Bezbolesny zastrzyk

Pewnych leków, na przyk∏ad tych,
które zawierajà bia∏ka lub aminokwasy,
nie mo˝na przyjmowaç doustnie, ale
zdarza si´ cz´sto, ˝e trzeba je podawaç
w zastrzyku, co bywa nieprzyjemne
i niedogodne. In˝ynierowie z Georgia
Institute of Technology zaproponowali

rozwiàzanie tego problemu – mikroig∏y.
Te maleƒkie igie∏ki, wyprodukowane
za pomocà trawienia jonowego (techniki
opracowanej na potrzeby produkcji
uk∏adów scalonych), sà znacznie cieƒsze
od ludzkiego w∏osa i pozostawiajà Êlad
po nak∏uciu o Êrednicy mikrometra. Poniewa˝
mikroig∏a penetruje tylko zewn´trzne,
wolne od zakoƒczeƒ nerwowych
warstwy skóry, nie sprawia te˝ bólu.

Sposób na palaczy

Wszyscy znamy t´ Êpiewk´: nawet jeÊli
Kongres uchwali podwy˝k´ cen papierosów,
na∏ogowi palacze nie przestanà ich kupowaç.
Nowa analiza wykazuje jednak, ˝e wcale tak
byç nie musi. Badacze z Centers for Disease
Control and Prevention na podstawie danych
z sonda˝y dotyczàcych stanu zdrowia
prowadzonych w ca∏ym kraju w ciàgu
ostatnich 14 lat doszli do wniosku,
˝e palacze o ma∏ych dochodach,
wywodzàcy si´ z mniejszoÊci etnicznych
i m∏odzi, reagowali wyjàtkowo pozytywnie
na podwy˝ki cen. Zdaniem badaczy
10-procentowy wzrost cen sk∏oni∏by
do rzucenia na∏ogu 25% palaczy
pochodzenia latynoskiego,
10% Afroamerykanów i blisko 1%
bia∏ych pochodzenia nielatynoskiego.

Czas przysz∏y

Najdok∏adniej obecnie wyznaczajà
czas zegary atomowe – urzàdzenia,
w których miliony atomów cezu przeskakujà
z jednej konfiguracji do drugiej i odmierzajà
u∏amki sekund. Ujemnie wp∏ywa na precyzj´
tych zegarów fakt, ˝e chmary atomów
oddzia∏ujà ze sobà i zak∏ócajà wzajemnie
swój regularny puls. Niedawno grupa
kierowana przez Carla E. Wiemana
z University of Colorado w Boulder
rozwiàza∏a ten problem, wytwarzajàc
pierwszy na Êwiecie – choç wcià˝
niedoskona∏y – superatomowy, czyli oparty
na kondensacie Bosego–Einsteina, zegar.
Poniewa˝ w takim kondensacie wszystkie
atomy znajdujà si´ w tym samym
stanie kwantowym, odmierzajà
miliardowe cz´Êci sekundy idealnie zgodnie.

Po potopie

Wp∏yw huraganów na gatunki

zosta∏ wreszcie wyjaÊniony

K

l´ska ˝ywio∏owa na terenie ba-
dawczym mo˝e wydaç si´ eko-
logowi wr´cz katastrofà. Lecz

gdy 19 paêdziernika 1996 roku hura-
gan Lili przeszed∏ nad wchodzàcymi w
sk∏ad Bahamów wyspami Exuma Cays
i dokona∏ spustoszenia, dla dwóch na-
ukowców by∏a to jedyna w swoim ro-
dzaju okazja do badaƒ.

David A. Spiller z University of Cali-

fornia w Davis i Jonathan B. Losos z Wa-
shington University zajmowali si´ ju˝
wczeÊniej populacjami jaszczurek i pajà-
ków na 19 ma∏ych wysepkach le˝àcych
wokó∏ Great Exuma. Po wyciàgni´ciu ∏o-
dzi z k´py drzew mogli w kilka dni po
przejÊciu huraganu przystàpiç do po-
nownej oceny stanu populacji tych zwie-
rzàt i na tej podstawie okreÊliç si∏´ wiatru.
Wi´kszoÊç tego typu badaƒ, w przeci-
wieƒstwie do tu opisanych, podj´to do-
piero po tygodniach, a nawet miesiàcach,
tak ˝e zasadnicze pytania pozostawa∏y
bez odpowiedzi. Nie wiadomo by∏o na
przyk∏ad, dlaczego znikn´∏y zwierz´ta:
czy zniszczeniu uleg∏y ich Êrodowiska,

czy mo˝e raczej one same zosta∏y porwa-
ne przez wiatr i fale.

SpoÊród wysp badanych przez Spil-

lera i Lososa 11 by∏o wystawionych na
pe∏nà moc huraganu Lili i uderzenia fal,
tzw. wezbraƒ lub nagonów sztormo-
wych, wysokoÊci prawie 5 m. Znikn´∏y
wszystkie ˝yjàce na nich dotychczas po-
pulacje jaszczurek oraz pajàków, stwier-
dzono natomiast obecnoÊç kilku pajà-
ków z gatunków uprzednio tam nie
wyst´pujàcych, przeniesionych praw-
dopodobnie z innych terenów. W rok
póêniej wiele pajàków powróci∏o, lecz
tylko bardzo nielicznym jaszczurkom
uda∏o si´ ponownie osiedliç.

Osiem wysp by∏o cz´Êciowo os∏oni´-

tych przed wezbraniami sztormowymi.
Na nich zwierz´tom powiod∏o si´ lepiej:
choç liczebnoÊç jaszczurek spad∏a o 34%,
nie zniknà∏ ca∏kowicie ˝aden ich gatunek,
podczas gdy wygin´∏a po∏owa gatunków
pajàków. Rok póêniej liczba gatunków
pajàków powróci∏a do stanu poprzednie-
go, lecz liczebnoÊç populacji jaszczurek
nie wzros∏a w znaczàcy sposób.

Te zaskakujàce odkrycia opublikowane

w Science potwierdzi∏y pewne hipotezy
dotyczàce ekstremalnych zdarzeƒ w przy-
rodzie, które dotàd trudno by∏o ekologom
udowodniç. Wi´kszoÊç biologów przy-
puszcza, ˝e du˝e zwierz´ta sà bardziej od-
porne na zak∏ócenia pogody ni˝ ma∏e, lecz
dotychczas by∏o na to „diablo ma∏o do-

16 Â

WIAT

N

AUKI

Grudzieƒ 1998

Ciàg dalszy ze strony 14

Ciàg dalszy na stronie 18

EKOLOGIA

PRZED I PO: Huragan Lili spustoszy∏ wyspy Exuma.

JONATHAN B. LOSOS

JONATHAN B. LOSOS

MARK PRAUSNITZ/MARK ALLEN Georgia Institute of Technology

Mikroig∏y