1
Szkoła Policji w Katowicach
Nauki Prawne i Taktyka Kryminalna
Immunitety
Opracowanie:
kom. mgr Jacek Firla
Zakład Nauk Prawnych i Taktyki Kryminalnej
podkom. Tomasz Musialik
Zakład Taktyki i Technik Interwencji
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2001
S
P
A
O
A

L
O
I
C
K
J
Z
I
2
3
SPIS TREŚCI
Wstęp 5
Rozdział I
Podstawowe pojęcia dotyczące immunitetów 6
Rozdział II
Immunitet dyplomatyczny i konsularny 9
Rozdział III
Immunitety  krajowe 14
Rozdział 1V
Immunitet  okoliczność ograniczająca uprawnienia policjanta 27
Rozdział V
y
ródła prawne immunitetów 32
Pytania kontrolne 55
Literatura i akty prawne 57
4
5
W S T 
P
W trakcie realizacji programów szkoleń zawodowych oraz w codziennej
służbie policjanci spotykają się z pojęciem i problematyką dotyczącą immunitetów.
Niejednokrotnie są one niewłaściwie pojmowane i tłumaczone co skutkuje
podejmowaniem błędnych decyzji i w konsekwencji przedsiębraniem czynności
sprzecznych z literą prawa.
Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie problematyki immunitetów,
przywilejów jakie one ze sobą niosą oraz wskazanie osób mogących z nich korzystać.
W stosunkach międzynarodowych immunitety definiuje Konwencja
Wiedeńska  O stosunkach dyplomatycznych , która została sporządzona w Wiedniu
dnia 18.04.1961 r. Artykuły 29, 31, 37, 41 regulują problem immunitetów
dyplomatycznych, natomiast artykuły 40  44 i 58 regulują problem immunitetu
konsularnego.
W Polskim Prawie Karnym pojęcie immunitetów pojawia się w art. 17 pkt.
8 KPK, gdzie ujęte są ograniczenia podsądności sądów powszechnych. Zgodnie z tym
artykułem immunitety stanowią formę ochrony przysługującej pewnym osobom w
związku z pełnieniem przez nie ważnych funkcji w państwie lub w stosunkach
międzynarodowych. Immunitety mają za zadanie chronić te osoby przed możliwością
wpływania na ich oświadczenia lub zachowania za pomocą wszczynania postępowań
karnych, a zwłaszcza postępowań fikcyjnych.
Autorzy
6
ROZDZIAA
I
PODSTAWOWE POJ
CIA DOTYCZ
CE IMMUNITETÓW
Określenie pojęcia immunitetu znajdujemy w słowniku języka polskiego, który
mówi, że immunitet to prawo nie podlegania temu, co ciąży na innych, przywilej
nietykalności określonych osób przysługujący im ze względu na zajmowane stanowiska,
pełnione funkcje w państwie lub w stosunkach międzynarodowych. Immunitet ma chronić
te osoby przed możliwością wpływania, za pomocą wszczynania postępowań karnych,
szczególnie postępowań o charakterze fikcyjnym  na ich oświadczenia lub inne
zachowania.
Immunitet stosowany już był u schyłku Cesarstwa Rzymskiego. W średniowieczu
upowszechniły się: immunitet ekonomiczny - wolność od świadczeń publicznych, immunitet
sądowy - wyjęcie spod jurysdykcji urzędników świeckich, przyznawany feudałom
duchownym i świeckim.
Współczesny immunitet oznacza wyłączenie pewnych osób spod jurysdykcji ze
względu na przysługujące im przywileje lub posiadane właściwości.
Immunitety można podzielić na wiele kategorii, najprostszy podział to wyróżnienie
immunitetu procesowego i immunitetu materialnego.
Immunitet procesowy: nie pozwala na ściganie, a z reguły także na tymczasowe
pozbawienie wolności osoby korzystającej z tej formy ochrony. Określonej osoby nie można
pociągnąć do odpowiedzialności karnej przed sądem bądz
w ogóle, bądz
bez uprzedniego
uzyskania na to zgody właściwej władzy. Przyznawany jest różnym osobom i grupom osób
w związku z pełnieniem przez nie funkcji lub wykonywaniem zawodu.
Immunitet materialny polega na uchyleniu karalności przestępstwa lub
wprowadzeniu nieodpowiedzialności w oznaczonym zakresie.
Przykłady immunitetu materialnego określają art. 105 ust. 1 (immunitet poselski)
i art. 108 (immunitet senatorski) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te mówią,
że poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność
wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie trwania mandatu, ani po jego
7
wygaśnięciu. Poseł odpowiada za takie czyny przed Sejmem, a senator przed Senatem.
W razie naruszenia praw osób trzecich poseł i senator mogą zostać pociągnięci do
odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu lub Senatu. Pewne cechy immunitetu
materialnego posiadają także immunitety adwokacki i radcy prawnego.
Immunitety można podzielić dalej na trwałe i nietrwałe co wiąże się
z ich zakresem czasowym, a więc oznacza czy dana osoba podlega ochronie tylko podczas
pełnienia określonej funkcji czy również po zaprzestaniu jej pełnienia.
Immunitet trwały chroni daną osobę z powodu czynu, którego dopuściła się
w czasie pełnienia funkcji nie tylko w okresie jej sprawowania, ale także po jej ustaniu.
Immunitet nietrwały chroni określoną osobę z powodu czynu, którego się
dopuściła tylko w czasie pełnienia oznaczonej funkcji. Przykładami immunitetu nietrwałego
są immunitety sędziowski i parlamentarny.
Ze względu na możliwość podjęcia ścigania przez uprawniony podmiot immunitety
można podzielić także na względne i bezwzględne.
Immunitet bezwzględny określa zakaz ścigania osoby z niego korzystającej, nie
może być uchylony decyzją uprawnionego organu państwa. Do tego rodzaju immunitetów
zaliczamy immunitet dyplomatyczny i immunitet konsularny.
Immunitet procesowy względny określa zakaz ścigania określonej osoby
korzystającej z immunitetu, może zostać uchylony decyzją oznaczonego organu, w ściśle
określonych warunkach, przykładem jest immunitet poselski.
Immunitet materialny ma zawsze charakter bezwzględny.
Oprócz wymienionego podziału, literatura podaje jeszcze podział immunitetów na
zagraniczne i krajowe.
Do immunitetów zagranicznych zaliczymy:
- Immunitet dyplomatyczny,
- Immunitet konsularny.
Do immunitetów krajowych zaliczamy:
Immunitet parlamentarny, który obejmuje:
- posłów,
- senatorów,
Immunitet Prezydenta RP,
Immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich,
Immunitet Prezesa Najwyższej Izby Kontroli:
Immunitet pracowników Najwyższej Izby Kontroli, który obejmuje:
8
- wiceprezesa NIK,
- dyrektora generalnego NIK,
- pracowników nadzorujących czynności kontrolne,
- pracowników wykonujących czynności kontrolne,
Immunitet Członka Trybunału Stanu,
Immunitet Sędziego Trybunału Konstytucyjnego,
Immunitet sędziowski, który obejmuje:
- Sędziów Sądu Najwyższego,
- Sędziów Najwyższego Sądu Administracyjnego,
- Sędziów sądów powszechnych,
- Sędziów sądów wojskowych,
Immunitet adwokacki,
Immunitet radcy prawnego,
Immunitet prokuratorski,
Immunitet Generalnego Inspektora ochrony danych osobowych,
Immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej,
Immunitet funkcjonariuszy służb mundurowych:
- żołnierza w czynnej służbie wojskowej,
- funkcjonariusza policji,
- funkcjonariusza Urzędu Ochrony Państwa,
- funkcjonariusza Straży Granicznej,
- funkcjonariusza Służby Więziennej.
9
ROZDZIAA
II
IMMUNITET DYPLOMATYCZNY I KONSULARNY
(ZAKRAJOWE)
Polskie Prawo Karne przewiduje, że orzecznictwu polskich sadów karnych nie
podlegają przedstawiciele dyplomatyczni i urzędnicy urzędów konsularnych państw obcych.
Zgodnie z artykułem 578 kpk. nie podlegają orzecznictwu polskich sądów
karnych:
- uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw
dyplomatycznych państw obcych,
- osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,
- osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,
- członkowie rodzin osób wymienionych w punktach 1 3, jeżeli pozostają z nimi we
wspólnocie domowej,
- inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów
lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.
Ostatnia grupa obejmuje głowy państw i ministrów podczas wizyt
międzynarodowych, pracowników ONZ, przedstawicieli Wspólnoty Europejskiej itp.
Immunitet ten nie obejmuje obywateli polskich oraz osób mieszkających na stałe
na terenie Polski, w zakresie czynów nie popełnionych podczas i w związku z
wykonywaniem funkcji urzędowych.
Immunitet ten wyłącza ściganie za jakiekolwiek przestępstwo, bez względu na
wagę popełnionego czynu oraz czy został popełniony w czasie urzędowania czy też poza
nim. Ma charakter pełny i obejmuje wszelkie czyny zabronione dokonane przez osoby
z niego korzystające, stanowi przesłankę ujemną procesu karnego zgodnie z art. 17ż1 pkt 8
kpk. Gdy w sprawie wydane zostanie orzeczenie zostaje one dotknięte nieważnością zgodnie
z art. 101ż1 pkt 1 kpk.
Immunitet dyplomatyczny zabrania ścigania wymienionych w dyspozycji artykułu
osób przez polskie sądy karne, co nie wyklucza jednocześnie możliwości pociągnięcia osób
10
do odpowiedzialności za ten czyn przed wymiarem sprawiedliwości własnego kraju.
Okoliczność ta wskazuje na formalno-procesowy charakter immunitetu dyplomatycznego.
Ochronę urzędników urzędów konsularnych państw obcych reguluje art. 579 kpk.
ż 1, który mówi że:
Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności
pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie
wzajemności w pozostałym zakresie:
- kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,
- osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych.
Art. 579 ż 2 mówi, że: kierownik urzędu konsularnego i inni urzędnicy
konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie
w razie popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia
się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych,
Art. 579 ż 3 mówi, że poza wypadkiem określonym w ż 2 osoby te mogą być
pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego.
Zgodnie z ż 2 osoby wymienione w tym artykule mogą zostać zatrzymane lub
tymczasowo aresztowane tylko po potwierdzeniu popełnienia przez nie zbrodni. Natychmiast
należy o tym fakcie powiadomić Ministra Spraw Zagranicznych zachowując drogę służbową.
Ponadto ż 3 mówi, że korzystających z immunitetu konsularnego można pozbawić wolności
w przypadku wydania prze sąd polski prawomocnego wyroku.
Immunitet konsularny ma charakter niepełny, ograniczony ponieważ obejmuje
tylko czyny popełnione podczas i w związku z wykonywaniem funkcji urzędowych. Tylko
w przypadku porozumienia państw, na zasadzie wzajemności immunitet ten może nabrać
charakteru pełnego. Ograniczony jest także podmiotowo ponieważ obejmuje tylko
kierowników urzędów konsularnych i urzędników konsularnych oraz osoby z nimi zrównane
na podstawie umów i zwyczajów międzynarodowych.
Państwu obcemu lub organizacji międzynarodowej przysługuje przywilej
zrzeczenia się immunitetu dyplomatycznego czy też konsularnego wobec osób
wymienionych w art. 578 i 579 kpk.
11
Zrzeczenie się immunitetu dotyczy tylko konkretnej osoby i może nastąpić po
przesłaniu państwu obcemu, drogą dyplomatyczną, materiałów uzasadniających
przedstawienie jego przedstawicielowi zarzutu popełnienia przestępstwa. Zrzeczenie się
immunitetu określa art. 580 kpk., który mówi, że:
ż 1 - przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób
wyraz
ny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach.
ż 2 - w stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających
z immunitetu, o zrzeczeniu, o którym mowa w ż 1, rozstrzyga organizacja międzynarodowa.
Sytuację osób objętych immunitetem dyplomatycznym i konsularnym regulują
także artykuły 581, 582 i 583 kpk.
Zgodnie z ich postanowieniami osób objętych immunitetami nie można bez ich
zgody przesłuchać w charakterze świadka lub biegłego. Dyplomatów dotyczy to zawsze,
konsulów tylko w zakresie ich czynności służbowych.
Nie można także wobec tych osób stosować groz
by zastosowania środków
przymusu w celu wykonania danej czynności. Zabronione jest także przeszukiwanie
pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsulatu bez zgody ich szefów lub
osób pełniących taką funkcję.
Artykuł 584 reguluje wspomnianą już wcześniej sytuację prawna osób
mieszkających na stałe w Polsce lub będących obywatelami RP. Zgodnie z tym artykułem
osoby te odpowiadają na ogólnych zasadach za czyny popełnione nie w czasie i bez związku
z wykonywaniem funkcji urzędowych.
12
IMMUNITETY ZAKRAJOWE A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Podmiot Rodzaj Uprawnienia, które policjanci Uzupełnienia
objęty immunitetu mogą realizować Uwagi
immunitetem
Osoby - zagraniczny, - legitymowanie - immunitet dotyczy
korzystające z - dyplomatyczny - przeszukanie pomieszczeń tylko osoby nie
immunitetu - formalny, przedstawicielstwa będącej
dyplomatyczneg - trwały, dyplomatycznego obywatelem RP
o - względny, - pozostałe w przypadku - przeszukania
realizacji czynności będących pomieszczeń
realizacją uprawnień dokonuje się za
wynikających z obrony zgodą szefa
koniecznej lub stanu wyższej przedstawicielstwa
konieczności lub osoby czasowo
pełniącej jego
funkcje
Osoby - zagraniczny, - legitymowanie - immunitet dotyczy
posiadające - dyplomatyczny - przeszukanie pomieszczeń tylko osoby nie
immunitet na - formalny, przedstawicielstwa będącej obywatelem
podstawie - trwały, - pozostałe w przypadku RP
ustawy, umów - względny, realizacji czynności będących - przeszukania
lub powszechnie realizacją uprawnień pomieszczeń
uznanych wynikających z obrony dokonuje się za
zwyczajów koniecznej lub stanu wyższej zgodą szefa
międzynarodo- konieczności przedstawicielstwa
wych lub osoby czasowo
pełniącej jego
funkcje
Osoby - zagraniczny, - legitymowanie - immunitet dotyczy
korzystające z - konsularny - zatrzymanie, w przypadku tylko osoby nie
immunitetu - formalny, istnienia uzasadnionego będącej obywatelem
konsularnego - nietrwały, podejrzenia popełnienia RP
- względny, zbrodni, - o zatrzymaniu
- przeszukanie pomieszczeń powiadamia się MSZ
przedstawicielstwa - przeszukania
- pozostałe w przypadku pomieszczeń
realizacji czynności będących dokonuje się za
realizacją uprawnień zgodą kierownika
wynikających z obrony konsulatu, osoby
koniecznej lub stanu wyższej czasowo pełniącej
konieczności jego funkcje lub
szefa
przedstawicielstwa
13
Osoba zrównana - zagraniczny, - legitymowanie - immunitet dotyczy
z kierownikiem - konsularny - zatrzymanie, w przypadku tylko osoby nie
lub urzędnikiem - formalny, istnienia uzasadnionego będącej
Konsulatu na - nietrwały, podejrzenia popełnienia zbrodni, obywatelem RP
podstawie umów - względny, - pozostałe w przypadku realizacji - o zatrzymaniu
lub powszechnie czynności będących realizacją powiadamia się
uznanych uprawnień wynikających z MSZ
zwyczajów obrony koniecznej lub stanu - przeszukania
międzynarodo- wyższej konieczności pomieszczeń
wych dokonuje się za
zgodą kierownika
konsulatu, osoby
czasowo pełniącej
jego funkcje lub
szefa
przedstawicielstwa
14
ROZDZIAA
III
IMMUNITETY  KRAJOWE
Omówione wcześniej immunitety, dyplomatyczny i konsularny, określane są
inaczej jako zakrajowe co odróżnia je od immunitetów tzw. krajowych, które obejmują osoby
pełniące określone funkcje w organach państwowych Polski.
IMMUNITET PARLAMENTARNY
Immunitet parlamentarny obejmuje immunitet poselski i senatorski, które określone
zostały w art. 105 i 108 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Przepisy te mówią, że poseł i senator nie mogą być zatrzymani lub tymczasowo
aresztowani bez zgody Sejmu lub Senatu z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku
przestępstwa, a ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku
postępowania.
Poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją
działalność związaną z pełnioną funkcją w czasie trwania immunitetu i po jego wygaśnięciu.
Za czyny mające związek z działalnością posła i senatora, a które są sprzeczne
z normami prawnymi, odpowiadają oni przed Sejmem i Senatem. W przypadku naruszenia
praw osób trzecich mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą
Sejmu lub Senatu.
O zatrzymaniu posła lub senatora należy powiadomić niezwłocznie Marszałka
Sejmu lub Senatu, którzy mogą nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Czynność
tę powierzono do wykonania oskarżycielowi publicznemu.
Immunitety te mają za zadanie ochronić posłów i senatorów przed fikcyjnym
ściganiem, a także bezpodstawnym zatrzymaniem lub aresztowaniem.
Immunitet parlamentarny jest immunitetem nietrwałym ponieważ nie chroni posła
i senatora po wygaśnięciu mandatu.
15
IMMUNITET PARLAMENTARNY A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Poseł - krajowy - legitymowanie - o zatrzyma-
- parlamentarny - zatrzymanie, w przypadku ujęcia niu należy
- materialny, bezwzględny i- na gorącym uczynku powiadomić
trwały w zakresie przestępstwa, jeżeli jego Marszałka
odpowiedzialności za zatrzymanie jest niezbędne do Sejmu lub
działalność wchodzącą w zapewnienia prawidłowego toku Senatu
zakres sprawowania postępowania
mandatu poselskiego - pozostałe w przypadku realizacji
- formalny, względny, czynności będących realizacją
- trwały uprawnień wynikających z obrony
koniecznej lub stanu wyższej
konieczności
Senator - krajowy - legitymowanie - o zatrzyma-
- parlamentarny - zatrzymanie, w przypadku ujęcia niu należy
- materialny, bezwzględny i na gorącym uczynku powiadomić
trwały w zakresie przestępstwa, jeżeli jego Marszałka
odpowiedzialności za zatrzymanie jest niezbędne do Sejmu lub
działalność wchodzącą w zapewnienia prawidłowego toku Senatu
zakres sprawowania postępowania
mandatu poselskiego - pozostałe w przypadku realizacji
- formalny, względny, trwały czynności będących realizacją
uprawnień wynikających z obrony
koniecznej lub stanu wyższej
konieczności
IMMUNITET PREZYDENCKI
Zgodnie z artykułem 145 ust.1 Konstytucji RP Prezydent może zostać pociągnięty
do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, innych ustaw oraz
popełnienie przestępstwa.
Artykuł ten zabrania pociągnięcia Prezydenta RP do odpowiedzialności karnej
przed sądem powszechnym, wojskowym lub Sądem Najwyższym.
W celu postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,
konieczna jest uchwała podjęta większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia
Narodowego, czyli połączonych Izb Senatu i Sejmu, na wniosek co najmniej 140 członków
Zgromadzenia.
Jest to immunitet procesowy, który zabrania ścigania Prezydenta za dokonane
przestępstwo bez podjęcia stosownej uchwały oraz pozbawienia wolności bez orzeczenia
Trybunału Stanu.
16
IMMUNITET PREZYDENCKI A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Prezydent - krajowy - Teoretycznie Prezydenta RP można
- prezydencki wylegitymować.
- formalny - Praktycznie policjant nie będzie miał do
- trwały czynienia z sytuacją, kiedy musiałby realizować
- względny swoje uprawnienia wobec Prezydenta RP.
Prezydent korzysta podczas kadencji z ciągłej
ochrony oficerów Biura Ochrony Rządu.
- Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustawy
lub popełnienie przestępstwa może być
pociągnięty przed Trybunałem Stanu na
podstawie uchwały Zgromadzenia
Narodowego.
IMMUNITET CZA
ONKA TRYBUNAA
U KONSTYTUCYJNEGO
Na podstawie art. 196 Konstytucji RP Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie
może być pociągnięty do odpowiedzialności ani pozbawiony wolności bez uprzedniej zgody
Trybunału Konstytucyjnego. Sędzia nie może być zatrzymany lub tymczasowo aresztowany,
chyba, że został zatrzymany na gorącym uczynku przestępstwa, a jego zatrzymanie jest
niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Prezes Trybunału
Konstytucyjnego może nakazać natychmiastowe zwolnienie sędziego.
Podobne uregulowania zawiera Ustawa z dnia 26.04.1985 r. o Trybunale
Konstytucyjnym gdzie art. 17 stwierdza, że sędziowie Trybunału nie mogą być pociągnięci
do odpowiedzialności karnej, sądowej i administracyjnej bez zgody Trybunału, przyjętej
w formie uchwały. Trybunał przyjmuje uchwałę w pełnym składzie z wyłączeniem
zainteresowanego. Za popełnienie wykroczenia Sędzia Trybunału Konstytucyjnego
odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Zanim Trybunał wyda zgodę na zatrzymanie sędziego, można wykonywać
w stosunku do niego tylko czynności nie cierpiące zwłoki.
17
IMMUNITET CZA
ONKA TRYBUNAA
U KONSTYTUCYJNEGO
A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Sędzia - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Trybunału - sędziowski - zatrzymanie, w przypadku powiadomić Prezesa
Konstytucyj- - formalny ujęcia na gorącym uczynku Trybunału
nego - trwały przestępstwa, jeżeli jego Konstytucyjnego
- względny zatrzymanie jest niezbędne do - na polecenie Prezesa
zapewnienia prawidłowego toku Trybunału
postępowania Konstytucyjnego należy
- pozostałe w przypadku realizacji natychmiast zwolnić
czynności będących realizacją Sędziego Trybunału
uprawnień wynikających z Konstytucyjnego
obrony koniecznej lub stanu
wyższej konieczności
IMMUNITET S
DZIOWSKI
Immunitet sędziowski regulują: Konstytucja RP w art.181, ustawa z dnia
20.09.1984 r. o Sądzie Najwyższym oraz ustawa z dnia 20.06.1985 r.  Prawo o ustroju
sądów powszechnych.
Przepisy te zabraniają pociągnięcia sędziego do odpowiedzialności karnej, sadowej
lub administracyjnej bez zezwolenia Sądu Dyscyplinarnego. Sędziego nie można zatrzymać
za wyjątkiem zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu
należy natychmiast powiadomić prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Do wydania zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej,
sądowej lub administracyjnej można wobec niego wykonywać tylko czynności nie cierpiące
zwłoki. Przed wydaniem zezwolenia Sąd Dyscyplinarny może nakazać zwolnienie sędziego
zatrzymanego na gorącym uczynku przestępstwa.
Na decyzję odmawiającą zezwolenia na ściganie przysługuje wnoszącemu
oskarżycielowi zażalenie do Sądu Dyscyplinarnego drugiej instancji, złożone w terminie
siedmiu dni. Taki sam środek przysługuje sędziemu, wobec którego wydano zezwolenie.
Za popełnienie wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Immunitet sędziowski ma charakter nietrwały, chroni sędziego tylko w okresie
pełnienia urzędu.
18
IMMUNITET S
DZIOWSKI A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Sędzia sądu - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu
powszechnego, - sędziowski - zatrzymanie, w przypadku ujęcia na należy powiadomić
administracyj- - formalny gorącym uczynku przestępstwa, prezesa właściwego
nego i sędzia - trwały jeżeli jego zatrzymanie jest miejscowo sądu
sądu - względny niezbędne do zapewnienia - na polecenia Sądu
wojskowego prawidłowego toku postępowania Dyscyplinarnego
- pozostałe w przypadku realizacji należy zwolnić
czynności będących realizacją sędziego sądu
uprawnień wynikających z obrony powszechnego
koniecznej lub stanu wyższej (wojskowego)
konieczności
IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH
Artykuł 211 Konstytucji RP stwierdza, że Rzecznik Praw Obywatelskich nie
może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zatrzymany lub pozbawiony wolności
bez zgody Sejmu. Nie można zatrzymać lub aresztować RPO za wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. Należy natychmiast powiadomić Marszałka Sejmu, który
może nakazać natychmiastowe zwolnienia zatrzymanego.
Rzecznik Praw Obywatelskich jest niezależny w swoim działaniu i odpowiada
tylko przed Sejmem.
IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH
A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Rzecznik - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Praw - parlamentarny - zatrzymanie, w przypadku powiadomić Marszałka Sejmu
Obywatel- - formalny ujęcia na gorącym - przez analogię przyjęto, że
skich - trwały uczynku przestępstwa, immunitet Rzecznika Praw
- względny jeżeli jego zatrzymanie Obywatelskich jest
jest niezbędne do immunitetem parlamentarnym,
zapewnienia o którym mówi ż 20
prawidłowego toku Rozporządzenia RM z dnia
postępowania 17.09.1990r. w sprawie trybu
- pozostałe w przypadku legitymowania, zatrzymywania
realizacji czynności osób, dokonywania kontroli
będących realizacją osobistej oraz przeglądania
uprawnień wynikających bagaży i sprawdzania ładunku
z obrony koniecznej lub przez policjantów
stanu wyższej
konieczności
19
IMMUNITET PREZESA  NIK
Ochronę Prezesa NIK gwarantuje art. 206 Konstytucji RP.
Zgodnie z jego zapisem Prezesa NIK nie można pociągnąć do odpowiedzialności
karnej, zatrzymać lub pozbawić wolności bez zgody Sejmu. Nie może zostać zatrzymany lub
tymczasowo aresztowany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne dla prawidłowego przebiegu postępowania. O zatrzymaniu
Prezesa NIK należy powiadomić natychmiast Marszałka Sejmu, który może nakazać jego
natychmiastowe zwolnienie.
Pracownik Najwyższej Izby Kontroli nie może być pociągnięty do
odpowiedzialności karnej za swoje czyny związane z wykonywaniem czynności służbowych
bez uprzedniej zgody Kolegium NIK. Immunitet ten obowiązuje także po ustaniu stosunku
pracy.
IMMUNITET PREZESA  NIK A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Prezes - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Najwyższej - parlamentarny - zatrzymanie, w powiadomić Marszałka Sejmu
Izby - formalny przypadku ujęcia na - przez analogię przyjęto, że
Kontroli - trwały gorącym uczynku immunitet Prezesa Najwyższej
- względny przestępstwa, jeżeli jego Izby Kontroli jest
zatrzymanie jest immunitetem parlamentarnym,
niezbędne do o którym mówi ż 20
zapewnienia Rozporządzenia RM z dnia
prawidłowego toku 17.09.1990r. w sprawie trybu
postępowania legitymowania, zatrzymywania
- pozostałe w przypadku osób, dokonywania kontroli
realizacji czynności osobistej oraz przeglądania
będących realizacją bagaży i sprawdzania ładunku
uprawnień przez policjantów
wynikających z obrony
koniecznej lub stanu
wyższej konieczności
Wiceprezes - krajowy - można realizować - o wykonywaniu czynności
i inni - pracownika wszystkie uprawnienia wobec Wiceprezesa NIK
pracownicy NIK należy powiadomić Prezesa
Najwyższej - formalny NIK lub Kolegium Najwyższej
Izby - trwały Izby Kontroli
Kontroli - względny
20
IMMUNITET S
DZIEGO TRYBUNAA
U STANU
Na podstawie art. 200 Konstytucji RP członek Trybunału Stanu nie może zostać
pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zatrzymany lub pozbawiony wolności bez zgody
Trybunału Stanu. Może zostać zatrzymany lub tymczasowo aresztowany tylko w przypadku
zatrzymania go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia
właściwego toku postępowania.
O zatrzymaniu należy powiadomić natychmiast Przewodniczącego Trybunału
Stanu.
Zgodnie z art. I0 ustawy o Trybunale Stanu z dnia 26.05.1982 r. członkowie
Trybunału Stanu, w wykonywaniu swych funkcji, są niezawiśli i podlegają tylko ustawom.
Dotyczy to także okresu po upływie kadencji wobec czynów związanych z wykonywaną
w Trybunale funkcją.
IMMUNITET CZA
ONKA TRYBUNAA
U STANU
A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Sędzia - - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Członek - sędziowski - zatrzymanie, w przypadku ujęcia na powiadomić
Trybunału - formalny gorącym uczynku przestępstwa, przewodniczącego
Stanu - trwały jeżeli jego zatrzymanie jest Trybunału Stanu
- względny niezbędne do zapewnienia - na polecenie
prawidłowego toku postępowania przewodniczącego
- pozostałe w przypadku realizacji Trybunału Stanu
czynności będących realizacją należy natychmiast
uprawnień wynikających z obrony zwolnić Sędziego 
koniecznej lub stanu wyższej Członka Trybunału
konieczności Stanu
IMMUNITET PROKURATORSKI
Artykuł 54 ust. 1 ustawy z dnia 20.06.1985 r.  o Prokuraturze stwierdza, że
prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, sądowej lub
administracyjnej bez zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej. Nie może też być
zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego chyba, że został zatrzymany na
gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Zanim wydane zostanie zezwolenie na
zatrzymanie prokuratora, można wykonać w stosunku do niego tylko czynności nie cierpiące
zwłoki,
21
o których powinien być powiadomiony prokurator przełożony. Do czasu rozpoznania
wniosku komisja dyscyplinarna może polecić niezwłoczne zwolnienie zatrzymanego
prokuratora. Od orzeczenia komisji odmawiającego zezwolenia na ściganie przysługuje
organowi lub osobie wnoszącej wniosek oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu wniesienie w
ciągu siedmiu dni odwołania do odwoławczej komisji dyscyplinarnej. Za wykroczenia
prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.
IMMUNITET PROKURATORA A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Prokurator - krajowy - legitymowanie - o podjęciu
- formalny - zatrzymanie, w przypadku ujęcia na czynności wobec
- prokuratorski gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli prokuratora (poza
- trwały jego zatrzymanie jest niezbędne do legitymowaniem),
- względny zapewnienia prawidłowego toku należy powiadomić
postępowania niezwłocznie
- pozostałe w przypadku realizacji prokuratora
czynności będących realizacją przełożonego
uprawnień wynikających z obrony
koniecznej lub stanu wyższej
konieczności
IMMUNITETY ADWOKATA I RADCY PRAWNEGO
Ustawa z dnia 26 maja 1982 r.  Prawo o adwokaturze w art. 8 określa prawo
adwokata do korzystania w wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania
adwokatury i przepisy prawa. Za przekroczenia tych granic i znieważenie lub zniesławienie
uczestników postępowania adwokat odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Podobne uregulowania prawne niesie ustawa z dnia 6 lipca 1082 r, o radcach prawnych,
która przewiduje a art. 11, że za zniewagę lub zniesławienie związane z wykonywanymi
czynnościami służbowymi radca prawny ponosi tylko odpowiedzialność dyscyplinarną.
22
IMMUNITET ADWOKATA I RADCY PRAWNEGO
A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Adwokat - krajowy - można realizować - immunitet dotyczy wolności
- materialno  wszystkie słowa i pisma w trakcie
formalny uprawnienia wykonywanych obowiązków
- trwały, zawodowych
- bezwzględny
Radca - krajowy - można realizować - immunitet dotyczy wolności
Prawny - materialno  wszystkie słowa i pisma w trakcie
formalny uprawnienia wykonywanych obowiązków
- trwały, zawodowych
- względny
IMMUNITETY GENERALNEGO INSPEKTORA
OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
I PREZESA INSTYTUTU PAMI
CI NARODOWEJ
Artykuł 11 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych mówi, że
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych nie można pociągnąć do
odpowiedzialności karnej ani pozbawienia wolności bez zgody Sejmu. Nie może być
zatrzymany lub tymczasowo aresztowany chyba, że został zatrzymany na gorącym uczynku
przestępstwa a jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku
postępowania.
Na identycznych zasadach polega immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej,
który określony został w art. 14 ustawy z dnia 18 grudnia z 1998 r. o Instytucie Pamięci
Narodowej  Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu.
23
IMMUNITET GENERALNEGO INSPEKTORA OCHRONY DANYCH
OSOBOWYCH I PREZESA IPN A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW
Generalny - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Inspektor - parlamentarny - zatrzymanie, w przypadku powiadomić Marszałka
Ochrony - formalny ujęcia na gorącym uczynku Sejmu
Danych - trwały przestępstwa, jeżeli jego - przez analogię przyjęto, że
Osobowych - względny zatrzymanie jest niezbędne immunitet Generalnego
do zapewnienia Inspektora Ochrony
prawidłowego toku Danych Osobowych jest
postępowania immunitetem
- pozostałe w przypadku parlamentarnym, o którym
realizacji czynności mówi ż 20 Rozporządzenia
będących realizacją RM z dnia 17.09.1990r. w
uprawnień wynikających z sprawie trybu
obrony koniecznej lub legitymowania,
stanu wyższej konieczności zatrzymywania osób,
dokonywania kontroli
osobistej oraz przeglądania
bagaży i sprawdzania
ładunku przez policjantów
Prezes - krajowy - legitymowanie - o zatrzymaniu należy
Instytutu - parlamentarny - zatrzymanie, w przypadku powiadomić Marszałka
Pamięci - formalny ujęcia na gorącym uczynku Sejmu
Narodowej - trwały przestępstwa, jeżeli jego - przez analogię przyjęto, że
- względny zatrzymanie jest niezbędne immunitet Prezesa Instytutu
do zapewnienia Pamięci Narodowej jest
prawidłowego toku immunitetem
postępowania parlamentarnym, o którym
- pozostałe w przypadku mówi ż 20 Rozporządzenia
realizacji czynności RM z dnia 17.09.1990r. w
będących realizacją sprawie trybu
uprawnień wynikających z legitymowania,
obrony koniecznej lub zatrzymywania osób,
stanu wyższej konieczności dokonywania kontroli
osobistej oraz przeglądania
bagaży i sprawdzania
ładunku przez policjantów
24
IMMUNITETY
FUNKCJONARIUSZY SA
UŻB MUNDUROWYCH
ŻOA
NIERZ W CZYNNEJ SA
UŻBIE WOJSKOWEJ
Żołnierz to osoba, która na mocy powszechnego obowiązku wojskowego pełni
czynną służbę w siłach zbrojnych. Rozróżnia się czynną służbę wojskową, zawodową służbę
wojskową oraz okresową służbę wojskową.
Zgodnie z art. 674 kpk. żołnierze w czynnej służbie wojskowej za wykroczenia
ponoszą odpowiedzialność przed sądami wojskowymi. Taką samą odpowiedzialność ponoszą
żołnierze sił zbrojnych państw obcych oraz personel cywilny tych sił jeżeli ich czyny
pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Wnioski sporządzone przeciwko żołnierzom przez inne organy niż wojskowe,
przesyłane są do sądów wojskowych właściwych terytorialnie dla miejscowości, gdzie
stacjonuje jednostka, w której służy żołnierz.
O popełnieniu wykroczenia przez żołnierza czynnej służby wojskowej należy
każdorazowo powiadomić prokuratora wojskowego. Podobnie należy postąpić w przypadku
odmowy zapłacenia mandatu lub nieuiszczenia grzywny przez żołnierza.
Żołnierze podlegają postępowaniu mandatowemu na ogólnych zasadach. W razie
odmowy zapłacenia mandatu lub nieuiszczenia grzywny, kierowany jest wniosek do sądu
wojskowego.
W czasie interwencji wobec żołnierzy policjanci wykonują czynności nie cierpiące
zwłoki, a następnie przekazują zatrzymanych żołnierzy Żandarmerii. Interwencje wobec
żołnierzy powinni podejmować policjanci umundurowani. Jedynym odstępstwem od tej
reguły jest sytuacja gdy żołnierz popełnia przestępstwo lub narusza porządek publiczny,
posiada broń albo materiał wybuchowy. Wtedy interwencje mogą podjąć także
funkcjonariusze nieumundurowani.
Zatrzymanych żołnierzy nie można umieszczać w izbie wytrzez
wień, nietrzez
wych
należy niezwłocznie przekazać Żandarmerii.
W policyjnych pomieszczeniach dla zatrzymanych można zatrzymać żołnierza na
okres nie dłuższy niż 12 godzin.
FUNKCJONARIUSZ STRAŻY GRANICZNEJ
25
Funkcjonariusze Straży Granicznej odpowiadają na ogólnych zasadach za
wykroczenia podlegające postępowaniu mandatowemu, za popełnienie wykroczenia nie
podlegającego temu trybowi ścigania odpowiadają tylko dyscyplinarnie. Wnioski
sporządzone przez uprawnione organy kierowane są do komendanta właściwego oddziału
Straży Granicznej.
W razie odmowy zapłaty mandatu lub nieuiszczenia mandatu w terminie, organ
upoważniony kieruje wniosek o ukaranie do właściwego komendanta.
Wnioski o ukaranie skierowane przeciwko komendantom i pracownikom Komendy
Głównej Straży Granicznej kieruje się do Komendanta Głównego Straży Granicznej.
Funkcjonariusze SG za popełnione przestępstwa odpowiadają na ogólnych
zasadach.
FUNKCJONARIUSZ SA
UŻBY WI
ZIENNEJ
Funkcjonariusze Służby Więziennej odpowiadają dyscyplinarnie za popełnienie
wykroczenia nie podlegającego ściganiu w trybie mandatowym. Wniosek musi wpłynąć do
właściwego organu Służby Więziennej, najczęściej jest to Dyrektor Zakładu Karnego,
w którym pracuje sprawca wykroczenia.
Tak samo jak w przypadku Straży Granicznej funkcjonariusze Służby Więziennej
podlegają, na ogólnych zasadach, ściganiu za popełnione przestępstwa oraz przepisom
postępowania mandatowego. W razie odmowy zapłacenia mandatu kierowany jest wniosek
o ukaranie do Dyrektora Zakładu Karnego.
FUNKCJONARIUSZ POLICJI
Policjanci odpowiadają za popełnione wykroczenia na takich samych zasadach jak
funkcjonariusze SG i SW.
Wnioski o ukaranie policjanta kierowane są do Komendanta Wojewódzkiego
Policji. Wnioski o ukaranie dotyczące Komendantów Wojewódzkich i ich zastępców oraz
policjantów KGP kierowane są do Komendanta Głównego Policji.
Policjanci podlegają postępowaniu mandatowemu na ogólnych zasadach, odmowa
przyjęcia mandatu skutkuje sporządzeniem wniosku o ukaranie.
26
Za czyny, które przewidują możliwość nakładania kar porządkowych, policjanci
odpowiadają tylko dyscyplinarnie. Dotyczy to także przypadku orzeczenia wobec policjanta
grzywny w celu przymuszenia. Wnioski o rozpatrzenie takich spraw kierowane są do
Komendanta Wojewódzkiego Policji.
Policjant dopuszczający się przestępstwa odpowiada zgodnie z przepisami kodeksu
karnego.
FUNKCJONARIUSZ URZ
DU OCHRONY PAC
STWA
Funkcjonariusze UOP odpowiadają za popełnione wykroczenia i przestępstwa tak
samo jak policjanci. Dotyczy to także postępowania mandatowego. Wnioski o ukaranie
rozpatruje Szef Urzędu Ochrony Państwa.
27
ROZDZIAA
IV
IMMUNITET - OKOLICZNOŚĆ OGRANICZAJ
CA
UPRAWNIENIA POLICJANTA
Artykuł 15 Ustawy o Policji z dnia 06.04.1990r. (z póz
niejszymi zmianami) określa
uprawnienia policjanta, które omówione zostaną w tym rozdziale w korelacji
z wyszczególnionymi w rozdziale I - immunitetami.
Do uprawnień tych należą:
1. Legitymowanie osób.
2. Zatrzymywanie osób:
- w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego
i innych ustaw (osoby pozbawione wolności, które na podstawie zezwolenia
właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym
terminie nie powróciły do niego  art.15 ust.2a  będą ścigane jako sprawcy
przestępstwa z art. 242 kodeksu karnego, na zasadzie przepisów kodeksu
postępowania karnego);
- stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia
ludzkiego, a także dla mienia.
3. Przeszukiwanie w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania
karnego i innych ustaw: osób, pomieszczeń.
4. Dokonywanie kontroli osobistej w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia
popełnienia czynu zagrożonego pod groz
bą kary.
5. Przeglądanie zawartości bagaży w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia
popełnienia czynu zagrożonego pod groz
bą kary.
6. Sprawdzanie ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego,
powietrznego i wodnego w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu
zagrożonego pod groz
bą kary.
Treść artykułu 15 wymienia więcej uprawnień policjanta, jednak tylko realizacja
wyżej wymienionych powoduje naruszenie dóbr osobistych osoby, wobec których je
stosowano.
28
Policjant w trakcie wykonywania codziennych zadań służbowych, korzystając
z wymienionych uprawnień, głównie na nich opiera swoja pracę w kontakcie z obywatelami.
Jak wspomniano w I rozdziale, immunitet ma chronić osoby nim objęte przed
możliwością wpływania za pomocą wszczynania postępowań karnych na ich oświadczenia
lub inne zachowania. To znaczy, że prawo ochrania decyzje, które w większym lub
mniejszym zakresie mają moc wpływania na funkcjonowanie państwa. W myśl doktryny,
immunitet przede wszystkim, ma chronić przed wszczynaniem postępowań fikcyjnych, czyli
potocznie mówiąc przed używaniem szantażu wobec osób pełniących ważną funkcję
w państwie lub w stosunkach międzynarodowych.
Postępowania karne charakteryzują się tym, że wykonywane w ich toku czynności
organów: ścigania i sprawiedliwości wkraczają w sferę wolności osobistych. Szczególnie
czynności Policji (organ ścigania), wykonywane w ramach posiadanych uprawnień, ingerują
w dobra osobiste obywatela, np. takie jak wolność.
Policja wykonując ustawowe zadania inicjuje większość postępowań karnych.
Czynności, o których mowa, wykonywane są przez policjantów na początku sprawy karnej
 inicjacja postępowania, w jej toku (np. zatrzymania współsprawców, przeszukania, etc.)
oraz przy jej zakończeniu (np. doprowadzenie na rozprawę).
W trakcie pełnienia służby policjant może znalez
ć się w sytuacji, gdzie osobą
wobec której podejmie czynności służbowe będzie osoba chroniona immunitetem.
W takiej sytuacji policjant musi postępować w sposób szczególny, pamiętając o tym, jakie
uprawnienia, w stosunku do jakich osób może realizować.
Interweniując wobec wszystkich osób objętych immunitetami,
a w szczególności wobec osób objętych immunitetem: dyplomatycznym, konsularnym,
prezydenckim i parlamentarnym, należy zawsze pamiętać aby okazywać szczególny takt,
kulturę, wyrozumiałość i uczynność. Ponadto zabronione jest okazywanie jakichkolwiek
oznak niechęci, wrogości czy też dyskryminacji. Należy pamiętać, że te osoby są traktowane
przez państwo w sposób szczególny i policjanci jako funkcjonariusze państwowi przede
wszystkim muszą o tym pamiętać.
Opierając się na przepisach prawa regulujących przywileje wynikające
z immunitetów oraz na teorii dotyczącej immunitetów określono sposoby różnych zachowań
policjantów wykonujących czynności prawne (interweniujących) wobec osób korzystających
z immunitetów.
29
INTERWENCJE PODEJMOWANE PRZEZ POLICJANTÓW WOBEC
OSÓB O SZCZEGÓLNYM STATUSIE PRAWNYM
(WYTYCZNE KOMENDY GA
ÓWNEJ POLICJI
W UZGODNIENIU Z PROTOKOA
EM DYPLOMATYCZNYM
MINISTERSTWA SPRAW ZAGRANICZNYCH)
W każdym przypadku stwierdzenia faktu popełnienia wykroczenia przez osobę
kierującą pojazdem wyposażonym w dyplomatyczne tablice rejestracyjne zatrzymać pojazd
i przeprowadzić kontrolę dokumentów pojazdu oraz osoby nim kierujące.
W sytuacji kiedy kierujący - sprawca wykroczenia okazał się osobą korzystającą
z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych policjant powinien (w sprawach mniejszej
wagi) poprzestać na jej pouczeniu, bądz
też  w przypadkach, kiedy wykroczenie
spowodowało zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego lub też legitymowana osoba
okazuje swym zachowaniem lekceważenie obowiązujących norm prawnych  nie póz
niej niż
w chwili zakończenia służby  sporządzić notatkę służbową ze szczegółowym opisem
zdarzenia oraz personaliów osoby legitymowanej. Notatka ta, po potwierdzeniu przez
dyżurnego jednostki, powinna być niezwłocznie przesłana do Protokołu Dyplomatycznego
Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Aleja Szucha 23, fax. nr (o-22) 621-19-
14, dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej Policji oraz Wydziału Ruchu Drogowego
Biura Koordynacji służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji fax nr 129-12.
W przypadku, kiedy sprawca wykroczenia okazuje legitymację konsularną,
policjant podejmuje czynności jak w trakcie legitymowania dyplomaty.
W razie gdy sprawca wykroczenia przedstawia dokument potwierdzający fakt
posiadania przezeń immunitetu, jednak jego zachowanie wskazuje bez żadnych wątpliwości
na znajdowanie się w stanie po użyciu alkoholu, stanie nietrzez
wości albo podobnie
działającego środka, (wyczuwalna woń alkoholu z ust, trudności z zachowaniem, równowagi
po wyjściu z pojazdu etc.), policjant stosownie do przepisu art. 129 ust. 2 pkt. 8 lit. a prawa
o ruchu drogowym, obowiązany jest uniemożliwić jej dalszą jazdę oraz natychmiast, za
pośrednictwem dyżurnego właściwej jednostki Policji, powiadomić o zdarzeniu Dyżurnego
Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, tel. nr (o-22) 52-39-605 lub 52-39-705
oraz oficera dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej i dyżurnego Komendy Głównej
Policji. Po zakończeniu czynności na miejscu ujawnienia takiej osoby policjant niezwłocznie
sporządza notatkę służbową i przesyła ją do wymienionego wcześniej Protokołu
Dyplomatycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Aleja Szucha 23, fax.
30
nr (o-22) 621-19-14, dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej Policji oraz Wydziału
Ruchu Drogowego Biura Koordynacji służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji fax
nr 129-12.
Zgodnie z wytycznymi podpisanymi przez Pierwszego Zastępcę Komendanta
Głównego Policji, nadinspektora Ireneusza Wachowskiego, uniemożliwienie dalszej jazdy
osoby korzystającej z immunitetu, a będącej w stanie nietrzez
wym, pod wpływem alkoholu
lub innego podobnie działającego środka ma polegać na zablokowaniu samochodu tejże
osoby kierowanym przez policjanta pojazdem lub wezwanym na pomoc radiowozem albo
wykorzystanie innego skutecznego sposobu. Uniemożliwienie jazdy powinno trwać do czasu
przekazania osoby do dyspozycji szefa misji lub urzędu, ewentualnie do otrzymania
dyspozycji przekazanych przez Dyżurnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
W przypadku, kiedy kierujący pojazdem nie korzysta z immunitetów lub
przywilejów policjant przeprowadza interwencję  włącznie z zastosowaniem środków
karnych  na ogólnych zasadach.
Niezależnie od przyjętego toku postępowania w sprawie o wykroczenia, w trakcie
kontroli policjant powinien w każdym przypadku sprawdzić również dokumenty pojazdu, ze
szczególnym uwzględnieniem umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego. W przypadku kiedy kierujący pojazdem
korzystający z przywilejów i immunitetów odmówi jej okazania lub też potwierdzi fakt,
iż umowy takiej nie zawarto policjant postępuje jak w przypadku podejmowania czynności
wobec osoby korzystającej z immunitetu będącej w stanie nietrzez
wym.
Podejmując interwencję wobec osób objętych immunitetami należy pamiętać, że
zobowiązane są one posiadać przy sobie aktualną legitymację potwierdzającą immunitet.
Obowiązek ten dotyczy tak przedstawicieli państw obcych, którzy mają legitymacje
wystawiane w języku państwa, na terenie którego pełnią swoje funkcje, jak i osoby pełniące
funkcje w organach państwowych RP.
Dyplomaci, konsulowie i ich rodziny oraz inne osoby uprawnione otrzymują
legitymacje w chwili przybycia do państwa obcego. Legitymacja jest ważna przez dwa lata
od daty wystawienia, po czym należy zwrócić ją do MSZ, które wystawia nową. Jeżeli w
ciągu tych dwóch lat osoba korzystająca z legitymacji przestaje pełnić swoją funkcję, winna
niezwłocznie także zwrócić legitymację do MSZ. Legitymacje te różnią się barwą, każda
funkcja ma przypisany inny kolor.
31
Kolor różowy - legitymacja dyplomatyczna wydawana szefom i członkom personelu
dyplomatycznego państw obcych.
Kolor niebieski - legitymacja służbowa wydawana członkom personelu
administracyjnego i technicznego misji dyplomatycznej państwa
obcego.
Kolor zielony - legitymacje wydawane kierownikom urzędów konsularnych oraz
członkom personelu konsularnego państwa obcego w RP.
Kolor żółty - legitymacje wydawane honorowym urzędnikom konsularnym.
Poza wymienionymi powyżej osobami legitymacje mogą być wydawane także
innym osobom uprawnionym na mocy ustaw, umów i zwyczajów międzynarodowych.
Każda z tych legitymacji posiada na odwrocie adnotację urzędową w trzech językach,
(polskim, francuskim i angielskim), wzywającą polskie władze cywilne i wojskowe do
okazania wymienionej w niej osobie należnych względów oraz udzielenia w razie potrzeby
pomocy i opieki. Wobec osoby legitymującej się jedną z wyżej wymienionych legitymacji
należy postępować zgodnie z wymogami i ograniczeniami danego immunitetu omówionymi
wcześniej.
32
ROZDZIAA
V
y
RÓDA
A PRAWNE IMMUNITETÓW
Podstawowym z
ródłem prawa regulującym postępowanie policjantów wobec osób
korzystających z immunitetów jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990
r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz
przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów. (Dz.U. 90.70.409, ze
zmianami Dz.U. 96.52.228).
ż 1.
Policjanci w toku wykonywania czynności operacyjno-Rozpoznawczych, dochodzeniowo-
śledczych i administracyjno-porządkowych, podejmowanych w celu rozpoznawania,
zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń oraz wypełniania poleceń sądu,
prokuratora, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zwanych dalej
 czynnościami służbowymi , mają prawo:
1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości,
2) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla
życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia,
3) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia
właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie
nie powróciły do niego,
4) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania
ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego
i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego
pod groz
bą kary.
ż 20.
1. Policjanci nie wykonują czynności służbowych (...) w stosunku do:
33
a) członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych
oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów
międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi,
b) innych osób korzystających z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na
mocy ustaw, umów międzynarodowych albo powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy działań będących realizacją uprawnień wynikających z obrony
koniecznej lub stanu wyższej konieczności.
3. O podjęciu działań, o których mowa w ust. 2, należy niezwłocznie powiadomić właściwe
przedstawicielstwo dyplomatyczne, urząd konsularny oraz Ministra Spraw
Zagranicznych.
ż 21.
1. Od czynności służbowych (...) odstępuje się w przypadku, gdy osoba, wobec której
podjęto czynności, w sposób nie budzący wątpliwości wykaże, że korzysta z immunitetu
parlamentarnego, sędziowskiego lub prokuratorskiego.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy działań będących realizacją uprawnień wynikających z obrony
koniecznej lub stanu wyższej konieczności.
3. O podjęciu działań, o których mowa w ust. 2, należy niezwłocznie powiadomić
Komendanta Głównego Policji.
IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE
Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych sporządzona
w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r.
Art. 29. Osoba przedstawiciela dyplomatycznego jest nietykalna. Nie podlega on
aresztowaniu ani zatrzymaniu w żadnej formie. Państwo przyjmujące będzie traktować go
z należytym szacunkiem i przedsięwez
mie wszelkie odpowiednie kroki, aby zapobiec
wszelkiemu zamachowi na jego osobę, wolność lub godność.
Art. 31.
34
1. Przedstawiciel dyplomatyczny korzysta z immunitetu od jurysdykcji karnej państwa
przyjmującego(...),
2. Przedstawiciel dyplomatyczny nie jest obowiązany do składania zeznań w charakterze
świadka.
Art. 37.
1. Członkowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego pozostający z nim we wspólnocie
domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego, korzystają z przywilejów
i immunitetów wymienionych w artykułach 29-36.
2. Członkowie personelu administracyjnego i technicznego misji, łącznie z członkami ich
rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa
przyjmującego lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania, korzystają z przywilejów
i immunitetów wymienionych w artykułach 29-35(...).
3. Członkowie personelu służby misji, którzy nie są obywatelami państwa przyjmującego
lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania, korzystają z immunitetu w odniesieniu do
aktów dokonanych w toku pełnienia ich funkcji(...).
4. Prywatni służący członków misji, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego lub nie
mają tam stałego miejsca zamieszkania (...), pod wszelkimi innymi względami mogą
korzystać z przywilejów i immunitetów jedynie w zakresie przyznanym przez państwo
przyjmujące. Państwo przyjmujące powinno jednak wykonywać jurysdykcję nad tymi
osobami w taki sposób, aby zbytnio nie zakłócać wypełniania funkcji przez misję.
KONWENCJA WIEDEC
SKA O STOSUNKACH KONSULARNYCH,
SPORZ
DZONA W WIEDNIU Z DNIA 24 KWIETNIA 1963 R.
Ułatwienia, przywileje i immunitety dotyczące zawodowych urzędników
konsularnych i innych członków urzędów konsularnych
Art. 41.
1. Urzędnicy konsularni podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie
w razie popełnienia ciężkiej zbrodni i na podstawie postanowienia właściwej władzy
sądowej.
35
2. Z wyjątkiem przypadku przewidzianego w ustępie 1 niniejszego artykułu urzędnicy
konsularni mogą być więzieni lub podlegać jakiejkolwiek innej formie ograniczenia ich
wolności osobistej jedynie w wykonaniu prawomocnego wyroku sądowego.
3. (...) Jeżeli w okolicznościach wymienionych w ustępie 1 niniejszego artykułu niezbędne
jest tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie urzędnika konsularnego, postępowanie
przeciwko niemu powinno być wszczęte w możliwie najkrótszym czasie.
Art. 42.
W razie zatrzymania lub tymczasowego aresztowania członka personelu konsularnego lub
wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego państwo przyjmujące jest obowiązane
zawiadomić o tym możliwie jak najszybciej kierownika urzędu konsularnego. Jeżeli jednemu
z tych środków podlega ten ostatni, państwo przyjmujące powinno zawiadomić państwo
wysyłające w drodze dyplomatycznej.
Art. 43.
1. Urzędnicy konsularni i pracownicy konsularni nie podlegają jurysdykcji władz sądowych
i administracyjnych państwa przyjmującego w odniesieniu do czynności dokonanych
w wykonaniu funkcji konsularnych.
Art. 44.
1. Członkowie urzędu konsularnego mogą być wzywani w charakterze świadków w toku
postępowania sądowego lub administracyjnego. Pracownicy konsularni oraz członkowie
personelu służby nie powinni odmawiać składania zeznań, z wyjątkiem przypadków
wymienionych w ustępie 3 niniejszego artykułu. Jeżeli urzędnik konsularny odmawia
złożenia zeznań, nie można stosować wobec niego żadnego środka przymusu ani sankcji.
2. Władza żądająca zeznań powinna unikać utrudniania urzędnikowi konsularnemu
wykonywania jego funkcji. Może ona, gdy to jest możliwe, bądz
przyjąć te zeznania
w jego mieszkaniu lub w urzędzie konsularnym, bądz
przyjąć od niego oświadczenie na
piśmie.
3. Członkowie urzędu konsularnego nie są obowiązani do składania zeznań co do faktów
związanych z wykonywaniem ich funkcji ani do przedstawiania urzędowej
korespondencji i dokumentów odnoszących się do ich funkcji. Mają oni również prawo
odmowy zeznań
w charakterze ekspertów w zakresie prawa państwa wysyłającego.
36
Art. 58.
1. Artykuły 28, 29, 30, 34, 35, 36, 37, 38 i 39, ustęp 3 artykułu 54 oraz ustępy 2 i 3 artykułu
55 stosuje się do urzędów konsularnych kierowanych przez honorowych urzędników
konsularnych. Ponadto ułatwienia, przywileje i immunitety tych urzędów konsularnych
są normowane przez artykuły 59, 60, 61 i 62.
2. Artykuły 42 i 43, ustęp 3 artykułu 44, artykuły 45 i 53 oraz ustęp 1 artykułu 55 stosuje się
do honorowych urzędników konsularnych. Ponadto ułatwienia, przywileje i immunitety
tych urzędników konsularnych są normowane przez artykuły 63, 64, 65,66 i 67.
3. Przywileje i immunitety przewidziane w niniejszej konwencji nie przysługują członkom
rodziny honorowego urzędnika konsularnego lub pracownika konsularnego zatrudnionego
w urzędzie konsularnym kierowanym przez honorowego urzędnika konsularnego.
Art. 63.
Jeżeli wszczęto postępowanie karne przeciwko honorowemu urzędnikowi konsularnemu, jest
on obowiązany stawić się przed właściwymi władzami. Postępowanie powinno być jednak
prowadzone ze względami należnymi mu z uwagi na jego urzędowe stanowisko oraz,
z wyjątkiem przypadków, kiedy jest on zatrzymany lub tymczasowo aresztowany, w taki
sposób, aby możliwie jak najmniej utrudniać wykonywanie funkcji konsularnych. Jeżeli
niezbędne jest zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie honorowego urzędnika
konsularnego, postępowanie przeciwko niemu powinno być wszczęte w możliwie
najkrótszym czasie.
Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Postępowania Karnego
Art. 578.
Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych:
1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw
dyplomatycznych państw obcych,
2) osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,
3) osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,
4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1 - 3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie
domowej,
37
5) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub
powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.
38
Art. 579.
ż 1. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych
podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności
w pozostałym zakresie:
1) kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,
2) osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych.
ż 2. Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają
zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni.
O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra
Spraw Zagranicznych.
ż 3. Poza wypadkiem określonym w ż 2 osoby te mogą być pozbawione wolności tylko
w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego.
Art. 580.
ż 1. Przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób
wyraz
ny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach.
ż 2. W stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających
z immunitetu o zrzeczeniu, o którym mowa w ż 1, rozstrzyga właściwa organizacja
międzynarodowa.
Art. 583.
ż 1. Przeszukania pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego można dokonać tylko za
zgodą szefa tego przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje.
ż 2. Do przeszukania pomieszczeń konsularnych konieczna jest zgoda kierownika urzędu
konsularnego lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje albo szefa przedstawicielstwa
dyplomatycznego.
39
Art. 584.
Przepisów art. 578 - 583 nie stosuje się do osób w nich wymienionych,
w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji
urzędowych, jeżeli są obywatelami polskimi lub mają w Rzeczypospolitej Polskiej stałe
miejsce zamieszkania.
Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie
dokumentów oraz trybu i szczegółowych zasad udzielania wiz szefom i członkom personelu
misji dyplomatycznych, kierownikom urzędów konsularnych i członkom personelu
konsularnego państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz innym osobom zrównanym
z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów
międzynarodowych oraz organów właściwych do ich udzielania.
Na podstawie art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach
(Dz. U. Nr 114, poz. 739) zarządza się, co następuje:
ż 1.
1. Dokumentami, o których mowa w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r.
o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739), zwanej dalej  ustawą , są legitymacje
wydawane przez Ministra Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Wzory legitymacji określają załączniki nr 1-4 do rozporządzenia.
IMMUNITET PARLAMENTARNY:
POSELSKI I SENATORSKI
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 105.
1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą
w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego
wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem,
a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do
odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.
2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może
być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.
40
3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na
żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega
również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.
4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim
przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.
5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go
na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się
Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Art. 108.
Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.
Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła
i senatora
Art. 6.
1. Poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działania wynikające
z wykonywania mandatu ani w czasie trwania mandatu, ani po jego wygaśnięciu, chyba
że narusza dobra osobiste innych osób.
2. Działania, o których mowa w ust. 1, obejmują zgłaszanie wniosków, wystąpienia lub
głosowania na posiedzeniach Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego oraz ich
organów, na posiedzeniach klubów, kół i zespołów poselskich, senackich lub
parlamentarnych, a także inne działania związane nieodłącznie z wykonywaniem mandatu
posła lub senatora.
Art. 7.
1. Poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej
i karnoadministracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu.
2. Konieczność uzyskania zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również pociągnięcia do
odpowiedzialności karnej posła lub senatora za naruszenie dóbr osobistych innych osób,
o którym mowa w art. 6 ust. 1.
3. Pociągnięcie do odpowiedzialności może nastąpić tylko za czyn wskazany we wniosku,
który był podstawą wyrażenia zgody przez Sejm lub Senat. Pociągnięcie posła lub
41
senatora do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej za inny czyn, niż określony
we wniosku, wymaga odrębnej zgody Sejmu lub Senatu.
Art. 8.
1. Zakaz pociągnięcia posła lub senatora do odpowiedzialności karnej
i karnoadministracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również czynów
popełnionych przed uzyskaniem mandatu. Postępowanie karne, wszczęte przed tym
terminem, z chwilą uzyskania mandatu ulega zawieszeniu; może ono być podjęte po
uzyskaniu zgody Sejmu lub Senatu.
2. Przedawnienie odpowiedzialności karnej za czyny objęte immunitetem parlamentarnym
nie biegnie w okresie korzystania z immunitetu.
Art. 9.
1. Poseł lub senator nie może być aresztowany albo zatrzymany bez zgody Sejmu lub
Senatu.
2. Zakaz zatrzymania, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub
ograniczenia wolności osobistej przez organy stosujące przymus, chyba że jest to
podyktowane stanem wyższej konieczności lub obrony koniecznej. W takim przypadku
wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki, a o zatrzymaniu należy
niezwłocznie powiadomić Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu. Na żądanie Marszałka
poseł lub senator musi być natychmiast zwolniony.
3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy pozbawienia wolności dokonanego
w postępowaniu karnym, prowadzonym po uzyskaniu zgody Sejmu lub Senatu na
pociągnięcie do odpowiedzialności karnej.
Art. 10.
1. Tryb postępowania z wnioskami w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie do
odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej, aresztowanie lub zatrzymanie posła
lub senatora określają regulaminy Sejmu lub Senatu.
2. W sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego oraz w sprawie
o wykroczenie wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do
odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej wnoszony jest za pośrednictwem
Prokuratora Generalnego.
42
Art. 11.
Zrzeczenie się immunitetu parlamentarnego jest nieskuteczne.
Art. 12.
1. Przepisy niniejszego rozdziału mają zastosowanie od dnia ogłoszenia wyników wyborów
do Sejmu i Senatu do dnia wygaśnięcia mandatu posła lub senatora.
2. W odniesieniu do posłów uzyskujących mandat w trakcie kadencji Sejmu przepisy,
o których mowa w ust. 1, mają zastosowanie od dnia obsadzenia mandatu w trybie
określonym w przepisach ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej.
3. W odniesieniu do senatorów uzyskujących mandat w wyniku wyborów uzupełniających
do Senatu przepis ust. 1 stosuje się od dnia ogłoszenia wyników tych wyborów.
IMMUNITET PREZYDENCKI:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 145.
1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie
przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą
Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej
liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków
Zgromadzenia Narodowego.
3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia
przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega
zawieszeniu.(...).
43
IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 211.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może
być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa
i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich
Art. 6.
1. Rzecznik jest w swej działalności niezawisły, niezależny od innych organów
państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.
2. Rzecznik nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub
zatrzymany bez zgody Sejmu.
IMMUNITET PREZESA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 206.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie
może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku
przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku
postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może
nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
44
Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli
Art. 18.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie
może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku
przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku
postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może
nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
IMMUNITET PRACOWNIKÓW NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI
Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli
Art. 88.
1. Wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz pracownicy nadzorujący
lub wykonujący czynności kontrolne nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności
karnej z powodu swoich czynności służbowych bez uprzedniej zgody Kolegium
Najwyższej Izby Kontroli, a Prezes Najwyższej Izby Kontroli - bez zgody Sejmu.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio również po ustaniu stosunku pracy.
IMMUNITET S
DZIEGO - CZA
ONKA TRYBUNAA
U STANU
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 200.
Członek Trybunału Stanu nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu, pociągnięty
do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek Trybunału Stanu nie może
być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa,
jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
45
O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może
nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu
Art. 16.
1. Sędziowie wybrani w skład Trybunału Stanu w wykonywaniu swoich funkcji
sędziowskich są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Nie mogą być oni pociągnięci do
odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności bez uprzedniej zgody Trybunału
Stanu. Dotyczy to również okresu po upływie kadencji w stosunku do czynów
związanych z wykonywaniem funkcji w Trybunale Stanu.
IMMUNITET S
DZIEGO TRYBUNAA
U KONSTYTUCYJNEGO
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 196.
Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału
Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia
nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku
przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku
postępowania.
O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego,
który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
Art. 7.
1. Zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności sędziego
wyraża Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, zwane dalej  Zgromadzeniem
Ogólnym , z wyłączeniem sędziego Trybunału, którego wniosek dotyczy.
46
2. Do czasu podjęcia przez Trybunał uchwały wyrażającej zgodę na pociągnięcie sędziego
Trybunału do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności, wolno w stosunku do
niego podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.
IMMUNITET S
DZIOWSKI:
S
DZIÓW S
DU NAJWYŻSZEGO,
S
DZIÓW NAJWYŻSZEGO S
DU ADMINISTRACYJNEGO,
S
DZIÓW S
DÓW POWSZECHNYCH,
S
DZIÓW S
DÓW WOJSKOWYCH.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Art. 181.
Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub
aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu
niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Ustawa z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym.
Art. 27.
1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej
lub administracyjnej bez zezwolenia Sądu Dyscyplinarnego. Nie dotyczy to
zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub
administracyjnej wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.
2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności Sąd Dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego
zatrzymanego na gorącym uczynku.
47
3. W ciągu 7 dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej przysługuje
organowi lub osobie, która wnosiła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu
zażalenie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. W tym samym terminie
zainteresowanemu sędziemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na
pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej.
4. Za wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
Art. 15.
W sprawach nie uregulowanych w niniejszej ustawie do Sądu, sędziów i innych jego
pracowników stosuje się odpowiednio przepisy o Sądzie Najwyższym i przepisy o ustroju
sądów powszechnych (...).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych
Art. 50.
ż 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej
lub administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to
zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do czasu wydania uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub
administracyjnej wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki.
ż 2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności właściwy sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie
sędziego zatrzymanego na gorącym uczynku.
ż 3. W terminie 7 dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej przysługuje organowi lub
osobie, która wniosła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu zażalenie do
właściwego sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym terminie sędziemu
48
przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności
karnej sądowej.
ż 4. Za wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r.
Prawo o ustroju sądów wojskowych
Art. 30.
ż 1. Przeciwko sędziemu można prowadzić postępowanie karne jedynie za zezwoleniem sądu
dyscyplinarnego. Do czasu uzyskania zezwolenia na wszczęcie postępowania karnego można
przedsięwziąć tylko czynności nie cierpiące zwłoki.
ż 2. Przed wydaniem postanowienia o udzieleniu zezwolenia na wszczęcie postępowania
karnego można sędziego zatrzymać tylko w razie ujęcia go na gorącym uczynku popełnienia
przestępstwa. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo
sądu wojskowego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
ż 3. W wypadku, o którym mowa w ż 2, należy niezwłocznie wystąpić do sądu
dyscyplinarnego o zezwolenie na wszczęcie postępowania karnego. W razie odmowy
wydania zezwolenia, sędzia, jeżeli nadal jest zatrzymany, podlega niezwłocznemu
zwolnieniu.
ż 4. W ciągu 7 dni od dnia doręczenia postanowienia odmawiającego zezwolenia na
wszczęcie postępowania karnego przeciwko sędziemu, organowi, który wniósł o zezwolenie,
oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do właściwego sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji.
IMMUNITET ADWOKACKI:
Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U.1982.16.124)
49
Art. 8.
1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma
w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej
wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie
strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega
ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.
IMMUNITET RADCY PRAWNEGO
Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych
Art. 11.
1. Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa
i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą.
2. Nadużycie wolności, o której mowa w ust. 1, stanowiące ściąganą z oskarżenia
prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego
albo tłumacza podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej.
IMMUNITET PROKURATORSKI
Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
Art. 54.
1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub
administracyjnej bez zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej ani zatrzymany bez
zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku
popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do
odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności nie cierpiące zwłoki,
zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego.
2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do
odpowiedzialności karnej komisja dyscyplinarna może polecić niezwłocznie zwolnienie
prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku.
3. Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej odmawiającego zezwolenia na pociągnięcie
prokuratora do odpowiedzialności karnej przysługuje organowi lub osobie, która wnosiła
50
o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu odwołanie w terminie siedmiu dni do
odwoławczej komisji dyscyplinarnej.
4. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Art. 55.
Postępowanie przygotowawcze przeciwko prokuratorowi wszczyna i prowadzi wyłącznie
prokurator.
IMMUNITET GENERALNEGO INSPEKTORA
OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
Art. 11.
Generalny Inspektor nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Generalny Inspektor nie może być
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli
jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
IMMUNITET PREZESA INSTYTUTU PAMI
CI NARODOWEJ
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Art. 14.
Prezes Instytutu Pamięci nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej, pociągnięty do odpowiedzialności karnej albo pozbawiony wolności. Prezes
Instytutu Pamięci nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka
Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
51
IMMUNITET ŻOA
NIERZA W CZYNNEJ SA
UŻBIE WOJSKOWEJ
Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o dyscyplinie wojskowej oraz
o odpowiedzialności żołnierzy za przewinienia dyscyplinarne
i za naruszenia honoru i godności żołnierskiej
Art. 40.
1. Żołnierze w czynnej służbie wojskowej ponoszą za wykroczenia odpowiedzialność
dyscyplinarną lub przed sądami honorowymi, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie
stanowią inaczej.
2. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub honorowe w sprawie o wykroczenie popełnione
w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej nie zostało wszczęte lub zakończone do
dnia zwolnienia żołnierza z tej służby, sprawę przekazuje się organowi powołanemu do
orzekania w sprawach o wykroczenia.
Art. 41.
1. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia przesyłają otrzymane wnioski
o ukaranie dotyczące żołnierzy w czynnej służbie wojskowej dowódcom jednostek
wojskowych, w których żołnierze pełnią służbę lub innym organom wojskowym.
2. Wnioski o ukaranie mogą być kierowane do organów wojskowych także bezpośrednio
przez zainteresowane organy, instytucje lub osoby.
Art. 42.
1. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia lub innych ustaw właściwe organy określone w tych przepisach mogą
nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, żołnierze w czynnej służbie wojskowej
podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego; kary grzywny
w drodze mandatu karnego wymierzają żołnierzom te organy.
2. W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia grzywny w terminie,
organ upoważniony do nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego kieruje wniosek
o ukaranie żołnierza do organu wojskowego określonego w art. 41 ust. 1.
IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA POLICJI
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
52
Art. 136.
1. Za wykroczenie podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia, policjant ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli
dalsze przepisy nie stanowią inaczej.
2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane
organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie policjanta do właściwego komendanta
wojewódzkiego Policji.
3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych
przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, policjanci podlegają
odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny w drodze
mandatu karnego wymierzają policjantom te organy.
4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu
karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie policjanta do
właściwego komendanta wojewódzkiego Policji.
Art. 138.
1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do
nakładania kar porządkowych, policjanci ponoszą wyłącznie odpowiedzialność
dyscyplinarną.
2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również policjanci w przypadkach, gdy
właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia.
IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA
URZ
DU OCHRONY PAC
STWA
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa
Art. 121.
53
1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną,
jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej.
2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane
organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do Szefa Urzędu
Ochrony Państwa.
3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych
przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze
podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny
w drodze mandatu karnego wymierzają funkcjonariuszom te organy.
4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu
karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza
do Szefa Urzędu Ochrony Państwa.
Art. 123.
1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do
nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność
dyscyplinarną.
2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze w przypadkach,
gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia.
IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA STRAŻY GRANICZNEJ
Ustawa z dnia 12 paz
dziernika 1990 r. o Straży Granicznej
Art. 138.
54
1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną,
jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej.
2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane
organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do komendanta
właściwego oddziału Straży Granicznej.
3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych
przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze
podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny
w drodze mandatu karnego wymierzają funkcjonariuszom te organy.
4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu
karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza
do komendanta oddziału Straży Granicznej.
Art. 140.
1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do
nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność
dyscyplinarną.
2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze w przypadkach,
gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia.
IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA SA
UŻBY WI
ZIENNEJ
Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej
Art. 128.
1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania
w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną,
jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej.
2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane
organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do przełożonego
właściwego w sprawach osobowych funkcjonariusza.
55
3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach
o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy mogą nakładać
grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności
w trybie postępowania mandatowego prowadzonego przez te organy.
4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu
karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza
do przełożonego właściwego w sprawach osobowych funkcjonariusza.
Art. 129.
1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do
nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność
dyscyplinarną.
2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze, w przypadkach
gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia.
PYTANIA KONTROLNE
1. Podaj definicję immunitetu.
56
2. Scharakteryzuj immunitet procesowy i podaj przykłady.
3. Scharakteryzuj immunitet materialny i podaj przykłady.
1. Omów immunitet dyplomatyczny.
4. Wymień założenia immunitetu konsularnego.
5. Określ sytuację, w której osoby objęte immunitetami dyplomatycznym i
konsularnym odpowiadają na ogólnych zasadach za popełnione przestępstwa.
6. Scharakteryzuj immunitety parlamentarny i prezydencki.
7. Opisz immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich.
8. Omów specyfikę immunitetów służb mundurowych.
57
LITERATURA
1. Mała encyklopedia prawa PWN, Warszawa 1980.
2. K. Marszał, Proces karny, wyd. Volumen, Katowice 1998.
58
3. Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 1983.
4. W. Świda, Prawo karne PWN, Warszawa 1989.
5. Vademecum Interwencji Policyjnych, WSPol. Szczytno 1997.
AKTY PRAWNE
1. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych sporządzona w Wiedniu dnia
18 kwietnia 1961r. (Dz.U. 1965.37.232).
2. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych sporządzona w Wiedniu dnia
24 kwietnia 1963r. (Dz.U. 1982.13.98).
3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997.78.483).
4. Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Postępowania Karnego (Dz.U. 1997.89.555).
5. Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Karny (Dz.U. 1997.88.553).
6. Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora
(Dz.U. 1996.73.350).
7. Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. 1991.109.471).
8. Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz.U. 1995.13.59).
9. Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. 1993.38.172).
10. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. 1997.102.643).
11. Ustawa z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. 1994.13.48).
12. Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym
(Dz.U.1995.74.368).
13. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz.U. 1994.7.25).
14. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych
(Dz.U. 1997.117.753).
15. Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. 1997.75.471).
16. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. 1982.19.145).
17. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. 1994.19.70).
18. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 1997.133.883).
19. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. 1998.155.1016).
20. Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o dyscyplinie wojskowej oraz o odpowiedzialności
żołnierzy za przewinienia dyscyplinarne i za naruszenia honoru i godności żołnierskiej
(Dz.U. 1992.5.17).
21. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990.30.179).
59
22. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. 1999.51.526).
23. Ustawa z dnia 12 paz
dziernika 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. 1990.78.462).
24. Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. 1996.04.26).
25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie trybu
legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania
bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów (Dz.U. 90.70.409), ze zmianami (Dz.U.
96.52.228).
26. Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie
dokumentów oraz trybu i szczegółowych zasad udzielania wiz szefom i członkom
personelu misji dyplomatycznych, kierownikom urzędów konsularnych i członkom
personelu konsularnego państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz innym osobom
zrównanym z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów
międzynarodowych oraz organów właściwych do ich udzielania (Dz.U. 1998.78.512).
27. Pismo (Wytyczne) Pierwszego Zastępcy Komendanta Głównego Policji z dnia
12.08.1999r., nr l.dz. E-III-825/99.