Sens biol reak If biotransf ksenobiot: mają za zad przekszt subst obce w b.hydrofil i b.reakt pochodne. SensIIfazy:prowadzą z reg do utworz prod mniej toks niż zw pierwot, a więc są to reak detoks.Reak I faz: Hydroksyl- podst gr hydroksyl do łańc boczn węglowod arom i barbituran. Epoksyd- przyłącz do 2nego wiąz atom tl z utworz pierśc 3człon. Oksydatywna dezamin- utl amin endogen do keton pod wpł oksyd amin w obecn NADPH i tl cząstecz. Desulfuryl-podstaw tl w miejs S. Red zw nitrow-odpow reduktaz w war beztl przeksz aromat zw nitrow i azozw do amin 1rzęd.Prod pośred mogą być zw nitrowe i hydroksyloamin,induk tworz się methemoglob.Mech utlen ksenob w org:Utl alkoh:R-CH₂OH=(dehydrogen alkoh;woln, niespec)=R-CHO=(oksyd aldehyd,Szyb,specyf)=R-COOH=CO₂+H₂O.Wątr ludz zdol utl4÷8g alkoh ale jest to mniej niż potrafi wchł ścian jelit. Metab alkoh:Alkoh etyl bardz toks niż metyl! Dawki śmiert 10i20g/kg.CH₃OH=(dehydrogen alko,woln,niespecyf)=H-CHO=(nie Zach w tk ocznej)=H-COOK. Reak reduk:wodzian chloralu=CCl₃-CH₂OH. Hydrol arekol Arekolina=arekoidyna+alkoh metyl.Hydr aspartan:ester metyl L-aspartylo-L-fenyloalaniny=Laspartylo-L-fenyloalanina+metanol. reakIIfaz:1.Metylacja- przenies gr.metyl na cz.aminy, fenolu /merkaptanu. Przenies akt gr.metyl z koenzym S-adenozylometioniny na cz.akceptor w obecn odpow metylotransferaz.Prod jest etylowany substrat oraz S-adenozylohomocysteina.2Acylacja–*Substrat są główn kw karboksyl i aminy.*Reak kataliz przez mitochondr acetylotransferaz.R-COOH+ATP=R-CO-AMP+PP; R-CO-AMP+CoA-SH=R-CO-S-CoA+AMP; R-CO-S-CoA+R’-NH₂=R-CO-NH-R’+CoA-SH. 3.Sprzęg z siarczanATP+SO₄^-2=APS+PP; Adenozyno-5’-fosforosiarczan; APS+ATP=PAPS+ADP 3-fosfozdenozyno-5’-fosfosiarczan; PAPS+ROH=ROSO₃^-+PAP. Pochod (estry) siarczan tworz się w cytozolu w obecn odpow sulfokinaz.W post estrów siarczan wydal są aminy arom, fenole i wyż alkoh (najwięk akt w wątrob i jelit).4.Sprzęg z glukuronianUDPGA+R-XH=(UDP-GLUKURONYLOTRANSFERAZA) R-X-GLUKURONIAN+UDP kw urydyno-5’-difosforo-α-D-glukuronowy urydyno-2-fosforan UDP–glukuronylotransferaza(enzym).Oprócz ksenobiot sprzęg uleg wiele zw endogen:steroidy,bilirubina,aminy katecholowe.Estry glukuron tworz przez:*fenol,*kw karboksyl,*aminy alifatycz i aromat,*sulfoamid,*zw herterocykl.5.Sprzęg z glutationem.Najważ reak to:Tworz poch N-acetylocysteiny z udział S-transfer glutation; Nieenzym reak z metal ciężk i zw metaloorg (np.metylkiem rtęc);Rozkł nadtl przez peroksyd glutation. Peroksyd lipid3etap:inicjac,propag,terminac.Proc peroks lipid dziel się na2rodz:1peroks nieenzym;2enzymat.Znacz:Prod tego proc dokon modyf właśc fiz błon kom,w tym:obniż hydrofob lipid wnętrz błon,depolar błony,zaburz asym lipid błon,ham akt enzym błon,ham akt białek transp co w konsekw może skutk utrat integral błon wewnkom i błony plazm.Inicjac:Wolny rodn odryw H od cz wielonienas kw tł(R-H)i powst wolny rodn lipid-R^..Propag:R*+^.O2=ROO*woln rodn reag zO i tworz woln rodn ponadtl ROO*.Te z kolei mogą odryw atom H od kol cz wielonienas kw tł.W tej reak wolny rodnik nie ginie,ale reag z następ cz kw tł);*ROO+RH=^.ROOH+R*Powst nowy woln rodnik lipid R^. i wodoronadtl lipid ROOH.Cykl powtarz się wielokr do moment reak terminacji:ROOH=*RO*OH r ta może zach między 2woln rodnik alkinowymi,nadtl.Dalsze przem prodLPOzach m in drogą elim.Wodoronadtl lipid rozkł się do zw:alkany(węglowod nas),alkeny(w nienas),aldehydy(zw karbonylowe).

Hg:wulk;wietrz i erozj min zaw Hg#spal paliw stał,płyn i gaz;hutnict met żelaz i nie-;prod chloru met rtęc;cement;spal odpad;prod szła; przetwór surow min. wchłan przez drogi oddech w postac par. Z płuc do krwi- wnik do erytrocyt-jest utlen. wnik domózg,przenik przez barier łożysk do krwi płod. wydal z mocz. Kumul w nerk uszkadz je. zatruc doust po kilkunastu min gwałt wymiot z dom.krwi,piecz w jamie ustn i przeł, ślinot, bóle brzuch i obfit, krwaw bieg. Odwod, wstrząs i niewyd krąż/ obrzęk głośni; ostre zatruc stany pobudz,ból głow,drżen mięśn,zaburz koordyn ruch, trudn połyk, zamaz mowa, drgawk, śpiączk. Pb: wulk i pożar las#kopal rud metal kolor; złom; huty szkł; wytwórn farb, sprzęt eltechn; elciepł prac na węgl; odpad poflot; pojazd używ Pb. kumul w kościach. wnika przez ukł pokarm,źródła- żywn i źródł pozażywn(kurz, brud z z rąk i przedm)uszk proc syntez hemoglob; negat wpł na f szpik kostn,wątr;obniż poz witD;łącz się z gr.enzym i białek powod zmian we krwi i naczyn; wpł na poz Fe w org- anemia zaburz biosynt hemogl. KADM: spal paliw;hutnict met żelazn i nie-;uwaln wraz ze ściek przem; stos ocynk rur i lutow metol okuć w gosp ściek. głown drogą oddech(10-40%); pokarm(6%). Dział zal od stęż w pow,czasu naraż na dział,wpł na ukł odporn organ, choroba itai-itai,uszk nerek; rozmiękcz kości i wzrost kruchośc(osteopor).zaburz metabol Ca,fosfor,witD,cukromocz. ARSEN:spal C i paliw płyn;górnictw;hutnictw met nieżel(Cu,Ni); przem chem opart na surow min S i P;nawoz N i P. Wnikan:drogi oddech–w post pyłu, pary/gazu zal od właśc chem,rozm i wlk cz;przew pokarm; skór. Obj po kilku lat.nowotwor skór, płuc,nerek,wątrob,pęch mocz.przewlekł zatruc=zmian skórn– rogowac,przebarw,zapal skórn,podrażn i stan zapal ukł pokarm. WWA: pożar las i step,wulk; pojazd mech,piec koks,prod asfalt,piece olej,papieros.szybk i łatw wnik do org,szybk wzrast w obecn miesz oleist. Przech do wszystk tk org zaw tł i wykaz zdoln kumul się w tk tł. nowotwor całeg ukł pokarm,żołądk;rak płuc.egzemy,zmian wskaz na skłon do rogowac i licz przyp rak.PCB:przem proc chlorow;nieleg skład;pożary urządz zaw PCB;wylew przeprac olej do GL;wyciek z kondensat i transform. pob wraz z żywn(ok 97%),z powietrz i wod.zakłóc gosp enzym,uszkadz wątrob i nerki,prowadz do niepłodn. Dłtrwałe dział immunosupres, zmniej odporn org na infek bakt i schorz neurotok. zaburz f ukł endokrynolog. SO2:wulk; proc rozkł mat org; (CH₃)₂SO₄ z ocean; spal Czaw S; proc wytap rud żelaz. jako gaz rozp w wodzi silnie drażn drog oddech. w atmosf pod różn postac. Najgroźn powst z rozp w wodz bezwodn kw, kw siark- kw deszcz. Dop stęż 100g/m³, 20g/m³ źle wpł na lasy igl, 50g/m³ uszk drzewost na poz 2stop. przycz powst„smogu kw” – w zaleg mgle następ kumul zaniecz (ditl S(IV), aerozol kw siark w powiet), korozje el metal. NOx:wyład el; wyb wulk; akt bakt.spal w wys temp; emis komunik= tworz O3 i smog; przem=komin; energ przem; przem syntez chem; proc koksown. NO₂  trując gaz, oddział szkodl na r, zdrow oraz ogran widzial. W wyn utl N zaw w pow, w wys temp występ w proc spal, powst Tl N. Przy obniż temp przech w dwutl i emit do atmosf. absorb słon prom świet, wpł bezp na zmni widzial. (NO_x) z (LZO)- prekur ozon w troposf.COx:wulk; nat pożar r( temp do1000°C),nat wysych bagien i mokr;większ wystemp proc technol, w których paliw jest Ci ropa naft;spal samoch;piece gaz,olej,na paliw stał;gaz podgrz wod;kominki, kuch gaz, piece kafl.Powst w wyn niecałk spal paliw w więks proc związ z energ. bezbarwny gaz nie podrażn dróg oddech. trudno go zlokal. Powyż 300cm3/m3tzw. efekt ciepla.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.

TEORET:ogóln:def podst poj i term,opis interak międz toksyn a org,określ zakr dział toks,zajm się kinet subst toks w org,jak wygląd ich biotransf i wydal,opis dział genet,neurotok,immunotok,szczeg:system bad i opis dział truc,dziel na gr ze wzgl na wynik podob bud chem,dział,właśc/zastos użytk,Działy:toksykol lek,metal,rozp,środk och r i środ chem stos w rol,tworz szt i środ stos w gosp dom,zw prom.Doświad:zajm się truciz,bad w jaki spos dział na org;oprac model bad umożl śledz los truc w org,wyjaśn mech powst wywoł przez nie skutk toks;przystos ich do potrz rutyn ocen toksykol nowych zw chem;mozliw odnies uzysk wynik doświad do org człow.Działy:środ,przem,żywn.STOS/PRAKT:klinicz:zastos w med,poszuk now rozwiąż diagn i lecz zatruć,obej zatr ostre oraz przewl,przem i środ,w lecz stos się min.hemodializ,lecz monitorow.Doświad:określ model doświad-doskon test ocen toksykol z możliw uchwyc skutk odleg:dział rakotw,teratogen czy immunotok.sąd-lek:dokład określ przepis,dot zatruć śmierć.analit toksykol:obejm3podst kier:zabezp analit prób dośw,diagnost chem-toksyk zatruć przyżyw;kontrol higien-toksykol w przem,środ oraz dziedz spec tj.analit kontrol narkomi,uzal lęk, doping);1z dziedzin chem analit,zajm się poszuk danych trucizn,ustaw toksykol:el bezp oddział ogólspoł toksyk;monit-bież kontr toksykol,profilak-dział zapobieg. Zan żywn:Obce:a)Biol;b)Chem-azotany,-yny,benzopir,met ciężk(Hg,Pb,Cd,As,Zn,Sn,Cu)pozost środk och r,prep stos w hod,Subst poch z oper wstęp i proc techn.c)Przyp d)Mech.Nat szkod subst w żyw:Awidyna,Solanina,Amygdalina,Limaryna,Saponiny,Tioglikozydy,Inhibitory trypsyny,Zas puryn,Zw.fityn.drogi wchł ksenobiot:Drog oddech-COx,krzem.Subst lot dobrz rozp w wodz (amoniak,chlorowodór);słab rozp(ozon,NOx).Skóra-insektycyd fosforoorg.transp transepiderm:węglowod arom i alifat,aromat aminy i zw nitrow,zw fosforoorg.Transfolikul:met ciężk i ich połącz org.Ukł pokarm-nikot,kokai,cyjanki,alkoh.Żołąd-słabe.kw,jelito.cien.wydal:NerkiZmocz:leki,insektyc fosforoorg,fluorki,stront,selen,beryl,kadm,chrom,cynk,kobalt. Przew pokarm-sole met ciężk(Fe,Hg)z kałem.ślinianki ze śliną:zw jodu,salicylany,niektóre alkal.wątrob z żółcią met ciężk,lotn zw aromat,olejk eterycz.Płuca alkoh,olejk eter.dwusiarcz węgla,CO₂.Skóra-brom,jod,fenol,z potem-wit B₁i metabol.Gruc sutk-alkaloid(morfin,nikot) oraz alkoh.enz siat śródplazm hepatocyt-Enz mikrosomal-udział w reak utl,red i sprzęg.Enz katal utlen ksenob zalicz do monooksygenaz.Utl zach przy udzial monooksyg zaw cytochrom P-450.1z atom cz tl wprow do substrat,2 reduk się tworz cz wody.Elektr przenosz są przez ukł przenośn elektron (cytochrom P-450,reduktaz NADPH-cytochrom P-450oraz czyn lipid)chem zan wody:Deterg–eutrofiz(zaw N,P),rakotwór drażn,zwięk rozp subst lipofil,toks;WWAi chlorowcopoch–zakotw;Pestycyd–uleg kumul–wygin pewn gat ptak. Fenol– kumul w mięs ryb słod i słonwodn. W wodz pitn utrud chlorow. PCB kumul; In subst org– białk, tł, węglowod– eutrofi; Fosforany i azotan–eutrof.Met ciężk–kum w org.As:wątrob,nerk,skór,włos,paznok; Cd:kora ner,wątrob,kość;Hg:nerk,tarczyc,przys mózg;Pb:kość,aort,nerk,wątrob, mózg;Zn:nerk,wątrob,grucz krok,włos,paznok;Ni:grucz limfa,żeb,kość;Cr:nerk;rdzeń pacierz,kośc,mięś,Cu:wątrob,nerk,serc,mózg,jądra;Fe:erytrocyt,wątrob,śledz,szpik.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.

Sens biol reak If biotransf ksenobiot: mają za zad przekszt subst obce w b.hydrofil i b.reakt pochodne. SensIIfazy:prowadzą z reg do utworz prod mniej toks niż zw pierwot, a więc są to reak detoks.Reak I faz: Hydroksyl- podst gr hydroksyl do łańc boczn węglowod arom i barbituran. Epoksyd- przyłącz do 2nego wiąz atom tl z utworz pierśc 3człon. Oksydatywna dezamin- utl amin endogen do keton pod wpł oksyd amin w obecn NADPH i tl cząstecz. Desulfuryl-podstaw tl w miejs S. Red zw nitrow-odpow reduktaz w war beztl przeksz aromat zw nitrow i azozw do amin 1rzęd.Prod pośred mogą być zw nitrowe i hydroksyloamin,induk tworz się methemoglob.Mech utlen ksenob w org:Utl alkoh:R-CH₂OH=(dehydrogen alkoh;woln, niespec)=R-CHO=(oksyd aldehyd,Szyb,specyf)=R-COOH=CO₂+H₂O.Wątr ludz zdol utl4÷8g alkoh ale jest to mniej niż potrafi wchł ścian jelit. Metab alkoh:Alkoh etyl bardz toks niż metyl! Dawki śmiert 10i20g/kg.CH₃OH=(dehydrogen alko,woln,niespecyf)=H-CHO=(nie Zach w tk ocznej)=H-COOK. Reak reduk:wodzian chloralu=CCl₃-CH₂OH. Hydrol arekol Arekolina=arekoidyna+alkoh metyl.Hydr aspartan:ester metyl L-aspartylo-L-fenyloalaniny=Laspartylo-L-fenyloalanina+metanol. reakIIfaz:1.Metylacja- przenies gr.metyl na cz.aminy, fenolu /merkaptanu. Przenies akt gr.metyl z koenzym S-adenozylometioniny na cz.akceptor w obecn odpow metylotransferaz.Prod jest etylowany substrat oraz S-adenozylohomocysteina.2Acylacja–*Substrat są główn kw karboksyl i aminy.*Reak kataliz przez mitochondr acetylotransferaz.R-COOH+ATP=R-CO-AMP+PP; R-CO-AMP+CoA-SH=R-CO-S-CoA+AMP; R-CO-S-CoA+R’-NH₂=R-CO-NH-R’+CoA-SH. 3.Sprzęg z siarczanATP+SO₄^-2=APS+PP; Adenozyno-5’-fosforosiarczan; APS+ATP=PAPS+ADP 3-fosfozdenozyno-5’-fosfosiarczan; PAPS+ROH=ROSO₃^-+PAP. Pochod (estry) siarczan tworz się w cytozolu w obecn odpow sulfokinaz.W post estrów siarczan wydal są aminy arom, fenole i wyż alkoh (najwięk akt w wątrob i jelit).4.Sprzęg z glukuronianUDPGA+R-XH=(UDP-GLUKURONYLOTRANSFERAZA) R-X-GLUKURONIAN+UDP kw urydyno-5’-difosforo-α-D-glukuronowy urydyno-2-fosforan UDP–glukuronylotransferaza(enzym).Oprócz ksenobiot sprzęg uleg wiele zw endogen:steroidy,bilirubina,aminy katecholowe.Estry glukuron tworz przez:*fenol,*kw karboksyl,*aminy alifatycz i aromat,*sulfoamid,*zw herterocykl.5.Sprzęg z glutationem.Najważ reak to:Tworz poch N-acetylocysteiny z udział S-transfer glutation; Nieenzym reak z metal ciężk i zw metaloorg (np.metylkiem rtęc);Rozkł nadtl przez peroksyd glutation. Peroksyd lipid3etap:inicjac,propag,terminac.Proc peroks lipid dziel się na2rodz:1peroks nieenzym;2enzymat.Znacz:Prod tego proc dokon modyf właśc fiz błon kom,w tym:obniż hydrofob lipid wnętrz błon,depolar błony,zaburz asym lipid błon,ham akt enzym błon,ham akt białek transp co w konsekw może skutk utrat integral błon wewnkom i błony plazm.Inicjac:Wolny rodn odryw H od cz wielonienas kw tł(R-H)i powst wolny rodn lipid-R^..Propag:R*+^.O2=ROO*woln rodn reag zO i tworz woln rodn ponadtl ROO*.Te z kolei mogą odryw atom H od kol cz wielonienas kw tł.W tej reak wolny rodnik nie ginie,ale reag z następ cz kw tł);*ROO+RH=^.ROOH+R*Powst nowy woln rodnik lipid R^. i wodoronadtl lipid ROOH.Cykl powtarz się wielokr do moment reak terminacji:ROOH=*RO*OH r ta może zach między 2woln rodnik alkinowymi,nadtl.Dalsze przem prodLPOzach m in drogą elim.Wodoronadtl lipid rozkł się do zw:alkany(węglowod nas),alkeny(w nienas),aldehydy(zw karbonylowe).

Hg:wulk;wietrz i erozj min zaw Hg#spal paliw stał,płyn i gaz;hutnict met żelaz i nie-;prod chloru met rtęc;cement;spal odpad;prod szła; przetwór surow min. wchłan przez drogi oddech w postac par. Z płuc do krwi- wnik do erytrocyt-jest utlen. wnik domózg,przenik przez barier łożysk do krwi płod. wydal z mocz. Kumul w nerk uszkadz je. zatruc doust po kilkunastu min gwałt wymiot z dom.krwi,piecz w jamie ustn i przeł, ślinot, bóle brzuch i obfit, krwaw bieg. Odwod, wstrząs i niewyd krąż/ obrzęk głośni; ostre zatruc stany pobudz,ból głow,drżen mięśn,zaburz koordyn ruch, trudn połyk, zamaz mowa, drgawk, śpiączk. Pb: wulk i pożar las#kopal rud metal kolor; złom; huty szkł; wytwórn farb, sprzęt eltechn; elciepł prac na węgl; odpad poflot; pojazd używ Pb. kumul w kościach. wnika przez ukł pokarm,źródła- żywn i źródł pozażywn(kurz, brud z z rąk i przedm)uszk proc syntez hemoglob; negat wpł na f szpik kostn,wątr;obniż poz witD;łącz się z gr.enzym i białek powod zmian we krwi i naczyn; wpł na poz Fe w org- anemia zaburz biosynt hemogl. KADM: spal paliw;hutnict met żelazn i nie-;uwaln wraz ze ściek przem; stos ocynk rur i lutow metol okuć w gosp ściek. głown drogą oddech(10-40%); pokarm(6%). Dział zal od stęż w pow,czasu naraż na dział,wpł na ukł odporn organ, choroba itai-itai,uszk nerek; rozmiękcz kości i wzrost kruchośc(osteopor).zaburz metabol Ca,fosfor,witD,cukromocz. ARSEN:spal C i paliw płyn;górnictw;hutnictw met nieżel(Cu,Ni); przem chem opart na surow min S i P;nawoz N i P. Wnikan:drogi oddech–w post pyłu, pary/gazu zal od właśc chem,rozm i wlk cz;przew pokarm; skór. Obj po kilku lat.nowotwor skór, płuc,nerek,wątrob,pęch mocz.przewlekł zatruc=zmian skórn– rogowac,przebarw,zapal skórn,podrażn i stan zapal ukł pokarm. WWA: pożar las i step,wulk; pojazd mech,piec koks,prod asfalt,piece olej,papieros.szybk i łatw wnik do org,szybk wzrast w obecn miesz oleist. Przech do wszystk tk org zaw tł i wykaz zdoln kumul się w tk tł. nowotwor całeg ukł pokarm,żołądk;rak płuc.egzemy,zmian wskaz na skłon do rogowac i licz przyp rak.PCB:przem proc chlorow;nieleg skład;pożary urządz zaw PCB;wylew przeprac olej do GL;wyciek z kondensat i transform. pob wraz z żywn(ok 97%),z powietrz i wod.zakłóc gosp enzym,uszkadz wątrob i nerki,prowadz do niepłodn. Dłtrwałe dział immunosupres, zmniej odporn org na infek bakt i schorz neurotok. zaburz f ukł endokrynolog. SO2:wulk; proc rozkł mat org; (CH₃)₂SO₄ z ocean; spal Czaw S; proc wytap rud żelaz. jako gaz rozp w wodzi silnie drażn drog oddech. w atmosf pod różn postac. Najgroźn powst z rozp w wodz bezwodn kw, kw siark- kw deszcz. Dop stęż 100g/m³, 20g/m³ źle wpł na lasy igl, 50g/m³ uszk drzewost na poz 2stop. przycz powst„smogu kw” – w zaleg mgle następ kumul zaniecz (ditl S(IV), aerozol kw siark w powiet), korozje el metal. NOx:wyład el; wyb wulk; akt bakt.spal w wys temp; emis komunik= tworz O3 i smog; przem=komin; energ przem; przem syntez chem; proc koksown. NO₂  trując gaz, oddział szkodl na r, zdrow oraz ogran widzial. W wyn utl N zaw w pow, w wys temp występ w proc spal, powst Tl N. Przy obniż temp przech w dwutl i emit do atmosf. absorb słon prom świet, wpł bezp na zmni widzial. (NO_x) z (LZO)- prekur ozon w troposf.COx:wulk; nat pożar r( temp do1000°C),nat wysych bagien i mokr;większ wystemp proc technol, w których paliw jest Ci ropa naft;spal samoch;piece gaz,olej,na paliw stał;gaz podgrz wod;kominki, kuch gaz, piece kafl.Powst w wyn niecałk spal paliw w więks proc związ z energ. bezbarwny gaz nie podrażn dróg oddech. trudno go zlokal. Powyż 300cm3/m3tzw. efekt ciepla.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.

TEORET:ogóln:def podst poj i term,opis interak międz toksyn a org,określ zakr dział toks,zajm się kinet subst toks w org,jak wygląd ich biotransf i wydal,opis dział genet,neurotok,immunotok,szczeg:system bad i opis dział truc,dziel na gr ze wzgl na wynik podob bud chem,dział,właśc/zastos użytk,Działy:toksykol lek,metal,rozp,środk och r i środ chem stos w rol,tworz szt i środ stos w gosp dom,zw prom.Doświad:zajm się truciz,bad w jaki spos dział na org;oprac model bad umożl śledz los truc w org,wyjaśn mech powst wywoł przez nie skutk toks;przystos ich do potrz rutyn ocen toksykol nowych zw chem;mozliw odnies uzysk wynik doświad do org człow.Działy:środ,przem,żywn.STOS/PRAKT:klinicz:zastos w med,poszuk now rozwiąż diagn i lecz zatruć,obej zatr ostre oraz przewl,przem i środ,w lecz stos się min.hemodializ,lecz monitorow.Doświad:określ model doświad-doskon test ocen toksykol z możliw uchwyc skutk odleg:dział rakotw,teratogen czy immunotok.sąd-lek:dokład określ przepis,dot zatruć śmierć.analit toksykol:obejm3podst kier:zabezp analit prób dośw,diagnost chem-toksyk zatruć przyżyw;kontrol higien-toksykol w przem,środ oraz dziedz spec tj.analit kontrol narkomi,uzal lęk, doping);1z dziedzin chem analit,zajm się poszuk danych trucizn,ustaw toksykol:el bezp oddział ogólspoł toksyk;monit-bież kontr toksykol,profilak-dział zapobieg. Zan żywn:Obce:a)Biol;b)Chem-azotany,-yny,benzopir,met ciężk(Hg,Pb,Cd,As,Zn,Sn,Cu)pozost środk och r,prep stos w hod,Subst poch z oper wstęp i proc techn.c)Przyp d)Mech.Nat szkod subst w żyw:Awidyna,Solanina,Amygdalina,Limaryna,Saponiny,Tioglikozydy,Inhibitory trypsyny,Zas puryn,Zw.fityn.drogi wchł ksenobiot:Drog oddech-COx,krzem.Subst lot dobrz rozp w wodz (amoniak,chlorowodór);słab rozp(ozon,NOx).Skóra-insektycyd fosforoorg.transp transepiderm:węglowod arom i alifat,aromat aminy i zw nitrow,zw fosforoorg.Transfolikul:met ciężk i ich połącz org.Ukł pokarm-nikot,kokai,cyjanki,alkoh.Żołąd-słabe.kw,jelito.cien.wydal:NerkiZmocz:leki,insektyc fosforoorg,fluorki,stront,selen,beryl,kadm,chrom,cynk,kobalt. Przew pokarm-sole met ciężk(Fe,Hg)z kałem.ślinianki ze śliną:zw jodu,salicylany,niektóre alkal.wątrob z żółcią met ciężk,lotn zw aromat,olejk eterycz.Płuca alkoh,olejk eter.dwusiarcz węgla,CO₂.Skóra-brom,jod,fenol,z potem-wit B₁i metabol.Gruc sutk-alkaloid(morfin,nikot) oraz alkoh.enz siat śródplazm hepatocyt-Enz mikrosomal-udział w reak utl,red i sprzęg.Enz katal utlen ksenob zalicz do monooksygenaz.Utl zach przy udzial monooksyg zaw cytochrom P-450.1z atom cz tl wprow do substrat,2 reduk się tworz cz wody.Elektr przenosz są przez ukł przenośn elektron (cytochrom P-450,reduktaz NADPH-cytochrom P-450oraz czyn lipid)chem zan wody:Deterg–eutrofiz(zaw N,P),rakotwór drażn,zwięk rozp subst lipofil,toks;WWAi chlorowcopoch–zakotw;Pestycyd–uleg kumul–wygin pewn gat ptak. Fenol– kumul w mięs ryb słod i słonwodn. W wodz pitn utrud chlorow. PCB kumul; In subst org– białk, tł, węglowod– eutrofi; Fosforany i azotan–eutrof.Met ciężk–kum w org.As:wątrob,nerk,skór,włos,paznok; Cd:kora ner,wątrob,kość;Hg:nerk,tarczyc,przys mózg;Pb:kość,aort,nerk,wątrob, mózg;Zn:nerk,wątrob,grucz krok,włos,paznok;Ni:grucz limfa,żeb,kość;Cr:nerk;rdzeń pacierz,kośc,mięś,Cu:wątrob,nerk,serc,mózg,jądra;Fe:erytrocyt,wątrob,śledz,szpik.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.

Sens biol reak If biotransf ksenobiot: mają za zad przekszt subst obce w b.hydrofil i b.reakt pochodne. SensIIfazy:prowadzą z reg do utworz prod mniej toks niż zw pierwot, a więc są to reak detoks.Reak I faz: Hydroksyl- podst gr hydroksyl do łańc boczn węglowod arom i barbituran. Epoksyd- przyłącz do 2nego wiąz atom tl z utworz pierśc 3człon. Oksydatywna dezamin- utl amin endogen do keton pod wpł oksyd amin w obecn NADPH i tl cząstecz. Desulfuryl-podstaw tl w miejs S. Red zw nitrow-odpow reduktaz w war beztl przeksz aromat zw nitrow i azozw do amin 1rzęd.Prod pośred mogą być zw nitrowe i hydroksyloamin,induk tworz się methemoglob.Mech utlen ksenob w org:Utl alkoh:R-CH₂OH=(dehydrogen alkoh;woln, niespec)=R-CHO=(oksyd aldehyd,Szyb,specyf)=R-COOH=CO₂+H₂O.Wątr ludz zdol utl4÷8g alkoh ale jest to mniej niż potrafi wchł ścian jelit. Metab alkoh:Alkoh etyl bardz toks niż metyl! Dawki śmiert 10i20g/kg.CH₃OH=(dehydrogen alko,woln,niespecyf)=H-CHO=(nie Zach w tk ocznej)=H-COOK. Reak reduk:wodzian chloralu=CCl₃-CH₂OH. Hydrol arekol Arekolina=arekoidyna+alkoh metyl.Hydr aspartan:ester metyl L-aspartylo-L-fenyloalaniny=Laspartylo-L-fenyloalanina+metanol. reakIIfaz:1.Metylacja- przenies gr.metyl na cz.aminy, fenolu /merkaptanu. Przenies akt gr.metyl z koenzym S-adenozylometioniny na cz.akceptor w obecn odpow metylotransferaz.Prod jest etylowany substrat oraz S-adenozylohomocysteina.2Acylacja–*Substrat są główn kw karboksyl i aminy.*Reak kataliz przez mitochondr acetylotransferaz.R-COOH+ATP=R-CO-AMP+PP; R-CO-AMP+CoA-SH=R-CO-S-CoA+AMP; R-CO-S-CoA+R’-NH₂=R-CO-NH-R’+CoA-SH. 3.Sprzęg z siarczanATP+SO₄^-2=APS+PP; Adenozyno-5’-fosforosiarczan; APS+ATP=PAPS+ADP 3-fosfozdenozyno-5’-fosfosiarczan; PAPS+ROH=ROSO₃^-+PAP. Pochod (estry) siarczan tworz się w cytozolu w obecn odpow sulfokinaz.W post estrów siarczan wydal są aminy arom, fenole i wyż alkoh (najwięk akt w wątrob i jelit).4.Sprzęg z glukuronianUDPGA+R-XH=(UDP-GLUKURONYLOTRANSFERAZA) R-X-GLUKURONIAN+UDP kw urydyno-5’-difosforo-α-D-glukuronowy urydyno-2-fosforan UDP–glukuronylotransferaza(enzym).Oprócz ksenobiot sprzęg uleg wiele zw endogen:steroidy,bilirubina,aminy katecholowe.Estry glukuron tworz przez:*fenol,*kw karboksyl,*aminy alifatycz i aromat,*sulfoamid,*zw herterocykl.5.Sprzęg z glutationem.Najważ reak to:Tworz poch N-acetylocysteiny z udział S-transfer glutation; Nieenzym reak z metal ciężk i zw metaloorg (np.metylkiem rtęc);Rozkł nadtl przez peroksyd glutation. Peroksyd lipid3etap:inicjac,propag,terminac.Proc peroks lipid dziel się na2rodz:1peroks nieenzym;2enzymat.Znacz:Prod tego proc dokon modyf właśc fiz błon kom,w tym:obniż hydrofob lipid wnętrz błon,depolar błony,zaburz asym lipid błon,ham akt enzym błon,ham akt białek transp co w konsekw może skutk utrat integral błon wewnkom i błony plazm.Inicjac:Wolny rodn odryw H od cz wielonienas kw tł(R-H)i powst wolny rodn lipid-R^..Propag:R*+^.O2=ROO*woln rodn reag zO i tworz woln rodn ponadtl ROO*.Te z kolei mogą odryw atom H od kol cz wielonienas kw tł.W tej reak wolny rodnik nie ginie,ale reag z następ cz kw tł);*ROO+RH=^.ROOH+R*Powst nowy woln rodnik lipid R^. i wodoronadtl lipid ROOH.Cykl powtarz się wielokr do moment reak terminacji:ROOH=*RO*OH r ta może zach między 2woln rodnik alkinowymi,nadtl.Dalsze przem prodLPOzach m in drogą elim.Wodoronadtl lipid rozkł się do zw:alkany(węglowod nas),alkeny(w nienas),aldehydy(zw karbonylowe).

Hg:wulk;wietrz i erozj min zaw Hg#spal paliw stał,płyn i gaz;hutnict met żelaz i nie-;prod chloru met rtęc;cement;spal odpad;prod szła; przetwór surow min. wchłan przez drogi oddech w postac par. Z płuc do krwi- wnik do erytrocyt-jest utlen. wnik domózg,przenik przez barier łożysk do krwi płod. wydal z mocz. Kumul w nerk uszkadz je. zatruc doust po kilkunastu min gwałt wymiot z dom.krwi,piecz w jamie ustn i przeł, ślinot, bóle brzuch i obfit, krwaw bieg. Odwod, wstrząs i niewyd krąż/ obrzęk głośni; ostre zatruc stany pobudz,ból głow,drżen mięśn,zaburz koordyn ruch, trudn połyk, zamaz mowa, drgawk, śpiączk. Pb: wulk i pożar las#kopal rud metal kolor; złom; huty szkł; wytwórn farb, sprzęt eltechn; elciepł prac na węgl; odpad poflot; pojazd używ Pb. kumul w kościach. wnika przez ukł pokarm,źródła- żywn i źródł pozażywn(kurz, brud z z rąk i przedm)uszk proc syntez hemoglob; negat wpł na f szpik kostn,wątr;obniż poz witD;łącz się z gr.enzym i białek powod zmian we krwi i naczyn; wpł na poz Fe w org- anemia zaburz biosynt hemogl. KADM: spal paliw;hutnict met żelazn i nie-;uwaln wraz ze ściek przem; stos ocynk rur i lutow metol okuć w gosp ściek. głown drogą oddech(10-40%); pokarm(6%). Dział zal od stęż w pow,czasu naraż na dział,wpł na ukł odporn organ, choroba itai-itai,uszk nerek; rozmiękcz kości i wzrost kruchośc(osteopor).zaburz metabol Ca,fosfor,witD,cukromocz. ARSEN:spal C i paliw płyn;górnictw;hutnictw met nieżel(Cu,Ni); przem chem opart na surow min S i P;nawoz N i P. Wnikan:drogi oddech–w post pyłu, pary/gazu zal od właśc chem,rozm i wlk cz;przew pokarm; skór. Obj po kilku lat.nowotwor skór, płuc,nerek,wątrob,pęch mocz.przewlekł zatruc=zmian skórn– rogowac,przebarw,zapal skórn,podrażn i stan zapal ukł pokarm. WWA: pożar las i step,wulk; pojazd mech,piec koks,prod asfalt,piece olej,papieros.szybk i łatw wnik do org,szybk wzrast w obecn miesz oleist. Przech do wszystk tk org zaw tł i wykaz zdoln kumul się w tk tł. nowotwor całeg ukł pokarm,żołądk;rak płuc.egzemy,zmian wskaz na skłon do rogowac i licz przyp rak.PCB:przem proc chlorow;nieleg skład;pożary urządz zaw PCB;wylew przeprac olej do GL;wyciek z kondensat i transform. pob wraz z żywn(ok 97%),z powietrz i wod.zakłóc gosp enzym,uszkadz wątrob i nerki,prowadz do niepłodn. Dłtrwałe dział immunosupres, zmniej odporn org na infek bakt i schorz neurotok. zaburz f ukł endokrynolog. SO2:wulk; proc rozkł mat org; (CH₃)₂SO₄ z ocean; spal Czaw S; proc wytap rud żelaz. jako gaz rozp w wodzi silnie drażn drog oddech. w atmosf pod różn postac. Najgroźn powst z rozp w wodz bezwodn kw, kw siark- kw deszcz. Dop stęż 100g/m³, 20g/m³ źle wpł na lasy igl, 50g/m³ uszk drzewost na poz 2stop. przycz powst„smogu kw” – w zaleg mgle następ kumul zaniecz (ditl S(IV), aerozol kw siark w powiet), korozje el metal. NOx:wyład el; wyb wulk; akt bakt.spal w wys temp; emis komunik= tworz O3 i smog; przem=komin; energ przem; przem syntez chem; proc koksown. NO₂  trując gaz, oddział szkodl na r, zdrow oraz ogran widzial. W wyn utl N zaw w pow, w wys temp występ w proc spal, powst Tl N. Przy obniż temp przech w dwutl i emit do atmosf. absorb słon prom świet, wpł bezp na zmni widzial. (NO_x) z (LZO)- prekur ozon w troposf.COx:wulk; nat pożar r( temp do1000°C),nat wysych bagien i mokr;większ wystemp proc technol, w których paliw jest Ci ropa naft;spal samoch;piece gaz,olej,na paliw stał;gaz podgrz wod;kominki, kuch gaz, piece kafl.Powst w wyn niecałk spal paliw w więks proc związ z energ. bezbarwny gaz nie podrażn dróg oddech. trudno go zlokal. Powyż 300cm3/m3tzw. efekt ciepla.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.

TEORET:ogóln:def podst poj i term,opis interak międz toksyn a org,określ zakr dział toks,zajm się kinet subst toks w org,jak wygląd ich biotransf i wydal,opis dział genet,neurotok,immunotok,szczeg:system bad i opis dział truc,dziel na gr ze wzgl na wynik podob bud chem,dział,właśc/zastos użytk,Działy:toksykol lek,metal,rozp,środk och r i środ chem stos w rol,tworz szt i środ stos w gosp dom,zw prom.Doświad:zajm się truciz,bad w jaki spos dział na org;oprac model bad umożl śledz los truc w org,wyjaśn mech powst wywoł przez nie skutk toks;przystos ich do potrz rutyn ocen toksykol nowych zw chem;mozliw odnies uzysk wynik doświad do org człow.Działy:środ,przem,żywn.STOS/PRAKT:klinicz:zastos w med,poszuk now rozwiąż diagn i lecz zatruć,obej zatr ostre oraz przewl,przem i środ,w lecz stos się min.hemodializ,lecz monitorow.Doświad:określ model doświad-doskon test ocen toksykol z możliw uchwyc skutk odleg:dział rakotw,teratogen czy immunotok.sąd-lek:dokład określ przepis,dot zatruć śmierć.analit toksykol:obejm3podst kier:zabezp analit prób dośw,diagnost chem-toksyk zatruć przyżyw;kontrol higien-toksykol w przem,środ oraz dziedz spec tj.analit kontrol narkomi,uzal lęk, doping);1z dziedzin chem analit,zajm się poszuk danych trucizn,ustaw toksykol:el bezp oddział ogólspoł toksyk;monit-bież kontr toksykol,profilak-dział zapobieg. Zan żywn:Obce:a)Biol;b)Chem-azotany,-yny,benzopir,met ciężk(Hg,Pb,Cd,As,Zn,Sn,Cu)pozost środk och r,prep stos w hod,Subst poch z oper wstęp i proc techn.c)Przyp d)Mech.Nat szkod subst w żyw:Awidyna,Solanina,Amygdalina,Limaryna,Saponiny,Tioglikozydy,Inhibitory trypsyny,Zas puryn,Zw.fityn.drogi wchł ksenobiot:Drog oddech-COx,krzem.Subst lot dobrz rozp w wodz (amoniak,chlorowodór);słab rozp(ozon,NOx).Skóra-insektycyd fosforoorg.transp transepiderm:węglowod arom i alifat,aromat aminy i zw nitrow,zw fosforoorg.Transfolikul:met ciężk i ich połącz org.Ukł pokarm-nikot,kokai,cyjanki,alkoh.Żołąd-słabe.kw,jelito.cien.wydal:NerkiZmocz:leki,insektyc fosforoorg,fluorki,stront,selen,beryl,kadm,chrom,cynk,kobalt. Przew pokarm-sole met ciężk(Fe,Hg)z kałem.ślinianki ze śliną:zw jodu,salicylany,niektóre alkal.wątrob z żółcią met ciężk,lotn zw aromat,olejk eterycz.Płuca alkoh,olejk eter.dwusiarcz węgla,CO₂.Skóra-brom,jod,fenol,z potem-wit B₁i metabol.Gruc sutk-alkaloid(morfin,nikot) oraz alkoh.enz siat śródplazm hepatocyt-Enz mikrosomal-udział w reak utl,red i sprzęg.Enz katal utlen ksenob zalicz do monooksygenaz.Utl zach przy udzial monooksyg zaw cytochrom P-450.1z atom cz tl wprow do substrat,2 reduk się tworz cz wody.Elektr przenosz są przez ukł przenośn elektron (cytochrom P-450,reduktaz NADPH-cytochrom P-450oraz czyn lipid)chem zan wody:Deterg–eutrofiz(zaw N,P),rakotwór drażn,zwięk rozp subst lipofil,toks;WWAi chlorowcopoch–zakotw;Pestycyd–uleg kumul–wygin pewn gat ptak. Fenol– kumul w mięs ryb słod i słonwodn. W wodz pitn utrud chlorow. PCB kumul; In subst org– białk, tł, węglowod– eutrofi; Fosforany i azotan–eutrof.Met ciężk–kum w org.As:wątrob,nerk,skór,włos,paznok; Cd:kora ner,wątrob,kość;Hg:nerk,tarczyc,przys mózg;Pb:kość,aort,nerk,wątrob, mózg;Zn:nerk,wątrob,grucz krok,włos,paznok;Ni:grucz limfa,żeb,kość;Cr:nerk;rdzeń pacierz,kośc,mięś,Cu:wątrob,nerk,serc,mózg,jądra;Fe:erytrocyt,wątrob,śledz,szpik.

PESTYCYD: I.Zoocyd- zwalcz szkod zw (Insekty- owad obój; Rodenty-gryzoniobój; Nematoc- nicienio-; Larwi-; Aficydy-mszycobój; Akarac- roztoczo-; Owicy- niszcz jaj owad i ich larw) II.Fungic–grzybo-; III.Herbi- chwasto-; IV.Regul wzrost– sty mul/ ham proc życ r (defolianty– do odlistn r; desykanty– wysusz r; defloranty– us nadm il kwiat) V.Atraktant– zwab; VI. Repelenty –odstrasz. 52r-Wlki smog lond-utrzym się od5do 9XII,zmarło3-4tys os;76r- Soveso(Włochy)- emisja chmury dioksan;84r-Fabryk pestyc w Bhopal(Indie)-wyciek chem; zmarło3-4tys os,do atm ok40t truj gaz(izocyjan metyl i poch); 86r- Reaktor atom w Czarnobyl(ZSRR)-chorob poprom,dłtrwał skaż gl,wod i pow.86r-Magazyn pestyc„Sandoz”w Bazyli-pożar 1250t pestyc. 88r- Tankowiec„Exxon-Valdez”w pobl Alaski- wyciek ropy-11mln galon.IIpołXXw:zanik jez Aralskiego na skut niepraw nawadn teren Pustyn. 97r- odkryt Wlk Pacyf Plama Śmieci,szacow masa 3,5mln t zbud w90%z tworzyw szt-śmierć zw Morsk. Podz kancerog chem: genotoks (reag z DNA): dział bezp– zw alkilujące, etylenoimina, iperyt azot; dział po akt metabol– węglowod wielopierśc, nitrozoam; nieorg– met; epigenet: promotory– pestyc chlorow, sacharyna; zw cytotok– kw nitrylotrioct; modyfik dział hormon- estrag aminotriaz; zw imunosupres– tworz szt, analogi puryn; in– estry ftalowe, dioksan. Mech toks dział met na org: blok ważnych gr funk w biomolek (białk i enzym); wypier ważn jon met z biomol; zmiana akt konform biomol.