Pius XI i jego nauczanie społeczne

Pius XI był kontynuatorem nauczania społecznego Leona XIII w
powojennej rzeczywistości. Autor 20 encyklik.

Encykliki:
 Ubi arcano Dei (1923) i Quas primas (1925) – zawierają

analizę sytuacji powojennej. Papież wskazuje na błędy i zło,
jakie ujawniło się w czasie wojny i rozpanoszyło bezpośrednio
wojny. Jego źródłem jest naturalizm i praktyczny materializm.
Upadek obyczajów, zapomnienie o godności człowieka, o
boskim pochodzeniu i powołaniu. Nie dostrzega się działania
Bożego. Papież nawołuje do chrześcijańskiego ładu społecznego
i prawnego.

 Divini illius Magistri (1929) poświęca papież sprawie

wychowania chrześcijańskiego. Wychowanie powinno opierać
się na zasadach personalizmu chrześcijańskiego (pierwszeństwo
jednostki przed społeczeństwem. Osoba jest podstawową
rzeczywistością, bardziej pierwotną aniżeli społeczeństwo).
Pierwotne prawo do udziału w wychowaniu ma rodzina, ale
Kościół i państwo winny jej w tym pomagać w oparciu o zasadę
pomocniczości, tzn. w takim zakresie jakim pomoc ta jest
niezbędna. Papież przeciwstawia się stanowczo państwowemu
monopolowi wychowania.

 Casti connubii (1930) papież zdaje sobie sprawę jakie

zagrożenia niesie dla rodziny liberalizm, socjalizm i dlatego
przypomina naukę chrześcijańską o małżeństwie i rodzinie.
Małżeństwo jest sakramentem ustanowionym przez Chrystusa i
jako takie powinno być jedno i nierozerwalne. Kościół prawo do
zabierania głosu co do małżeństwa ze względu na sakramentalny
charakter oraz cele jakim małżeństwo służy. Pius XI broni praw
kobiety i dziecka w małżeństwie. Potępia niewierność,
dzieciobójstwo. Warunkiem zdrowego współżycia rodzinnego
wg

papieża

jest

własność

rodzinna.

Wskazuje

na

niebezpieczeństwa pracy matek poza domem rodzinnym.

 Quadragesimo anno (15 maj 1931) wydana w 40 rocznicę

ogłoszenia Rerum Novarum papież nawiązuje do tamtej
encykliki. Dokonuje przeglądu teoretycznej i praktycznej
działalności katolików po jej ogłoszeniu. Stwierdza że w oparciu
o jej zasady powstała nowa nauka - papież nazywa ją katolicką
nauką społeczną. Poświęca uwagę organizacjom zawodowym,
jakie wykształciły się po RN :

-organizacje, które stawiają sobie one za cel ogół spraw danego
zawodu;
-organizacje, które są powoływane w celach specjalnych
(związki zawodowe, organizacje spółdzielcze i organizacje o
celach religino-moralnych)

porusza papież Pius XI – sprawę własności. Ma ona charakter
indywidualny – bo każdy jest zobowiązany o jej zdobycia i
utrzymania; jest ona bowiem źródłem utrzymania dla rodziny.
Zarazem ma charakter społeczny, bo całość dóbr materialnych
została oddana przez Stwórcę do dyspozycji wszystkich ludzi
Własność jest uprawnieniem człowieka, ale rodzi także
zobowiązania – indywidualizm i kolektywizm popełniają błąd
bo koncentrują się tylko na jednym z tych zagadnień.

Władza ma prawo ingerowania w sprawy własności ale nie

ma prawa obierania człowiekowi uprawnienia do posiadania.
Papież przypomina iż są dwa podstawowe tytuły własności:
1)zajęcie rzeczy niczyjej, 2)praca.

Pius XI pisze, że trzeba dążyć do wyzwolenia robotników i
może

ono

nastąpić

przez

zmniejszenie

własności

kapitalistycznej i umożliwienie robotnikom nabycia prawa
własności. Umowa o pracę powinna być zgodna z wymogami
sprawiedliwości, najwłaściwsza byłaby „umowa spółkowa”
dająca robotnikowi udziały w zarządzie i zyskach
przedsiębiorstwa.

Encyklika formuje też zasady właściwej polityki płac, czyli
warunki płacy sprawiedliwej:

-domaga się rodzinnej płacy życiowej (takiej, która zapewni
utrzymanie rodziny i zwolni matkę od konieczności
poszukiwania pracy poza domem rodzinnym);

-robotnicy nie powinni żądać wygórowanych płac, gdy
przedsiębiorstwo jest w trudnej sytuacji gospodarczej);

-uwzględnić ogólną sytuacji gospodarczą kraju (niech nie będzie
zbyt dużej rozpiętości płac);

-płace winny się kształtować tak, b robotnik mógł oszczędzać i
dojść do własności rodzinnej, co przyczyniło by się do
deproletyzacji.

Odnowienie o którym mowa w tytule encykliki ma się dokonać
na dwóch płaszczyznach:
1)poprzez reformę ustrojową=instytucji społecznych (która
powinna oprzeć się o zasady pomocniczości, sprawiedliwości i
miłości społecznej; z. pomocniczości mówi o pierwszeństwie
osoby w stosunku do społeczności i pomocnym charakterze tej
ostatniej. Położyć kres walce klas, grupować ludzi do
współdziałania, a nie do walki. Proponowany ustrój to ustrój
korporacyjny. Korporacje winny czuwać nad wspólnymi
interesami zawodu i kierować je ku dobru wspólnemu. Omawia
papież korporacjonizm państwowy, który przez faszyzm jest
wynaturzeniem

korporacjonizmu.

Przeciwdziała

wolnokonkurencyjnemu modelowi ustrojowemu.

2)poprzez reformę obyczajów (konieczny jest powrót do nauki
ewangelicznej, ludzie muszą zdać sobie sprawę, że jesteśmy
członkami jednej wielkiej rodziny dziećmi jednego Ojca-Boga.
Papież mówi o obowiązku studiowania zagadnień społecznych
przez kapłanów i współpracę ze świeckimi w kwestiach
społecznych.

 Non abbiamo bisogno (1931) papież Pius XI wskazuje tu na nie

bezpieczeństwo korporacjonizmu państwowego, potępia pewne
tezy włoskiego faszyzmu. Występuje przeciw monopolowi
wychowywania młodzieży przez partię faszystowską. Naruszane
są prawa rodziny raz Boże prawo naturalne i objawione.

 Mit brennender Sorge (14 marca 1937) potępia drugą odmianę

faszyzmu – narodowy socjalizm. Odrzuca wszelkie doktryny
które uważają rasę, naród państwo czy władzę za podstawowe
najwyższe wartości ludzkie. Kościół jest założony przez
Chrystusa i jest on wspólny dla wszystkich. Ma jedną prawdę i
te same środki zbawienia.
Przypomina chrześcijańską naukę o godności człowieka jako
osoby i jego pierwszeństwie w stosunku do społeczeństwa.
Wzywa do zachowywania zasad obiektywnej moralności.
Podstawą tej moralności jest prawo Boże naturalne i objawione.
Wszelkie ludzkie prawo winno oprzeć się na prawie naturalnym.

 Divini Redemptoris (19 marca 1937) Encyklika o Bezbożnym

komunizmie odrzuca doktrynę komunistyczną wskazując na jej
doczesny charakter i na to, że przeciwstawia się ona duchowemu
i nadprzyrodzonemu powołaniu człowieka. Doktryna ta zakłada
bowiem materializm , który jest sprzeczny z duchem ewangelii.