , definiuje się to jako rozdzielną podmiotowość dziecka i rodziny - kontrowersyjne, bo rodzina nie jest normatywnie zdefiniowana i nie wiadomo komu tą bezpośrednią podmiotowość przypisać. Ewentualnie podmiotowość rodziny jest elementem pośrednim - czerpie ją od poszczególnych członków rodziny - tu od dziecka. Dominuje zatem koncepcja, że prawa poszczególnych członków rodziny, to też prawa rodziny jako takiej. Zob. także Art. 30. Ust. 1. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka.”, art. 74 ,, Art. 74. 1. Rodziną pomocową może być:

1) rodzina zastępcza niezawodowa, rodzina zastępcza zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka;

2) małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub rodziny przysposabiającej.” - Ustawa wskazuje konkretne osoby tworzące rodzinę, od których rodzina nabywa podmiotowość

C) Dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych: Art. 4. 1. - Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Art. 8. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: 7) podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.

Art. 15. 1. Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka lub osobie uczącej się:

1) w związku z zamieszkiwaniem [stancja, bursa, internat] w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności - w wysokości 80 zł (obecnie 90 zł) miesięcznie na dziecko albo

2) w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej - w wysokości 40 zł (obecnie 50 zł) miesięcznie na dziecko.

2. Dodatek przysługuje przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki od września do czerwca następnego roku kalendarzowego.

5.

A) Podmiotowość rodziny - problematyka prawna

Jest kwestią dyskusyjną, czy występuje coś takiego jak podmiotowość rodziny z tego względu, że pozostaje dyskusyjne jak ten podmiot dookreślić skonstruować, nadać cechę podmiotowości zwłaszcza gdy kodeks cywilny nie wskazuje innych podmiotów prawa niż osoba fizyczna prawna i jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, zwłaszcza, że nie ma nawet jednej ogólnej definicji rodziny. Rodzina nie jest osobą prawną, ale też nie jest osobą ułomną, bo ten status musi nadać ustawa, z kolei koncepcja czwórpodziału podmiotów prawa wymagałaby istnienia ogólnej, legalnej definicji rodziny. Obecnie istnieje możliwość by rodzina funkcjonowała w obrocie prawnym w procesie cywilnym w ramach powództwa zbiorowego. Na podmiotowość prawną rodziny wskazuje konstrukcja przepisów, mówiących, np. że ,,rodzina ma prawo do …”, ,,rodzina może…”, ,,rodzina spełnia warunki…” jak np. w Konstytucji gdzie w art. 71 ust. 1 stanowi, że ,,państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”; w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ustawie o świadczeniach rodzinnych, ustawie o pomocy społecznej. Na gruncie interpretacji dochodzi jednak do problemów co to znaczy, że rodzina ,,ma prawo” i kto wchodzi w jej skład.

a) jest zorganizowaną jednostką społeczną, która nie posiada osobowości prawnej;

b) stanowi ugrupowanie - tzw. grupę rodzinną - którą ustawodawca nieraz traktuje jako pewną całość, która z jednej strony zaspokaja potrzeby i chroni interesy jej członków, z drugiej zaś istnieje i działa w interesie społecznym;

c) jej byt nie jest uzależniony od pełnego jej składu;

d) w myśl z. autonomii rodziny ingerencja państwa (sądu) w stosunki rodzinne jest wyjątkiem ograniczonym do sytuacji szczególnych, najczęściej patologicznych.

B) Formy wspierania rodziny w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Art. 8 ust. 2. Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:

1)   pracy z rodziną;

2)   pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.

Art. 9. Rodzina może otrzymać wsparcie przez działania:

1) instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny;

2) placówek wsparcia dziennego;

3) rodzin wspierających.

C) Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka

Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych: Art. 4. 1. - Zasiłek rodzinny ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Art. 8. Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu: 1) urodzenia dziecka.

Art. 9.

6.

A) Status prawny dziecka poczętego w prawie polskim

a) status prawny nasciturusa nie jest obecnie wyraźnie określony w przepisach prawnych (Z. Radwański);

b) zgodnie z art. 8 KC „każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”;

c) wg Z. Radwańskiego należy sądzić, że sytuację prawną nasciturusa najlepiej objaśnia reprezentowana już w doktrynie polskiej (np. M. Pazdan, A. Szpunar, B. Walaszek) koncepcja warunkowej zdolności prawnej (tzn. przysługuje ona nasciturusowi pod warunkiem zawieszającym, że urodzi się on żywy) - założenia:

 prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane, a jedynie zabezpieczone,

 przyjęcie rzymskiej reguły ogólnej, zgodnie z którą dziecko nienarodzone należy potraktować jako już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyść - wyrazem tego jest instytucja kurateli dziecka poczętego (curator ventris, art. 182 KRO);

d) na mocy przepisów szczególnych jeżeli dziecko poczęte, jeśli urodzi się żywe (zob. domniemanie ustanowione w art. 9 KC), nabywa prawa ze stosunków prawnych, które miały miejsce w okresie jego życia prenatalnego może:

 dziedziczyć po osobie, która zmarła zanim się ono urodziło (art. 927 § 2 KC);

 być osobą uprawnioną do zapisu dokonanego przez osobę, która zmarła zanim się ono urodziło (art. 972);

 żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem (art. 446¹ KC);

 zostać uznane w fazie płodowej przez ojca (art. 75 KRO);

B) Praca z rodziną w świetle ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Art. 10 ust. 3 Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie:

1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;

2) terapii i mediacji;

3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;

4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;

5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej "grupami wsparcia" lub "grupami samopomocowymi".

4. Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną.

Podmioty, które mają gwarantować wspieranie rodziny to placówki wsparcia dziennego i rodziny wspierające. Można także ustanowić asystenta rodziny.

C) Zasiłek pielęgnacyjny

Jest to świadczenie opiekuńcze (art. 2 pkt. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych) w ramach świadczeń rodzinnych.

Art. 16.

1) niepełnosprawnemu dziecku;

2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

3) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia

4) osobie, która ukończyła 75 lat.

  1. osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.

  2. jeżeli członkom rodziny przysługują za granicą świadczenia na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tych osób, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

  3. osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego [który przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia - art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych czy art. 27 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników].

7.

A) Ochrona życia poczętego w świetle prawa polskiego