Strona 1 z 2

Prawo do emerytury/renty: jak odzyskać?

Pozbawienie uprawnień do przyznanej wcześniej przez organ rentowy emerytury lub renty, w
sytuacji gdy przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do tego świadczenia,
zostało uznane za niezgodne z Konstytucją. Osoby, którym w wyniku takiej weryfikacji ZUS wydał
decyzję o braku prawa do świadczenia lub o ustaleniu go w niższej wysokości, mogą odzyskać
utracone uprawnienia. Aby jednak tak się stało, muszą w określonym terminie wystąpić o
wznowienie postępowania w tej sprawie.

Weryfikacja przyznanych świadczeń

Prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokość może ulec ponownemu ustaleniu na
wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie
świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem
tej decyzji, mające wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Jeszcze do niedawna zasada ta
miała zastosowanie także wówczas, gdy po uprawomocnieniu się decyzji okazało się, że przedłożone
dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości.

W wyniku takiej weryfikacji niejeden emeryt i rencista utracił prawo do przyzwanego wcześniej przez
ZUS świadczenia, albo jego wysokość uległa zmniejszeniu. Przewidujący taką możliwość przepis art.
114 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, obowiązujący od 1
lipca 2004 r., został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z zasadą zaufania obywateli
do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 oraz z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP.
Zgodnie z ogłoszonym w tej sprawie wyrokiem z dnia 28 lutego 2012 r. (sygn. akt K 5/11, Dz. U. nr
251), zakwestionowany przepis stracił swą moc z dniem 8 marca 2012 r.

Wznowienie postępowania

Osoby, które zostały poszkodowane w wyniku zastosowania uchylonego art. 114 ust. 1a ustawy
emerytalnej, mają możliwość odzyskania prawa do przyznanego (a następie odebranego) świadczenia
emerytalno-rentowego lub jego wysokości sprzed "niekonstytucyjnego" zmniejszenia. Przy czym
zasady i termin ubiegania się o wznowienie postępowania jest zróżnicowany w zależności od tego,
czy świadczeniobiorca odwołał się od wydanej w tej sprawie decyzji organu rentowego. Szczegółowe
wyjaśnienia w tej sprawie opublikował ZUS na swojej stronie internetowej (www.zus.pl).

Otóż w przypadku, gdy decyzja organu rentowego nie była przedmiotem postępowania
odwoławczego przed sądem powszechnym, a od jej doręczenia nie minęło 5 lat, zainteresowany
może wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania, w oparciu o art. 145a
Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.). Możliwe to jest
jednak tylko w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego. Przedmiotowy wyrok wszedł w życie z dniem 8 marca 2012 r., termin na złożenie
stosownej skargi powinien więc upłynąć 8 kwietnia br. Z uwagi jednak na fakt, iż termin ten przypada
na niedzielę, a następnym dniem jest Poniedziałek Wielkanocny (9 kwietnia 2012 r.), w świetle art. 57
§ 4 K.p.a. ostatecznym terminem na złożenie skargi jest 10 kwietnia 2012 r.

Strona 2 z 2

Jeżeli natomiast decyzja organu rentowego była przedmiotem postępowania odwoławczego przed
sądem powszechnym, które zakończyło się wydaniem prawomocnego wyroku, mogą oni żądać
wznowienia postępowania administracyjnego, adresując skargę o wznowienie postępowania do
sądu, który wydał zaskarżony wyrok, albo do sądu wyższej instancji, jeżeli zaskarżono wyroki sądów
różnych instancji. Jest to możliwe w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku TK, a więc do 8
czerwca 2012 r. Kwestię tę reguluje art. 4011, 405 i 407 Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. z
1964 r. nr 43, poz. 296 ze zm.).

Wyłącznie w określonych przypadkach

Wznowienie postępowania, jak podkreśla organ rentowy, dotyczy jednak wyłącznie tych osób, w
przypadku których na skutek błędu organu rentowego niezasadnie zostało przyznane świadczenie lub
jego wysokość została zawyżona, a następnie - po wznowieniu postępowania na podstawie art. 114
ust. 1a ustawy emerytalnej - Oddział ZUS wydał decyzję o braku prawa do świadczenia lub o ustaleniu
go w niższej wysokości. Pozostali świadczeniobiorcy pozbawieni prawa do emerytury lub renty lub
otrzymujący świadczenie w zmniejszonej wysokości, z powodu innych okoliczności (patrz tabela), nie
mogą powoływać się na przedstawione zasady wznowienia postępowania.

Wznowienie postępowania w sprawie pozbawienia prawa do świadczenia lub zmniejszenia jego
wysokości, w oparciu o uchylony przepis art. 114 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie dotyczy
przypadków, w których:



oddział ZUS załatwiając wniosek o przyznanie świadczenia wydał decyzję odmowną, np. z
uwagi na brak wymaganego stażu pracy albo odmówił przeliczenia podstawy wymiaru ze
względu na wskazanie zarobków niepodlegających uwzględnieniu przy ustalaniu tej
podstawy,



organ rentowy stwierdził brak prawa do świadczenia lub obniżył jego wysokość, np. w wyniku
korekty świadectwa pracy albo zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach ZUS Rp-7,
dokonanej przez płatnika składek,



upłynęło 5 lat od doręczenia decyzji o odmowie niezasadnie przyznanego świadczenia lub
obniżenia jego wysokości,



organ rentowy stwierdził brak prawa do świadczenia lub ustalił je w niższej wysokości
wskutek przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia okoliczności istniejących przed
wydaniem decyzji ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, a więc w oparciu o
art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Podstawa prawna:



Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)

Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów
internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości,
ubezpieczeń i prawa pracy.