120

I N F O R M A C J A

www.suicydologia.viamedica.pl

Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom

— 10 września 2006 roku

World Suicide Prevention Day

World Suicide Prevention Day

World Suicide Prevention Day

World Suicide Prevention Day

World Suicide Prevention Day

Pod hasł

Pod hasł

Pod hasł

Pod hasł

Pod hasłem „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja”

em „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja”

em „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja”

em „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja”

em „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja”

WITH UNDERSTA

WITH UNDERSTA

WITH UNDERSTA

WITH UNDERSTA

WITH UNDERSTANDING, NEW HOPE

NDING, NEW HOPE

NDING, NEW HOPE

NDING, NEW HOPE

NDING, NEW HOPE

Inicjatywa Międzynarodowego Stowarzyszenia Zapobiegania Samobójstwom (IASP, International Association for
Suicide Prevention), współsponsorowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health Organization)

Tłumaczenie: dr. Barbara Mroziak

Dziesiąty września jest Światowym Dniem Zapobiegania Samobójstwom od 2003 roku. Co roku IASP we

współpracy z WHO wykorzystuje ten dzień, by zwrócić uwagę na samobójstwa jako na najczęstszą przy-

czynę przedwczesnych zgonów, którym można zapobiec. Pod tegorocznym hasłem: „Wraz ze zrozumie-

niem nowa nadzieja” koncentrujemy się na przełożeniu obecnej wiedzy oraz wyników badań naukowych

na opracowanie praktycznych programów i działania, które mogą ograniczyć zachowania samobójcze

i ocalić życie wielu ludzi. Zapraszamy całe społeczeństwo, stowarzyszenia, wspólnoty, naukowców, klini-

cystów, praktyków, polityków i decydentów, wolontariuszy, osoby, które straciły kogoś bliskiego wskutek

samobójstwa, oraz wszystkich zainteresowanych, aby przyłączyli się do nas w Światowym Dniu Zapobie-

gania Samobójstwom. Naszym celem jest podjęcie działań, które umożliwiłyby lepsze zrozumienie pro-

blemu samobójstwa, a także wykazanie, w jaki sposób wiedzę o samobójstwie można przełożyć na sku-

teczne programy zapobiegania samobójstwom. W tym roku Światowa Federacja Zdrowia Psychicznego

włączyła się w działalność promocyjną IASP podczas Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom.

niu emocjonalnym, o tym, że człowiek czuje się nieszczęś-
liwy i/lub jest chory psychicznie.
Samobójstwa i próby samobójcze mają poważne konse-
kwencje emocjonalne dla rodzin i przyjaciół. Brzemię żało-
by po samobójczej śmierci kogoś z rodziny może mieć sil-
ny i długotrwały wpływ na jego bliskich. Dla rodzin osób,
które próbowały popełnić samobójstwo, częstym przedmio-
tem szczególnego niepokoju i zmartwienia jest ryzyko dal-
szych zachowań samobójczych, a także własna odpowie-
dzialność, gdy starają się zapobiec kolejnym próbom.
Koszty ekonomiczne związane z samobójczą utratą życia
wielu osób również są znaczne. Składają się na nie: utra-
ta potencjału ekonomicznego wskutek zgonów samobój-
czych, częstokroć druzgocące skutki objawów żałoby po
samobójstwie, opieka lekarska i psychiatryczno-psycho-
logiczna w przypadkach prób samobójczych oraz obcią-
żenie rodzin opieką nad osobami po próbie samobójczej.

Zachowania samobójcze: zakres problemu

W nowym stuleciu na całym świecie zarejestrowano już
ponad 5 milionów zgonów samobójczych. Co roku oko-
ło milion osób na świecie umiera w ten sposób. Ta licz-
ba ofiar śmiertelnych jest większa niż łączna liczba zgo-
nów wskutek wojen i zabójstw w ciągu roku na całym
świecie. Samobójstwa stanowią istotny problem zdro-
wia publicznego w wielu krajach i są najczęstszą przy-
czyną zgonów wśród młodzieży i młodych dorosłych.
Ponadto szacuje się, że liczba prób samobójczych jest
10–20-krotnie większa niż liczba zgonów samobójczych.
Próby samobójcze ze względu na zamiar i ciężkość skut-
ków medycznych mieszczą się w przedziale od niegroź-
nych do bardzo poważnych. Na poziomie indywidual-
nym wszystkie próby samobójcze, niezależnie od roz-
miaru szkód zdrowotnych, świadczą o głębokim cierpie-

Suicydologia Tom 2, nr 1, 120–124
Copyright © 2006 Polskie
Towarzystwo Suicydologiczne
ISSN 1895–3786
www.suicydologia.viamedica.pl

121

Informacja na temat Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom

www.suicydologia.viamedica.pl

W skali międzynarodowej roczny koszt ekonomiczny za-
chowań samobójczych szacuje się na miliardy dolarów.

Zachowania samobójcze: co wiadomo

Początek XXI wieku staje się okresem konsolidacji wy-
ników badań nad zachowaniami samobójczymi. Najwię-
cej takich obserwacji przeprowadzono w latach 80. i 90.
ubiegłego wieku. Badania z zakresu zdrowia psychicz-
nego, a także epidemiologiczne, genetyczne, psychospo-
łeczne oraz biologiczne przyniosły bardzo wiele danych
składających się na ogólnie spójny obraz czynników ry-
zyka zachowań samobójczych. Dane te wskazują, jak na-
leży opracowywać programy zapobiegania samobój-
stwom w krajach zarówno uprzemysłowionych, jak i roz-
wijających się. Z przeprowadzonych badań wynika, że
zachowania samobójcze są zjawiskiem złożonym, o wielu
wzajemnie powiązanych przyczynach. Złożoność taka
nie oznacza jednak, że nie wiadomo, dlaczego ludzie
odbierają sobie życie oraz jak można ograniczyć zacho-
wania samobójcze u poszczególnych osób i w społeczeń-
stwie. Dzięki najnowszym badaniom ustalono wiele fak-
tów na temat przyczyn zachowań samobójczych i strate-
gii skutecznego zapobiegania samobójstwom.
Choroba psychiczna jest najważniejszym czynnikiem pre-
dysponującym ludzi do zachowań samobójczych. W przy-
padku osób chorych psychicznie ryzyko samobójstwa jest
10-krotnie wyższe niż u osób bez choroby psychicznej.
W większości krajów zachodnich prawie 90% osób, które
umierają wskutek samobójstwa, ma rozpoznawalne zabu-
rzenia psychiczne. W niektórych krajach azjatyckich, mię-
dzy innymi w Chinach, odsetek osób z zaburzeniami psy-
chicznymi jest dużo niższy, chociaż zaburzenia te nadal od-
grywają istotną rolę w zachowaniach samobójczych. Do za-
burzeń psychicznych najczęściej związanych z zachowaniem
samobójczym należą: depresja i dwubiegunowe zaburzenie
afektywne, nadużywanie alkoholu i innych substancji psy-
choaktywnych oraz schizofrenia. Spośród nich najczęstsza
jest depresja; 2/3 osób, które zmarły śmiercią samobójczą,
cierpiało na zaburzenia depresyjne w czasie, gdy popełniły
samobójstwo. Problem alkoholowy lub nadużywanie nar-
kotyków w połączeniu z innym zaburzeniem psychicznym
ogromnie zwiększa ryzyko zachowań samobójczych. Jednak
znaczna większość osób z zaburzeniami psychicznymi nigdy
nie popełni samobójstwa. Oznacza to, że mimo podwyższo-
nego ryzyka związanego z chorobą psychiczną większość
osób z zaburzeniami psychicznymi nie doznaje stresów życio-
wych i nie znajduje się pod wpływem innych czynników ry-
zyka składających się na wysokie zagrożenie samobójstwem
albo też otrzymuje odpowiednią pomoc umożliwiającą ra-
dzenie sobie z własnymi problemami.
Przypadki samobójstwa w rodzinie są również istotnym czyn-
nikiem ryzyka dla zachowań samobójczych: ryzyko zacho-
wań samobójczych u krewnych osoby, która popełniła lub

próbowała popełnić samobójstwo, jest 4-krotnie wyższe niż
w rodzinach, w których nie było takich przypadków. U osób,
które usiłowały popełnić samobójstwo, ryzyko podejmowa-
nia kolejnych prób samobójczych jest podwyższone, zwłasz-
cza w ciągu pierwszych 6–12 miesięcy po próbie. Złe warun-
ki socjoekonomiczne, niski poziom wykształcenia i nieko-
rzystna sytuacja społeczna, a także zły stan zdrowia fizycz-
nego również mają związek z zachowaniami samobójczymi.
Wiedząc o takich czynnikach, łatwiej będzie można ziden-
tyfikować osoby zagrożone samobójstwem, tak aby zaofe-
rować programy zapobiegania tym, którzy najbardziej ich
potrzebują.
Na tym tle takie stresujące zdarzenia, jak: zerwanie
związku, utrata ukochanej osoby, kłótnia z rodziną czy
przyjaciółmi, problemy finansowe, prawne bądź trud-
ności w pracy, a także wydarzenia wywołujące wstyd
i upokorzenie, mogą doprowadzić do próby samobój-
czej. Dostępność sposobów umożliwiających odebranie
sobie życia jest ważnym czynnikiem ryzyka dla zacho-
wań samobójczych oraz istotnym czynnikiem decydują-
cym o tym, czy próba samobójcza zakończy się śmier-
cią. Gdy ktoś jest w rozpaczliwej sytuacji lub doznaje
ostrego, silnego stresu, zwiększa się prawdopodobień-
stwo, że podejmie impulsywne zachowania samobójcze,
o ile środki umożliwiające odebranie sobie życia są dla
niego łatwo dostępne, zwłaszcza gdy zdolność oceny sy-
tuacji jest u takiej osoby przyćmiona przez chorobę psy-
chiczną, narkotyki lub alkohol.
Najnowsze wyniki badań genetycznych pozwalają lepiej
zrozumieć przypuszczalne podłoże genetyczne skłonno-
ści do zachowań samobójczych oraz tego, w jaki sposób
czynniki środowiskowe mogą wpływać na predyspozycje
do zachowań samobójczych. Duże różnice między wskaź-
nikami samobójstw w poszczególnych krajach, a także
w obrębie tego samego kraju (np. różnice między środo-
wiskiem miejskim a wiejskim) świadczą o ważnej roli czyn-
ników społecznych i innych wpływów środowiskowych.
Biochemiczne nieprawidłowości w mózgu, szczególnie
w układzie serotoninergicznym, a zwłaszcza te, które
wiążą się z impulsywnością i agresją, również przyczyniają
się do zwiększenia ryzyka zachowań samobójczych.

Zachowania samobójcze: co trzeba zrobić

Chociaż coraz więcej wiadomo o przyczynach i konse-
kwencjach zachowań samobójczych, wiedza naukowa
o tym, co najskuteczniej zapobiega samobójstwom, jest
stosunkowo niewielka. Wyzwanie, przed jakim stoimy
w XXI wieku, polega na przełożeniu naszej bardzo roz-
ległej wiedzy o tym, dlaczego ludzie próbują odebrać so-
bie życie, na skuteczne strategie, zasady postępowania,
programy i usługi, których celem jest zmniejszenie liczby
przypadków tragicznej utraty życia oraz ograniczenie ka-
tastrofalnych następstw zachowań samobójczych.

122

SUICYDOLOGIA

2006, tom 2, nr 1

www.suicydologia.viamedica.pl

Za wcześnie byłoby sugerować, że jakieś określone inter-
wencje i sposoby postępowania na pewno przyniosą najlep-
sze rezultaty. Jednak na podstawie naszej obecnej wiedzy
można wskazać następujące obszary w dziedzinie zapobie-
gania samobójstwom, które wydają się obiecujące:
Kształcenie lekarzy

w zakresie rozpoznawania i leczenia

depresji oraz zachowań samobójczych, a także postępowa-
nia w takich przypadkach może obniżyć wskaźniki częstości
samobójstw. Wiadomo już, że depresja często bywa nieroz-
poznawana i że w wielu krajach osoby, które umierają śmier-
cią samobójczą, w ciągu kilku tygodni przed śmiercią były
u lekarza. Wykazano, że dzięki kształceniu lekarzy ukierun-
kowanemu na lepsze rozpoznawanie i leczenie depresji oso-
by z tą chorobą są skuteczniej leczone, a wskaźniki częstości
samobójstw są wśród nich niższe. Takie wyniki uzyskano
w badaniach nad kształceniem lekarzy, które przeprowa-
dzono w wybranych regionach Szwecji, Węgier, Słowenii
i Japonii. To bardzo obiecujące podejście do zapobiegania
samobójstwom wymaga replikacji badań w innych krajach.
Ponadto podejście to wymaga rozszerzenia, tak by lekarze
nauczyli się wykrywać i leczyć nie tylko depresję, ale także
inne zaburzenia psychiczne zwiększające ryzyko zachowań
samobójczych, między innymi nadużywanie substancji psy-
choaktywnych. Lekarze powinni umieć lepiej ocenić ryzyko
samobójstwa i planowane leczenie, tak by uwzględnić udział
źródeł wsparcia społecznego danej osoby oraz różnych agend
i opiekunów w społeczności lokalnej.
Ograniczanie dostępu do środków umożliwiających popeł-
nienie samobójstwa

jest niekiedy niedocenianym podej-

ściem do zapobiegania samobójstwom. Jednak dane z wielu
krajów wskazują, że ograniczenie dostępności jakiegoś
określonego sposobu odbierania sobie życia zmniejsza licz-
bę samobójstw popełnionych tą metodą, a niekiedy może
także obniżyć ogólny wskaźnik liczby samobójstw. Dane
na ten temat dotyczą wielu różnych metod, począwszy od
ograniczenia dostępu do gazu z instalacji domowych, po-
przez różne formy kontroli posiadania broni palnej, ogra-
niczenie emisji tlenku węgla w spalinach samochodowych,
zmniejszenie liczby tabletek w pojedynczym opakowaniu
leków przeciwbólowych, instalowanie barier w miejscach
popularnych wśród samobójców oraz wystawianie recept
na leki klinicznie bezpieczniejsze w razie przedawkowa-
nia. Ograniczając dostępność środków, nie zajmujemy się
ani rozpaczą osoby o skłonnościach samobójczych, ani przy-
czynami tych skłonności. Jednak gdy brakuje łatwego do-
stępu do środków umożliwiających popełnienie samobój-

stwa, mniej prawdopodobne jest samobójstwo impulsyw-
ne, a w czasie potrzebnym na ich znalezienie można się
zwrócić o pomoc i ją uzyskać. Ograniczenie dostępu do
środków umożliwiających popełnienie samobójstwa może
odegrać ważną rolę w obniżaniu wskaźników liczby samo-
bójstw w takich krajach, jak Chiny, Indie i Sri Lanka,
w których odnotowuje się wiele przypadków samobójstw
przez otrucie się pestycydami. Ze względu na duże zalud-
nienie tych krajów samobójstwa popełniane przez ich
mieszkańców stanowią wysoki procent ogólnej liczby sa-
mobójstw na całym świecie. Jeśli zatem mamy osiągnąć
istotny spadek światowego wskaźnika częstości samo-
bójstw, ważną sprawą będzie zmniejszenie liczby samo-
bójstw przez otrucie się pestycydami w krajach Wschodu.
Wydaje się na przykład, że samo dostarczenie zamykanych
na klucz pojemników na pestycydy zmniejsza liczbę przy-
padków spożycia pestycydów w rejonach wiejskich.
Kształcenie przewodników środowiskowych

(community

gatekeepers). Osoby, które w społeczności lokalnej, organi-
zacjach i instytucjach pełnią funkcje przewodników (m.in.
duchowni, pracownicy szkół, izb zatrzymań dla młodocia-
nych przestępców, ośrodków opieki społecznej, domów star-
ców oraz zakładów pracy), dzięki programom wspomaga-
nia umiejętności będą mogły lepiej rozpoznawać ludzi za-
grożonych zachowaniem samobójczym i kierować ich do
odpowiedniego specjalisty. Program zapobiegania samo-
bójstwom w lotnictwie wojskowym Stanów Zjednoczonych
stanowi udany przykład tego typu działalności. Program
zrealizowany wspólnymi siłami środowiskowych placówek
lotnictwa wojskowego doprowadził do istotnego zmniejsze-
nia liczby samobójstw wśród personelu amerykańskich sił
powietrznych. Spadek liczby samobójstw opisano również
w wyniku podobnego programu wdrożonego w armii nor-
weskiej oraz w kilku więzieniach, zakładach karnych i w
różnych miejscach pracy. Ponieważ oceniono niewiele ta-
kich programów, należy dążyć do oceny skuteczności ist-
niejących programów oraz do opracowania nowych, gdy
będziemy mieli większą wiedzę na temat skutecznych ele-
mentów kształcenia przewodników (gatekeepers).
Pomoc w sytuacjach kryzysowych.

Telefony zaufania,

ośrodki interwencji kryzysowej oraz internetowe grupy
wsparcia na całym świecie codziennie reagują w tysiącach
przypadków kryzysu samobójczego. Ogromna popularność
pomocy udzielanej przez wolontariuszy i profesjonalistów
w ramach takich organizacji, jak the Samaritans, Lifeline

1

oraz telefony zaufania, skłania do wniosku, że wspomnia-

1

The Samaritans (Samarytanie) są organizacją charytatywną, która powstała w 1953 roku w Wielkiej Brytanii. Jej podstawowym celem jest udziela-

nie w warunkach pełnego zaufania emocjonalnego wsparcia osobom z myślami i planami samobójczymi w stanach rozpaczy i depresji. Zadania te
realizują wolontariusze przeszkoleni w zakresie umiejętności słuchania i empatii. Dawniej — i oczywiście do chwili obecnej —wykorzystywano
przede wszystkim bezpłatne linie telefoniczne czynne całą dobę, które po angielsku nazywa się helplines lub lifelines.

W Polsce są to telefony zaufania dla osób z różnymi problemami, np. alkoholowymi, narkotykowymi, AIDS, ale dla potencjalnych samobójców nie-
stety nie ma specjalnego telefonu zaufania, zwłaszcza takiego, który byłby czynny całą dobę.

W ostatnich latach powstają jeszcze portale internetowe z czynnymi całą dobę skrzynkami emailowymi, tak jak w telefonach zaufania, dyżurującymi
wyszkolonymi wolontariuszami. W Polsce działa jeden portal internetowy pomagający także osobom z problemami suicydalnymi: www.przyjaciele.org.

Telefony zaufania dla osób z problemami suicydalnymi i depresyjnymi pod auspicjami organizacji Samarytanie działają obecnie w około 50 krajach,
a strony internetowe są dostępne w 15 różnych językach.

123

Informacja na temat Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom

www.suicydologia.viamedica.pl

ne linie telefoniczne i internetowe grupy wsparcia zaspo-
kajają istotną potrzebę. Wyniki badań przeprowadzonych
niedawno w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wykazują,
że organizacje te często pomagają ludziom w sytuacji za-
grożenia samobójstwem, jednak niektóre ośrodki nie za-
wsze udzielają najlepszej pomocy. Ponadto wspieranie
przez telefon i Internet zwykle stanowi część procesu kie-
rowania czy zachęcania osób w kryzysie, by zgłosiły się na
leczenie lub po pomoc do innych placówek zajmujących
się zdrowiem psychicznym bądź pomocą środowiskową.
Potrzebne są: doskonalenie, ewaluacja i rozpowszechnia-
nie najlepszej praktyki w zakresie udzielania pomocy przez
telefon i Internet.
Badania przesiewowe.

Opracowano wiele programów

przesiewowych ukierunkowanych bezpośrednio na oce-
nę ryzyka samobójstwa lub obecności zaburzeń psychicz-
nych zwiększających ryzyko samobójstwa, takich jak
depresja czy nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Tego typu badania przesiewowe, prowadzone z reguły
w szkołach lub na uniwersytetach, wprawdzie mogą być
obiecujące, lecz wymagają dalszej oceny, po to by okre-
ślić ich opłacalność, zidentyfikować i udoskonalić me-
tody badania przesiewowego najlepiej odróżniające oso-
by zagrożone od niezagrożonych, a także aby określić
sposoby zapewnienia pomocy potrzebnej osobom ziden-
tyfikowanym jako zagrożone.
Skuteczniejsze leczenie zaburzeń psychicznych i postę-
powanie w takich przypadkach.

Uwzględniając duże roz-

powszechnienie zaburzeń psychicznych wśród osób, któ-
re umierają wskutek samobójstwa, najważniejszym spo-
sobem zapobiegania samobójstwom jest oczywiście sku-
teczne leczenie chorób psychicznych oraz zapewnienie
takim chorym długotrwałej opieki psychiatrycznej i wspar-
cia. Wykazano, że wiele metod leczenia specyficznych za-
burzeń psychicznych prowadzi do zmniejszenia liczby
samobójstw. Do tych metod należą długoterminowa te-
rapia litem, w przypadkach dwubiegunowej choroby afek-
tywnej lub dużej depresji, oraz przyjmowanie leków prze-
ciwpsychotycznych przez osoby z psychozami, między in-
nymi ze schizofrenią. Jednak ze względu na kontrower-
syjne wyniki najnowszych badań potrzebne są większe na-
kłady na badania naukowe, po to by określić, jak sku-
teczne są leki przeciwpsychotyczne, jeśli chodzi o ograni-
czenie zachowań samobójczych wśród osób z depresją.
Stwierdzono również, że terapia behawioralna lub psy-
choterapia, stosowane jako jedyna metoda oddziaływa-
nia albo w połączeniu z farmakoterapią, także skutecz-
nie ograniczają zachowania samobójcze. Potrzebne są
dalsze badania sprawdzające różne skojarzenia leczenia
farmakologicznego i psychologicznych metod terapii, by

ustalić, jakie sposoby leczenia i wspierania osób zagrożo-
nych samobójstwem są najbardziej skuteczne.
Udzielanie wsparcia po próbach samobójczych.

W przypad-

ku osób, które podjęły próbę samobójczą, ryzyko kolejnych
prób i zgonu wskutek samobójstwa jest podwyższone. Stwier-
dzono, że niewielka liczba interwencji ukierunkowanych na
intensywniejsze leczenie i wspieranie takich osób zmniejsza
ryzyko ponawiania zachowań samobójczych. Okazało się,
że inicjatywa norweska, polegająca na stworzeniu zintegro-
wanej sieci ogniw obejmujących opieką poszpitalną wypisa-
nych ze szpitala pacjentów po próbie samobójczej, skutecz-
nie zmniejsza liczbę kolejnych prób samobójczych. Potrzeb-
ne jest opracowanie nowych programów opieki poszpital-
nej i wsparcia dla pacjentów po próbie samobójczej zarów-
no bezpośrednio po takiej próbie, jak i w dłuższej perspek-
tywie czasowej, co wymaga koordynacji działań podejmo-
wanych w warunkach szpitalnych z interwencjami wielu róż-
nych agend i opiekunów w środowisku pacjenta.
Relacjonowanie samobójstwa przez środki masowego prze-
kazu.

Jak się wydaje, pewne sposoby przedstawiania i re-

lacjonowania samobójstwa w mediach prowokują i przy-
spieszają zachowanie samobójcze u osób o skłonnościach
samobójczych. Na podstawie takich danych empirycznych
w wielu krajach opracowano wytyczne dla mediów — jak
należy informować o samobójstwie i jak je opisywać. Jed-
nak w niewielu przypadkach dokonano ewaluacji takich
wytycznych. Istnieje potrzeba oceny, jak te wytyczne wpły-
wają zarówno na praktykę dziennikarską, jak i na liczbę
samobójstw. Wiąże się z tą kwestią pytanie, jak opracować
i wprowadzić w życie wytyczne dla mediów, tak aby ich
pracownicy chcieli postępować zgodnie z nimi. Można jesz-
cze wiele zdziałać, propagując odpowiedzialne i świado-
me relacjonowanie samobójstwa przez media poprzez pod-
trzymywanie, wdrażanie i działanie na rzecz wykorzysty-
wania istniejących zasobów medialnych. Ważna jest rów-
nież dbałość o rozwój współpracy z mediami, aby w spo-
sób niestygmatyzujący upowszechniać i popularyzować
wiedzę o samobójstwie i zdrowiu psychicznym.

Zapobieganie samobójstwom:
kto może pomóc

Aby zapobieganie samobójstwom było skuteczne, niezbęd-
ne jest przyjęcie wieloaspektowego i wielosektorowego po-
dejścia, w którym uznaje się, że zachowanie samobójcze ma
wiele przyczyn i że prowadzi do niego wiele dróg. Do kręgu
osób zaangażowanych w zapobieganie samobójstwom
należą: profesjonaliści zajmujący się ochroną zdrowia, wo-
lontariusze, naukowcy, członkowie rodzin i inne osoby po-

Istnieją także odrębne organizacje o nazwie Lifeline — na przykład w Australii, Kanadzie, Wielkiej Brytanii czy USA — typu pogotowia ratunkowego,
które pomagają przede wszystkim osobom niepełnosprawnym i starszym, ale także z problemami suicydalnymi. Zwłaszcza osoby samotne i niepeł-
nosprawne są objęte specjalnym systemem monitorowania; na szyi lub na nadgarstku mają założony specjalny pager z guzikiem alarmowym w
kontakcie z telefonem alarmowym; wystarczy wcisnąć taki guzik, by w ciągu kilku lub kilkunastu minut przybył ambulans ratunkowy (przypis red.).

124

SUICYDOLOGIA

2006, tom 2, nr 1

www.suicydologia.viamedica.pl

grążone w żałobie z powodu samobójstwa lub dotknięte
przez zachowanie samobójcze kogoś bliskiego oraz osoby
spoza sektora opieki zdrowotnej, między innymi przedsta-
wiciele władz centralnych i lokalnych, resortu oświaty, spra-
wiedliwości, policji, prawa, sektora pracy, religii, polityki,
a także środków masowego przekazu. Światowy Dzień Za-
pobiegania Samobójstwom zorganizowany w 2006 roku pod
hasłem „Wraz ze zrozumieniem nowa nadzieja” stwarza na-
ukowcom, klinicystom i praktykom okazję do podzielenia
się z przedstawicielami innych sektorów tym, co już wiado-
mo o przyczynach zachowania samobójczego, do zwróce-
nia uwagi na to, jak można tę wiedzę wykorzystać w prakty-
ce i jakie sposoby zapobiegania samobójstwom wydają się
skuteczne. Stanowi także okazję do działania na rzecz ewa-
luacji istniejących programów profilaktycznych i sposobów
postępowania. Osoby, które zawodowo mają do czynienia z
wszystkimi dziedzinami zapobiegania samobójstwom, mogą
wykorzystać ten dzień, by zwrócić uwagę na działania po-
głębiające wiedzę społeczeństwa o samobójstwie i popula-
ryzujące w świadomości społecznej pojęcie samobójstwa jako
zagadnienia z zakresu zdrowia publicznego — problemu,
któremu można zapobiec.

Działania podczas Światowego Dnia
Zapobiegania Samobójstwom:
co można zrobić

Podczas Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom
można podjąć wiele działań w celu przełożenia i przekaza-
nia wiedzy o samobójstwie oraz profilaktyce samobójstwa
różnym sektorom społeczeństwa, a także wzmożenia komu-
nikacji między opiekunami a przedstawicielami środowiska
naukowego. Inicjatywy, które aktywnie angażują i zachęcają
ludzi do uczestnictwa i osobistego kontaktu, będą odgrywa-
ły istotną rolę, pobudzając do uczenia się i przyswajania so-
bie nowych wiadomości. Do takich działań należą:
— rozpoczęcie realizacji nowych inicjatyw, decyzji po-

litycznych i strategii w Światowym Dniu Zapobiega-
nia Samobójstwom;

— organizowanie konferencji, dni otwartych, semina-

riów edukacyjnych lub publicznych wykładów i dys-
kusji panelowych;

— publikowanie artykułów w ogólnokrajowych, regio-

nalnych i lokalnych gazetach czy czasopismach;

— organizowanie konferencji prasowych;
— zapewnienie sobie wywiadów i czasu antenowego na

wypowiedzi w radiu i telewizji;

— organizowanie nabożeństw żałobnych, obchodów i ce-

remonii lub marszów z zapalonymi świecami dla upa-
miętnienia tych, którzy zginęli wskutek samobójstwa;

— zwrócenie się do polityków odpowiedzialnych w kra-

ju za sprawy zdrowia, zdrowia publicznego, zdrowia
psychicznego lub za zapobieganie samobójstwom z
prośbą o wygłoszenie stosownego oświadczenia,

ogłoszenie decyzji politycznej, wypowiedź popiera-
jącą Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom
lub komunikat dla prasy z tej okazji;

— organizowanie w miejscach publicznych imprez po-

pularyzujących w społeczeństwie problematykę de-
presji oraz proponowanie przesiewowych badań pod
kątem depresji;

— organizowanie imprez kulturalnych lub duchowych,

kiermaszów na cele dobroczynne bądź wystaw;

— organizowanie marszów do miejsc publicznych lub

o znaczeniu politycznym, by zwrócić uwagę na ko-
nieczność zapobiegania samobójstwom;

— organizowanie promocji nowych książek, broszur lub

poradników;

— rozdawanie ulotek, plakatów i innych pisemnych in-

formacji;

— organizowanie koncertów, grillowania, śniadań i lun-

chów, konkursów, kiermaszów w miejscach publicznych;

— pisanie artykułów wstępnych do czasopism nauko-

wych, medycznych, pedagogicznych, pielęgniarskich,
prawniczych i innych;

— rozpowszechnianie wyników badań naukowych;
— opracowanie komunikatów prasowych przedstawia-

jących nowe publikacje naukowe;

— organizowanie kursów szkoleniowych popularyzują-

cych problematykę samobójstw i depresji;

— prowadzenie dyskusji, podczas których naukowcy do-

wiadują się od praktyków, jakie ci ostatni mają potrze-
by w zakresie wiedzy uzyskanej z badań naukowych.

Twoje działania i inicjatywy mogą zainspirować innych.
Wykaz inicjatyw i działań podjętych na całym świecie z
okazji wcześniejszych Światowych Dni Zapobiegania Sa-
mobójstwom jest dostępny na stronie internetowej Mię-
dzynarodowego Stowarzyszenia Zapobiegania Samobój-
stwom (IASP, www.iasp.info). Zapraszamy do zapozna-
nia się z tym wykazem i przekonania się, co zrobiono
dotąd dla nagłośnienia profilaktyki samobójstw. Prosi-
my również o wypełnienie kwestionariusza zamieszczo-
nego na stronie internetowej IASP i poinformowanie
nas o Twoich działaniach podjętych w ramach Świato-
wego Dnia Zapobiegania Samobójstwom 2006. Te in-
formacje można również przesłać pocztą na adres:

IASP Central Administrative Office
Le Baradé
32330 Gondrin, France
faks: [phone]
e-mail: [e-mail]

Wybrane działania wraz z linkami do danych zamieszczo-
nych w Internecie będą przedstawione na stronie interne-
towej IASP. Dalsze wiadomości o samobójstwie i zapobie-
ganiu samobójstwom są dostępne na naszej stronie
i umieszczonych na niej linkach:
www.iasp.info