Z. Łyko – Nauki Pisma Świętego

I

NAUKA O PIŚMIE ŚWIĘTYM

(skrypturologia)

1. Biblia

Rozdział pierwszy

ZASADA WIARY

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu jest natchnionym Słowem Bożym, jedynym źródłem
objawienia Bożego, nieomylną i najwyższą regułą wiary, zawiera pełnią prawdy potrzebnej do
zbawienia bez potrzeby uciekania się do obrzędów, nauk i przepisów religijnych powstałych w czasach
poapostolskich, czyli tzw. tradycji.

Wykład

UWAGI WSTĘPNE

1. Stanowisko Biblii w świecie współczesnym. Pismo Święte zajmuje w literaturze światowej miejsce
szczególne. W czasach dzisiejszych jest dziełem najpoczytniejszym i najbardziej rozpowszechnionym.
Ma doskonałą dokumentację naukowo-biblistyczno-teologiczną i historyczną

1

. Jest dziełem

powszechnie dostępnym

2

. Popularność jego wzrasta z każdym rokiem.

2. Jaki winien być stosunek chrześcijanina do Pisma Świętego? Stosunek ten winien być nacechowany
szacunkiem. Wyznawca Chrystusa powinien wysoko cenić Pismo Święte a przede wszystkim starać
się rozumieć jego treść. Jest ono wszak źródłem nauki wiary chrześcijańskiej i świętą księgą
chrystianizmu. Tutaj poznajemy Boga i Jego wolę, naukę Chrystusa i apostołów - i to w formie
najczystszej. Z tych względów każdy wierzący winien przyjąć Biblię za podstawę osobistej
religijności i chrześcijańskiego świadectwa, fundament wiary i zbawienia.

3. Potrzeba poznania Biblii. Powyższe uwagi postulują potrzebę głębszego poznania nauki o samej
Biblii, jej autorstwie, historii i treści, jej znaczeniu i zasadach biblijnej interpretacji.

A. KSIĘGA BOGA I CZŁOWIEKA

Pismo Święte jest dziełem zarówno Boga jak człowieka. Ma tę samą bosko-ludzką naturę, jaką miał
Chrystus - Słowo Wcielone, Ten, który zachował pełnię bóstwa i pełnię człowieczeństwa. Przy-
stępując do bliższego poznania Biblii należy mieć ten właśnie aspekt na uwadze. Oba zagadnienia
splatają się razem, współtworzą całość organiczną, jedno nie może istnieć bez drugiego.

I. WIADOMOŚCI OGÓLNE

Przede wszystkim należy zapoznać się z Pismem Świętym jako dziełem literackim, pisanym przez
określonych ludzi w określonych warunkach miejsca, czasu i celu. Takie studium dostarczy szeregu

interesujących spostrzeżeń.

1. KSIĘGA NIEZWYKŁA

Pozornie wydaje się, jakoby Pismo Święte niczym w zasadzie nie różniło się od innych dzieł o treści
religijnej. Tak jednak nie jest. Bliższa analiza wykazuje, że jest to księga niezwykła, już choćby ze
względu na swą nazwę i kompozycję wewnętrzną, nie mówiąc już o jej niezwykłej historii i treści.
Elementy te ukazują Biblię jako księgę szczególną.

a) Nazwa. Na oznaczenie Pisma Świętego przyjęło się kilka nazw, przy czym większość z nich
wywodzi się z czasów biblijnych, a każda podkreśla jakąś istotną cechę tej księgi. Nazwy te są
następujące:

(1) Pismo Święte. Ap. Paweł pisał do Tymoteusza: „Ty wszakże trwaj w tym, czegoś się nauczył...
znając od dzieciństwa Pisma święte, mogące cię oświecić ku zbawieniu” (2 Tym. 3, 14. 15 ED).
Nazwa „Pismo Święte” jest przekładem łacińskiego wyrażenia „sacra scriptura”, będącego z kolei
tłumaczeniem biblijnych nazw greckich „grafe” (pismo) lub „grafai hagiai” (pisma święte), którymi
to nazwami posługiwał się Chrystus i apostołowie (Jan 5, 39; Rzym. 1, 3). Nazwa „Pismo Święte”
podkreśla sam fakt zapisu, stąd wyrażenie „pismo”, oraz jego świętość, gdyż święta jest zarówno treść
księgi, jak i święci byli jej autorzy - pisarze. Pismo Święte nazwane jest również „Pismem prawdy”
(Dan. 10, 21 BT), co wskazuje z kolei na główną jego cechę; jest nią prawda (Ps. 119, 160).

(2) Biblia. Słowo „Biblia” znaczy „księga”. Biblia Jest jedyną w swoim rodzaju księgą, „Księgą, nad
księgami”. Nazwą tą w formie hebrajskiej (sefer, sefarim) lub greckiej (biblion, biblia) posługiwano
się w Starym i Nowym Testamencie (Psalm 40, 8; Obj. 22, 10). Biblia nazwana jest także „księgą
Pańską” (Izaj. 34, 16 BG), „Księgą świętą” (Treny
1, 1 BG).

(3) Słowo Boże. Pismo Święte pochodzi od Boga, zawiera więc Słowo Boże i jest Słowem Bożym,
zostało określone mianem „Słowa Bożego” (Dz. Ap. 17, 11 BG). Nazwą tą posługiwał się Chrystus
(Mat. 4, 4; Mar. 7, 7-13), apostołowie (Dz. Ap. 13, 44-48; Rzym. 3, 2 BT; I Piotra 4, 11 BT), a
przedtem starotestamentalni prorocy (Przyp. Sal. 13, 13). Pismo Święte nazywane było również
„słowem Pańskim” (2 Mojż. 24, 4 BG; Dz. Ap. 8, 25), „słowem prawdy” (2 Tym. 2, 15 NP; Jak. 1,
18), „słowem żywota” (Filip. 2, 16 NP), „słowem wiary” (Rzym. 10, 8 NP), a wreszcie „słowem
Chrystusa” (Kol. 3, 16 NP; 1 Piotra 1, 10-12).

(4) Stary i Nowy Testament (lub Stare i Nowe Przymierze). Nazwa pochodzi z czasów apostolskich, a
utworzona została w oparciu o terminologię Chrystusa (Mat. 26, 28) oraz ap. Pawła (2 Kor. 3, 14) i
oznacza dwie fazy Bożego objawienia - fazę starotestamentalną i nowotestamentalną. Przyjęła się
szczególnie w czasach poapostolskich.
Pismo Święte określane jest także nazwami: „Stary i Nowy Zakon”, „Księga nad księgami” itp.

b) Kompozycja wewnętrzna. Kompozycja wewnętrzna Pisma Świętego jest układem na wskroś
oryginalnym, różniącym je od innych ksiąg. Zwrócić tutaj należy uwagę na kilka zagadnień, m. in. na
kwestię autorstwa, podziału i treści.

(1) Sprawa autorstwa

3

. Pismo Święte jest dziełem ponad czterdziestu pisarzy, żyjących na przestrzeni

ok. 16 wieków, różnych warstw społecznych i zawodów, tła kulturowego i temperamentów; pisarze ci
tworzyli poszczególne księgi lub dokonywali ich kompilacji, zbioru. Nie jest więc Biblia dziełem
kompozycyjnie i treściowo jednorodnym, stanowi właściwie swoisty księgozbiór wielu ksiąg
świętych, złączonych w jedną księgę (Ps. 40, 8; Izaj. 34, 16). Jest jakby „biblioteką”, którą - ze
względu na znaczenie i cel - słusznie by można nazwać „biblioteką zbawienia”. Biblia obejmuje 66
ksiąg

4

. Zebrane razem umożliwiają poznanie objawienia Bożego zawartego w ich treści.

(2) Sprawa podziału. W czasach starotestamentalnych Pismo Święte dzieliło się na zakon (tora),

proroków (newiim) i pisma (wektuwim) - por. Łuk. 24, 44. Obecnie Pismo Święte dzieli się na dwie
części: Stary i Nowy Testament. Stary Testament obejmuje księgi historyczno-prawodawcze
(Pięcioksiąg Mojżesza), historyczne (Jozuego, Sędziów, Samuelowe, Królewskie, Kronik,
Nehemiasza i Ezdrasza), poetyckie (Ijoba, Psalmy, Przypowieści, Kaznodzieja Salomonowy i Pieśni) i
prorocze (więksi i mniejsi prorocy) - razem ksiąg 39; Nowy. Testament obejmuje również księgi
historyczne (Ewangelie i Dzieje Apostolskie), dydaktyczne (Listy) i księgę proroczą (Apokalipsę św.
Jana) - razem ksiąg 27. Księgi dzielą się na rozdziały, rozdziały zaś na wiersze. Wiersze opatrzone są
w większości odnośnikami nawiązującymi do wypowiedzi paralelnych

5

. Podział na księgi, rozdziały i

wiersze, a także obecność odnośników uprzystępniają treść Biblii, czynią ją przejrzystą, pozwalają na
szybkie odnalezienie danych tekstów i wypowiedzi, co w dużym stopniu ułatwia czytanie i głębsze
studiowanie Biblii.

(3) Sprawa treści Pisma Świętego. Treść Pisma Świętego jest ogromnie bogata. Wachlarz poruszonych
zagadnień jest zdumiewający: od spraw ludzkich, codziennych, poprzez bardziej złożoną
problematykę życia i wiary, do wielkich spraw Boga i zbawienia (Rzym. 1, l-6; Hebr. 1, l-3). Pismo
Święte zaczyna się opisem stworzenia ziemi i człowieka oraz panoramą raju (1 Mojż. 1, 1-2, 25),
potem następują dzieje ludzkości (1 Mojż. 3, l-11, 8) i wybranego narodu (Ps. 104, 105), w pośrodku
dziejów - „gdy nastała pełnia czasu” (Gal. 4, 4 BG) - zjawia się oczekiwany Chrystus, Bóg-Człowiek;
dalej opisuje Biblia życie i działalność apostołów i pierwszych chrześcijan, w końcu przedstawia
proroczy kalejdoskop historii Kościoła chrześcijańskiego w Nowym Testamencie (Obj. 1, 19). Opis
kończy się wizją Nowej Ziemi (Obj. 21, 1).

Na tym szerokim tle historycznym Pismo Święte nakreśla dzieje zbawienia. Prowadzi czytelnika od
raju utraconego do raju odzyskanego. Historia biblijna jest dramatem grzechu, jednak sprawiedliwość
i dobro odniosą ostateczne zwycięstwo. Sprawy człowieka przedstawione zostały w wymiarach
wieczności i usytuowane według określonej hierarchii dóbr i wartości najwyższych. Zarówno Stary,
jak i Nowy Testament stanowią nierozdzielnie części, tworzą integralną całość objawienia Bożego.

2. DZIEJE PISMA ŚWIĘTEGO

Pismo Święte nie jest dziełem jednego człowieka i jednego pokolenia. Jest rezultatem pracy wielu
pisarzy, powstało na przestrzeni 18 wieków. Zaczęto je pisać w XV w. przed Chr., a ukończono w I w.
po Chr. Nosi na sobie ślady starożytności, koloryt ówczesnych kultur i cywilizacji.

a) Powstanie Biblii. Pierwsze księgi Pisma świętego powstały w czasach wyjścia narodu izraelskiego
z Egiptu (XV w. przed Chr.) i zostały napisane przez Mojżesza z polecenia Boga (2 Mojż. 17, 14; 24,
4; 5 Mojż. 31,24-26). W następnych wiekach powstały księgi dalsze: historyczne, poetyckie i
prorockie. Ostatnie księgi Starego Testamentu pochodzą z okresu po niewoli babilońskiej, a napisane
zostały przez Nehemiasza i Ezdrasza

6

. W tym czasie ustalony został urzędowy zbiór ksiąg świętych

Starego Testamentu, tzw. kanon, który dzielił się na „zakon, proroków i pisma” i obejmował 39 ksiąg.
Poza kanonem znajdowały się tzw. księgi apokryficzne, tzn. księgi powstałe po śmierci Nehemiasza i
Ezdrasza

7

. W takim stanie kanon biblijny przetrwał do czasów Chrystusa (Łuk. 24, 44; Mat. 23, 35)

8

.

Księgi Nowego Testamentu, w liczbie 27, obejmujące Ewangelie, Dzieje Apostolskie, Listy
Apostolskie i Objawienie św. Jana - napisane zostały w I wieku ery chrześcijańskiej przez kilku
apostołów (Mateusza, Jana, Pawła, Piotra, Jakuba, Judę) i dwóch apostolskich uczniów, ewangelis-
tów” - Marka i Łukasza. Treść tych ksiąg jest odbiciem nauki (katechezy) Chrystusa oraz apostołów i
ich działalności, jak również wizją profetyczną Kościoła chrześcijańskiego i spraw świata do końca
czasów (Obj. 1, 19).

b) Odpisy i przekłady. Stary Testament pisany był po hebrajsku i częściowo po aramejsku, Nowy -
po grecku. Z rękopisów oryginalnych (autografów) dokonywano dla celów religijnych odpisów
(apografów), z których wiele przetrwało do naszych czasów

9

. Cenne są zwłaszcza rękopisy z nad

Morza Martwego

10

. W wiekach późniejszych poczęto tłumaczyć księgi święte na różne języki. I tak w

III wieku przed Chr. powstał przekład grecki Starego Testamentu, zw. Septuaginta

11

. W II wieku po

Chr. przetłumaczono całe Pismo Święte na język łaciński

12

, potem na inne języki. Z w. XIV pochodzi

pierwszy przekład polski (Psałterz Floriański). Najstarsze manuskrypty Starego Testamentu (np.
niektóre rękopisy z nad Morza Martwego) sięgają III i IV w. przed Chrystusem, a więc czasów
bliskich Ezdraszowi; najstarsze manuskrypty Nowego Testamentu (np. fragment Rylandsa) pochodzą
z początków II w. po Chr., a więc z czasów bliskich apostołowi Janowi, który zmarł pod koniec I
wieku.
Pismo Święte powstawało na przestrzeni szeregu wieków wśród różnych okoliczności. Autorami jego
byli prawodawcy, królowie, mędrcy, pasterze i filozofowie, rybacy i wodzowie. Mimo mnogości
autorów i różnorodności stylów, różnic miejsca, czasu i celu powstania poszczególnych ksiąg, Biblia
przedstawia zdumiewającą jedność myśli i treści. Badania archeologiczne i lingwistyczne dowiodły,
że Biblia na przestrzeni wieków nie uległa najmniejszym nawet istotnym skażeniom. Znamienną
cechą Pisma Świętego jest również aktualność jego treści w czasach współczesnych.

II. NATCHNIONE SŁOWO BOŻE

Pismo Święte, aczkolwiek pisane przez ludzi, jak powiedziano, w różnych okolicznościach miejsca,
czasu i celu, nie jest wyłącznie dziełem ludzkim. Ap. Paweł uczy, że „całe Pismo jest przez Boga na-
tchnione” (2 Tym. 3, 16 SK)

13

, pochodzi więc od Boga. Przez fakt natchnienia (theopneustia,

inspiracja) słowo ludzkie stało się przede wszystkim natchnionym Słowem Boga.

1. NADPRZYRODZONE POCHODZENIE BIBLII

Wiele wypowiedzi Słowa Bożego wskazuje niedwuznacznie na nadprzyrodzone pochodzenie treści
Pisma Świętego. Niezwykłe też były okoliczności utrwalenia jej na piśmie.

a) Wypowiedzi ogólne. Należą do nich świadectwa starotestamentalne, wypowiedzi Chrystusa i
świadectwa nowotestamentalne.

(1) Świadectwa starotestamentalne. Prorocy starotestamentalni - jak sami świadczą - spisywali to, co
„widzieli” (Am. 1, 1 BG; Nah. 1, 1) lub „słyszeli” (Izaj. 6,8 BG), to, co „mówił Pan” (Izaj. 1, 2 BG;
Jer. 1, 4-9; por. Abdyjasz 1, 1; Ab. 2, 1). Treść ich poselstwa pochodziła wiec od Boga. To samo
czynił Mojżesz, który spisał „słowa Pańskie” (2 Mojż. 24, 4 BG). Interesująca jest wypowiedz Dawi-
da: „Duch Pański mówił przez mię, a słowa jego przechodziły przez język mój” (2 Sam. 23, 2.3 BG;
por. 5 Mojż. 18, 18; 4 Mojż. 23, 12). Izajasz mówił: „Szukajcie w księgach Pańskich, a czytajcie; ani
jedno z tych nie uchybi, a jedno bez drugiego nie będzie; albowiem usta Pańskie to rozkazały, a Duch
jego sam zgromadzi je” (Izaj. 34, 16 BG).

(2) Wypowiedzi Chrystusa. Chrystus potwierdził prawdziwność przytoczonego oświadczenia Dawida,
wskazał na nadprzyrodzoną genezę jego słów: „Sam Dawid powiedział przez Ducha Świętego: rzekł
Pan Panu memu...” (Mar. 12, 36 ED). Tymi słowy dał Jezus wyraz przekonaniu o nadprzyrodzonym
pochodzeniu Pisma Świętego, potwierdził naukę o natchnieniu Biblii.

(3) Świadectwa nowotestamentalne. Kapłan Zachariasz stwierdził, że Bóg „mówił przez usta świętych
proroków swoich” (Łuk. 1, 70 BG), ap. Piotr powiedział, że „musiało się wypełnić Pismo, w którym
Duch Święty zapowiedział przez usta Dawida o Judaszu” (Dz. Ap. 1, 16 BT), że Bóg „spełnił to, co
zapowiedział przez usta wszystkich proroków” (Dz. Ap. 3, 18 BT), „co od wieków przepowiedział
Bóg przez usta swoich świętych proroków” (Dz. Ap. 3, 21 BT), że „Duch Chrystusa, który w nich
(prorokach) był, przepowiadał cierpienie (przeznaczone) dla Chrystusa...” (1 Piotra 1, 11 BT) i że
„święci mężowie Boży mówili tylko pod natchnieniem Ducha Świętego” (2 Piotra 1, 21 SK). Ap.
Paweł nauczał, że tajemnica Chrystusa „została objawiona przez Ducha Jego świętym apostołom i
prorokom” (Efez. 3, 5 BT). Wszyscy zresztą apostołowie głosili to, czego „naucza Duch Święty” (1
Kor. 2, 13 BG), głosili Ewangelię „mocą zesłanego z nieba Ducha Świętego” (1 Piotra 1, 12 BT).

b) Wypowiedzi szczegółowe. Przytoczone z Pisma Świętego wypowiedzi ułatwiają właściwe
zrozumienie natury biblijnego natchnienia jako najistotniejszej cechy tej księgi. Należy więc teraz
wnikliwie omówić istotę samego natchnienia i jego skutków, aby później przejść do kwestii dowodów

natchnienia.

(1) Istota natchnienia. Pismo Święte naucza, że „w wieloraki sposób przemawiał Bóg przed wiekami
do ojców naszych przez usta proroków” (Hebr. 1, 1 SK). Przemawiał ,.w wieloraki sposób”, a wiec za
pośrednictwem widzenia lub snu (4 Mojż. 12, 6), albo głosu (Izaj. 6, 8; Obj. 1, 10), a także za
pośrednictwem natchnienia, czyli nadprzyrodzonego wpływu Ducha Świętego (2 Piotra 1, 21). W ten
sposób powstała treść objawienia Bożego, przekazywanego przez proroków i spisywanego przez nich
dla duchowego dobra człowieka (2 Tym. 3, 15-17).
W ścisłym znaczeniu natchnienie biblijne można scharakteryzować jako nadprzyrodzony wpływ
Ducha Świętego na umysł pisarza, jego wolę i władze wykonawcze. Jest więc natchnienie działaniem
Bożym, pewnym rodzajem łaski (charyzmatem), ogarniającym całą istotę autora, oświecającym jego
umysł światłem nadprzyrodzonym, wzmacniającym jego wolę i towarzyszącym pracy myślowej
autora od pierwszego impulsu aż do wyrażenia myśli słowami, bez naruszenia indywidualności
pisarza

l4

.

(2) Skutki natchnienia. Tak ujęte natchnienie biblijne rodzi dwa określone skutki. Pierwszym i
zasadniczym jego skutkiem jest to, że Pismo Święte w całości i w poszczególnych częściach jest nie
tylko słowem ludzkim, lecz także - i przede wszystkim - Słowem Bożym. Właśnie fakt natchnienia
spowodował, że słowo ludzkie stało się Słowem Bożym. To ma na myśli ap. Paweł, gdy pisze do
Tesaloniczan: „nieustannie dziękujemy Bogu, że przyjmując Słowo Boże przez nas głoszone, nie
braliście go za ludzkie słowo, lecz za Słowo Boże, jakim jest w rzeczywistości” (1 Tes. 2, 13 SK).
Drugim skutkiem natchnienia jest bezbłędność Pisma Świętego; wniosek ten wypływa z istoty
natchnienia: „jeżeli bowiem autorzy natchnieni formowali sądy (myśli, zdania) pod wpływem Boga i
jeżeli pod tym samym wpływem ujmowali te sądy w słowo pisząc księgę, jakikolwiek błąd w takiej
księdze jest nie do pomyślenia”

15

.

Chrystus stwierdził: „Pismo mylić się nie może” (Jan 10, 35 ED), „niebo i ziemia przeminą, ale moje
słowa nie przeminą” (Mat. 24, 35 BT), zaś ap. Paweł złożył następujące oświadczenie: „Ale nie jest
tak, jakoby miało zawieść Słowo Boże” (Rzym. 9, 6 NP).

2. DOWODY NATCHNIENIA

Czy są jakieś dowody, które potwierdzają fakt natchnienia Pisma Świętego? Tak. Dowodów jest kilka
i można je zestawić w następujące trzy grupy: dowody wewnętrzne, zewnętrzne ogólne i dowód
zewnętrzny szczególny.

a) Dowody wewnętrzne. Określa się je również mianem dowodów biblijnych. Są nimi biblijne
wypowiedzi proroków, Chrystusa i apostołów, wskazujące na nadprzyrodzone pochodzenie treści
Pisma Świętego. Mówiliśmy o tym uprzednio

16

. Mają one olbrzymie znaczenie dowodowe, tym bar-

dziej, że pochodzą od najwyższych autorytetów religijnych i kościelnych. Autorytatywna jest również
formuła biblijna wyrażona słowami: „Tak mówił Pan” (Izaj. 48, 17 EG).

b) Dowody zewnętrzne ogólne. Określa się je również mianem dowodów rozumowych. Po pierwsze -
bezstronność i obiektywizm Pisma Świętego w opisie dobra i zła, bezgraniczna rzetelność i
sprawiedliwość niezrozumiała bez przyjęcia elementu Boskiego w treści Pisma Świętego (Izaj. 5, 20;
Jak. 1, 17; 1 Kor. 10,11). Po drugie - moc Słowa Bożego dokonująca odnowy ducha i charakteru
(Hebr. 4, 12). Po trzecie - nieskażoność treści Pisma Świętego na przestrzeni czasu, dowodząca
obecności nieprzemijającego pierwiastka Bożego w dziejach Biblii i Bożej opatrzności (Izaj. 34,16).
Po czwarte - prawdomówność Biblii potwierdzona bogatym materiałem archeologłczno-naukowym.

c) Dowód zewnętrzny szczególny, czyli dowód z wypełnionego proroctwa. Jest to jeden z
najpotężniejszych dowodów biblijnego natchnienia (2 Piotra 1,19). Proroctwo (widzenie przyszłości)
nie leży w sferze przyrodzonych władz człowieka, jest Boskiego pochodzenia, stanowi właściwość
wszechwiedzy Bożej (Izaj. 43, 9; 44, 7; 45, 11; 46, 10)”. Wypełnione proroctwo dowodzi z jednej
strony jego prawdziwości, z drugiej natomiast Boskiego pochodzenia. Zwrócić należy uwagę np. na

wypełnienie się z zadziwiającą dokładnością proroctw mesjanistycznych (Izaj. 7,14-Mat. 1,18-23;
Mich. 5, 2 - Mat. 2, 1-6; Izaj. 40, 3 - Mat. 3, 1-3; Psalm 22, 19 - Mat. 27, 35; Psalm 69, 22 - Mat. 27,
34; Psalm 22, 9 - Mat. 27, 41-43), historycznych - dotyczących Babilonu, Medopersji, Grecji, Rzymu,
papiestwa itp. (Dan. 2, 7, l-8. 17.23.24) i proroctw eschatologicznych (Mat. 24, 7.12.14; Jak. 5,1-6; 2
Tym. 3,1-5) wypełniających się także w naszych czasach.

B. BIBLIA W ŻYCIU LUDU BOŻEGO

Wszystko, co zostało powiedziane dotychczas, wskazuje niedwuznacznie na doniosłą rolę Pisma
Świętego w dziedzinie wiary. Bliższe poznanie religijnego i moralnego znaczenia Pisma Świętego, jak
również zapoznanie się z zasadami jego interpretacji jeszcze bardziej uwypukla przewodnią rolę Biblii
w życiu ludu Bożego. Jest to szczególnie ważne w czasach dzisiejszych, nacechowanych religijnym
relatywizmem i teologicznym liberalizmem.

I. ZNACZENIE PISMA ŚWIĘTEGO

Jakie jest znaczenie Pisma Świętego? Z uwagi na różne głosy odzywające się na ten temat w
chrześcijaństwie, sprawę należy zbadać dogłębnie. Znaczenie Pisma Świętego można rozpatrywać z
punktu widzenia religijnego, społecznego, teologicznego, moralnego, a nawet literacko-kulturowego.
W każdej z tych dziedzin można by zanotować szereg elementów pozytywnych. Wydaje się jednak
rzeczą słuszną ograniczyć krąg naszych zainteresowań do dziedziny religijno-moralnej. W tym
aspekcie znaczenie Pisma Świętego jest potrójne. Jest Biblia jedynym źródłem objawienia Bożego,
nieomylną i najwyższą regułą wiary oraz pełnią prawdy zbawiennej.

1. JEDYNE ŹRÓDŁO OBJAWIENIA BOŻEGO

Zastanówmy się przede wszystkim nad pytaniem: co to jest Boże objawienie i co jest jego źródłem?
Odpowiedź ma doniosłe znaczenie i to zarówno z punktu widzenia teologicznego, jak konfesyjnego.

a) Nauka o Bożym objawieniu. Mówiąc o objawieniu mamy na myśli tzw. nadprzyrodzone
objawienie Boże, w przeciwieństwie do objawienia naturalnego

18

, polegającego na objawieniu

ludzkości przez Boga siebie samego, swej woli i prawdy zbawiennej w sposób nadprzyrodzony.

(1) Bóg objawił swą wolę. Chociaż „niebiosa opowiadają chwałę Bożą” (Psalm 19, 2 BG) i cała
przyroda świadczy o Bogu, o Jego Istnieniu i potędze (Rzym. 1, 20. 21), spodobało się Bogu
przemówić do człowieka na sposób ludzki, dzięki czemu wyraźniej objawił mu siebie samego i swą
wolę, a uczynił to w tym celu, aby człowiek, obarczony naturą upadłą, nie potrzebował błądzić po
bezdrożach niewiedzy w dociekaniu istoty wszechrzeczy. Objawienia swego dokonał m. in. za
pośrednictwem proroków - swoich wybrańców, ponieważ w miłości swej do ludzi „nie uczynił Pan,
Jahwe, niczego, by nie wyjawił swego zamiaru sługom swym, prorokom” (Amos 3, 7 BT).

Do przekazywania treści swego objawienia używał różnych sposobów. Pismo Święte nadmienia, że
„wielokrotnie i wieloma sposobami przemawiał Bóg dawnymi czasy do ojców przez proroków”
(Hebr. 1, 1 NP; por. 4 Mojż. 12, 6). Przemawiał więc przez proroków (charyzmat profetyczny), sny i
widzenia, natchnienie biblijne, a także instytucje (np. Kościół Boży, postanowienia obrzędowe) i
zdarzenia (dzieje zbawienia). Dzięki temu prawda Boża objawiona została ludzkości jako wspaniałe
orędzie zbawienia, niepojęte misterium zbawcze (Psalm 98, 2; Efez. 1, 9.10; 1 Tym. 3, 16).

(2) Etapy Bożego objawienia. Bóg dokonywał objawienia stopniowo. Zapoczątkowane u kolebki
rodzaju ludzkiego i rozwijane w ciągu wieków, zostało objawienie ukoronowane pełnią nauki
Chrystusa i apostołów, by zakończyć się wraz ze śmiercią ostatniego apostoła

19

. Oto Słowo Boże

głosi, że „tajemnica Pańska objawiona jest tym, którzy się go boją” (Ps. 25, 14 BG). Najpierw została
objawiona patriarchom (1 Mojż. 1, 28; 2,16.17; 3,15; 12, l; Ps. 147,19; 103,7; Rzym. 3, 2), potem
prorokom (Am. 3, 7; Dan. 2, 19. 47; Efez. 3, 4), w końcu Bóg „przemówił do nas przez Syna” (Hebr.
1, 2 NP) i objawił ją „apostołom” (Efez. 3, 2-5 NP; por. 1, 9; Kol. 1, 26; Jan 16, 13).

(3) Pełnia objawienia. Nietrudno zrozumieć, że powszechne objawienie Boże, zawierające pełnię
prawdy zbawiennej przeznaczonej dla całej ludzkości, zawarte jest w nauce patriarchów i proroków,
Chrystusa i apostołów. Naukę patriarchów przekazali prorocy, naukę zaś Chrystusa - apostołowie;
Kościół Boży został więc zbudowany „na fundamencie apostołów i proroków” (Efez. 2, 20 NP), czyli
na nauce apostolskiej (Nowy Testament) i prorockiej (Stary Testament). Dlatego ap. Piotr poleca
utrzymywać w pamięci „słowa przepowiedziane przez Świętych proroków oraz przykazania Pana i
Zbawiciela, które przekazali wam apostołowie” (2 Piotra 3, 2 SK). Prawdziwym skarbem wiary
(tesaurum fidei) ludu Bożego jest więc nauka patriarchów, proroków, Chrystusa i apostołów - w
szczególności w przekazie i naświetleniu apostolskim, czyli ostatniej fazy objawienia.

b) Biblia - jedynym źródłem. Jeśli pełnia objawienia Bożego powszechnego zawarta jest w nauce
patriarchów i proroków, Chrystusa i apostołów, a właściwie w nauce prorocko-apostolskiej, to
powstaje naturalne pytanie: co jest źródłem tej nauki, a w konsekwencji - pełnego objawienia Bożego?
Odpowiedź jest prosta: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Przemawia za tym szereg racji
teologiczno-rozumowych:

(1) Wypowiedzi Pisma Świętego. Słowo pisane jest źródłem tajemnic Bożych: Ap. Paweł naucza, że
tajemnice Boże objawione zostały na rozkaz Boga i „przez pisma prorocze... obwieszczone... ku
przyjęciu z wiarą” (Rzym. 16, 25. 26 SK; por. 1, 1. 2). Pisma więc prorockie, a nie ustny przekaz
proroków, w świetle tej natchnionej wypowiedzi były źródłem objawienia Bożego w czasach
apostolskich. Słowo pisane jest źródłem pociechy i nadziei oraz przestrogi: „A wszystko, cokolwiek
niegdyś zostało napisane, dla naszego pouczenia napisane jest, abyśmy przez cierpliwość i pociechę z
Pism świętych mieli nadzieję” (Rzym. 15, 4 ED), również „...napisane jest ku przestrodze dla nas,
którzy żyjemy w tych czasach ostatecznych” (1 Kor. 10, 11 ED); a więc znów pismo - nie tradycja
ustna. Słowo pisane jest źródłem chrześcijańskiej radości: „A toć wam piszemy, aby radość wasza
zupełna była” (1 Jana 1, 4). Pisane słowo apostolskie jest źródłem wiary ku żywotowi wiecznemu:
„Ale te są napisane, abyście wy wierzyli, że Jezus jest Chrystus, Syn Boży, a żebyście wierząc żywot
mieli w imieniu Jego” (Jan 20, 31). Doniosłe jest zatem znaczenie słowa pisanego.

(2) Racje rozumowe. Jedynie wiarygodnym źródłem nauki proroków, Chrystusa i apostołów może być
wyłącznie Pismo Święte obu Testamentów. Innych tak wiarygodnych źródeł nie ma. O nauce
proroków, Chrystusa i apostołów mówią co prawda tzw. apokryfy (pisma nienatchnione nieznanego
autorstwa), ale nie można im przyznać ani powagi natchnienia, ani też autorytetu źródła
wiarygodnego, tym bardziej, że pochodzą z epoki późniejszej, z czasów poprorockich i
poapostolskich. To samo można powiedzieć o pisarzach chrześcijańskich, a nawet o nauczaniu
kościelnym. Jedynie Pismo Święte przekazało potomności naukę proroków, Chrystusa i apostołów w
formie nieskażonej i autentycznej. Chociaż wielu teologów jest zdania, że szereg nauk apostolskich
zostało przekazanych w drodze tradycji, to jednak nie potrafią oni dowieść, które to nauki, czy
pochodzą bezpośrednio od apostołów i czy nie uległy z biegiem czasu wypaczeniu.

Jedynie Pismo Święte jest obecnie autorytatywnym, bo historycznym źródłem autentycznej nauki
prorocko-apostolskiej. Ponadto słowo pisane, w zestawieniu z mówionym, ma zawsze większą moc
dowodową. Również jedynie Pismo Święte prowadzi człowieka „od raju do raju”, zawiera pełnię
objawienia potrzebnego do zbawienia.

(3) Konkluzja. Przytoczone racje dowodzą niezbicie, że w czasach obecnych wyłącznie Pismo Święte
może cieszyć się powagą jedynie wiarygodnego, a więc jedynego źródła objawienia woli Bożej,
danego ludzkości przez patriarchów i proroków, Chrystusa i apostołów. Gdy chodzi o zrozumienie
zawartej w Piśmie Świętym prawdy religijnej, to było ono progresywne, narastało z biegiem stuleci w
miarę wypełniających się proroctw (Mat. 5,18), powodując, że światłość ta „im dalej tym bardziej
świeci, aż do dnia doskonałego” (Przyp. 4, 18 BG).

2. NIEOMYLNA I NAJWYŻSZA REGUŁA WIARY

Pismo Święte jest nie tylko jedynym – a ściślej: jedynie wiarygodnym – źródłem objawienia Bożego,
ale także nieomylną i najwyższą regułą wiary. Znaczy to, że Biblia zajmuje w Kościele Chrystusowym
miejsce naczelne pod względem teologicznym i normatywnym. Jest najwyższym i nieomylnym
nauczycielem religii, ostatecznym sędzią w ocenie wiary, sumienia i życia, najważniejszym kryterium
i probierzem stosunku do Boga i człowieka. W życiu jednostki i Kościoła zajmuje pozycję
niezawodnego drogowskazu zbawienia.

a) Nieomylność Pisma Świętego. Tam, gdzie o błąd i dezorientację nietrudno, a w grę wchodzą
wartości wieczne, gdzie chodzi właśnie o osobiste i bliźnich zbawienie - dysponowanie pewnym i
doświadczonym przewodnikiem wiary, posiadanie nieomylnego drogowskazu do królestwa Bożego
ma znaczenie olbrzymie. Czy Pismo Święte jest takim wypróbowanym i nieomylnym przewodnikiem
zbawienia?

(1) Dowody nieomylności. Na nieomylność Pisma Świętego wskazuje przede wszystkim fakt
natchnienia. Jeśli bowiem Pismo Święte jest natchnionym Słowem Bożym, to samo jest nieomylne,
gdyż nadprzyrodzony dar natchnienia zabezpieczał pisarza przed jakimkolwiek błędem. Ponieważ
nieomylnym jest Bóg (Jak. 1, 17) – nieomylnym jest Jego Słowo (Jan 10, 35). Trudno sobie
wyobrazić, aby wszechwładny i miłosierny Bóg objawił ludzkości swą wolę błędnie, by przekazał
ludzkości omylny przewodnik życia.

O nieomylności Pisma Świętego wyraźnie nauczał Chrystus, głosząc, że „Pismo mylić się nie może”
(Jan 10, 35 ED)

20

, i uważając w związku z tym nieznajomość Pisma Świętego za źródło błędu:

„Jesteście w błędzie, nie znając Pisma ani mocy Bożej” (Mat. 22, 29 BT). O nieomylności Biblii
nauczał również ap. Paweł: „...nie jest możliwe, by słowo Boże poszło na marne” (Rzym. 9, 6 SK)

21

.

Nieomylności Pisma Świętego dowodzi w sposób obiektywny historia i archeologia, wykazując
całkowitą zgodność faktów historycznych podanych przez Biblię z rzeczywistością.

(2) Inne autorytatywne cechy Pisma Świętego. Ponadto Pismo Święte - po pierwsze - jest prawdziwe:
„Najprzedniejsza rzecz Słowa Twego jest prawda...” (Psalm 119, 160 BG); „Uświęć ich w prawdzie;
słowo twe jest prawdą” (Jan 17, 17 SK). Po drugie jest doświadczone: „Doskonale są doświadczone
słowa twoje; dlatego się sługa twój w nich rozkochał” (Psalm 119, 140 BG) i czyste: „Słowa Pańskie
są słowa czyste, jako srebro wypławione w piecu glinianym siedmiokroć przelewane” (Psalm 12, 7
BG); „Wszelka mowa Boża jest czysta” (Przyp. 30, 5); „Słowo Pańskie jest ogniem wypławione” (Ps.
18, 31 BG). Po trzecie - jest pewne: „Świadectwa twoje są bardzo godne wiary...” (Psalm 92, 5 JW).
Po czwarte - jest wieczne, a tym samym - niezmienne: „Słowo Pańskie trwa na wieki” (1 Piotra 1, 25
SK). Po piąte - jest pełne mocy: „Żywe bowiem jest słowo Boże, czynne i ostrzejsze niż wszelki miecz
obosieczny, przenikające aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów i rdzeni, zdolne osądzić pragnienia
i myśli serca” (Hebr. 4, 12 BT); „Czyż słowo moje nie jest palące jak ogień? - wyrocznia Jahwe - i jak
młot, co rozbija skałą?” (Jer. 23, 29 BT)

22

.

b) Najwyższy autorytet. Przytoczone wyżej cechy Pisma Świętego wzbudzają pełne zaufanie do tej
księgi. Nie dziwi przeto fakt, że Biblia zawsze cieszyła się u prawdziwych wyznawców Boga
najwyższym autorytetem w sprawach wiary i zbawienia.

(1) Najwyższe kryterium wiary. Zawsze było, jest i pozostaje Pismo Święte najwyższym kryterium
wiary. Potwierdzają to dwie niezwykle ważne wypowiedzi natchnionego Słowa, wskazujące na Pismo
Święte jako probierz wiary. Pierwsza wypowiedź pochodzi ze Starego Testamentu: „Do zakonu raczej
i do świadectwa; ale jeśli nie chcą, niechże mówią według słowa tego, w którym nie masz żadnej
zorzy” (Izaj. 8, 20 BG). Zakon (prawo) i świadectwo (słowo prorocze) stanowiły już w czasach
starotestamentalnych probierz wiary. Poza Słowem Bożym, a więc w naukach, które nie pokrywają się
z Biblią, nie ma „żadnej zorzy” Druga wypowiedź zaczerpnięta jest z Nowego Testamentu: „Bo Słowo
Boże jest żywe i skuteczne, ostrzejsze niż wszelki miecz obosieczny, przenikające aż do rozdzielenia
duszy i ducha, stawów i szpiku, zdolne osądzić zamiary i myśli serca” (Hebr. 4, 12 NP). W czasach
nowotestamentalnych jest natchnione Słowo również probierzem wiary. Stąd wniosek, że wszystkie
opinie i poglądy winny być poddane biblijnej próbie. Słowo Boże nazwane jest „mieczem Ducha”

(Efez. 6, 17 NP).

(2) Przykład Chrystusa i apostołów wskazuje na najwyższy autorytet Słowa Bożego. Nauczając
Chrystus odwoływał się wyłącznie do Pisma Świętego jako najwyższego autorytetu w sprawach
wiary. Działo się tak np. w przypadku sporu z szatanem (Mat. 4, 4-10), a także w innych
okolicznościach (Mat. 11, 10; 19, 4; 21, 13 i inn.). Jedynie na Piśmie Świętym opierał swą naukę - np.
przy nauczaniu podobieństw (Mat. 13, 13-16; Mat. 26, 56; Łuk. 18, 31; 22, 37; Jan 6, 45; 7, 38; 15, 25;
19, 28 i inn.), do Pisma Świętego tylko odsyłał słuchaczy, np. zakonnika pytającego o drogę życia
(Łuk. 10, 25-28; Mat. 19, 4; 21, 16.42; 24, 15), i jego (Pisma Świętego) wyłącznie pomocą wyjaśniał
wątpliwości - działo się tak np. w drodze do Emaus (Łuk. 24, 25-27. 44). Tak samo czynili
apostołowie (Dz. Ap. 4, 31; 8, 4. 14; 13, 44) i pierwsi chrześcijanie, których wspaniałym przykładem
byli zacni Berejczycy. Oni właśnie przyjęli naukę apostolską i „codziennie badali Pisma, czy istotnie
tak jest” (Dz. Ap. 17, 11 BT). Nawet apostolska katecheza, sama w sobie przecież natchniona,
poddawana była próbie Słowa Bożego

23

.

Przykłady powyższe uczą szacunku wobec Pisma Świętego, wskazują na nie jako na najwyższy
autorytet, najwyższą normę wiary i życia tak dla Kościoła, jak dla poszczególnych wyznawców.

3. PEŁNIA PRAWDY ZBAWIENNEJ

Kto sądzi, że Pismo Święte nie zawiera pełni prawdy potrzebnej do zbawienia, znajduje się w
poważnym błędzie. Skoro Biblia jest spisanym pod natchnieniem objawieniem Bożym, będąc tego
objawienia jedynym źródłem, a nadto przedstawia nieomylną i najwyższą regułę wiary - to czyż
można choćby przez chwilę mniemać, że Pan Bóg w Księdze tej nie zawarł całej zbawiennej prawdy?
O tym, że Biblia zawiera pełnię prawdy zbawiennej świadczy to, iż jest ona dostatecznym źródłem
pouczeń teologiczno-moralnych, a nadto jest księgą proroczą, ukazującą przyszłość Kościoła i świata
aż do końca czasów. Rozważmy oba aspekty zagadnienia.

a) Źródło pouczeń teologicznych i moralnych. Treść Pisma Świętego jest niewyczerpanym źródłem
pouczeń natury teologicznej i moralnej, wchodzących w zakres pojęcia tzw. teologii biblijnej, czyli
fundamentalnej, których przyjęcie i przestrzeganie czyni z wyznawcy prawdziwego ucznia Chrystusa:
„Mówił więc Jezus do tych Żydów, którzy uwierzyli w niego: Jeżeli wytrwacie w słowie moim,
prawdziwie uczniami moimi będziecie, i poznacie prawdę, a prawda was wyswobodzi” (Jan 8, 31-32
NP). W szczególności:

(1) Pismo Święte jest źródłem życia wiecznego. Wskazują na to następujące wypowiedzi Chrystusa:
„Badajcie Pisma - uważacie przecież, że w nich macie żywot wieczny; one właśnie dają świadectwo o
mnie” (Jan 5, 39 ED); „Słowa, które ja wam mówię... duch są i żywot są” (Jan 6, 63 BG); „Zaprawdę,
zaprawdę, powiadam wam; kto słucha słowa mego i wierzy temu, który mię posłał, ma żywot
wieczny” (Jan 5, 24 BG); „A wiem, że przykazanie Jego (Boga) – to żywot wieczny” (Jan 12, 50 ED);
„Jest napisane: Nie samym chlebem żyje człowiek, ale każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych”
(Mat. 4, 4 BT). O zbawiennym znaczeniu Pisma Świętego mówił również ap. Paweł: „od lat
dziecięcych znasz Pisma święte; one potrafią dać ci mądrość, która prowadzi do zbawienia przez wiarę
w Chrystusa Jezusa” (2 Tym. 3, 15 SK). Pismo Święte ap. Paweł nazywa „słowem żywota” (Filip. 2,
16 NP). Anioł Pański, posłany przez Boga w celu uwolnienia apostołów z więzienia, określił naukę
apostolską mianem słów, „które życie dają” (Dz. Ap. 5, 20 SK). O Chrystusie jest powiedziane, że
miał „słowa żywota wiecznego” (Jan 6, 68 NP).

(2) Pismo Święte jest źródłem prawdziwej chrystologii, czyli biblijnej nauki o Chrystusie. Zgodnie z
wypowiedzią Chrystusa, Pismo Święte wydaje o Nim – Jezusie – „świadectwo” (Jan 5, 39 ED). Jak
centralnym tematem Pisma Świętego jest misterium zbawcze (plan zbawienia), tak centralnym
tematem samego misterium zbawczego jest Chrystus. Prawidłowa znajomość Chrystusa i wiara w Nie-
go są podstawą życia wiecznego: „Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego jednorodzonego
dał, aby każdy, kto weń wierzy, nie zginął, ale miał żywot wieczny” (Jan 3, 16 NP); „A to jest życie
wieczne, aby znali Ciebie, jedynie prawdziwego Boga, oraz tego, którego posłałeś, Jezusa Chrystusa”
(Jan 17, 3 BT; por. Mat. 11, 27); „A takie jest świadectwo, że Bóg dał nam życie wieczne, a to życie

jest w Jego Synu” (1 Jana 5, 11 BT); „Zważajcie: jego boska moc udzieliła nam w darze wszystko, co
wiedzie do życia i pobożności. A sprawiła to dając nam poznać tego, który nas powołał w majestacie
swym i mocy” (2 Piotra 1, 3 SK)

24

.

(3) Pismo Święte prowadzi do doskonałości życia. Pismo Święte chroni przed błędem konfesyjnym i
moralnym, przypominają to słowa Chrystusa: „Jesteście w błędzie, nie znając Pisma ani mocy Bożej”
(Mat. 22, 29 BT; por Jan 8, 31.32). Wniosek stąd, że nie jest w błędzie ten, kto posiadł prawidłową
znajomość Pisma Świętego i mocy Bożej, kto właściwie odczytał naukę Bożą zawartą w Biblii i
zdobył osobiste doświadczenie z Bogiem. Wypowiedź Chrystusa wskazuje dodatkowo na olbrzymią
rolę Pisma Świętego jako słowa pisanego. Biblia jest nieocenionym nauczycielem: „Całe Pismo jest
przez Boga natchnione i służy ku nauczaniu, strofowaniu, prostowaniu i wychowaniu w sprawiedli-
wości. Tak to staje się człowiek Boży doskonałym i zdolnym do każdego dobrego dzieła” (2 Tym. 3,
16. 17 SK; por. 1 Kor. 10, 11); „Jakim sposobem oczyści młodzieniec ścieżkę swoją? Gdy się
zachowa według Słowa Twego” (Psalm 118/119, 9 BT). Jest także Biblia źródłem duchowych sił, z
niego mamy czerpać „cierpliwość i pocieszenie, i tak zachować nadzieję” (Rzym. 15, 4 SK).
Przestrzeganie nauki Chrystusa jest dowodem uczniostwa. „Mówił więc Jezus do tych Żydów, którzy
uwierzyli w niego: Jeżeli wytrwacie w słowie moim, prawdziwie uczniami moimi będziecie, i
poznacie prawdę, a prawda was wyswobodzi” (Jan 8, 31. 32 NP). Jest wreszcie Pismo Święte
pochodnią życia: „Twe słowo jest dla moich stóp pochodnią i światłem na mojej ścieżce” (Psalm
118/119,105 BT; por. Przyp. 6, 23).

b) Księga prorocza. Pismo Święte jest nie tylko źródłem pouczeń teologiczno-moralnych, rad
życiowych i drogowskazem w dziedzinie wiary, ale także światłem oświecającym przyszłość.
Postawić tutaj wypada dwa pytania szczegółowe w kwestii proroctwa.

(1) Jakie jest znaczenie proroctwa

25

w ogóle? Bóg nigdy nie pozostawiał ludzkości w nieświadomości

co do swoich zamiarów i planów wobec ziemi i człowieka, lecz wolę swoją objawiał swym sługom,
prorokom: „Zaiste nic nie czyni panujący Pan, chyba żeby objawił tajemnicę swoje sługom swoim,
prorokom” (Amos 3, 7 BG). Tak działo się od początku (1 Mojż. 2, 16. 17), poprzez czasy
przeddyluwialne (1 Mojż. 6, 7. 8), patriarchalne (1 Mojż. 12, 1-3; 18, 17-19), królestwa (Jerem. 7, 25.
26), aż do czasów mesjańskich (Mar. 1, 2. 3) i apostolskich (Efez. 4, 11). Ostatnia księga Pisma
Świętego zawiera profetyczny zarys dziejów Kościoła Chrystusowego aż do końca wieków, tj. aż do
ustanowienia wiecznego królestwa Bożego (Obj. 1, 1.19; 21, 1). W Biblii istnieje również wiele
szczegółowych proroctw dotyczących historii świata, narodów i ludzi. Proroctwo jest jakby pochodnią
rozpraszającą mroki tajemnic przyszłości, światłem chroniącym wierzących przed dezorientacją i
zagubieniem w czasie i przestrzeni.

(2) Jaki winien być stosunek wierzących do proroctwa? Do profetycznych partii Pisma Świętego ap.
Piotr ustosunkował się np. następująco: „Mamy jednak mocniejszą, prorocką mowę, a dobrze zrobicie,
jeżeli będziecie przy niej trwali, jak przy lampie, która świeci w ciemnym miejscu, aż dzień zaświta a
gwiazda poranna wzejdzie w sercach waszych” (2 Piotra 1, 19 BT). Chrystus w szczególny sposób
podkreślił znaczenie proroctwa Daniela, mówiąc, że kto je czyta, „niech dobrze rozważy” (Mat. 24, 15
SK). Księga Daniela bowiem – apokalipsa Starego Testamentu - zawiera specjalne światło Boże
przeznaczone na czasy ostateczne

26

. Jezus również podkreślił szczególne znaczenie Objawienia św.

Jana - apokalipsy Nowego Testamentu: „Błogosławiony ten, który czyta słowa tego proroctwa, i ci,
którzy ich słuchają, oraz ci, którzy zachowują to, co w nim napisano” (Obj. 1, 3 SK; 22 7).

e) Biblia a tradycja. Wielu teologów, zwłaszcza teologów rzymskokatolickich, naucza, że Pismo
Święte nie zawiera całego objawienia Bożego, że część prawd przez Boga objawonych przekazana
została ustnie i prawdy te znajdują się w kościelnym nauczaniu, że wobec tego również tradycja jest
źródłem objawienia Bożego. Choć twierdzenia te są całkowicie bezpodstawne w świetle rozważań
poprzednich, należy im poświęcić nieco uwagi.

(1) Pojęcie tradycji. W ogólnym tego słowa znaczeniu tradycją jest przekazywanie (od słowa
łacińskiego „tradico” – przekazuję ustnie) potomności nauk, opinii i zwyczajów (tradycja w

znaczeniu czynnym) lub są nią same nauki, opinie i zwyczaje przekazywane potomności (tradycja w
znaczeniu biernym). Gdyby przyjąć, że część prawd objawionych przekazana została w drodze
tradycji i znajduje się w obecnym nauczaniu Kościoła, to trzeba by było udowodnić, że wszystkie te
nauki pochodzą bezpośrednio od apostołów i że nie uległy spaczeniu z biegiem wieków; ponadto
trzeba by było obalić świadectwa historii wskazujące na powstanie szeregu nauk i praktyk Kościoła w
czasach apostolskich, co jest przecież niemożliwe. W istocie rzeczy tradycją są nauki nie znajdujące
się w Piśmie Świętym, powstałe w czasach poapostolskich, a wyznawane przez Kościół rzymsko-
katolicki. Tak pojęta tradycja nie może być źródłem objawienia powszechnego, które zakończyło się
ze śmiercią ostatniego apostoła.
W czasach przedmesjańskich podobną rolę odgrywała tradycja rabinistyczna. Chrystus odniósł się do
niej negatywnie. Wypowiedź Chrystusa wskazuje na ujemną w dziedzinie prawd objawionych funkcję
tradycji: „On im odpowiedział: «Dlaczego i wy przestępujecie przykazanie Boże dla waszego
zwyczaju (...) Ten lud czci mnie wargami, lecz sercem daleko jest ode mnie, a czci mnie na próżno,
ucząc zasad, podanych przez ludzi” (Mat. 15, 3. 6. 8. 9 BT; por. Mar. 7, 1-13 BT)

27

. Mimo tych

oświadczeń Kościół katolicki przywiązuje do tradycji ogromną wagę, traktując ją jako czynnik
religiotwórczy

28

.

(2) Pozostaje wyłącznie Pismo Święte! Jeżeli twierdzimy, że Biblia zawiera pełnię prawdy, to
oczywiście nie w tym sensie, że w Piśmie Świętym znajdują się wszystkie wypowiedzi patriarchów,
proroków, Chrystusa i apostołów, wszystkie cuda i zdarzenia z historii świętej. Skromna objętość 66
ksiąg nie potrafiłaby objąć tego olbrzymiego materiału faktograficznego, co zresztą potwierdza ap.
Jan, mówiąc, że ksiąg, które by należało na ten temat napisać „nie objąłby cały świat” (Jan 21, 25 SK).
Z konieczności więc Pismo Święte musiało ograniczyć swą relację do rzeczy najważniejszych z
punktu widzenia wiary. Toteż materiał zawarty w Biblii został spisany w tym celu, „abyście wierzyli,
że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym, i żebyście przez wiarę żywot mieli w imię jego” (Jan 20, 31
ED), a więc dobrany został dla celów soteriologicznych, czyli zbawiennych; w związku z tym nie
zachodzi potrzeba uciekania się do obrzędów, nauk i przepisów religijnych powstałych w czasach
poapostolskich, czyli tzw. tradycji. Pozostaje więc Pismo Święte, natchnione Słowo Boże, zaś „kto
gardzi Słowem Bożym, sam sobie szkodzi” (Przyp. 13, 13 BG)

29

.

II. ZASADY STUDIOWANIA BIBLII

Właściwe zrozumienie zawartej w Piśmie Świętym nauki Bożej wymaga stosowania biblijnych zasad
interpretacji jego treści. Nauka o biblijnych zasadach interpretacji Biblii nazywa się hermeneutyką

30

biblijną.

1. WIADOMOŚCI OGÓLNE

Zanim dokonamy przeglądu szczegółowych zasad wykładu Pisma Świętego, zatrzymajmy się nad
kilkoma kwestiami natury ogólnej.

a) Potrzeba interpretacji (wykładu). Skąd bierze się potrzeba interpretacji Pisma Świętego? Jest
kilka powodów stosowania określonych czynności zmierzających do wyjaśnienia poszczególnych
partii nauki Bożej. Pismo Święte pisane było w różnych okolicznościach miejsca, czasu i celu, jego
autorzy posługiwali się różnymi rodzajami literackimi (epika, liryka). Każdy wiersz zawiera prawdę
absolutną, ale nie w każdym wierszu zawarta jest cała pod względem treści prawda, przeciwnie,
prawda ta zawarta jest w całej Biblii. Dużo jest też w Piśmie Świętym mowy obrazowej, przenośnej.
Stąd właśnie potrzeba interpretacji, stąd potrzeba wykładu

31

.

Pismo Święte samo zwraca uwagę na tę potrzebę. Już w zaraniu starożytności biblijnej objawienie
Boże, dochodzące do skutku za pośrednictwem słów, zdarzeń czy znaków, domagało się interpretacji
(1 Mojż. 2, 21-24; 3, 15.21; 22, l-14). Podobnie było z nauką prorocką (Dan. 2, 19. 27. 28; 7, 15. 16;
8, 16; 9, 21-23; Zach. 4, 2-6), niektórymi partiami obrazowej mowy Chrystusa, domagającymi się
wyjaśnienia (Mat. 13, 36), czy innymi prawdami religijnymi (Łuk. 24, 25-27), wreszcie z nauką
apostolską, czego klasycznym przykładem jest stwierdzenie ap. Piotra o listach ap. Pawła, w których

są „pewne rzeczy niezrozumiałe, które, podobnie jak i inne pisma, ludzie niewykształceni i niezbyt
umocnieni przekręcają ku własnej swej zgubie” (2 Piotra 3, 16 NP).

b) Bliższe określenie hermeneutyki biblijnej

32

. Hermeneutyka biblijna jest to nauka, która zajmuje

się regułami właściwego interpretowania treści objawienia Bożego zawartego w Biblii. Hermeneutyka
dzieli się na: noematykę, czyli naukę o sensie (greckie nus, noematos - sens), heurystykę, czyli naukę
o regułach odnajdywania właściwego sensu, znaczenia wypowiedzi biblijnych (gr. heuriskein - zna-
leźć) i wreszcie proforystykę, czyli naukę o sposobach wykładania lub głoszenia odnalezionego w
Biblii sensu (gr. proferein - wynosić, wykładać). Należy pokrótce omówić każdy z tych działów.

(1) Noematyka zajmuje się zagadnieniem sensu. Przez sens rozumie się myśl wynikającą z wyrazów,
których ogólne, często wielorakie, znaczenie zostało ściśle określone przez wzajemne ich powiązania,
czyli wzajemną zależność. Tę wzajemną zależność wyrazów, gramatyczną i logiczną, nazywamy
kontekstem, przy czym kontekst może być bliższy (kilka stojących obok siebie wyrazów lub zdań) lub
dalszy (treść danego rozdziału lub księgi albo nawet całej Biblii). Między sensem a znaczeniem
wyrazu istnieje pewna różnica

33

. Sens wypływający z powiązania ze sobą wyrazów nosi nazwę sensu

wyrazowego

34

. Sens ten może być dosłowny (literalny) lub przenośny (metaforyczny, symboliczny,

typiczny) - w zależności od tego czy wyrazy zostały użyte w sensie dosłownym czy przenośnym

35

.

(2) Heurystyka zajmuje się problemem odnalezienia właściwego sensu. Przy realizacji tego zadania
posługuje się regułami (sprawdzianami) ogólnymi, stosowanymi do wszystkich utworów literackich, a
są to sprawdziany po pierwsze - wewnętrzne, czerpane z samej treści utworu, po drugie - zewnętrzne,
wynikające z okoliczności zewnętrznych, w jakich utwór powstaje, wreszcie po trzecie - sprawdziany
specjalne, teologiczne

36

.

(3) Proforystyka zajmuje się sprawą wykładu odnalezionego sensu biblijnego. Występują tutaj
następujące formy wykładu: egzegeza (gr. eksegeisthai - wyjaśniać), obejmująca krytykę
lingwistyczną, literacką i historyczną tekstu oraz przekład tekstu z języka oryginalnego, homilia (przy-
stępne, budujące wyjaśnienie tekstu), kazanie (główna forma przepowiadania kościelnego), studium
biblijne (głębsze omówienie zawartej w tekście treści).

2. SZCZEGÓŁOWE ZASADY INTERPRETACJI

Pismo Święte samo dla siebie jest najlepszym komentarzem. Tym różni się od wielu innych ksiąg o
treści religijnej. Zawiera szereg szczegółowych wskazówek dotyczących właściwego odczytywania
zawartej w nim treści. Można ująć je w następujące zasady interpretatywne:

a) Zasada powszechności. Pismo Święte nie jest księgą wyłącznie teologów, jest księgą ludu Bożego,
dostępną dla wszystkich szczerych poszukiwaczy prawdy i zbawienia, zawierającą powszechne
objawienie Boże - przeznaczone dla całej ludzkości. Ma więc charakter uniwersalny. Skoro Ty-
moteusz „od lat dziecięcych” (2 Tym. 3, 15 SK) znał Pismo Święte, to tym bardziej mogą je czytać i
poznawać dorośli, uczeni i prości, ludzie różnych profesji, różnych narodowości i ras. Szeroki dostęp
do Pisma Świętego mają mieć wszyscy wyznawcy Chrystusa (Jan. 5, 39; Dz. Ap. 17, 11; 1 Piotra 3,
15).

b) Zasada integralności (całości). Pismo Święte stanowi integralną, niepodzielną całość, zawiera
pełnię objawienia Bożego i prawdy zbawiennej, w całości więc jest podstawą wiary. Niczego nie
należy do niego dodawać i niczego z niego ujmować. Polecenie Boże brzmi: „Nic nie dodacie do tego,
co ja wam nakazuję i nic z tego nie odejmiecie” (5 Mojż. 4, 2 BT; por. 5 Mojż. 12, 32; Przyp. 30, 6;
Obj. 22, 19; Kazn. 3,14).

3. Miejsca paralelne (paralelizm przedmiotowy, rzeczowy, czyli występowanie tej samej treści, lub
paralelizm wyrazowy, czyli występowanie tych samych wyrazów); 4. Rodzaj literacki (historia,
poezja, przenośnia: alegoria, parabola, symbol, figura). Do sprawdzianów zewnętrznych należą: osoba
autora, środowisko w którym żył, czas i miejsce, warunki i cel powstania utworu. Do sprawdzianów

teologicznych należą: biblijna wykładnia autentyczna, wyjaśnienia ducha proroctwa. Wielką pomocą
służą konkordancje, słowniki, komentarze.

c) Zasada kontekstu. Poszczególne części Pisma Świętego (wyrazy, teksty, rozdziały, księgi) należy
rozpatrywać w kontekście całości. Taka metoda badania Biblii zapewnia poprawność w ustaleniu
właściwego sensu wyrazów (literalnego lub przenośnego) i poszczególnych zdań, a co za tym idzie -
właściwego zrozumienia objawionych przez Boga w Piśmie Świętym prawd wiary. Zasadę tę stosował
Jezus, np. prawdę o swym posłannictwie wyjaśniał w kontekście tego, co napisano „w zakonie
Mojżesza i u proroków, i w Psalmach” (Luk. 24, 44 NP). Obok kontekstu gramatyczno-teologicznego
należy uwzględniać kontekst biblistyczny, czyli historyczno-archeologiczny.

d) Zasada konstrukcji tematycznej. Wypowiedzi Pisma Świętego należy ujmować tematycznie
według danych zagadnień doktrynalnych. Prawda Boża znajduje się w Biblii „trochę tu, trochę
ówdzie” (Izaj 28, 9. 10 BG; 1 Kor. 2, 13). Taką metodą wykładu posługiwał się Chrystus, przedsta-
wiając np. uczniom „wszystkie miejsca Pisma, które odnosiły się do Niego” (Łuk. 24, 27 BT).
Tematyczne zestawienie tekstów Pisma Świętego prowadzi do pełnego obrazu nauki biblijnej w
danym przedmiocie. Pomocą mogą służyć konkordancje wyrazowe i tematyczne.

e) Zasada wykładni autentycznej. Wszelką biblijną mowę obrazową, a więc przenośnie, symbole i
alegorie, należy tłumaczyć tylko o tyle i w takim zakresie, o ile i w jakim zakresie tłumaczy je samo
Pismo Święte. Będzie to wówczas posługiwanie się wykładnią autentyczną, tj. wykładnią dokonaną
przez samo natchnione Słowo, a przez to całkowicie pewną i prawdziwą. Do rzeczy duchowych sto-
sować należy „duchową miarę” (1 Kor. 2, 13 NP).

f) Zasada relatywizmu językowego. Wszelkie przekłady Pisma Świętego mają wartość relatywną,
czyli względną, dlatego w sprawach szczególnie ważnych i wątpliwych należy sięgnąć do tekstów
oryginalnych (Łuk. 10, 26)

37

.

g) Zasada dobrej woli. Do treści Pisma Świętego należy podejść w sposób intencjonalnie szczery,
nacechowany dobrą wolą, zwłaszcza chęcią poznania prawdy. Zasadę tę sformułował Chrystus w
następujących słowach: „Jeśli kto chce pełnić wolę jego, ten pozna, czy ta nauka jest z Boga, czy też
Ja sam od siebie mówię” (Jan 7,17 NP).

h) Zasada rzetelności i pilności. Przy studiowaniu Pisma Świętego wymagany jest najwyższy stopień
uczciwości badawczej i pilności. Przykładem mogą służyć szlachetni Berejczycy z czasów
apostolskich, o których Łukasz pisze, że „byli szlachetniejsi od Tesaloniczan, przyjęli naukę z całą
gorliwością i codziennie badali Pisma, czy istotnie tak jest” (Dz. Ap. 17, 11 BT).

i) Zasada zależności dachowej, czyli pnenmatologicznej. Pismo Święte nie jest zwykłą księgą. Jest
przede wszystkim dziełem Ducha Świętego i tylko Duch Święty może wprowadzić „do wszelkiej
prawdy” (Jan 16, 13 SK). Dlatego natchnione Słowo należy studiować z modlitwą, z gorliwą prośbą o
oświecenie i stałą obecność Ducha Świętego.

j) Zasada pierwszeństwa spraw zbawczych. Wszystkie sprawy dotyczące zbawienia zostały w
Piśmie Świętym przedstawione w sposób jasny i zrozumiały. Tajemnice należą do Boga (5 Mojż. 29,
29). Biblia jest przede wszystkim podręcznikiem zbawienia.

UWAGI KOŃCOWE

1. Biblia fundamentem wiary. Pismo Święte jest niewzruszonym fundamentem chrześcijańskiej wiary i
życia, w przeciwieństwie do tradycji i postanowień ludzkich. Prawdę tę zilustrował Chrystus w
podobieństwie o dwu fundamentach: „Każdy więc, który słucha tych słów moich i je wykonuje,
będzie przyrównany do męża mądrego, który zbudował dom swój na opoce. I spadł deszcz ulewny, i
wezbrały rzeki, i powiały wiatry, i uderzyły na ów dom, ale on nie upadł, gdyż był założony na opoce.
A każdy, który słucha tych słów moich, lecz nie wykonuje ich, przyrównany będzie do męża głupiego,

który zbudował swój dom na piasku. I spadł deszcz ulewny, i wezbrały rzeki, i powiały wiatry, i
uderzyły na ów dom, i upadł, a był wielki upadek jego” (Mat. 7,24- 27 NP).

2. Źródło zwiastowania kościelnego. Treścią Słowa Bożego jest „Ewangelia wieczna” – źródło
zwiastowania kościelnego w czasach eschatologicznych, zgodnie z zapowiedziami Bożymi: „I będzie
głoszona ta ewangelia o Królestwie po całym świecie na świadectwo wszystkim narodom, i wtedy
nadejdzie koniec” (Mat. 24,14 NP); „I widziałem innego anioła, lecącego przez środek nieba, który
miał ewangelię wieczną, aby ją zwiastować mieszkańcom ziemi i wszystkim narodom, i plemionom, i
językom, i ludom, który mówił donośnym głosem: Bójcie się Boga i oddajcie mu chwałę, gdyż
nadeszła godzina sądu jego, i oddajcie pokłon temu, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i źródła
wód” (Obj. 14,6-7 NP).

3. Pochodnia życia. Czym pochodnia w ciemnym miejscu, tym Pismo Święte jest w życiu człowieka.
Roznieca światło wśród mroków błędu i grzechu, ułatwia zrozumienie prawdy religijnej, prawdy o
Bogu i człowieku, ukazuje wiekuiste perspektywy wiary, jest przewodnikiem życia. Obierz je za po-
chodnię swego życia.

1

Liczba komentarzy, leksykonów biblijnych i różnych prac biblistycznych jest niewyobrażalnie duża.

2

Rozpowszechnianiem Pisma Świętego zajmują się liczne towarzystwa biblijne. Cena egzemplarza Biblii jest

bardzo niska w porównaniu z innymi książkami.

3

Kwestia autorstwa Pisma Świętego należy do najpoważniejszych zagadnień biblistycznych zostanie omówiona

bliżej w rozdziale poświęconym natchnieniu biblijnemu. W ujęciu biblistycznym pierwszorzędnym autorem
Pisma Świętego jest Bóg, autorem drugorzędnym - człowiek, pisarz natchniony.

4

Protestancki zbiór ksiąg świętych obejmuje 66 ksiąg, katolicki 72, gdyż do 39 ksiąg starotestamentalnych,

uważanych za kanoniczne, dodano w czasach soboru trydenckiego 6 ksiąg apokryficznych, nazwanych księgami
deuterokanonicznymi. Chrystus jednakie posługiwał się Judaistycznym zbiorem, który obejmował 39, a nie 45
ksiąg Starego Testamentu. Protestanci stoją więc na stanowisku słusznym. Por. przypis 8.

5

Wypowiedzi paralelne to wypowiedzi identyczne e, traktujące o tym samym zagadnieniu.

lub podobne, traktujące o tym samym zagadnieniu.

6

Księgę Jozuego napisał Jozue, Księgę Sędziów i Rut - Samuel, Księgi Samuelowe powstały w czasach Saula i

Dawida i posiadały autorstwo zbiorowe, Księgi Królewskie napisał prawdopodobnie Je-remlasz, Księgi Kronik,
Nehemiasza i Ezdrasza napisał Ezdrasz. Dawid był głównym autorem Księgi Psalmów, Salomon - trzech ksiąg
dydaktycznych i sapiencjalnych. Księgi prorocze powstawały w kolejności: Jonasza, Amosa, Ozeasza,
Micheasza, Izajasza, Nahuma, Abakuka, Sofoniasza, Joela, Jeremiasza, Abdyjasza, Ezechiela, Daniela,
Aggieusza, Zachariasza i Malachiasza.

7

Do ksiąg apokryficznych należą zwłaszcza: księga Judyty, Tobiasza, Mądrości, Eklezjastyka, Barucha, 112

Machabejskie, również dodatek do księgi Daniela.

8

Z pierwszej wypowiedzi Chrystusa wynika, że w Jego czasach Judaistyczny zbiór ksiąg świętych dzielił się na

„Zakon, proroków i pisma”, a z drugiej - ze zbiór ten zaczynał się opisem ofiary Abla, zaś kończył opisem ofiary
Zachariasza, czyli zaczynał się pierwszą księgą Mojżeszową, a kończył a księgą Kronik. Zbiór więc był
identyczny z obecną Biblią Hebrajską, która zawiera 39 ksiąg. Por. Z. Łyko - Spotkanie z Biblią, s. 30, 31.

9

Materiałem piśmienniczym były papirusy lub pergaminy (por. 2 Tym. 4, 13).

10

Na temat odkryć - por. J. Jeremias, Qumran a teologia, w: Biblia dzisiaj, s. 187.

11

Inne przekłady Starego Testamentu na język grecki powstawały w II i III w po Chr., są to przekłady: Akwili,

Teodocjona i Symmacha oraz uczonych chrześcijańskich - Hezychiusza i Łucjana.

12

Zwane Afra i Itala; przekład dokonany przez Hieronima - tzw. Wulgata - powstał w V w. po Chr.

13

Wg oryg. gr.: pasa graf e theópneustos.

14

Takie ujęcie (umiarkowane) istoty natchnienia jest prawidłowe - w przeciwieństwie do ujęcia przesadnego,

głoszącego inspirację werbalną (Bóg dyktował, człowiek spisywał) lub ujęcia niedostatecznego, ograniczającego
natchnienie jedynie do treści doktrynalnej. Pogląd umiarkowany zakłada współpracę Boga i człowieka. Pozwala
zrozumieć zarówno istotę głębi treści tajemnicy Bożej, jak prostoty wyrażenia ludzkiego (różne style i ujęcia).

15

Cz. Jakubiec, Wstęp ogólny do Pisma świętego, s. 83.

16

Por. s. 27.

17

E. Dąbrowski stwierdza: „Rzeczywistej paraleli do tego, co stanowi istotę i jądro profetyzmu izraelskiego nie

można odnaleźć w całej historii starożytnego Wschodu... stoimy tu wobec zjawiska historycznego, jedynego w
swoim rodzaju, którym poszczycić się może tylko religia Starego Testamentu” (Glossy i odkrycia biblijne, s.
66).

18

Objawienie naturalne to takie objawienie, które dochodzi do skutku za pośrednictwem dzieł przyrody i

naturalnego światła umysłu ludzkiego.

19

Zakończenie objawienia powszechnego wraz ze śmiercią ostatniego apostoła nie wyklucza dalszych objawień

prywatnych (na wewnętrzny użytek Kościoła) i stałej asystencji Ducha Świętego w dziejach Kościoła i
ludzkości.

20

Wg oryg. gr.: ou dynatai lythenai he grafe.

21

Wg oryg. gr.: ouch hoion de hoti ekpeptoken ho logos tou theou. Wg NP: „Ale nie jest tak, jakoby miało

zawieść Słowo Boże”.

22

Por. Efez. 6. 17; Mat. 7, 29; Jan 4, 13.14; 2 Tym. 2, 8.

23

W tym wypadku próbie Starego Testamentu.

24

Por. 1 Jana 5, 20; Jan 8, 12; 6, 33-35.

25

O istocie charyzmatu proroczego - por. s. 411.

26

Szczegółowy wykład proroctwa Danielowego - por. K. Bulli, Księga Daniela.

27

„Jak wynika z Ewangelii, podstawą etyki judaistycznej w czasach Jezusa były nie tylko przepisy Prawa

Mojżeszowego; w większym stopniu opierano się na „tradycjach przodków” lub „tradycjach (pochodzących od)
starszych”, czyli na przekazanej ustnie, ciasnej oraz zbyt drobiazgowo i rygorystycznie ujętej interpretacji
przepisów Prawa Mojżeszowego, zwłaszcza w tym, co dotyczyło obowiązków religijnych, głównie zaś -
posuniętych aż do absurdu nakazów odnośnie do czystości rytualnej. Jezus uwolnił swych uczniów od
obowiązku przestrzegania nakazów owej tradycji Judaistycznej, a równocześnie wyrzucał faryzeuszom i
uczonym żydowskim, że trzymając się kurczowo owych tradycji, pomniejszają doniosłość przykazań Boga (por.
Mat. 15, 2-6; Mar. 7, 5-9)” (Cz. Jakubiec, Stare i nowe przymierze, s. 275).

28

O stosunku Kościoła rzymskokatolickiego do Pisma Świętego i tradycji w świetle Dekretu o Objawieniu - por.

J. Grodzicki, Powrót do Biblii? (Znaki Czasu, nr 12/1967, s. 4); - Nowe sformułowanie dawnej treści (Znaki
Czasu, nr 6/1968, s. 6); - Nowe sformułowania (Znaki Czasu, nr 9/1968, s. 7).

29

Skoro stwierdzamy wyłączny autorytet Biblii w sprawach wiary, warto przedstawić stosunek pism E. G.

White, uważanych przez Kościół Adwentystów DS za natchnione, do Pisma Świętego. Otóż pism tych nie
traktuje się jako pisma kanoniczne, stojące na równi z Biblią lub będące jej uzupełnieniem, pisma E. G. White
uważane są jedynie za natchniony wykład pisma Świętego, przy zachowaniu wyłącznego autorytetu Biblii.
Zresztą same te pisma podlegają próbie Słowa Bożego. Celem ich jest wzmocnienie naczelnego autorytetu
Biblii. Nie należy ich traktować jako jakiegoś drugiego „źródła” wiary. Są „małym światłem”, prowadzącym do
Biblii - „światła dużego”. Nie posiadają charakteru objawienia powszechnego, a jedynie objawienia
partykularnego, przeznaczonego na użytek Kościoła.

30

Słowo „hermeneutyka” pochodzi od słowa greckiego „hermeneuein” - interpretować, wyjaśniać.

31

Głównym powodem potrzeby wykładu Pisma Świętego jest słabość umysłu i woli ludzkiej, zaznaczające się w

różnym stopniu u poszczególnych ludzi - por. Mat. 13, 10-15; Łuk. 24, 25. 26; 2 Piotra 3, 16.

32

Por. Cz. Jakubiec, Wstęp ogólny do Pisma Świętego, s. 193.

33

Dany wyraz może mieć kilka znaczeń (np. wyraz „zamek”). W kontekście zdania wielorakie znaczenie danego

wyrazu zostaje ściśle określone, czyli wyraz otrzymuje ściśle określony sens.

34

Sens wyrazowy nazywa się również sensem gramatycznym (filologicznym) lub logicznym. Pierwszy

odnajdujemy na podstawie zasad gramatycznych, drugi - logicznych. W Piśmie Świętym występuje jedynie sens
wyrazowy. Sens dosłowny i przenośny na nim się opiera lub z niego wynika.

35

O sensie wyrazowym przenośnym decyduje choćby jeden wyraz w zdaniu mający znaczenie przenośne, np.

czasownik „uśmiechać się” w odniesieniu do człowieka ma znaczenie dosłowne, odnośnie zaś do przedmiotu -
znaczenie przenośne.

36

Do sprawdzianów wewnętrznych należą: 1. Język utworu (właściwości językowe utworu, sens występujących

w Biblii wyrazów); 2. Kontekst (gramatyczny, logiczny, poetycki, prorocki);

37

Problemy związane z przekładem Biblii omawia praca pt. Problems in Bible Translation, Review and Herald

Publishing Association, Washington 1954; jest ona wynikiem badań specjalnej komisji powołanej przez
Generalną Konferencję Kościoła Adwentystów D. S.