SKALA KONTROLI DZIAA
ANIA (ACS  90)
Action Control Scale ACS - 90 J. KHULA w adaptacji M. Marszał - Wiśniewskiej
KONCEPCJA KONTROLI DZIAA
ANIA KHULA
Życie codzienne pokazuje, że sformułowanie określonego zamiaru nie jest wystarczające
do tego, aby był on zrealizowany. Zanim jednostka zacznie realizować aktualny zamiar (oraz
w trakcie jego realizacji) pojawia się wiele konkurencyjnych tendencji motywacyjnych, które
przeszkadzają w zamierzonym pierwotnie działaniu.
Zdaniem Kuhla w przebiegu procesów motywacyjnych zasadniczą rolę pełni
KONTROLA DZIAA
ANIA (siła woli), która:
(1) pośredniczy między zamiarem a jego realizacją;
(2) wzmacnia siłę zamiaru, a jednocześnie hamuje konkurencyjne schematy
działania. Proces ten trwa tak długo, aż aktywująca siła określonego zamiaru będzie większa
od wszystkich innych konkurencyjnych schematów działania.
Zamiarem może zostać schemat działania charakteryzujący się słabszą od innych
tendencją motywacyjną. Wynika to z rozdzielenia tendencji motywacyjnej (impulsywnej i
emocjonalnej oceny przeszłych doświadczeń) od zamiaru, opartego na poznawczej
analizie przyszłych konsekwencji działania.
Na przykład, osoba uwielbiająca ciastka z kremem, która właśnie podjęła zamiar
ograniczenia liczby spożywanych kalorii, może ciągle odczuwać silniejszy pociąg do zjedzenia
ciastka, niż do powstrzymania się od tego. Pomimo to będzie ona realizowała początkowo
słabszą tendencję motywacyjną (odmowa zjedzenia ciastka) na skutek określonych procesów
kontroli, które stopniowo zmienią siłę tych dwu konkurujących ze sobą tendencji do działania,
na rzecz wcześniejszego zobowiązania (ograniczenia liczby spożywanych kalorii).
EFEKTYWNOŚĆ KONTROLI DZIAA
ANIA jest funkcją dwóch czynników:
(1) efektywności strategii wolicjonalnych (aktywna selektywność uwagi, kontrola
kodowania informacji, kontrola emocji i motywacji, oszczędność w przetwarzaniu informacji,
kontrola otoczenia), dzięki którym aktualny zamiar jest utrzymywany i ochraniany przed
konkurencyjnymi tendencjami do działania.
(2) trudności w realizacji zamiaru
TRUDNOŚĆ W REALIZACJI ZAMIARU mówi o wielkości wysiłku (stopniu
samokontroli), jaki jest konieczny do realizacji danego zamiaru. Jest funkcją trzech
czynników:
(1) liczby i siły konkurencyjnych tendencji do działania generowanych przez podmiot;
(2) wielkości nacisku zewnętrznego przeciw aktualnemu zamiarowi w postaci norm
społecznych, wymagań, instrukcji itp., wzmacniających alternatywne działania;
(3) typu kontroli aktywizowanego w danej sytuacji.
TYPY KONTROLI działania:
(1) typ katastatyczny (catastatic), który uniemożliwia lub utrudnia zmianę aktualnej
sytuacji podmiotu,
(2) typ metastatyczny (metastatic), który powoduje zmianę danej sytuacji podmiotu.
Tym, co aktywizuje metastatyczny i katastatyczny typ kontroli jest ORIENTACJA NA
DZIAA
ANIE I ORIENTACJA NA STAN.
�� osoba zorientowana na działanie - jej uwaga jest skoncentrowana kolejno lub
jednocześnie na czterech elementach struktury działania:
(1) stanie teraz
niejszym,
(2) stanie przyszłym,
(3) rozbieżności między stanem teraz
niejszym a stanem przyszłym,
(4) przynajmniej jednej możliwości działania mogącej zlikwidować ową rozbieżność.
Orientacja na działanie aktywizuje procesy poznawcze i emocjonalne ułatwiające
realizację zamiaru
Jeżeli jeden z powyższych elementów jest opuszczony, to osoba zorientowana jest na
stan
�� osoba zorientowana na stan  charakteryzuje się:
(1) uporczywymi myślami o stanie przeszłym, teraz
niejszym lub przyszłym, lub też
(2) brakiem myśli logicznie związanych z daną sytuacją.
Orientacja na stan aktywizuje procesy poznawcze i emocjonalne, utrudniające
realizację zamiaru.
TYPY ORIENTACJI NA STAN związane z niedoczynnością (niedostatecznym
funkcjonowaniem) systemu inicjującego działanie:
Orientacja na stan - typ  przemyśliwający = złe zdefiniowanie kontekstu i sposobów
działania po powtarzającym się niepowodzeniu sprzyja koncentracji na myślowym
przetwarzaniu doznanych porażek i wiąże się z biernością w działaniu;
Orientacja na stan  typ  wahający się = słaba aktywizacja osobistego zaangażowania
podmiotu oraz orientacja na stan podczas planowania i podejmowania decyzji sprzyja
wahaniu się i niezdecydowaniu w podejmowaniu decyzji, któremu towarzyszy zwlekanie z
realizacją zamiaru już po jego sformułowaniu.
ORIENTACJA NA ZMIENNOŚĆ jest kolejnym czynnikiem utrudniającym realizację
podjętego zamiaru; wiąże się z nadczynnością systemu inicjującego działanie i przejawia się
w:
(1) niemożności kontynuowania czynności sprawiającej podmiotowi przyjemność,
(2) niemożności  zatopienia się w owej czynności,
(3) przedwczesnym jej porzucaniu i podejmowaniu nowych działań.
W związku z powyższym Kuhl wyróżnił trzy typy orientacji:
(1) orientacja na działanie/stan po niepowodzeniu,
(2) orientacja na działanie/stan podczas planowania i podejmowania decyzji,
(3) orientacja na działanie/zmienność podczas wykonywania czynności.
OPIS SKALI KONTROLI DZIAA
ANIA (ACS-90)
Skala Kontroli Działania (ACS-90) służy do oszacowania różnic indywidualnych w
zakresie kontroli działania, która wpływa na zdolność do podtrzymywania i realizacji
zamiarów. Kontrola działania ujmowana jest tu w kategoriach orientacji na działanie -
orientacji na stan oraz orientacji na działanie - orientacji na zmienność.
Skala składa się z trzech podskal:
1) AOF/ SOF (Feilure) orientacji na działanie  orientacji na stan w sytuacjach
niepowodzenia
2) AOD/SOD (Decision) orientacji na działanie w sytuacjach decyzyjnych - orientacji na stan
w sytuacjach decyzyjnych (wahanie się)
3) AOP/VOP (Performance) orientacji na działanie podczas wykonywania czynności -
orientacji na zmienność podczas wykonywania czynności
Każda podskala zawiera 12 pozycji opisujących konkretne sytuacje. Przy każdej pozycji
są dwie alternatywne odpowiedzi (A i B), wskazujące odpowiednio orientację na działanie i
orientację na stan (lub zmienność).
Wyniki oblicza się oddzielnie w każdej podskali, sumując odpowiedzi świadczące o
zorientowaniu na działanie, przyznając 1 punkt za każdą odpowiedz
diagnostyczną dla
orientacji na działanie. Zatem im wyższy wynik, tym większa orientacja na działania, a im
niższy wynik, tym większa orientacja na stan lub zmienność.