Figura Matki Bożej Fatimskiej
Objawienia fatimskie
Objawienia fatimskie – seria objawień
maryjnych uznanych przez Kościół katolicki,
mających miejsce w portugalskim mieście
Fatima w okresie od 13 maja do 13
października 1917 roku. Świadkami objawień
była trójka dzieci Franciszek i Hiacynta Marto
oraz Łucja dos Santos.
Podczas objawień fatimskich miał miejsce
spektakularny Cud Słońca widziany przez około
60 tysięcy osób, zarówno wierzących, jak
niewierzących, obecnych na miejscu objawień
w Cova da Iria oraz w miejscowościach
odległych do 30-40 km
. Kościół katolicki po
zbadaniu wydarzeń i treści objawień nie znalazł
sprzeczności
z
doktryną
i
uznał
ich
autentyczność w październiku 1930 roku
Podczas tych objawień Matka Boża Fatimska
przekazała dzieciom trzy Tajemnice Fatimskie,
które początkowo nie zostały upublicznione.
Dwie z nich zostały zapisane i upublicznione w
1941 roku na polecenie biskupa Fatimy
.
Trzecią z wizji (zapisaną w 1944) upubliczniono
w 2000 roku.
Franciszek i Hiacynta zmarli niedługo po zdarzeniach opisywanych jako doznanie objawień.
Papież Jan Paweł II beatyfikował oboje 13 maja 2000, natomiast papież Franciszek
kanonizował ich 13 maja 2017. Łucja wstąpiła do zakonu karmelitanek, zmarła w 2005 roku.
Tło historyczne
Fatima – miejsce objawień
Dzieci – wizjonerzy z Fatimy
Objawienia Anioła Portugalii
Pierwsze objawienie Anioła
Drugie objawienie Anioła
Trzecie objawienie Anioła
13 maja 1917 – pierwsze objawienie się Matki Bożej
Spis treści
13 czerwca 1917 – drugie objawienie się Matki Bożej
13 lipca 1917 – trzecie objawienie się Matki Bożej
19 sierpnia 1917 – czwarte objawienie się Matki Bożej
13 września 1917 – piąte objawienie się Matki Bożej
13 października 1917 – szóste objawienie się Matki Bożej
Reakcja władz w Portugalii
Dalsze losy dzieci
Franciszek i Hiacynta Marto
Łucja dos Santos
Kolejne objawienia
Relacja Łucji o objawieniach
Poświęcenie Rosji Niepokalanemu Sercu Maryi
Śmierć Łucji
W okresie poprzedzającym objawienia fatimskie Portugalia przeżywała jeden z największych
kryzysów w swojej historii. W 1908 roku król Portugalii Karol I został zamordowany na ulicy
Lizbony, wraz ze swoim najstarszym synem. Żadna z partii nie przyznała się do zamachu, ale
podejrzenia padły na Portugalska Partię Republikańską (Partido Republicano Português)
związaną z lożą wolnomularską, która dążyła do przejęcia władzy.
Tron po zamordowanym władcy objął jego syn Manuel II, który okazał się nieprzygotowany do
sprawowania władzy królewskiej. W ciągu 24 miesięcy jego panowania zmieniło się w
Portugalii aż 7 rządów. Wybory parlamentarne odbyły się 28 sierpnia 1910 roku. Strona
rządowa otrzymała 58%, opozycja umiarkowana 33%, a Partia Republikańska tylko 9%.
Jednak 5 października 1910 roku Partia Republikańska przeprowadziła zbrojny przewrót i
przejęła władzę w Portugalii. W czasie tego przewrotu wygnano króla i proklamowano
republikę
Nowe władze od lat nie kryły swoich antykatolickich uprzedzeń. Jeszcze podczas trwania
przewrotu, wystąpieniom anty-monarchicznym towarzyszyły napaści (często inspirowane
przez loże masońskie) na osoby duchowne i na ludzi wierzących. W wyniku tych aktów agresji
zginęło dwóch księży lazarystów, a do końca roku zamordowano co najmniej 15 księży i
zakonników. Dodatkowo blisko stu księży zostało brutalnie pobitych, zdemolowano 20
świątyń.
Po ugruntowaniu swojej władzy, nowa Republika ogłosiła oficjalnie wolność wszystkich
wyznań. W praktyce jednak na Kościół katolicki spadły ostre represje. Z granic Portugalii
wydalono wszystkie zakony. Zamknięto domy modlitwy, szkoły i ośrodki dobroczynne,
przejmując je na rzecz państwa. usunięto religię ze szkół. Cały majątek Kościoła został
Tło historyczne
znacjonalizowany ze świątyniami i kaplicami włącznie. Do odprawiania nabożeństw państwo je
bezpłatnie wypożyczało. Księżom zabroniono noszenia szat duchownych poza kościołami i
urządzania procesji
.
Episkopat protestował w liście pasterskim przeciw zniesieniu świąt i wszystkim powyższym
zakazom. Rząd zakazał jednak odczytywania go. Wielu księży nie posłuchało, w efekcie czego
usunięto z urzędu biskupa Porto. Także innych biskupów oskarżano o podburzanie księży do
strajku. W dalszej kolejności banicją z ich okręgów diecezjalnych ukarano patriarchę Lizbony,
arcybiskupa Guardy i administratora diecezji Porto, a w rok później dołączyli do nich biskupi
Algarve, Bragi, Portalegre, Lamego i Bragancy, arcybiskup Evory i administrator Coimbry.
Biskup Beja zmuszony był opuścić kraj. W rezultacie tych posunięć w 1912 roku żaden
portugalski biskup nie urzędował w swej diecezji. Ostatecznie zerwano też stosunki
dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską
.
Niezależnie od wdrażanego naprędce nowego prawa, ujawniły się antyklerykalne bojówki tzw.
„Białe Mrówki” (Formadas Brancas), które za wiedzą rządu urządziły w 1914 roku ataki na
obchody Świąt Wielkanocnych w kościołach.
Na czele „Białych Mrówek” stał wpływowy członek masonerii Afonso Costa, który był
początkowo ministrem sprawiedliwości, a później premierem. Pełne rządy w kraju objął w 1915
roku, po puczu zorganizowanym i kierowanym przez oficerów-masonów
. Podczas jego
rządów w latach 1915–1917, zamknięto wszystkie redakcje pism katolickich i uniemożliwiono
funkcjonowanie diecezjalnych seminariów duchownych. Za samo tylko posiadanie różańca
można było trafić do więzienia. W tym czasie „Białe Mrówki” bez żadnych przeszkód atakowały
nie tylko osoby duchowne, ale także wiernych świeckich. Spalono w tamtym czasie ponad sto
świątyń, a o wiele więcej zostało sprofanowanych i zwyczajnie obrabowanych. Nierzadko
wrzucano bomby do kościołów pełnych wiernych. Na skutek działań sponsorowanych przez
rząd „nieznanych sprawców” zginęło w Portugalii w latach 1915–1917 dwa razy więcej
katolików (świeckich i duchownych) niż żołnierzy portugalskich walczących od marca 1916 r.
na frontach I wojny światowej w Europie
9 marca 1916 roku Niemcy wypowiedziały Portugalii wojnę
. W wyniku tego Portugalia
przystąpiła do pierwszej wojny światowej po stronie ententy. Działania wojenne armia
portugalska prowadziła głównie w koloniach w Angoli i Mozambiku. Portugalski korpus
ekspedycyjny walczył też u boku Francji na froncie zachodnim.
W czasie objawień Fatima była niewielką osadą pośród gór. Większość zamieszkującej ją
ludności była analfabetami. Mieszkańcy pracowali na polach, dzieci zajmowały się wypasem
owiec, zaś kobiety spędzały czas na tkaniu i przędzeniu
. Mieszkańcy Fatimy odznaczali się
religijnością.
Nazwa miasta i parafii jest wersją arabskiego imienia Fátima (ﺔﻤطﺎﻓ Fāṭimah). Imię to nosiła
m.in. Fatimah bint Muhammad córka proroka Islamu Mahometa.
Geneza tej nazwy sięga czasów rekonkwisty, krwawej wojny między muzułmanami a
chrześcijanami toczonej z przerwami od VIII do XV wieku
. Imię Fatima nosiła mauretańska
księżniczka wzięta do niewoli przez portugalskiego rycerza, Gonçalo Hermiguesa, w czasie
jednej z potyczek. Hermigues zabrał ją do małej wioski na wzgórzach Serra de Aire, w
Fatima – miejsce objawień
Wizjonerzy Matki Bożej: Łucja dos
Santos, Franciszek i Hiacynta Marto
niedawno utworzonym Królestwie Portugalii. Według legendy, Fatima zakochała się w swoim
porywaczu i postanowiła nawrócić się na chrześcijaństwo, aby wyjść za niego za mąż. Została
ochrzczona i otrzymała chrześcijańskie imię Oureana. Po jej śmierci Gonçalo nadał wiosce jej
muzułmańskie imię
.
Fatima niewiele różniłaby się od innych podobnych miejscowości w Portugalii, gdyby nie
objawienia maryjne. Pierwsze z nich, mniej znane miało miejsce w 1758 roku, kiedy to Matka
Boża ukazała się niemej pasterce i przywróciła jej głos
. Ojciec dziewczynki w podzięce za
cud miał wybudować we wsi kaplicę. Niedługo potem w miejscu, gdzie doszło do wyjątkowego
spotkania, znaleziono figurę Matki Bożej. Choć odniesiono ją do jednego z lokalnych
kościołów, figurka znikała, aby ponownie można było ją odnaleźć w tym samym miejscu – w
pokrzywach. Właśnie stąd pochodzi nazwa, która dała nazwę sanktuarium: Ortiga (pokrzywa).
Rola kaplicy zwiększyła się po 1801 r., kiedy to papież Pius VII ustanowił święto Matki Bożej
Pokrzyw, przypadające na pierwszą niedzielę lipca
W chwili objawień Najświętszej Maryi Panny, Łucja de
Jesus, Franciszek i Hiacynta Marto mieli po dziesięć,
dziewięć i siedem lat. Cała trójka mieszkała w Aljustrel, w
miejscu należącym do parafii fatimskiej. Dzieci nigdy nie
chodziły do szkoły i były niepiśmienne. Zajmowały się
wypasaniem owiec na wzgórzach
.
Objawienia miały miejsce na małym skrawku ziemi
należącym do rodziców Łucji, nazywanym Cova da Iria, i
znajdującym się dwa i pół kilometra od Fatimy na drodze
do Leirii. Matka Boża ukazała się dzieciom na
ostrokrzewie, będącym karłowatą odmianą dębu,
mierzącym nieco ponad metr wysokości
.
Objawienia Matki Bożej było poprzedzone przez
objawienia Anioła, które miało miejsce przy wzgórzu
Cabeço.
Franciszek widział Anioła i Maryję, lecz ich nie słyszał (dziewczynki relacjonowały mu to co
słyszały
). Hiacynta widziała i słyszała. Łucja natomiast widziała, słyszała i rozmawiała z
Aniołem i Matką Bożą. Objawienia Matki Bożej miały miejsce około południa
Według Łucji dos Satos, ujawnionymi w II Wspomnieniu (spisanym w 1937 roku) objawienia
maryjne poprzedzone było niezwykłymi znakami. W okresie między kwietniem a
październikiem 1915 roku, Łucja wraz z trzema innymi dziewczynkami, Marią Rosą Matias,
Teresą Matias i Marią Justiną, zobaczyły ze wzgórza Cabeço, unoszący się ponad lasem w
dolinie jakiś „obłok bielszy od śniegu, przezroczysty, w kształcie ludzkiej postaci”
. Rok
później w 1916, Łucja wraz kuzynami Franciszkiem i Hiacyntą miała trzy objawienia istoty,
która przedstawiła się jako Anioł Pokoju (pierwsze objawienie) oraz Anioł Portugalii (drugie
objawienie)
Dzieci – wizjonerzy z Fatimy
Objawienia Anioła Portugalii
Zgodnie z relacją Łucji pierwsze objawienie Anioła miało miejsce wiosną lub latem 1916 roku,
przed grotą przy wzgórzu Cabeço, w pobliżu Aljustrel. Miało następujący przebieg: Dzieci
bawiły się przed grotą i nagle zerwał się silny wiatr. Wtedy ujrzały białe światło, w kształcie
przezroczystego młodego mężczyzny. Postać zbliżała się w ich stronę stopniowo się
materializując. Przybrała postać młodzieńca w wieku około 14–15 lat, wielkiej urody.
Młodzieniec poinformował dzieci, że jest Aniołem Pokoju i zaproponował wspólną modlitwę.
Dzieci uklękły obok Anioła i powtarzały słowa jego modlitwy:
„O Mój Boże, wierzę w Ciebie, wielbię Cię, ufam Tobie i kocham Cię. Błagam Cię
o przebaczenie dla tych, którzy nie wierzą w Ciebie, nie wielbią Cię, nie ufają
Tobie i nie kochają Cię”
.
Po trzykrotnym powtórzeniu tych słów Anioł podniósł się i powiedział: „Módlcie się tak. Serca
Jezusa i Maryi uważnie słuchają waszych próśb”. Powiedziawszy to zniknął
Po raz drugi Anioł pojawił się latem 1916 roku, przy studni domu Łucji. Tym razem przedstawił
się jako Anioł Portugalii. Zaapelował by dużo się modliły i ofiarowywały Bogu umartwienia w
intencji nawrócenia grzeszników.
„Z wszystkiego, co możecie, zróbcie ofiarę Bogu jako akt zadośćuczynienia za
grzechy, którymi jest obrażany, i jako uproszenie nawrócenia grzeszników. W
ten sposób sprowadźcie pokój na waszą Ojczyznę”
Powiedział też: „Przenajświętsze Serca Jezusa i Maryi chcą okazać przez was miłosierdzie”.
Trzecie objawienie miało miejsce końcem lata i początkiem jesieni 1916 roku przy wzgórzu
Cabeço. Dzieci odmawiały modlitwę, którą Anioł nauczył ich podczas pierwszego objawienia.
Wtedy zobaczyły Anioła trzymającego kielich w lewej ręce. nad kielichem unosiła się hostia, z
której spływały krople krwi do kielicha. Zostawiwszy kielich i hostię zawieszone w powietrzu,
Anioł uklęknął wraz z dziećmi i odmówili modlitwę
:
„Przenajświętsza Trójco, Ojcze, Synu, Duchu Święty, wielbię Cię z najgłębszą
czcią i ofiaruję Ci najdroższe Ciało, Krew, Duszę i Bóstwo Jezusa Chrystusa,
obecnego we wszystkich tabernakulach świata, jako przebłaganie za zniewagi,
świętokradztwa i zaniedbania, którymi jest On obrażany! Przez nieskończone
zasługi Jego Najświętszego Serca i Niepokalanego Serca Maryi błagam Cię o
nawrócenie biednych grzeszników”.
Następnie Anioł podał dzieciom hostie i zawartość kielicha mówiąc:
„Przyjmijcie Ciało i pijcie Krew Jezusa Chrystusa straszliwie znieważanego przez
niewdzięcznych ludzi. Wynagradzajcie zbrodnie ludzi i pocieszajcie waszego
Boga”.
Pierwsze objawienie Anioła
Drugie objawienie Anioła
Trzecie objawienie Anioła
Potem schylił się aż do ziemi, powtórzył z dziećmi trzy razy tę samą modlitwę
.
Pierwsze objawienie Matki Bożej trojgu dzieciom miało nastąpić 13 maja 1917 roku. Łucja,
Franciszek i Hiacynta pilnowały stadka owiec na łąki Cova da Iria, należące do ojca Łucji
Jednocześnie bawiły się budując murek dookoła krzewów
. Wtedy przestraszył je błysk
światła, który początkowo wzięły za błyskawicę. Postanowiły wraz z owcami powrócić do domu.
Kiedy błysk się powtórzył, dzieci ujrzały w koronie dębu skalnego, około metr nad ziemią,
kobietę otoczoną świetlną poświatą
. Kobieta ubrana była na biało, na suknię narzuciła
obszerny szal, podobny do tych jakie nosiły miejscowe kobiety.
Postać przemówiła do nich. Poinformowała, że przychodzi z Nieba, ale nie ujawniła jeszcze
swojej tożsamości. Dlatego dzieci nazywały ją Piękna Pani. Poprosiła dzieci, aby przychodziły w
to miejsce przez 6 kolejnych miesięcy, dnia 13 o tej samej godzinie. Obiecała, że podczas
ostatniego spotkania wyjawi kim jest. Łucja zadała kilka pytań, pytając m.in. czy pójdą do
Nieba. Piękna Pani odparła, że cała trójka pójdzie do nieba, dodając przy Franciszku, że musi
wcześniej odmówić wiele różańców. Radziła im też odmawiać różaniec w intencji zakończenia
wojny.
Zapytała też, czy chcą ofiarować się Bogu, aby znosić wszystkie cierpienia, które On ześle na
nich jako zadośćuczynienie za grzechy, którymi jest obrażany i jako prośba o nawrócenie
grzeszników. Kiedy dzieci odpowiedziały twierdząco, oświadczyła: „Będziecie więc musieli
wiele cierpieć, ale łaska Boża będzie waszą siłą!”
.
Na koniec dzieci padły na kolana odmawiając modlitwę. Kobieta przez jakiś czas przyglądała
się im, a na koniec uniosła się ku niebu i wzleciała w górę niknąc w oddali.
Łucja postanowiła nie opowiadać o objawieniu nikomu, jednak młodsze dzieci opowiedziały o
wszystkim rodzicom. Wieść się rozniosła. Rodzina Łucji nie przyjęła tej informacji dobrze.
Matka zarzucała jej kłamstwo i kazała wszystko odwołać. Jednak Łucja odmówiła. 13 czerwca
miało miejsce kolejne objawienie. Tym razem dzieciom towarzyszyli zaciekawieni dorośli
Według dzieci, objawienie znów zostało poprzedzone przez odblask światła (który wcześniej
dzieci wzięły za błyskawice), a następnie ponad ostrokrzewem dzieci miały zobaczyć świetlną
postać, zupełnie podobną do postaci z maja
. Łucja pierwsza zobaczyła Piękną Panią i
wskazała ją pozostałym dzieciom. Dorośli nie widzieli Matki Bożej, ale zauważyli, że pomimo
bezchmurnego nieba słońce zaczyna gasnąć, zaś korona krzewu ugina się
Matka Boża przemawiając do dzieci poprosiła, żeby przyszły w to samo miejsce za miesiąc i
żeby codziennie odmawiały różaniec. Zaapelowała też by nauczyły się czytać
. Zapytana
przez Łucję odpowiedziała, że jej kuzyni wkrótce trafią do nieba, jednak ona sama będzie
Objawienia Matki Bożej
13 maja 1917 – pierwsze objawienie się Matki Bożej
13 czerwca 1917 – drugie objawienie się Matki Bożej
musiała jeszcze poczekać, ponieważ ma do wykonania zadanie – upowszechnienie kultu
Niepokalanego Serca Matki Bożej. Kiedy Matka Boża odchodziła, dzieci ujrzały w jej dłoniach
Niepokalane Serce w koronie z cierni
.
Matka Łucji nadal odnosiła się do niej nieprzychylnie. Następnego dnia po drugim objawienia
zaprowadziła ją do proboszcza. Proboszcz ostrzegł dziewczynkę, że wizje może jej zsyłać diabeł,
czym bardzo Łucję przestraszył
. Niemniej jednak, 13 lipca 1917, dziewczynka wraz z
Franciszkiem i Hiacyntą znowu udała się do Cova da Iria na miejsce objawień. Na miejscu
czekało też około 3 tysiące ludzi, w tym rodzice dzieci
Matka Boża poprosiła dzieci, by nadal przychodziły tu 13 każdego miesiąca. Ponowiła też
prośbę by codziennie odmawiały różaniec na cześć Matki Boskiej Różańcowej, dla uproszenia
pokoju na świecie i o zakończenie wojny. Łucja poprosiła Panią, by powiedziała kim jest. W
odpowiedzi usłyszała: „Przychodźcie tutaj w dalszym ciągu co miesiąc! W październiku
powiem, kim jestem i czego chcę, i uczynię cud, aby wszyscy uwierzyli”
Podczas tego objawienia ujawnione zostały „tajemnice fatimskie”. Według zapisków Łucji,
Matka Boża roztoczyła przed dziećmi przerażającą wizję piekła. Zapewniła, że dzięki kultowi
Niepokalanego Serca wiele dusz uniknie potępienia. Poinformowała, że wojna dobiega końca,
ale jeśli ludzie nadal będą obrażać Boga za pontyfikatu papieża Piusa XI wybuchnie jeszcze
straszniejsza wojna (kiedy to mówiła papieżem był Benedykt XV). Aby temu zapobiec
konieczne jest poświęcenie Rosji Niepokalanemu Sercu Matki Bożej i Komunia św.
wynagradzającą w pierwsze soboty miesiąca. Jeżeli te życzenia zostaną spełnione, Rosja
nawróci się i zapanuje pokój, jeżeli nie, „bezbożna propaganda rozszerzy swe błędne nauki po
świecie, wywołując wojny i prześladowanie Kościoła, dobrzy będą męczeni, a Ojciec Święty
będzie musiał wiele wycierpieć”
. Niektóre narody zginą. Na koniec jednak, jak zapewniła:
„Moje Niepokalane Serce zatriumfuje”. Zapowiedziała, że Ojciec Święty w końcu poświeci jej
Rosję, która się nawróci i przez pewien czas zapanuje pokój na świecie. W Portugalii będzie
zawsze zachowany dogmat wiary
Matka Boża przekazała także dzieciom ostatnią tajemnicę, wyłącznie do ich wiadomości
Dodatkowo Matka Boża poinstruowała dzieci by odmawiając różaniec po każdej tajemnicy,
odmawiały następującą modlitwę:
„O mój Jezu, przebacz nam nasze grzechy, zachowaj nas od ognia piekielnego,
zaprowadź wszystkie dusze do nieba, a szczególnie te, które najbardziej
potrzebują Twojego miłosierdzia”
Wydarzenia w Fatimie wywołały niepokój antyklerykalnych władz Portugalii. Lokalni
urzędnicy uznali, że trzeba zdusić w zarodku rodzący się kult w okolicach Fatimy. 13 sierpnia
1917 roku w Aljustrel zjawił się zarządca Qurem i zaproponował, że osobiście zawiezie dzieci na
miejsce objawienia, jednak zawiózł je do swojego domu, gdzie przez dwa dni je więził i groził,
że jeśli nie wyjawią mu tajemnicy będą się smażyć w oleju. Dzieci nie dały się zastraszyć. 15
sierpnia zarządca odwiózł je do domu
. W ten sposób dzieci nie mogły jednak zjawić w Cova
da Iria w wyznaczonym przez Matkę Bożą terminie.
13 lipca 1917 – trzecie objawienie się Matki Bożej
19 sierpnia 1917 – czwarte objawienie się Matki Bożej
Kolejne objawienie miało więc miejsce 19 sierpnia w dolinie Valinhos. Piękna Pani kolejny raz
prosiła pastuszków by przychodzili do Cova da Iria 13-tego każdego miesiąca i odmawiali
codziennie różaniec. Zapowiedziała, że podczas ostatniego z objawień uczyni cud, aby wszyscy
uwierzyli. Dzieci zapytały co robić z pieniędzmi, które ludzie zostawiają w Cova da Iria. Matka
Boża odpowiedziała, żeby zrobić dwa przenośne ołtarzyki. Jeden miała nosić Łucja z Hiacyntą i
dwie inne dziewczynki ubrane na biało, drugi Franciszek i trzech chłopczyków. Pieniądze, które
ofiarują na te ołtarzyki, są przeznaczone na święto Matki Boskiej Różańcowej, a reszta na
budowę kaplicy, która ma tutaj powstać. Matka Boża Obiecała też uzdrowić kilku chorych.
Na koniec przybierając smutny wyraz twarzy powiedziała: „Módlcie, módlcie się wiele, czyńcie
ofiary za grzeszników, bo wiele dusz idzie na wieczne potępienie, bo nie mają nikogo, kto by się
za nie ofiarował i modlił”
.
13 września dzieci znowu zjawiły się w Cova. Towarzyszył im tłum ludzi. Niektórzy prosili o
przekazanie Matce Bożej próśb o uzdrowienie swoje lub bliskich.
Matka Boża przemawiając do dzieci obiecała im, że podczas następnego spotkania ujrzą Pana,
Matkę Boską Bolesną, Matkę Boską z Karmelu i św. Józefa z dzieciątkiem. Prosiła ich także aby
nadal odmawiali różaniec, ponieważ to on zakończy wojnę. Obiecała też uzdrowić niektórych
chorych.
13 października w okolicach Cova zebrało się około 50 tysięcy ludzi, którzy modlili się i
śpiewali. Wielu oczekiwało na obiecany przez Matkę Bożą cud. Byli też przedstawiciele
rządowej prasy, którzy liczyli na to, że żadnego cudu nie będzie i dzieci się skompromitują.
Matka Boża przybyła tak jak zawsze i ukazała się dzieciom. Ujawniła się, że jest Matką Bożą
Różańcową. Nakazała wybudować w tym miejscu kaplicę na Jej cześć. Powiedziała także, że
wojna dobiega końca, a żołnierze wkrótce wrócą do domów. Ostatnie Jej słowa brzmiały:
„Niech przestaną obrażać Boga, On zniósł już zbyt wiele zniewag”. Po tych słowach uniosła się
ku słońcu, które przedarło się w tej chwili przez chmury. Obok słońca dzieci zobaczyły św.
Józefa z dzieciątkiem błogosławiących światu, Maryję pod postacią Matki Boskiej Bolesnej, a
następnie Matki Boskiej z Góry Karmel, aż wreszcie dorosłego Pana Jezusa.
Wtedy też zdarzył się Cud Słońca, dzięki któremu cała Portugalia uwierzyła w objawienia.
Tarcza słońca zawirowała, a potem słońce krążyło wokół własnej osi z zawrotną szybkością.
Ludzie byli przerażeni. Zachowując tempo rotacji, słońce oderwało się od firmamentu,
przybrało czerwony kolor i zbliżało się do ziemi, jak gdyby miało spaść. Ludzie zaczęli krzyczeć
z przerażenia. Niektórzy zaczęli się głośno spowiadać ze swoich grzechów, sądząc, że „to jest
koniec świata”. Wielu stało, lecz wielu klęczało i płakało, modląc się
.
Ateistyczne władze, były zaskoczone i przestraszone rozwojem wydarzeń w Fatimie. 13 sierpnia
1917 roku, jeden z lokalnych urzędników aresztował dzieci usiłując je zastraszyć i zmusić do
przyznania się, iż wszystko zmyśliły. Jednak ani groźba śmierci ani tortur nie nic nie dała.
13 września 1917 – piąte objawienie się Matki Bożej
13 października 1917 – szóste objawienie się Matki Bożej
Reakcja władz w Portugalii
Dzieci zostały w końcu wypuszczone
.
13 października 1917 roku, kiedy miał się zdarzyć Cud Słońca, na miejsce objawień zaczęły
napływać tłumy ludzi. Władze Portugalii zrobiły wszystko, aby przez akcję propagandową i
zastraszenie nie dopuścić do zgromadzenia. Wysłano kilka tysięcy żołnierzy, aby blokowali
drogi prowadzące do miejsca objawień i nie pozwalali ludziom tam się zgromadzić. Jednak
napływ pielgrzymów był tak wielki, że wszystkie działania władz okazały się nieskuteczne.
Kiedy wydarzył się zapowiadany Cud Słońca, wielu ludzi, także ateistów zaczęło się masowo
nawracać. Wywołało to panikę władz, które swoje rządy opierały na antyklerykalizmie. W
środkach masowego przekazu usiłowano ośmieszyć to wydarzenie oraz dziesiątki tysięcy jego
świadków. Wydawano biuletyny i pamflety wyszydzające objawienia, albo nadające im formę
spisku lub manipulacji dokonanej przez jezuitów. Równocześnie zdarzały się zamachy
bombowe w kościołach i próby zastraszania
. W 1922 r. agenci rządowi wysadzili w
powietrze kaplicę zbudowaną na miejscu objawień.
Mimo tych działań w całej Portugalii zaczął róść opór przeciwko antyklerykalnym władzom,
które coraz bardziej traciły poparcie. W 1917 roku, władze przejął Sidónio Pais, których choć
także był masonem, to jednak był bardziej przychylny sprawom religii. Za jego rządów
zezwolono na powrót portugalskich biskupów z wygnania. Przywrócono wówczas także
funkcjonowanie seminariów duchownych, a księżom zezwolono na noszenie sutann w
miejscach publicznych
. Ustały działania „nieznanych sprawców” napadających na kościoły
oraz wiernych
. Afonso Costa udał się na emigrację.
Sidónio Pais nie utrzymał się długo przy władzy. 14 grudnia 1918 roku padł ofiarą zamachu
przeprowadzonego przez jego przeciwników politycznych, który próbowali odzyskać władze.
Jednak po jego śmierci w kraju zaczął narastać chaos polityczny i gospodarczy
Stabilizację w kraju przyniosły dopiero rządy znanego z przywiązania do religii katolickiej
Antonia Salazara, który dość szybko uregulował budżet państwa i przywrócił stabilizację
roku 1935 rząd Salazara zakazał działalności lóż masońskich na terenie Portugalii. Rok później
do urzędów powróciły krucyfiksy, a do szkół – katecheza
W październiku 1918 r. Franciszek zapadł na grypę zwaną „hiszpanką”. Jego choroba trwała do
wiosny 1919 r. 2 kwietnia Franciszek przystąpił do pierwszej spowiedzi, a następnego dnia
przyjął Pierwszą Komunię Świętą. Zmarł 4 kwietnia 1919 roku. Został pochowany na
cmentarzu w Fatimie. 17 lutego 1952 roku nastąpiła ekshumacja jego ciała, które 13 marca
przeniesiono do fatimskiej bazyliki
.
W tym samym czasie Hiacynta, także zaraziła się grypą „hiszpanką”. Od 1 lipca do 31 sierpnia
1919 r. dziewczynka przebywała w szpitalu w Vila Nova de Ourém. W styczniu 1920 roku trafiła
do ochronki M.B. Cudownej w Lizbonie, a stamtąd do szpitala D. Estefânia. Przeszła tam
operację usunięcia dwóch żeber, która przyniosła bolesne komplikacje. Zmarła wieczorem 20
lutego 1920 roku, a przed śmiercią zdążyła przystąpić do pierwszej w życiu spowiedzi. Cztery
Dalsze losy dzieci
Franciszek i Hiacynta Marto
dni później została pochowana w Vila Nova de Ourém. 12 września 1935 r. jej ciało
przeniesiono na cmentarz w Fatimie i złożono obok ciała Franciszka, skąd 1 maja 1951 roku
zostało przeniesione do bazyliki
.
Według relacji rodziny, Hiacyncie, w trakcie choroby Matka Boża objawiła się trzy razy
Według Łucji, Hiacynta miała też wcześniej objawienia prywatne. Treścią tych objawień było
cierpienie Ojca świętego oraz wizja zbliżającej się wojny. Zwierzyła się kiedyś Łucji, że myśli o
wojnie, w czasie której: „Bardzo wielu ludzi umrze i prawie wszyscy pójdą do piekła! Wiele
domów zostanie zrównanych z ziemią i wielu księży zabitych (...)”
. Być może była to
Proces beatyfikacyjny rodzeństwa trwał w latach 1952–1979. Zakończył się promulgacją
dekretu Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych o heroiczności ich cnót. W 1999 r. została uznana
autentyczność pierwszego z cudów za ich przyczyną, dotyczącego uzdrowienia franciszkańskiej
tercjarki Marii Emilii Santos, która przez 20 lat pozostawała unieruchomiona z powodu
choroby kości
Jan Paweł II beatyfikował Franciszka i Hiacyntę Marto 13 maja 2000 roku w Fatimie podczas
swojej wizyty w Jubileuszowym Roku 2000.
Następny cud uznany w procesie kanonizacyjnym dotyczył uzdrowienia brazylijskiego chłopca,
do którego doszło w 2007 r. Wówczas, w trzy dni po tragicznym wypadku, podczas którego
chłopiec wypadł z okna i doznał poważnych uszkodzeń mózgu, które groziły utratą życia lub
głęboką niepełnosprawnością, dziecko w niewytłumaczalny sposób odzyskało zdrowie i
sprawność
Papież Franciszek kanonizował ich 13 maja 2017.
17 czerwca 1921 Łucja opuściła Fatimę i wyjechała do szkoły prowadzonej przez Siostry
Doroteuszki w Porto. Chciała wypełnić polecenia Matki Bożej, która nakazała jej nauczyć się
czytać (II objawienie). Spełniła też polecenie miejscowego biskupa, który nie chciał wzbudzać
niepotrzebnych sensacji wokół objawień
. W 1925 roku wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr św.
Doroty w Vilar (Porto), a w 1948 za specjalnym pozwoleniem Papieża Piusa XII Łucja odeszła
ze zgromadzenia św. Doroty i wstąpiła do zakonu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel w
Coimbrze. Przyjęła w zakonie imię siostry Marii Łucji od Jezusa i Niepokalanego Serca Maryi.
Według relacji siostry Łucji, 10 grudnia 1925 Matka Bożą ukazała się w towarzystwie
Dzieciątka Jezus, by wyrazić życzenie wprowadzenia w Kościele nabożeństwa pierwszych sobót
miesiąca, poświęconych Jej Niepokalanemu Sercu, a także Komunii św. wynagradzającej. Z
praktyką tego nabożeństwa Matka Boża związała liczne łaski
.
15 lutego 1926 roku, Dzieciątko Jezus objawiło się Siostrze Łucji ponownie, pytając się czy ona
jest już gotowa, aby upowszechnić nabożeństwo do Jego Najświętszej Matki
Łucja dos Santos
Kolejne objawienia
Kolejny raz Matka Najświętsza ukazała się Łucji w 1927 roku Dała jej pozwolenie na ogłoszenie
pierwszych dwóch części orędzia fatimskiego: wizji Anioła, obietnic zabrania dzieci do nieba,
wizji piekła, zapowiedzi następnej wojny, męczeństwa chrześcijan, prześladowania Kościoła i
Ojca Świętego oraz rozpowszechnienia się komunizmu i ateizmu. Wszystko to uprzednio było
trzymane w tajemnicy
.
13 czerwca 1929 roku siostra Łucja przebywająca w klasztorze w Tuy, otrzymała kolejne
objawienia, w których orędzie fatimskie zostało ukoronowane wizją Trójcy Przenajświętszej.
Usłyszała słowa: „Przyszła chwila, w której Bóg wzywa Ojca Świętego, aby wspólnie z
biskupami całego świata poświęcił Rosję mojemu Niepokalanemu Sercu, obiecując za pomocą
tego środka ją uratować. W obliczu Bożej sprawiedliwości tak wiele dusz zostaje potępionych z
powodu grzechów popełnionych przeciwko mnie. Dlatego przychodzę prosić o
zadośćuczynienie. Ofiaruj się w tej intencji i módl się”
Prawdopodobnie objawienia z 1929 roku, nie było ostatnim widzeniem Maryi przez siostrę
Łucję, ponieważ w innych jej wspomnieniach znajdujemy notatki o rozmowach z Jezusem, o
przynagleniach, aby papież dokonał zawierzenia Rosji Niepokalanemu Sercu Maryi
.
Siostra Łucja kilkakrotnie opisywała objawienia, ale nie za każdym razem tak samo. W
kolejnych opublikowanych Wspomnieniach rozwijała niektóre wątki. Czyniła to w
posłuszeństwie biskupowi, na jego wyraźne życzenie, aby zajęła się jakimś konkretnym
fragmentem
.
Pierwsze Wspomnienie spisała przed Bożym Narodzeniem 1935 roku, niedługo po śmierci
Hiacynty. Do powstania tego dokumentu przyczynił się list s. Łucji do biskupa, w którym
dziękowała mu za przesłane zdjęcie zmarłej Hiacynty. Biskup, poruszony listem, polecił Łucji
spisanie o Hiacyncie wszystkiego, co zapamiętała. Ta pierwsza relacja Łucji o Hiacyncie
utwierdziła biskupa w przekonaniu, że siostra Łucja jeszcze wiele spraw zachowuje w
tajemnicy. Dlatego później, wskutek ponawianych nakazów biskupa, siostra Łucja stopniowo
wyjawiała różne szczegóły objawień.
Dwa lata później biskup Leirii uznał, że wydarzenia fatimskie powinny być głębiej
przestudiowane, zwrócił się do Łucji, aby opisała historię swego życia z uwzględnieniem
objawień Matki Bożej, zgodnie z ich przebiegiem. Łucja posłusznie spisała wówczas drugie
Wspomnienie (1937) składające się z 38 stron. W tym Wspomnieniu Łucja po raz pierwszy
opowiedziała o objawieniach Anioła, wywołując wielkie poruszenie. Zaskoczony biskup
zarządził oficjalne przesłuchanie s. Łucji, polecił jej także, aby przypomniała sobie wszystko, co
jeszcze pamięta o Hiacyncie.
Tym sposobem powstało trzecie Wspomnienie (31 sierpnia 1941). W tym „Wspomnieniu”
wyjawiła dwie pierwsze części tajemnicy, które nigdy przedtem nie zostały ujawnione, to
znaczy – wizję piekła i kult Niepokalanego Serca Maryi. Były w nim również nowe fakty i
znacznie więcej szczegółów dotyczących objawień. Łucja pisze w nim o „nocy oświetlonej
nieznanym światłem”, które to zjawisko zaistniało 25 stycznia 1938 r., i w opinii Siostry było
zapowiedzią zbliżającego się wybuchu II wojny światowej – co Matka Boża zapowiedziała 13
lipca 1917 r.
Relacja Łucji o objawieniach
Na końcu tego wspomnienia s. Łucja dodała, aby przypomniano papieżowi o poświęceniu Rosji
Matce Bożej. Biskup Leirii, Jose Alves Correia da Silva osobiście napisał w tej sprawie do
papieża Piusa XI.
Wreszcie powstało czwarte Wspomnienie, najobszerniejsze, również napisane na polecenie
przełożonych i biskupa. Biskup Jose Alves Correia do Silva zlecił Siostrze Łucji spisanie
wszystkiego, co pamięta w odniesieniu do swego zmarłego brata Franciszka, na wzór
poprzedniej relacji o Hiacyncie. Łucja otrzymała również polecenie spisania dalszych
szczegółów o objawieniach Anioła i zanotowania wszystkiego, co sobie jeszcze przypomina o
Hiacyncie, a także spisanie dalszej historii objawień. W tym Wspomnieniu siostra Łucja
przemilczała świadomie tylko trzecią część tajemnicy – o papieżu, który będzie cierpiał.
Już w trzecim objawieniu w Fatimie, 13 lipca 1917 roku, Matka Boża poinformowała dzieci, że
ważne dla pokoju na świecie jest poświęcenie Rosji Jej Niepokalanemu Sercu. Dodając, że w
przeciwnym razie: rozsieje ona swoje błędy po całym świecie, prowokując wojny i
prześladowania skierowane przeciw Kościołowi; dobrzy będą wydani na męczeństwo, Ojciec
Święty będzie wiele cierpiał, wiele narodów będzie unicestwionych
. Matka Boża dodała
ponadto, że jeśli jej życzenie zostanie spełnione Rosja się nawróci i zapanuje pokój na
świecie
13 lipca 1929 roku, podczas ponownego objawienia, Matka Boża powróciła, odwiedzając s.
Łucję w Tuy i przekazała wizjonerce swoje życzenie: Bóg wzywa Ojca Świętego, aby wspólnie
z biskupami całego świata poświęcił Rosję Memu Niepokalanemu Sercu
.
Siostra Łucja przekazała za pośrednictwem swych spowiedników i biskupa Leirii s. Łucja
prośbę Matki Bożej papieżowi Piusowi XI. Pius XI był papieżem, który w październiku 1930
roku uznał objawienia fatimskie za autentyczne, jednak nie zdecydował się na spełnienie
prośby o poświęceniu Rosji.
Kiedy nowym papieżem został Pius XII, Łucja napisała do niego list, upominając się o
konieczność konsekracji Rosji. Prośbę tę papież spełnił, ale tylko częściowo w 1942 roku,
poświęcając narody świata Niepokalanemu Sercu Maryi. Trwała właśnie II wojna światowa,
która sam papież określiła jako „wojnę dwóch szatanów”, ale nie odważył się oddzielnie
wspomnieć o Rosji
W 1952 roku Pius XII powtórzył akt poświęcenia, tym razem wymieniając „wszystkie narody w
Rosji” –, ale według Łucji wola Matki Bożej nie została w pełni wypełniona, ponieważ nie
dokonał tego w łączności ze wszystkimi biskupami Kościoła katolickiego
.
Kolejni papieże, choć okazywali szacunek objawieniom w Fatimie nie zdecydowali się na
spełnienie prośby Łucji.
Dopiero Jan Paweł II, który początkowo nie interesował się specjalnie Fatimą, zainteresował
się nią po zamachu z 13 maja 1981 roku (przepowiedzianym w I tajemnicy fatimskiej).
Zdecydował się ponowić akt konsekracji Rosji. 25 marca 1984 r. Jan Paweł II w duchowej
jedności ze wszystkimi biskupami świata (uprzednio do tego wezwanymi) zawierzył świat
Maryi. Siostra Łucja osobiście potwierdziła, że taki uroczysty i powszechny akt odpowiadał
temu, czego żądała Matka Boża. Jednocześnie dodała, że być może akt ten ustrzegł świat od
wojny atomowej
.
Poświęcenie Rosji Niepokalanemu Sercu Maryi
Matka Boża w Kaplica Objawień
Jednak we wrześniu 1985 roku w wywiadzie opublikowanym na łamach „Sol de Fatima”
(wydawanego w Hiszpanii przez Błękitną Armię) s. Łucja stwierdziła, że poświęcenie wciąż nie
zostało przeprowadzone, ponieważ w trakcie ceremonii z roku 1984 nie wspomniano o Rosji, a
ponadto nie uczestniczyli w niej katoliccy biskupi z całego świata
Łucja zmarła 13 lutego 2005 w Coimbrze. Po jej śmierci w Portugalii ogłoszono żałobę
narodową. 13 lutego 2008, w trzecią rocznicę śmierci Łucji dos Santos, papież Benedykt XVI
rozpoczął jej proces beatyfikacyjny.
13 maja 1917 – miały mieć miejsce pierwsze
objawienia Matki Bożej trójce pasterzy z Fatimy.
13 października 1917 – ostatnie relacjonowane
objawienie Matki Bożej trójce pasterzy z Fatimy, cud
Słońca. Cud (tzw. taniec Słońca) był widziany przez
70 000 osób
, wśród nich byli dziennikarze bardzo
sceptyczni do objawień, którzy zostali zdumieni tym
zjawiskiem. Dziennikarz Avelino de Almeida, z
antyklerykalnego pisma O seculo, powtarzał wiele razy
w swojej relacji: „Widziałem to... Widziałem to...”
4 kwietnia 1919 – umiera Franciszek Marto
28 kwietnia 1919 – początek budowy kaplicy w
miejscu, pięciu z sześciu objawień
20 lutego 1920 – umiera Hiacynta Marto
13 października 1921 – pierwsze pozwolenie na odprawienie Mszy w tym miejscu.
13 czerwca 1929 – Matka Boża ponownie ukazuje się Łucji. Prośba o poświęcenie Rosji
Jej Niepokalanemu Sercu.
13 października 1930 – biskup Leirii zezwolił na kult Matki Bożej z Fatimy.
13 maja 1931 – pierwsze poświęcenie Portugalii Niepokalanemu Sercu Maryi, uczynione
przez Episkopat kraju, mające związek z objawieniami.
31 sierpnia 1941 – Łucja publikuje trzecie Wspomnienie. Ujawnia w nim dwie z trzech
tajemnic fatimskich
31 października 1942 – Pius XII poświęcił świat Niepokalanemu Sercu Maryi.
1944 – papież Pius XII ustanowił święto Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny
1952 – Pius XII powtórzył akt, tym razem wymieniając „wszystkie narody w Rosji”
13 grudnia 1962 roku – papież Jan XXIII ustanowił święto Fatimskiej Matki Bożej
Różańcowej.
13 maja 1967 – Paweł VI udał się do Fatimy w 50. rocznicę objawień, aby prosić o pokój
na świecie oraz o jedność Kościoła.
12 i 13 maja 1982 – Jan Paweł II udał się do Fatimy jako pielgrzym, aby podziękować za
ujście z życiem po zamachu na Placu Św. Piotra.
25 marca 1984 r. – Jan Paweł II w duchowej jedności ze wszystkimi biskupami świata
(uprzednio do tego wezwanymi) zawierzył świat Matce Bożej
12 i 13 maja 1991 – Jan Paweł II udał się do Fatimy w 10. rocznicę zamachu.
Śmierć Łucji
Chronologia wydarzeń
13 maja 2000 – Jan Paweł II podczas swojej 3. podróży do Fatimy beatyfikował Franciszka
i Hiacyntę oraz upublicznił treść trzeciej tajemnicy fatimskiej.
13 lutego 2005 – umiera Łucja
12, 13 i 14 maja 2010 – Benedykt XVI nawiedził sanktuarium w ramach swojej 15.
pielgrzymki apostolskiej.
12 i 13 maja 2017 – papież Franciszek przybył do sanktuarium, aby uczcić 100. rocznicę
pierwszego objawienia. Kanonizował także Franciszka i Hiacyntę Marto.
1. Historia i sens objawień fatimskich ↓, s. 42-43.
2. Historia i sens objawień fatimskich ↓, s. 96.
3.
4.
5.
6.
7. Janusz Pajewski Pierwsza Wojna światowa 1914-1918, wyd. PWN, 2005. s. 79.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Przypisy
„Tajemnica” fatimska. Pierwsza i druga część „tajemnicy” – Kongregacja Nauki Wiary (http
s://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/fatima_1.html), opoka.org.pl [dostęp
2019-07-13] (pol.).
Pink Panther: Fatima: Portugalia – królobójcy i Salazar „dyktator z łapanki” (http://rozowypa
nther.blogspot.com/2017/05/fatima-portugalia-krolobojcy-i-salazar.html),
rozowypanther.blogspot.com [dostęp 2019-07-13].
A. H. de Oliveira Marques: Historia Portugalii. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo
Naukowe, 1987, s. 262–308. ISBN 83-01-07221-0.
Strona Mirosława Dakowskiego – Fatima: „Białe mrówki” w akcji, masoneria wojuje. I
RZĄDZI (http://dakowski.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=20318&Itemid=
46), dakowski.pl [dostęp 2019-07-13].
Fatima przed Objawieniami (http://www.mbfwesola.wiara.pl/fgm01.html),
www.mbfwesola.wiara.pl [dostęp 2019-07-13].
How Fatima Came To Be (http://www.holymary.info/howfatimacametobe.html),
www.holymary.info [dostęp 2018-02-27] (ang.).
Objawienia przed objawieniami (http://www.idziemy.pl/wiara/objawienia-przed-objawieniam
i/34717), www.idziemy.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Objawienia w Fatimie (Portugalia 1917) – Kult maryjny (http://www.kultmaryjny.pl/objawieni
a-w-fatimie-portugalia-1917/), www.kultmaryjny.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Objawienia fatimskie (https://fatima.pl/objawienia/objawienia_fatimskie/), fatima.pl [dostęp
2019-07-13] (ang.).
Objawienia Anioła Portugalii (https://fatima.pl/objawienia/objawienia_aniola_portugalii/),
fatima.pl [dostęp 2019-07-13] (ang.).
Objawienia Matki Bożej w Fatimie; maj – październik 1917 (http://www.sekretariatfatimski.p
l/fatima-objawienia-403/397-objawienia-matki-boej-w-fatimie-1917),
www.sekretariatfatimski.pl [dostęp 2019-07-13].
Objawienia w Fatimie (Portugalia 1917) – Strona 2 z 2 – Kult maryjny (http://www.kultmaryj
ny.pl/objawienia-w-fatimie-portugalia-1917/2/), www.kultmaryjny.pl [dostęp 2019-07-13]
(pol.).
Cud Słońca w Fatimie – Stowarzyszenie Kultury Chrześcijańskiej im. Ks. Piotra Skargi (htt
p://www.piotrskarga.pl/ps,2448,3,0,1,I,informacje.html), www.piotrskarga.pl [dostęp 2017-
11-22].
Fatima, masoneria i cud słońca | Fronda.pl (https://www.fronda.pl/a/fatima-masoneria-i-cud-
slonca,93245.html), www.fronda.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Objawienia_fatimskie&oldid=63083485”
Tę stronę ostatnio edytowano 22 kwi 2021, 20:20.
Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie
autorstwa, na tych samych warunkach (http:https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl), z
możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania
(http:https://foundation.wikimedia.org/wiki/Warunki_korzystania).
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30. The Spirituality of Fatima (http://www.sofc.org/Spirituality/s-of-fatima.htm).
31.
Portugalia – masoneria – Fatima. W 90-lecie objawień Matki Bożej w Fatimie (cz. II) (http
s://archiwum.milujciesie.org.pl/nr/karty_historii_kosciola/portugalia_masoneria_fatima_w.ht
ml), archiwum.milujciesie.org.pl [dostęp 2019-10-27].
Od republiki do portugalskiego faszyzmu (strona 2) – Portal historyczny Histmag.org –
historia dla każdego (https://histmag.org/Od-republiki-do-portugalskiego-faszyzmu-1010/2),
histmag.org [dostęp 2019-10-27].
Od republiki do portugalskiego faszyzmu (strona 2) – Portal historyczny Histmag.org –
historia dla każdego (https://histmag.org/Od-republiki-do-portugalskiego-faszyzmu-1010/2),
histmag.org [dostęp 2019-10-27].
Franciszek i Hiacynta: kanonizowano dzieci (https://www.gosc.pl/doc/3885483.Franciszek-i
-Hiacynta-kanonizowano-dzieci-ktore-nie-sa), www.gosc.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Św. Hiacynta Marto i objawienia fatimskie (https://pl.aleteia.org/2017/05/14/kim-byla-hiacynt
a-dziewczynka-ktora-widziala-matke-boza-w-fatimie/), pl.aleteia.org [dostęp 2019-07-13]
(pol.).
Przebudźmy sumienia Polaków! Instytut Ks. Piotra Skargi i SKCh im. Ks. Piotra Skargi –
strona oficjalna (https://www.piotrskarga.pl/franciszek--hiacynta-i-lucja,460,888,p.html),
www.piotrskarga.pl [dostęp 2019-07-13].
Franciszek i Hiacynta Marto – święte dzieci | Stacja7 (https://stacja7.pl/swieci/franciszek-hi
acynta-marto-swiete-dzieci/), stacja7.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Misja siostry Łucji dos Santos (https://swiato-podglad.pl/czeslaw-ryszka/misja-siostry-lucji-d
os-santos), swiato-podglad.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Objawienie 1925 i 1929 rok (http://fiatmariae.pl/fatima/oredzie-fatimskie/objawienie-1925-i-
1929-rok/), fiatmariae.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
[Zawsze Wierni] Fatima wzgardzona. Poświęcenie Rosji wciąż niedokonane (https://www.pi
usx.org.pl/zawsze_wierni/artykul/311), www.piusx.org.pl [dostęp 2019-07-13] (pol.).
Rosja w objawieniach fatimskich | eKAI.pl (https://ekai.pl/rosja-w-objawieniach-fatimskich/),
ekai.pl [dostęp 2019-07-13].
Chronologia czterech kampanii dezinformacyjnych dotyczących poświęcenia Rosji
Niepokalanemu Sercu Maryi – Bibula – pismo niezalezne (http://www.bibula.com/?p=9182
5), www.bibula.com [dostęp 2019-07-13] (ang.).
Bibliografia
Ks. Jan Drozd SDS: Orędzie Niepokalanej. Historia i sens objawień fatimskich.
przedmowa: kard. Franciszek Macharski. Wyd. drugie uzupełnione. Kraków: Księża
Salwatorianie, 1990.