art 300 KP

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

Art. 300.

1. Swoj

samodzieln

pozycj

w systemie prawnym zdobywało prawo pracy przede wszystkim drog

przekształcania cywilnoprawnej umowy najmu pracy w konstrukcje umowy o prac

jako

ródła

zobowi

zania o wyra

nie innej tre

ci i charakterze, zale

nych nie tylko, a nawet nie tyle od woli stron,

ile od przepisów prawa oraz od postanowie

układów zbiorowych lub regulaminów pracy. Formalne

potwierdzenie zako

czenia procesu emancypacji prawa pracy przyniosła ustawa z dnia 23 kwietnia

1964 r. - Przepisy wprowadzaj

ce Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 z pó

n. zm.), której art. XII w

obowi

zuj

cym do dzi

§ 1 stanowi,

e kodeks cywilny nie narusza przepisów ustawodawstwa pracy.

Przepis § 2 tego artykułu wymieniał natomiast konkretne unormowania w: przepisach ogólnych

prawa cywilnego (p.o.p.c.), kodeksie zobowi

(k.z.) oraz przepisach wprowadzaj

cych kodeks

zobowi

(p.w.k.z.), które do czasu wydania odpowiednich przepisów ustawodawstwa pracy

pozostawały w mocy dla stosunków pracy. Wreszcie art. XII § 3 p.w.k.c. postanawiał,

e w wypadkach

nieuregulowanych przepisami wymienionymi w paragrafie poprzedzaj

cym stosuje si

odpowiednio do

stosunków pracy przepisy kodeksu cywilnego, chyba

e nie s

one zgodne z zasadami prawa pracy;

w szczególno

ci nie stosuje si

do stosunków pracy art. 73-77, je

eli dotycz

one formy pisemnej

przewidzianej dla celów dowodowych, i art. 473 § 1.

Kodeks cywilny zacz

ł wi

c pełni

funkcj

pomocniczego

ródła prawa wobec autonomicznego

prawa pracy. T

sytuacj

musiałoby przerwa

uchwalenie kodeksu pracy, skoro kodyfikacja ma z

zało

enia obejmowa

cało

ść

norm, które według przyjmowanych zasad systematyki tworz

odr

gał

ąź

prawa. W takiej sytuacji nie istniałaby potrzeba ani mo

liwo

ść

korzystania z przepisów kodeksu

cywilnego, nawet w charakterze przysłowiowego "wentyla bezpiecze

stwa", gdy

ewentualne "luki" w

skodyfikowanym prawie pracy byłyby przy u

yciu odpowiednich dyrektyw interpretacyjnych lub reguł

inferencyjnych usuwane w procesie jego wykładni. Ustawodawca zdecydował jednak,

e w kodeksie

pracy, dotycz

cym głównie indywidualnych stosunków pracy, nie zamie

ci uregulowa

, które - ze

wzgl

du na adekwatno

ść

wobec szerzej poj

tej kategorii zobowi

prywatnoprawnych - byłyby

mniej czy bardziej dosłownym powtórzeniem przepisów kodeksu cywilnego. Niezrozumiały wyłom w
tym racjonalnym sk

din

d zało

eniu obj

ł jedynie art. 7 i 8 k.p. stanowi

ce "kalk

" przepisów art. 4 i 5

k.c. Nie sposób bowiem zakłada

, i

w tym akurat wypadku ustawodawca chciał organy

rozstrzygaj

ce spory pracownicze pozbawi

luzu decyzyjnego, zwi

zanego z przyznan

kompetencj

do stosowania przepisów kodeksu cywilnego wobec stosunków pracy w "odpowiedni"

sposób.

Przepisy art. XII § 2 i 3 p.w.k.c. zostały uchylone przez art. IV § 1 pkt 18 ustawy z dnia 26

czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzaj

ce Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 142 z pó

n. zm.), przy

czym tre

ść

art. XII § 3 p.w.k.c. po dokonaniu w nim trzech zmian inkorporowano do art. 300 k.p.

Pierwsza zmiana dotyczy jego zakresu zastosowania, który od "wypadków nie uregulowanych
przepisami wymienionymi w paragrafie poprzedzaj

cym", a wi

c niektórych - okre

lonych w art. XII §

2 p.w.k.c. - unormowa

spo

ród p.o.p.c., k.z. oraz p.w.k.z., ewoluował w kierunku do "spraw nie

unormowanych przepisami prawa pracy", a wi

c uległ wydatnemu rozszerzeniu. Zmiana ta wykazuje

jako

ciowy charakter, gdy

kodeks cywilny miał by

najpierw stosowany jedynie w sprawach

poddanych

le okre

lonym przepisom o cywilnoprawnej proweniencji, które nast

pnie zostały

przej

ciowo zachowane w mocy na potrzeby prawa pracy, staj

c si

na ten czas przepisami nowej

gał

zi prawa. O ile wi

c przewidywany pocz

tkowo zakres stosowania kodeksu cywilnego miał

obejmowa

sprawy nieuregulowane niektórymi przepisami prawa pracy, o tyle obecnie ma to w

zasadzie dotyczy

spraw nieuregulowanych przepisami prawa pracy w ogólno

ci.

Inna rzecz, i

przepisy kodeksu cywilnego mog

"z natury rzeczy" stosowane jedynie wobec

tych stosunków społecznych nale

żą

cych do przedmiotu prawa pracy, dla których wła

ciwa jest

cywilistyczna metoda regulacji prawnej. W taki zw

ęż

cy sposób powinno by

zatem interpretowane

poj

cie "sprawy" nieuregulowanej przepisami prawa pracy. Jest to zarazem kategoria spraw

poddanych stosowanym odpowiednio przepisom kodeksu cywilnego. W obu kategoriach, które musz

jednolicie pojmowane, mieszcz

przede wszystkim sprawy dotycz

ce "stosunków pracy"

sensu largo (wraz ze stosunkiem z umowy o prac

nakładcz

- por. uwagi do art. 303 § 1), co jednak

nie wyczerpuje zakresu tych spraw. Prawo pracy nie reguluje np. problematyki umów przedwst

pnych,

a kwestia ta wykracza poza ramy poj

cia "stosunek pracy", lecz nie ma

adnych racjonalnych

wzgl

dów, dla których nale

ałoby w tym wypadku wykluczy

odpowiednie stosowanie przepisów

kodeksu cywilnego.

W takim razie trzeba uzna

e ogólne odesłanie do odpowiedniego stosowania tych przepisów

obejmuje zarówno nieuregulowane w prawie pracy sprawy "stosunku pracy" sensu largo, jak te

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

sprawy innych stosunków zobowi

zaniowych

le z nim zwi

zanych. Taka koncepcja

przedmiotowego odesłania, koresponduj

ca ze sposobem definiowania w art. 476 § 1 k.p.c. "sprawy z

zakresu prawa pracy" jest te

przyjmowana w praktyce orzeczniczej, której nie sposób jednak stawia

zarzutu nieskr

powanej swobody interpretacyjnej dowolno

ci (co zdaje si

sugerowa

W. Sanetra (w:)

J. Iwulski, W. Sanetra, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2003, s. 933).

Druga z wyra

nych ró

nic pomi

dzy art. XII § 3 p.w.k.c. a art. 300 k.p. dotyczy okre

lenia

sytuacji, w której wobec zobowi

przynale

nych do prawa pracy i nieuregulowanych jego

przepisami nie wolno przepisów kodeksu cywilnego stosowa

nawet odpowiednio, je

eli miałoby to

kolidowa

z zasadami prawa pracy. W

wietle art. XII § 3 p.w.k.c. przepisy kodeksu cywilnego

podlegały zastosowaniu, chyba

e nie byłoby to zgodne z zasadami prawa pracy, art. 300 k.p. za

stanowi,

e przepisy kodeksu cywilnego stosuje si

, je

eli nie s

sprzeczne z zasadami prawa pracy.

W teorii prawa uwa

a si

e sprzeczno

ść

norm jest tylko jedn

z odmian ich niezgodno

ci,

polegaj

na tym, i

okre

lona norma nakazuje adresatowi uczyni

w danych okoliczno

ciach to,

czego inna norma w tych

e okoliczno

ciach czyni

mu zakazuje (por. M. Piotrowski, O rodzajach i

odmianach niezgodno

ci norm, Studia Filozoficzne 1978, z. 11, s. 93-103).

Ograniczenie dopuszczalno

ci posiłkowania si

kodeksem cywilnym uległo wi

c w

sprawach z zakresu prawa pracy znacznemu złagodzeniu. O ile bowiem wcze

niej skutek taki

powodowała w zasadzie ka

da niezgodno

ść

przepisów kodeksu cywilnego z zasadami prawa pracy,

nie wył

czaj

c równie

niezgodno

ci aksjologicznej (niesprawno

ci prakseologicznej), o tyle obecnie

e to by

jedynie nast

pstwem sprzeczno

ci. Jej istnienie za

łatwiej sobie wyobrazi

wykaza

tym bardziej

e konkuruj

ce normy musiałyby mie

identyczne zakresy zastosowania, gdy

przeciwnym razie ich kolizj

na by usun

ąć

w drodze wykładni, która ograniczałaby zakres

zastosowania jednej b

obu norm, a tym samym wykluczałaby ewentualno

ść

znalezienia przez nie

równoczesnego zastosowania.

Ostatnia z ró

nic mi

dzy sformułowaniem art. 300 k.p. a art. XII § 3 p.w.k.c. ma drugorz

dne

znaczenie, gdy

polega na rezygnacji z wcze

niejszego, przykładowego wyliczenia dwóch regulacji

generalnie wył

czonych od stosowania w stosunkach pracy. Wył

czeniem tym obj

to przede

wszystkim przepisy art. 73-77 k.c., je

eli dotyczyły formy pisemnej zastrze

onej dla celów

dowodowych. W przedkodeksowym stanie prawnym było to zwi

zane z przej

ciowym utrzymaniem w

mocy dla stosunków pracy reguły z art. 63 p.o.p.c.,

e czynno

ść

prawna zdziałana bez zachowania

ustawowo przepisanej formy jest niewa

na. Natomiast obowi

zuj

cy dzi

kodeks pracy przewiduje

własn

i specyficzn

sankcj

niezachowania rygoru formy pisemnej umowy o prac

, wi

c jest to

sprawa uregulowana przepisami prawa pracy, a tym samym brak podstaw do pomocniczego si

gania

po przepisy kodeksu cywilnego (por. uwagi do art. 29).

Drugie ze wspomnianych wył

cze

dotyczy stosowania art. 473 § 1 k.c., który to przepis stanowi,

e dłu

nik mo

e w umowie przyj

ąć

odpowiedzialno

ść

za niewykonanie lub nienale

yte wykonanie

zobowi

zania z powodu oznaczonych okoliczno

ci, za które na mocy ustawy nie ponosi

odpowiedzialno

ci. Stosowanie powołanego przepisu pozostaje jednak niedopuszczalne równie

lege lata. Odpowiedzialno

ść

pracownika za szkod

kodeks pracy kształtuje bowiem wył

cznie na

zasadzie winy. Podstawow

zasad

prawa pracy, wyra

w art. 18 § 2 k.p., jest te

niewa

ść

umów mniej korzystnych dla pracownika ni

przepisy prawa pracy. Umowa rozszerzaj

ca podstawy

pracowniczej odpowiedzialno

ci odszkodowawczej byłaby zatem sprzeczna z t

zasad

(L. Florek, T.

Zieli

ski, Prawo pracy, Warszawa 2003, s. 34).

2. Po oczyszczeniu przedpola dla analizy art. 300 k.p. wida

e przepis ten formułuje dwie przesłanki,

które w sprawach przynale

nych do przedmiotu prawa pracy warunkuj

stosowanie kodeksu

cywilnego, a tak

e dyrektyw

dotycz

sposobu owego stosowania. Pierwsza ze wspomnianych

przesłanek wyra

a si

wyst

powaniem w prawie pracy "luki", polegaj

cej na braku regulacji dla

okre

lonej sprawy z zakresu stosunku pracy lub innych stosunków zobowi

zaniowych

le z nim

zwi

zanych. Nie chodzi tu o luk

aksjologiczn

, daj

sprowadzi

do postulatów zmiany prawa

pracy w kierunku po

żą

danym przez interpretatora, ani te

o luk

logiczn

, dotycz

formalnej

niezgodno

ci norm, najcz

ęś

ciej stosunkowo łatwo usuwalnej w procesie wykładni przepisów, tylko o

rzeczywiste luki konstrukcyjne, a wi

c o brak reguł wskazuj

cych, jak nale

y "wa

nie" dokona

danej czynno

ci konwencjonalnej, np. zło

ofert

zawarcia umowy o prac

czy te

prowadzi

w tej

kwestii rokowania.

Pomimo typowego oczekiwania,

e dany system norm b

dzie "zupełny" w znaczeniu systemu

"wolnego od luk", prawo pracy znamionuje wiele luk konstrukcyjnych. Ustawodawca w jednym akcie
normatywnym, na wyrost nazwanym kodeksem pracy, uregulował jedynie indywidualne stosunki
pracy, cho

i w tym ograniczonym zakresie nie uczynił tego wyczerpuj

co. Nie chciał bowiem

powtarza

w kodeksie pracy identycznych b

podobnych przepisów z kodeksu cywilnego, a wi

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

musiał zakłada

e b

one stosowane równie

wobec stosunków pracy. Dotyczy to w

szczególno

ci takich kwestii jak problematyka czynno

ci prawnych, o

wiadcze

woli, terminów czy te

ogólnych zasad wykonywania zobowi

oraz skutków ich niewykonania.

Podkre

trzeba,

e o ile konieczno

ść

stosowania kodeksu cywilnego w sprawach z zakresu

prawa pracy w ogóle nieuregulowanych jego przepisami (np. sprawa wykładni o

wiadcze

woli)

dzie oczywista, o tyle w sprawach poddanych regulacji prawa pracy zawsze mo

e si

pojawi

pytanie, czy chodzi o regulacj

wyczerpuj

i czy dopuszczalne jest uzupełniaj

ce stosowanie

przepisów kodeksu cywilnego? Przepis art. 300 k.p. sytuacji takiej wyra

nie nie wyklucza, a jej

przejawem w orzecznictwie jest stosowanie przepisów kodeksu cywilnego w celu dochodzenia przez
pracownika roszcze

przekraczaj

cych standardy okre

lone w ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o

wiadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 1983 r. Nr 30,

poz. 144 z pó

n. zm.), przy czym ten kierunek orzecznictwa jest te

kontynuowany pod rz

dem

ustawy z dnia 30 pa

dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i

chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z pó

n. zm.).

Drug

z przesłanek ograniczaj

cych stosowanie kodeksu cywilnego poza zwykłym zakresem

jego odniesienia jest wymaganie, aby normy wyinterpretowane z jego przepisów były niesprzeczne z
zasadami prawa pracy. O pojmowaniu sprzeczno

ci mi

dzy normami była ju

ej mowa. Wystarczy

tu wi

c tylko zauwa

e zasady prawa pracy to jego normy ogólne, maj

ce podstawowe

("zasadnicze") znaczenie dla tej gał

zi prawa. S

to zarówno zasady podstawowe, skatalogowane

przez ustawodawc

w rozdziale II działu pierwszego kodeksu pracy (por. uwagi do art. 10-18

), jak te

pozostałe ("niepodstawowe") zasady, wydobywane ze szczegółowych przepisów ustawodawstwa
pracy metod

wnioskowa

indukcyjnych lub z jego przepisów ogólnych (nie wył

czaj

c postanowie

konstytucji dotycz

cych ustroju pracy), poddawanych wnioskowaniu dedukcyjnemu.

W razie spełnienia si

obu powy

szych przesłanek przepis art. 300 k.p. przewiduje stosowanie

kodeksu cywilnego w sposób odpowiedni. Znaczy to,

e normy prawne wyinterpretowane z tych

przepisów b

musiały ulec rozszerzeniu co najmniej w odniesieniu do ich zakresu zastosowania,

który był zaprojektowany tylko dla stosunków cywilnoprawnych. Je

eli za

jest to konieczne ze

wzgl

du na szczególne wła

ciwo

ci prawa pracy, a zwłaszcza prawa stosunku pracy, to stosownym

modyfikacjom mo

e te

poddany zakres przedmiotowy wspomnianych norm.

3. Sposób, w jaki bie

żą

ca judykatura S

du Najwy

szego korzysta z art. 300 k.p., a wi

c wobec

stosunków społecznych nieuregulowanych przepisami prawa pracy, cho

przynale

nych do

przedmiotu tej gał

zi prawa, stosuje odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, ilustruj

poni

sze

przykłady. S

one uszeregowane według chronologii zastosowanych przepisów kodeksu cywilnego, z

pomini

ciem ka

dorazowego powoływania ich w zwi

zku z art. 300 k.p.

W wyroku z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 379/97, OSNAPiUS 1998, nr 23, poz. 676, S

Najwy

szy uznał,

e przepis art. 25

k.p. nie ma zastosowania do umów o prac

na czas okre

lony,

zawartych przed dniem 2 czerwca 1996 r., chocia

by termin rozwi

zania ostatniej z nich upływał po tej

dacie, gdy

odst

pstwa od zakazu wstecznego działania prawa mog

zgodnie z art. 3 k.c. istnie

jako

wyj

tek i tylko wtedy, gdy przepis tak stanowi lub gdy wsteczne działanie przepisu wynika z celu

ustawy.

W orzeczeniach dotycz

cych art. 6 k.c. S

d Najwy

szy przypomniał ostatnio,

e ci

ęż

udowodnienia stanu nietrze

ci, jako wskazanej przyczyny rozwi

zania umowy o prac

bez

wypowiedzenia z winy pracownika, obarcza pracodawc

(wyrok z dnia 5 lutego 1998 r., I PKN 519/97,

OSNAPiUS 1999, nr 2, poz. 48). Zwrócił te

uwag

e art. 6 k.c. okre

la reguły dowodzenia, czyli

przedmiot dowodu oraz osob

, na której spoczywa ci

ęż

ar udowodnienia faktów maj

cych istotne

znaczenie dla rozstrzygni

cia sprawy, lecz nie stanowi samodzielnej podstawy prawnej tego

rozstrzygni

cia. Nie wystarczy zatem powołanie tego przepisu w kasacji opartej na zarzucie

naruszenia prawa materialnego, bez równoczesnego wskazania przepisów tego prawa, z których
wynika dane roszczenie (wyrok z dnia 19 listopada 1997 r., I PKN 375/97, OSNAPiUS 1998, nr 18,
poz. 537).

Wiele niedawno zapadłych orzecze

odwołuje si

do art. 58 k.c. W wyroku z dnia 17 listopada

1997 r., I PKN 351/97, OSNAPiUS 1998, nr 17, poz. 501, S

d Najwy

szy uznał m.in.,

e jednostronne

czynno

ci prawne pracodawcy zmierzaj

ce do rozwi

zania umowy o prac

mog

podwa

one

jedynie w drodze odpowiedniego powództwa o uznanie bezskuteczno

ci wypowiedzenia lub o

przywrócenie do pracy i nie wolno ich uzna

za niewa

ne na podstawie art. 58 k.c., gdy

byłoby to

sprzeczne z zasadami prawa pracy. W motywach tego wyroku nie konkretyzuje si

jednak owej

zasady i argumentuje tylko,

e prawo pracy nie zna bezwzgl

dnej niewa

ci czynno

zmierzaj

cych do rozwi

zania umowy. Według wyroku z dnia 17 lutego 1999 r., I PKN 570/98,

OSNAPiUS 2000, nr 7, poz. 260, stosowanie art. 58 § 1 i 2 k.c. zostaje wył

czone, w razie gdy

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

wiadczenie woli dotkni

te jest bł

dem lub gro

bezprawn

. Podstaw do uznania,

e istnieje

sprzeczno

ść

czynno

ci prawnej z zasadami współ

ycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), nie ma w

szczególno

ci wówczas, gdy jedyn

przesłank

zarzutu jest bł

d lub gro

ba, niewskazuj

równocze

nie cech okre

lonych przez ustawodawc

w art. 84 i 87 k.c.

Według wyroku z dnia 1 pa

dziernika 1998 r., I PKN 366/98, OSNAPiUS 1999, nr 21, poz. 684,

niewa

ne w

wietle art. 58 § 1 k.c. (w zw. z art. 91 i 300 k.p.) jest wyra

enie bez zachowania pisemnej

formy zgody pracownika na dokonywanie z wynagrodzenia za prac

potr

innych nale

ci ni

wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. Wyrok z dnia 19 lutego 1999 r., I PKN 15/98, niepubl., głosi
natomiast,

e je

eli klauzula terminu wynikaj

ca z umowy zawartej na czas okre

lony uznana zostanie

za niewa

na podstawie art. 58 § 1 k.c., to spowoduje skutki równoznaczne z zawarciem umowy na

czas nieokre

lony tak samo, jak w sytuacji spełnienia przesłanek z art. 25

k.p.

W wyroku z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 32/01, OSNP 2004, nr 5, poz. 85, S

d Najwy

szy

uznał,

e wa

na jest umowa o prac

zawarta z zagranicznym sportowcem zawodowym, który

uzgodnił, i

zatrudniaj

cy go polski klub sportowy wyr

czy go w wypełnieniu administracyjnych

wymaga

niezb

dnych do wykonywania legalnego zatrudnienia w Polsce. W drugiej tezie tego

orzeczenia stwierdził natomiast,

e sankcja niewa

ci czynno

ci prawnej sprzecznej z ustaw

(art.

58 § 1 k.c.) dotyka czynno

ci prawnej sprzecznej z imperatywnymi przepisami obowi

zuj

cego

systemu prawa, niezale

nie od ich umiejscowienia w okre

lonej gał

zi prawa.

Szczególnie liczne s

wypowiedzi orzecznictwa dotycz

ce problematyki składania o

wiadcze

woli. W wyroku z dnia 19 marca 2002 r., I PKN 209/01, OSNP 2004, nr 5, poz. 79, S

d Najwy

szy

uznał,

e faktyczne zaprzestanie działalno

ci przez pracodawc

, wyra

ce si

zlikwidowaniem "z

dnia na dzie

" zakładu pracy, mo

e by

w okoliczno

ciach poszczególnej sprawy traktowane jako

zachowanie objawiaj

ce w dostateczny sposób wol

zako

czenia (zerwania) stosunku pracy (art. 60

k.c. w zw. z art. 300 k.p.), przy czym takie zachowanie pracodawcy powinno by

w zasadzie

kwalifikowane jako zmierzaj

ce do bezprawnego wypowiedzenia stosunku pracy powstałego zarówno

z umowy na czas nieokre

lony, jak te

z umów terminowych.

W uchwale z dnia 6 pa

dziernika 1998 r., III ZP 31/98, OSNAPiUS 1999, nr 3, poz. 8, S

Najwy

szy wyraził pogl

e pisemne o

wiadczenie woli pracodawcy o rozwi

zaniu umowy o prac

bez wypowiedzenia nie musi wskazywa

terminu ustania stosunku pracy, który to skutek nast

puje

zawsze w dacie doj

cia o

wiadczenia do adresata w sposób umo

liwiaj

cy mu realne zapoznanie si

z jego tre

(art. 61 k.c.). Zło

enie o

wiadczenia ze wskazaniem terminu przypadaj

cego przed t

dat

nie jest wi

c naruszeniem przepisów o rozwi

zywaniu umów o prac

w tym trybie (art. 56 § 1

k.p.). Stanowisko to zostało nast

pnie potwierdzone w uchwale składu 7 s

dziów z dnia 9 wrze

nia

1999 r., III ZP 5/99, OSNAPiUS 2000, nr 4, poz. 131.

Zgłoszenie w ci

gu 7 dni od przywrócenia do pracy gotowo

ci niezwłocznego jej podj

cia (art. 48

§ 1 k.p.) mo

e by

wobec pracodawcy dokonane - w my

l art. 60 k.c. - przez ka

de zachowanie

pracownika, objawiaj

ce w dostateczny sposób jego zamiar kontynuacji reaktywowanego stosunku

pracy (wyrok z dnia 3 czerwca 1998 r., I PKN 161/98, OSNAPiUS 1999, nr 11, poz. 365). To samo
dotyczy skutecznego rozwi

zania umowy o prac

, które nast

puje przy dowolnej formie o

wiadczenia

woli pracodawcy, tak

e ustnie lub przez ka

de zachowanie ujawniaj

ce jego wol

w dostateczny

sposób (wyrok z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 631/98, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 381).

wiadczenie woli w sprawie rozwi

zania umowy o prac

jest jednak zło

one z chwil

, gdy

doszło do wiadomo

ci adresata w sposób umo

liwiaj

cy mu zapoznanie si

z jego tre

. Mo

liwo

ść

ta powinna mie

ponadto konkretny charakter, tzn. odnosi

do konkretnego o

wiadczenia,

przesłanego do okre

lonego adresata. Nie mo

na wi

c w szczególno

ci wymaga

, aby pracownik,

który powinien si

spodziewa

rozwi

zania z nim stosunku pracy, oczekiwał w domu na pismo

pracodawcy w tym przedmiocie (wyrok z dnia 6 pa

dziernika 1998 r., I PKN 369/98, OSNAPiUS 1999,

nr 21, poz. 686). O

wiadczenie woli o rozwi

zaniu umowy o prac

bez wypowiedzenia zostaje

natomiast zło

one tak

e wtedy, gdy pracownik, maj

cy realn

liwo

ść

zapoznania si

z jego

tre

, nie podejmuje z własnej woli przesyłki pocztowej zawieraj

cej to o

wiadczenie (wyrok z dnia

11 grudnia 1996 r., I PKN 36/96, OSNAPiUS 1997, nr 14, poz. 251).

aden przepis prawa nie stanowi

wszak

e, i

wystarcza samo wysłanie przez pracodawc

pisma na wynikaj

cy z akt osobowych adres

nieobecnego pracownika; do dor

czenia takiego pisma nie stosuje si

art. 44 k.p.a. (wyrok z dnia

2 wrze

nia 1998 r., I PKN 291/98, niepubl.). W wyroku z dnia 1 grudnia 1998 r., I PKN 473/98,

OSNAPiUS 2000, nr 2, poz. 56, S

d Najwy

szy podkre

lił z kolei,

e odwołanie zgody zarz

zakładowej organizacji zwi

zkowej na wypowiedzenie umowy o prac

jej członkowi mo

e nast

tylko z zachowaniem warunków przewidzianych w art. 61 zdanie drugie k.c.

Bogate jest te

orzecznictwo odnosz

ce si

do wykładni o

wiadcze

woli (art. 65 k.c.). W wyroku

z dnia 6 stycznia 1995 r., I PKN 117/94, OSNAPiUS 1995, z. 14, poz. 170, S

d Najwy

szy zauwa

ył

m.in.,

e przepis art. 65 § 2 k.c. ma zastosowanie tak

e wobec umownych

ródeł prawa pracy, wi

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

li tre

ść

danej umowy nie jest jednoznaczna, to s

d powinien przeprowadzi

dowód z przesłuchania

jej stron w celu wyja

nienia ich zamiaru. Przy stosowaniu dyrektyw z art. 65 § 2 k.c. nale

y jednak

bra

pod uwag

nie tylko zgodny zamiar stron, ale tak

e ochronny cel umowy o prac

(wyrok z dnia

22 stycznia 1999 r., I PKN 474/98, OSNAPiUS 2000, nr 5, poz. 177). Reguły wykładni o

wiadcze

woli

istotne przy kwalifikowaniu umowy o

wiadczenie usług jako umowy o prac

, zwłaszcza

wówczas gdy nie wyst

puj

zachowania stron sprzeczne z postanowieniami zawartej umowy

cywilnoprawnej (wyrok z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN 532/97, OSNAPiUS 1999, nr 3, poz. 81).

W wyroku z dnia 4 marca 1999 r., I PKN 616/98, OSNAPiUS 2000, nr 8, poz. 312, S

Najwy

szy wyraził pogl

e skoro okre

lone w art. 65 § 1 k.c. reguły wykładni o

wiadcze

woli maj

odpowiednie zastosowanie do umów o prac

, to w razie w

tpliwo

ci decyduj

cy jest zgodny zamiar

stron i cel umowy o prac

jej poszczególnego postanowienia, cho

by nawet uznanie za wi

ążą

jego dosłownego sformułowania było dla pracownika korzystniejsze. O naruszeniu przepisu art. 65 § 1
k.c. mo

na jednak mówi

tylko wtedy, gdy w

wietle ustale

faktycznych sprawy istniej

niejasno

ci co

do przedmiotu i tre

ci o

wiadczenia woli zło

onego przez stron

. Tłumaczenie o

wiadczenia woli

wchodzi bowiem w gr

dopiero wówczas, gdy budzi ono w

tpliwo

ci (wyrok z dnia 1 lipca 1999 r., I

PKN 92/99, OSNAPiUS 2000, nr 18, poz. 684).

eli strony o

wiadczyły,

e chc

zawrze

umow

o prac

na czas okre

lony, a ró

niły si

tylko

co do daty ustania stosunku pracy, to nie mo

na przyj

ąć

e miały zamiar zawarcia umowy na czas

nieokre

lony (wyrok z dnia 17 maja 1995 r., I PKN 11/95, OSNAPiUS 1995, nr 20, poz. 250). U

ycie

nazwy "odwołanie" wobec pisma rozwi

zuj

cego umowny stosunek pracy nie stanowi jednak w

wietle art. 65 § 1 k.c. istotnej przeszkody do przyj

cia,

e jest to wypowiedzenie (wyrok z dnia 26

sierpnia 1999 r., I PKN 193/99, OSNAPiUS 2000, nr 23, poz. 859). Teza wyroku z dnia 7 maja 1998 r.,
I PKN 60/98, OSNAPiUS 1999, nr 9, poz. 350, głosi z kolei,

e o

wiadczenie pracodawcy w sprawie

skonkretyzowanej podwy

ki wynagrodzenia za prac

jest w

wietle powszechnie - w pa

stwowej

sferze bud

etowej - obowi

zuj

cych przepisów płacowych ofert

zmiany tre

ci stosunku pracy, któr

pracownik przyjmuje zazwyczaj w dorozumiany sposób.

W kwestii stosowania przepisów o wadach o

wiadcze

woli (art. 82-88 k.c.) mo

na odnotowa

dwa rozstrzygni

cia. W wyroku z dnia 15 maja 1997 r., I PKN 80/97, OSNAPiUS 1998, nr 7, poz. 207,

d Najwy

szy stwierdził,

e pracownik nie mo

e si

skutecznie powoływa

na istotny bł

d w

wyra

eniu zgody na przekształcenie umowy o prac

na czas nieokre

lony w umow

terminow

, je

eli

nie wyka

e, i

wskutek zachowania si

pracodawcy był przekonany,

e to przekształcenie nie

doprowadzi do rozwi

zuj

cego skutku. Natomiast w wyroku z dnia 23 lipca 1998 r., I PKN 245/98,

OSNAPiUS 1999, nr 16, poz. 517, S

d Najwy

szy uznał,

e pełnienie przez jedynego wspólnika spółki

z ograniczon

odpowiedzialno

funkcji członka zarz

du mo

e by

przedmiotem wa

nej umowy

cywilnoprawnej, tak

e ukrytej pod pozorn

umow

o prac

W wyroku z dnia 19 grudnia 1996 r., I PKN 47/96, OSNAPiUS 1997, nr 17, poz. 310, SN orzekł,

e sposób liczenia terminów okre

lonych w art. 112 k.c. nie ma zastosowania wobec okresów, od

których zale

y nabycie uprawnie

pracowniczych (np. wskazanego w art. 153 k.p.). Stosowanie

przepisów kodeksu cywilnego wobec stosunków pracy nie mo

e by

bowiem sprzeczne z zasadami

prawa pracy, musi by

odpowiednie, a przede wszystkim jest mo

liwe tylko w zakresie

nieuregulowanym w ustawodawstwie pracy. Tymczasem w zakresie nabycia prawa do urlopu
wypoczynkowego na podstawie art. 153 k.p. panował od wej

cia w

ycie kodeksu pracy zgodny w

literaturze i praktyce pogl

e "rok pracy" upływa z ostatnim dniem tego

roku, a nie - według art.

112 k.c. - z pierwszym dniem po upływie roku pracy. W motywach tego wyroku S

d Najwy

szy

powołał si

na argumentacj

wyra

wcze

niej w uzasadnieniu uchwały z dnia 21 maja 1991 r.,

I PZP 16/91, OSNCP 1992, nr 1, poz. 10, głosz

cej, i

prawo do nagrody jubileuszowej nabywa

pracownik w dniu bezpo

rednio poprzedzaj

cym dzie

, który nazw

lub dat

odpowiada dniowi

podj

cia zatrudnienia, gdy

okresy pracy powinny by

ustalone przede wszystkim przy uwzgl

dnieniu

wła

ciwego prawu pracy potocznego sposobu liczenia terminów.

Utrwalone orzecznictwo co do dopuszczalno

ci waloryzowania pieni

ęż

nych

wiadcze

stosunku pracy (art. 358

§ 3 k.c.) kontynuuje m.in. uchwała z dnia 17 kwietnia 1997 r., III ZP 45/97,

OSNAPiUS 1998, nr 24, poz. 712, która wyra

a pogl

e waloryzowane mo

e te

niespełnione

w terminie jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy. W wyroku z dnia 18 stycznia
1996 r., I PRN 102/95, OSNAPiUS 1996, nr 14, poz. 200, S

d Najwy

szy podnosi,

e waloryzacja

powinna uwzgl

dnia

interes obu stron stosunku prawnego, przy czym jednym z elementów

podlegaj

cych s

dowej ocenie jest wysoko

ść

odsetek od wypłaconych z opó

nieniem

wiadcze

prac

wraz z odsetkami od zaległych odsetek.

W wyroku z dnia 18 stycznia 1998 r., I PKN 482/97, OSNAPiUS 1998, nr 23, poz. 686,

dotycz

cym sprawy o zawarcie przyrzeczonej umowy o prac

(art. 389 i 390 k.c.), S

d Najwy

szy

uznał,

e jest ona spraw

z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c.) i nie mo

e by

Prawo pracy –

wiczenia

mgr P. Grzebyk

kwalifikowana jako spór dotycz

cy ustanowienia nowych warunków pracy i płacy (art. 262 § 2 pkt 1

k.p.), co oznaczałoby zreszt

brak materialnoprawnego roszczenia, a nie brak drogi s

dowej.

wiadczenia pracodawcy zobowi

zuj

cego si

do zawarcia umowy o prac

nie mo

na wszak

e w

ramach wykładni o

wiadcze

woli na podstawie art. 65 § 1 k.c. uzupełnia

o elementy, których ono nie

zawierało. Zatrudnienie pracownika po odwołaniu ze stanowiska przez okres wypowiedzenia przy
innej odpowiedniej pracy za jego zgod

(art. 71 k.p.) nie stanowi jednak zawarcia umowy

przedwst

pnej, zobowi

zuj

cej pracodawc

do zatrudnienia zainteresowanego przy powierzonej

pracy po upływie okresu wypowiedzenia.

Ustabilizowan

judykatur

e do

żą

dania przez pracodawc

wiadcze

spełnionych na rzecz

pracownika stosuje si

odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu,

wzmacnia wyrok z dnia 18 listopada 1998 r., I PKN 437/98, OSNAPiUS 2000, nr 1, poz. 15, w którym
wyra

ono pogl

e spełnienie przez pracodawc

jako dłu

nika w drodze egzekucji

wiadczenia po

dacie dowiedzenia si

e nie przysługuje ono wierzycielowi, mo

e by

w okoliczno

ciach sprawy

poczytane za przyzwolenie na dalsze egzekwowanie nienale

nego

wiadczenia i uzasadnia

zastosowanie art. 411 pkt 1 k.c. W motywach wyroku z dnia 27 maja 1999 r., I PKN 78/99, OSP 2001,
z. 11, poz. 167, z glos

A. Nowaka, stwierdził natomiast S

d Najwy

szy,

e przepisy o

bezpodstawnym wzbogaceniu, w tym zwłaszcza przepis art. 409 k.c., powinny by

wykładane w

kierunku zaw

ęż

cym zakres negatywnych maj

tkowo skutków zachowa

pracownika zawinionych

nieumy

lnie, gdy

w przeciwnym razie mo

e w ten sposób nast

powa

obchodzenie okre

lonych w

kodeksie pracy reguł ograniczonej odpowiedzialno

ci materialnej pracownika.

W odniesieniu do nowszych przykładów stosowania przepisów kodeksu cywilnego o czynach

niedozwolonych warto zwróci

uwag

na nast

puj

ce orzeczenia. W wyroku z dnia 14 maja 1997 r.,

II UKN 113/97, OSP 1998, z. 6, poz. 121, z glos

W. Muszalskiego, S

d Najwy

szy stwierdził,

obowi

zek odszkodowawczy z art. 444 § 1 zdanie pierwsze k.c. obejmuje zwrot kosztów nabycia

"inwalidzkiego" samochodu, niezb

dnego w procesie leczenia oraz do prowadzenia działalno

gospodarczej przez pracownika poszkodowanego wskutek wypadku przy pracy. S

d Najwy

szy

uwa

a te

e w sprawie, w której roszczenie o naprawienie szkody wynikłej z wypadku przy pracy

(rent

wyrównawcz

) zostało skierowane przeciwko pracodawcy b

cemu jednostk

organizacyjn

nie stosuje si

art. 442 § 2 k.c., gdy

wymienion

w tym przepisie zbrodni

lub wyst

pek, a wi

przest

pstwo, mo

e popełni

tylko osoba fizyczna (wyrok z dnia 8 grudnia 1998 r., II UKN 348/98,

OSNAPiUS 2000, nr 2, poz. 77). Natomiast w wyroku z dnia 18 lutego 1999 r., II UKN 495/98,
OSNAPiUS 2000, nr 9, poz. 360, słusznie podniesiono, "

e uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy

i otrzymanie przez pracownika stosownych

wiadcze

na podstawie przepisów ustawy z dnia 12

czerwca 1975 r. o

wiadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst:

Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) nie oznacza uznania odpowiedzialno

ci pracodawcy z tytułu

czynu niedozwolonego". .

Na tle spraw zwi

zanych ze stosowaniem ogólnych przepisów o skutkach niewykonania

zobowi

zainteresowanie budzi zwłaszcza wyrok z dnia 17 lutego 1999 r., I PKN 578/98,

OSNAPiUS 2000, nr 7, poz. 263, głosz

cy ogóln

tez

e nie ma w prawie pracy zasady, która

ograniczałaby wysoko

ść

odszkodowania nale

nego pracownikowi z tytułu niewykonania lub

nienale

ytego wykonania przez pracodawc

obowi

zków z umowy o prac

(art. 471 k.c.), poza

roszczeniami wynikaj

cymi z jej bezprawnego rozwi

zania. W wyroku z dnia 4 grudnia 1997 r., I PKN

418/97, OSNAPiUS 1999, nr 2, poz. 44, wypowiedziano pogl

e odpowiedzialno

ść

odszkodowawcz

na podstawie art. 471 k.c. mo

e ponosi

pracodawca, który po upływie 3 miesi

okre

lonych w art. 42 § 4 k.p. zatrudnia pracownika bez jego zgody na innym stanowisku ni

ustalone

w umowie o prac

. To samo dotyczy - zdaniem S

du Najwy

szego wyra

onym w wyroku z dnia 9

kwietnia 1998 r., I PKN 36/98, OSNAPiUS 1999, nr 8, poz. 268 - pracodawcy, który byłemu
pracownikowi odmawia nawi

zania terminowej umowy o prac

, chocia

zobowi

zał si

do tego w

wewn

trznym zarz

dzeniu.

Wyrok z dnia 7 maja 1998 r., I PKN 88/98, OSNAPiUS 1999, nr 9, poz. 306, dotyczy natomiast

stosowania art. 451 § 1 zdanie drugie k.c. i wyra

a pogl

e na tej podstawie pracownik mo

spó

nion

wypłat

składników nale

nego wynagrodzenia za prac

zarachowa

w pierwszej kolejno

na zaspokojenie zwi

zanych z długiem pracodawcy zaległych odsetek lub rat.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
orzecznictwo art. 300 KP, prawo pracy
kp, ART 36 KP, 2003
kp, ART 94(3) KP, Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z
kp, ART 292 KP, 1996
kp, ART 66 KP, 1997
kp, ART 241(8) KP, 2005
kp, ART 140 KP, 1999
kp, ART 38 KP, 2003
kp, ART 171 KP, 2001
kp, ART 48 KP, 1976
kp, ART 92(1) KP, 1993
kp, ART 11(3) KP, Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z
kp, ART 186 KP, 1996
kp, ART 186 KP, 1996
kp, ART 291 KP, 2001
kp, ART 133 KP, I PZP 11/07 - z dnia 13 marca 2008 r
5 art 178 KP
art 3 ind 1 KP Goździewicz
kp, ART 151(4) KP, 2004

więcej podobnych podstron