1

Jan Polkowski

Ukończył

Liceum Ogólnokształcące w Nowej Hucie

. Od

1972

studiował

filologię polską na

Uniwersytecie Jagiellońskim.

Jako poeta

zadebiutował

publikując swoje utwory w

1978

w kwartalniku „

Zapis

”, w tym samym roku

założył wychodzące w drugim obiegu czasopismo „

Sygnał

”. W okresie

1983-1990

był

redaktorem

naczelnym

kwartalnika „

Arka

”, od 1990 – „Czasu Krakowskiego”.

Działał

w Studenckim Komitecie „Solidarności

”, a także

w Krakowskiej Oficynie Studenckiej

. Jako

działacz opozycji demokratycznej i niezależny wydawca

internowany w okresie stanu wojennego

.

Od 1 czerwca 1992 od 9 czerwca 1992 podsekretarz stanu w URM, rzecznik prasowy rządu Jana
Olszewskiego[1]; przewodniczący rady nadzorczej Polskiej Agencji Informacyjnej,

w 1993 współorganizator

Komitetu Wyborczego

„Samorządny Kraków”, następnie stowarzyszenia o tej nazwie i jego prezes przez

następne kilka lat. Obecnie pełni funkcję redaktora naczelnego serwisu Portalfilmowy.pl.
Od 2010 sekretarz generalny Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych.
Zos

tał

prezesem Fundacji Smoleńsk 2010

, odpowiedzialnej za wspieranie realizacji oraz

rozpowszechnienie filmu fabularnego pod roboczym tytułem Smoleńsk[2].

Żonaty z Anną, mają czworo dzieci (dwóch synów i dwie córki). Jego syn Tadeusz „Tadek” Polkowski jest
raperem (członkiem grupy hip-hopowej Firma).

Tomy poetyckie

To nie jest poezja

(

1980

)

Oddychaj głęboko

(

1981

)

Ogień

(

1983

)

Wiersze 1977-1984

(

1986

)

Drzewa

(1987)

Elegie z Tymowskich Gór i inne wiersze

(1990)

Elegie z Tymowskich Gór 1987-1989 (2008)
Cantus (2009)
Cień (2010)
Głosy (2012)
Powieści
Ślady krwi (2013)

Pokolenie 76

– poezja Nowej Prywatności (Bronisław Maj, Krzysztof

Lisowski, Jan Polkowski

).

Poeci Nowej Prywatności byli następcami Nowofalowców

. W kilku kwestiach byli z nimi

zgodni, ale głównie toczyli z poprzednikami otwarte spory.

Do grupy tej należeli:

Krzysztof Lisowski, Bronisław Maj, Jan Polkowski, Tomasz Jastrun,

Andrzej Kaliszewski, Antoni Pawlak, Aleksander Jurewicz.

Poeci Nowej P

rywatności nie potrafili w pełni wyartykułować swojego programu. Z jednej strony wciągały

ich burzliwe wydarzenia,

chcieli być nie tylko świadkami, ale i uczestnikami

. To zaangażowanie

udokumentowane zostało w tomikach wydawanych w drugim obiegu. Równocześnie jednak mieli oni
świadomość, że to

zaangażowanie niszczy autonomiczne sensy poezji, zmienia i upraszcza jej

język

. Charakterystyczne

stają się w ich twórczości

wewnętrzne antynomie – współuczestnictwa i

2

osobności

, dokumentarnego zapisu i niewiary w tego typu poezję, języka konkretu i metafizycznych

do

pełnień.

Poezja Nowej Prywatności przyniosła znaczące

rozpoznanie niebezpieczeństwa upolitycznienia

poezji

. Proponowali oni

negowanie sensu samej sztuki

, ograniczenie jej możliwości do samopoznania

twórców. Jednak te założenia traciły sens w zderzeniu z burzliwymi wydarzeniami przełomu lat
siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Szczególny ślad owych dylematów zaangażowania i prywatności
pozostał w twórczości

Maja

,

Jastruna

,

Polkowskiego

i Pawlaka.

Ważne w poezji urodzonych po 1950 roku stają się

problemy postaw etycznych

,

dylematy

wyborów moralnych

. Poprzez świat rzeczy i zdarzeń starają się

dotrzeć do sensów metafizycznych.

To co uniwersalne uwikłane jednak zostaje w doraźne.

Poezja następców Nowej Fali, nastawionych początkowo polemicznie, w latach osiemdziesiątych uległa

wyraźnemu upodobnieniu. Polemika dotyczy przede wszystkim sensu poezji, jej niezdolności do poprawiania
życia, ingerencji w bieg spraw społecznych.

Następcy Nowej Fali nie wypracowali własnego języka.

Program „prywatności” starczał na czas

debiutu;

w wierszach z okresu stanu wojennego przestali się odróżniać od poprzedników

. Poeci

tej formacji po 1989 roku odchodzili od twórczości poetyckiej albo uprawiali ją już tylko okazjonalnie.

Jan Polkowski

Urodzony

10 stycznia 1953

roku.

Działacz NSZZ Solidarność

.

Jego wiersze z tomików

To nie jest poezja

(drugi obieg,

1980

) i

Ogień

(drugi obieg,

1983

) wiążą

się ze

zwątpieniem w poezję,

w jej sensy autonomiczne

; dramatyczne wydarzenia

,

uczestnictwo w

nich

staje

się

ważniejsze od samych utworów

. W istocie jednak

każde dążenie kończy się klęską

,

zło okazuje się nieusuwalne.

Wartość może mieć jedynie zapisywanie wydarzeń.

Język tego zapisu jest

uproszczony.

Wybory postaw

uzasadniane są indywidualnie, ale

stają się zbiorowe

– jako

nakaz

moralny

, obowiązek

sprzeciwu wobec bezprawia i przemocy

.

Wiersz Jana Polkowskiego

Strumień wieczności

z tomu

To nie jest poezja

tworzy

paradoksalną formułę poezji rzeczy a nie słowa

. Prawda kryje się nie w słowach, lecz w rzeczach, w ich

porządku.

Język rzeczy, poezja czystych przedmiotów,
bez cienia chęci by mówiąc stół
powiedzieć coś więcej.
Ale powiedzieć w sposób tak
przezroczysty by było widać
ten jedyny, ciepły, trochę kiwający się stół,
obarczony zapachami, dziecinnymi dotkn

ięciami

zmarłych, z jedną szufladą
podpartą wysuwającymi się z nią nogami
by zobaczyć to stanie się poezji:
pierwszy obrót ziemi.

Burkot stwierdza, że ten wiersz mógłby napisać Zagajewski, a także Różewicz. Wynika to z tego, że (o czym już
wspominałam) następcy Nowej Fali nie wypracowali własnego języka.

Tomik

Elegie z Tymowskich gór i inne wiersze

z

1990

roku zaliczany jest do

„złych

wierszy”

ukazujących się w drugim obiegu. Poza Polkowskim takie wiersze na swoim koncie mają też Jastrun,

Pawlak, a w mnie

jszym stopniu także Maj (Światło 1994) i Lisowski (Wspomnienie o nas 1990).

Charakteryzuje te utwory

widoczna bezradność w określeniu dalszej drogi poetyckiej

. Podstawową

opozycję tworzą w nich – z jednej strony aprobata i pochwała dla bogactwa form i obrazów, ich świetlistości, a z
drugiej

– poczucie osamotnienia, stale obecny cień śmierci.

3

II PRZEMIANY LITERATURY, ŻYCIE I ŚWIADOMOŚĆ LITERACKA OKRESU

Poezja kręgu „bruLionu” („nowi skamandryci”, „o’haryści”, „nurt
barbarystyczny”)

opracowania:

1. M. Stala: P

olkowski, Machej, Świetlicki, Tekieli. Kilka uwag o nowych poetach zapisanych jesienią 1989

roku.

2. J. Orska:

Co to jest o’haryzm – próba krytycznej rewizji pojęcia

-

o’haryzm –

pojęcie mające

określać poetykę pewnej grupy twórców



„

O’haryzm”

–prostu

tytuł artykułu Krzysztofa Koehlera

zamieszczonego w 14/15 numerze

„

brulionu

”

co ciekawe, w całym tekście

nie ma nawet wzmianki o Franku O’Harze

brak

również

informacji

czym jest o’haryzm, czym

się cechuje

artykuł poświęcony jest wierszowi Marcina Świetlickiego „Dla Jana Polkowskiego”

-

„Koehler stara się uświadomić autorowi jak daremne są jego

(domniemane) próby oddania w utworze autentycznego, jednostkowego
przeżycia”

Według niego

proza jest sztucznością,

i wszelkie przedstawiane w poezji historie również nią będą  po co

więc o tym pisać?

 poeta autentysta = poeta naiwny