PEDAGOGIKA l PSYCHOLOGIA l ORGANIZACJA
Literatura w obrazkach
Utwory komiksowe w ocenie dzieci
sześcio letnich
nJolanta Olkusz
omiks jako forma artystyczna, a tak- ne i pozbawione perspektywy. OperujÄ… naj-
Kże zjawisko spo łeczne, jest in
tegral- częściej jedynie planem pierwszym, sugeru-
ną czę ścią współ kul ma sowej. jąc to, co dla odbioru wzrokowego jest naj-
czesnej tury
Za jego oj czyznę powszechnie uznaje się ważniejsze, ukazując tylko pewien wycinek
Stany Zjednoczone, gdzie 26 lipca 1896 ro- rzeczywistości, jej uprosz czenie i ujedno-
ku na Å‚amach cza sopi sma  New York znacznienie. Na jednej stronie umieszczo-
World pojawił się pierwszy komiksowy bo- nych jest 6 8 obrazków, stanowiących pre -
hater  Yellow Kid (Żółty bobas) autorstwa zenta cję jed nej sy tuacji lub zda rzenia.
Richarda Out caulta1. Ten typ pu blikacji WarstwÄ™ pla stycznÄ… w komiksie rozwija
rozrywkowej przeznaczony był początkowo i dopowiada tekst słow ny, któ ry jest tu
tylko dla do rosłych, ale już w la tach trzy - oszczędny (aby nie spowalniać odbioru dy-
dziestych XX wieku ekspansywny ga tunek namiki obrazu) i najczęściej wpisany w tzw.
przeniknÄ…Å‚ do be letrystyki ad resowanej  dymki z monologiem, dia logiem lub ko -
do dziecięcego odbiorcy, sta jąc się wkrótce mentarzem do rysunku.
jego ulubioną lekturą. Drugim typem znaków językowych, uzu -
We współ czesnej  komiksologii funk - pełniających prezentowane przez ob raz in -
cjonuje wie le de finicji okre ślających cechy formacje, są onomatopeje. Mogą one przy-
dystynktywne komiksu2. Ich twórcy zgodnie brać dwo jaką po stać, za leżną od więk szej
wywodzÄ… go z hi storyjek ob razkowych. bÄ…dz
mniejszej autonomizacji słowa. W przy-
ZwracajÄ… uwagÄ™ na zwiÄ…zki tego specyficz- padku pierw szym onomatopeje majÄ… cha -
nego gatunku z pogranicza literatury i pla- rak ter zna ków zro zumiałych nie zależnie
styki z filmem animowanym, utoż samiając od kontekstu werbalnego czy ikonicznego,
poszczególne  klat ki komiksu (ry sunek np. trzask, gwizdanie, chrupanie, łopot itp.
i tekst) z kadrem filmowym. Badacze pod- Znacznie jednak powszechniejsze jest wyko-
kreślają ścisłe powiązanie tekstu słownego rzystywanie tych onomatopei, których sfera
i tekstu ikonicznego wza jemnie uzupełnia- konotacyjna ujawnia się dopiero w kon
tek-
jących się i istniejących tu na równych pra- ście, np. hop, hop; bęc; brr; chlup; hyc; szu,
wach. Komiksowe obrazki sÄ… bardzo czytel- szu; pif-paf!; bum; ojej. CharakteryzujÄ… one
1
K. Kuliczkowska, W świecie prozy dla dzieci, Warszawa 1983, s. 123.
2
Zob. m. in.: J. Dunin, Prolegomena do  komiksologii ,  Literatura Ludowa 1972, nr 6; K. Kuliczkowska,
op. cit.; A. Mikua
taková, Ospecyfice gatunkowej komiksu,  Guliwer 1996, nr 4; R. K. Przybylski, Åšwiat ko-
miksu,  Sztuka 1978, nr 2; Słownik literatury popularnej, pod red. T. Żabskiego, Wrocław 1997; J. Szyłak, Ko-
miks w kulturze ikonicznej XX wieku, Gdańsk 1999; J. Szyłak, Poetyka komiksu. Warstwa ikoniczna i języko-
wa, Gdańsk 2000; K. T. Toeplitz, Sztuka komiksu, Warszawa 1985.
10/2007
5
5
działania bohaterów, oddają nastrój panują-  nazasadzie kontrastu  w komiksie funkcjo-
cy w danej chwili w synkretycznym utworze, nują postacie reprezentujące świat antywarto-
a jednocześnie pełnią funkcję dopowiedze- ści, np.: zło, tchó rzostwo, nieodpowiedzial-
nia, po twierdzenia fa buły, zi lustrowanej ność, nieuczciwość, niewierność.
na obrazku i opowiedzianej bardzo oszczęd- Zdaniem znawców komiksu  obok funk-
nym językiem naturalnym. cji wychowawczej  spełnia on wobec od -
Ważnym elementem utworu komiksowe- biorcy także funkcję dydaktyczną (po siada
go jest żywa i dynamiczna akcja, obfitująca walory kształ cące, szcze gólnie w zakresie
w ucieczki, pościgi, dramatyczne i humory- aktywizowania procesów umysłowych) i lu-
styczne momenty. dycznÄ… (do starcza roz rywki, humoru, po -
zwala się zrelaksować, odprężyć, a więc uzy-
Wopinii badaczy gatunku skać efekt podobny jak przy zabawie).
Komiks jako produkt kul tury ma sowej Wskazane cechy utwo rów komiksowych
odzwierciedla ty powo ludz kie ma rzenia i realizowane przez nie funkcje pozwalajÄ…
i ukryte tęsknoty. Stąd jego kolejnym kom- wnioskować za równo o przy stępności tego
ponentem identyfikującym jest sposób kre- gatunku, jak i jego pozytywnym oddziaływa-
acji bohatera, którego imię własne podane niu na rozwój osobowości dzieci w starszym
jest już w ty tule utworu. Bohater musi być wieku przedszkolnym.
postacią bardzo wyrazistą, wyróżniającą się W jaki spo sób po strzegają komiks dzieci
spośród innych bohaterów komiksowych. Tę sześcioletnie, jakie funkcje, war tości i cechy
odmienność, a zarazem moż liwość na tych- charakterystyczne w nim zauważają, czy jest
miastowej identyfikacji bohatera, sygnalizu- on popularny wśród najmłodszych odbior-
je się przez jego wygląd zewnętrzny, charak- ców? To pytania stanowiące problem badań
terystyczny ko stium, ja ki no si. Na je go sondażowych, przeprowadzonych na terenie
ocenę jako indywidualności, odbiór przez Opola i województwa opolskiego4.
czytelnika w kategoriach postaci niezwykłej, Grażyna Lewandowicz tak charakteryzu-
wpływają tak że prze żywane, czę sto wręcz je powszechną opinię o omawianym gatun-
niewiarygodne przygody. ku: OdsÄ…dzano komiks od czci i wiary, uwa-
 Literatu ra w ob raz kach prze kazuje żając go za narzędzie skutecznego ogłupiania,
w sposób uproszczony pewien system warto- zwłaszcza młodych odbiorców, a więc tych,
ści. Badacze tego gatunku jego przekaz aksjo- których kontakt z tym gatunkiem mógł zaha-
logiczny porównują do świata wartości obec- mować ich dalszy rozwój czy telniczy i kul tu-
nego w mitach i baśniach3. Komiks propaguje ralny. [& ] argumentem przeciw komiksowi
bowiem typowe dla nich przesłania moralne: stał się zarzut, że oducza on dzieci i młodzież
zło mu si być uka rane, dobro na grodzone, czytania, skazuje ich na bierne chłonięcie ob-
a krzywda naprawiona. Jego bohaterowie są razków z licznymi onomatopejami typu: pif
-
nosicielami różnych war tości etycznych, ta - -paf!, bum!, ojej! itp. Ta po stawa nie chęci
kich np. jak: odwaga, dobroć, dzielność, spra- wobec komiksu, przenoszona w prosty sposób
wiedliwość, uczciwość, wier ność, od powie- na czytelników, utrzymuje się wła ściwie
dzialność, bez interesowność itp. Obok nich do dziś. Świadczą o tym opinie krytyków, re-
3
Zob. m.in.: P. Kwiatkowski, Filozofia z dymkiem,  Nowa WieÅ› 1976, nr 51/52; A. M. Krajewska, G. Lewan-
dowicz, Czytelnictwo komiksów w bibliotekach publicznych dla dzieci, Warszawa 1997; B. Żurakowski, Jakim
przekazem wartoÅ›ci jest komiks,  Zeszyt Naukowy Guliwera« , Warszawa 1995; A. WaÅ„czyk, Rola komiksu
wstymulacji rozwoju dziecka w wychowaniu przedszkolnym, w: Edukacja  szkoła  nauczyciel. Promowanie
rozwoju dziecka, pod red. J. Kuz
my i J. Morbitzera, Kraków 2005; K. Kuliczkowska, op. cit.
4
Są to badania własne oraz badania przeprowadzone pod moim kierunkiem przez nauczycielki Publicznego
Przedszkola nr 5 w Opolu i studentki zaocznych studiów IV roku wychowania przedszkolnego z terapią pe-
dagogiczną Uniwersytetu Opolskiego. Objęto nimi 186 dzieci sześcioletnich.
6 Wychowanie w Przedszkolu
cenzentów, a także np. bibliotekarzy pracują- i zachowania bohaterów; niecierpliwią się, co
cych z dziećmi. Komiks był i jest dość niechęt- będzie działo się dalej; uważnie śledzą przygo-
nie gromadzony w bibliotekach, nie włączany dy bohaterów; cieszą się lub martwią ich prze-
wcałość zbiorów, umieszczany na najwyższej życiami. Są to więc re akcje po zytywne,
lub najniższej, ale zawsze niedostępnej półce wskazujące na ko rzystny wpływ komiksu
pod czujnym okiem bibliotekarza5. na rozwój dziecka w wieku przedszkolnym
i wzbogacające o nim wiedzę dorosłych.
Wopinii nauczycieli i dzieci Tę opinię potwierdzają same dzieci, z któ-
Komiks nie cieszy się również popularno- rymi na terenie przedszkola prowadzono in-
ścią wśród nauczycielek przedszkoli6, które dywidualne rozmowy według przygotowane-
przyznają jednak, że dzieci po ten ga tunek go schema tu. Ana liza wy powiedzi dzie
ci
sięgają chętnie. Ich zdaniem, swoje za inte- na temat  Czy lubisz komiks? Dlaczego?
resowanie dzieci manifestują podczas oglą- ukazuje, że w badanej grupie 12,3% zdecy-
dania radosnym śmiechem, naśladowaniem dowanie nie lubi komiksu, uza sadniając to
komiksowych bohaterów i ich przygód, opo- między innymi tak: wolę bajki na DVD; lubię
wiadaniem sobie nawzajem tre ści komik- inne książeczki; wolę inne bajki, takie w gru-
sów, wymyślaniem własnych dialogów i nar- bych (lub innych) książkach. 8,4% sześciolat-
ra cji w sy tuacji, gdy nie po tra fią ich ków określiło swój stosunek do komiksu ja-
samodzielnie odczytać, komentują ilustracje ko nie za bardzo, w uza sadnieniu podając
5
G. Lewandowicz, Dziecięcy odbiorca komiksu, w: Młody czytelnik w świecie książki, biblioteki i informacji,
pod red. K. Heskiej-Kwaśniewicz i J. Sochy, Katowice 1996, s. 156.
6
Potwierdzają to rozmowy z nauczycielkami oraz studentkami wychowania przedszkolnego, a także badania
przeprowadzone na terenie Kędzierzyna-Koz
la przez Katarzynę Szczęsną w ramach pisanej pod moim kie-
runkiem pracy magisterskiej (Utwory komiksowe w obszarach edukacyjnych przedszkola, Opole 2005).
10/2007
7
np.: wolę bajki; lubię normalne ksią żeczki. W odbiorze komiksu przez przedszkolaka
TrochÄ™ lubiÄ™  to odpowiedz
7,1% dzie ci, na kolejnym miejscu znajduje się treść i boha-
zaś 72,2% wyraziło swoją akceptację dla ko- ter, jego osobowość i przygody. Dzie ci tak
miksu. Warto zwrócić uwagę, że 3,1% z tych m.in. uzasadniały swoje zainteresowanie: bo-
dzieci dodawało  tak, ale bajki też lubię. haterzy wpadają w tarapaty; są przygodowe rze-
Zwypowiedzi przedszkolaków wynika, że czy, pułapki; są różne potwory i dużo się dzieje;
komiks to ga tunek, który przede wszystkim zawsze się coś w nich dzieje. Zdaniem Krysty-
sprawia ma łemu od bior cy przy jemność. ny Ku liczkowskiej, w utworze komiksowym
W 85% uza sadnień po jawiają się bowiem istotnym elementem jest przede wszystkim
epitety  fajne, ciekawe, superowe. Nie ulega boha ter, któ ry winien być  kimś , dzia łać
wątpliwości, że dzieci wymieniają za tem te w sposób kon sekwentny, zgodnie ze stwo rzo-
wartości, na które uwagę zwracają również nym przez autora i grafika rysunkiem psycholo-
obrońcy komiksu jako lek tury zawierającej gicznym. [& ] Sugestywna, zdolna za impono-
elementy zabawy, mitu i baśni7. Ta intuicyj- wać czy telnikom po stać bohatera, bo gactwo
na ocena zgodna jest ze zdaniem Bogusława pomysłów [& ], humor to nieodłączne cechy
Żurakowskiego, wy jaśniającego lu dyczny dobrego komiksu. [& ] czynnikiem zespalają-
charakter kontaktu z utworem komiksowym cym wszystkie te elementy jest przygoda; jest to
w oparciu o teorię Johana Huizingi. Kontakt czynnik przyciągający, pozwalający wejść w in-
ten ma charakter zabawy, a więc swobodne- ne sprawy komiksowego świata9.
go dzia łania, zmierzającego do odprężenia,
bowiem akt komunikacji odbywa się [& ] Czego można nauczyć się
w taki spo sób, że dziecko sięga po  książkę z komiksów?
z obrazkami i czyta ją w sposób niewymuszo- Opinię dzie ci o war tościach, jakie kry ją
ny, spontaniczny, dla samej przyjemności8. wsobie komiksy, uzyskano na podstawie py-
Równorzędnym argumentem, uza sadnia- tania Czego można nauczyć się z komiksów?
jącym dlaczego dzieci lubią komiks, jest kate- Zgłaszane przez dzie ci wa lory można ująć
goria humoru. Ich zdaniem, komiksy sÄ… w dwie grupy. SÄ… to war wychowawcze
tości
śmieszne; bardzo śmieszne; śmieszne, ale cza- (75,4% wskazań) i poznawcze (24,6% wska-
sem to i straszne. Takie opinie wynikają z eks- zań). Dzie ci chętnie ujawniały swoje my śli
presyjnego prezentowania fabuły, bohaterów, i uczucia na ten temat. Z ich wypowiedzi wy-
co na pewno jest czynnikiem przyciągającym nika, że kon takt z utwo rami komiksowymi
do tego gatunku, zaspokajającego u dzieci po- może być jednym z na turalnych spo sobów
trzebę dobrej zabawy i śmiechu. wprowadzania w świat war tości uniwersal-
Nie mniej ważna jest w ocenie dzie ci nych, kształtowania umiejętności związanych
wartość ikoniczna komiksu  jego rysunek z nimi w sposób dla dzieci in teresujący i za-
i kolorystyka. 75% badanych sygnalizuje to bawny. Sze ściolatki wskazywały na war tości
stwierdzeniem: jest w nim dużo ob razków; natury osobistej i społecznej. Mówiły bowiem
są ko lorowe ob razki; mają du żo ob razków o dobroci, grzeczności, mądrości, odwadze,
i sÄ… kolorowe. Dzie ci w tym wieku lubiÄ… przyjaz
ni, opiekuńczości, zgodności, koncen-
oglądać obrazki, bogato i barwnie ilustro- trowały się na postępowaniu zgodnym z nor-
wane książki, które rozwijają ich dyspozycje mami i regułami, które starają się im wpo ić
psychiczne (spo strzeganie, wy obraz
nię) dorośli. Oto przykłady ich wypowiedzi, świad-
i wrażliwość es tetyczną, wzbo gacają ich czące o do strzeganiu przez dzie ci różnych
świat wewnętrzny. wartości, zastanawianiu się nad nimi i potrze-
7
Zob. m.in.: K. Kuliczkowska, op. cit.; B. Żurakowski, op. cit.
8
B. Żurakowski, op. cit., s. 9.
9
K. Kuliczkowska, op. cit., s. 131 132.
8 Wychowanie w Przedszkolu
bie ich stosowania w kontaktach z innymi: jak Badane sześciolatki najczęściej wśród warto-
posługiwać się dobrocią; że przy jaciele pomo- ści po znawczych wymieniają do starczanie
gą, jak trzeba; że dobrzy przyjaciele nas uratują; wiedzy z różnych dziedzin (np.: można na -
o mądrości i odwadze; o grzeczności, że trzeba uczyć się różnych ciekawych rzeczy; jak miesz-
być grzecznym; jak postępować, co jest dobre, ka król; poznawać ko lory i kształ ty; można
czego dzieciom nie wolno robić; że trzeba być nauczyć się tańczyć, bo są obrazki, gdzie moż-
dobrym, to wszystko się uda; jak być dobrym na zobaczyć, jak się tańczy; różnych wiado-
kolegą; że trzeba być dobrym i pomagać słab- mości; o życiu w innych krajach; jak opieko-
szym, jak mają kłopoty; żeby być odważnym; że wać się zwie rzętami; że są śmieszne i różne
trzeba być dobrym, udzielać pomocy innym; że sztuczki, jak się gra w piłkę; gdzie mieszkają
trzeba żyć w zgodzie. Indianie i co oni robią tam, gdzie ży ją; o lu-
Interesujące wydaje się także zwrócenie dziach i zwierzętach i o wszystkim). Sygnali-
przez dzieci uwagi na skutki negatywne za- zują tym samym, że sztuka komiksowa może
chowań komiksowych bohaterów lub pre - być pomocna w budowaniu dziecięcego ob-
zentowanej akcji. 3% badanych sze ściolat- razu świa ta, gromadzeniu i porządkowaniu
ków stwierdziło bowiem, że komiksy czasem wiedzy o nim. Umiejętność czytania i logicz-
uczą, jak się kłócić i bić. I zabijać też. Ale ja nego my ślenia wymieniane są przez dzieci
takich nie lubię; uczą, czego nie można robić, na drugim i trzecim miejscu (można nauczyć
bo to można się wtedy zabić. się czytać, są tam duże litery; czytania; abeca-
Pokazując nie właściwe po stępowanie dła; uczą mnie różnych literek; czytać i trochę
bÄ…dz
zda rzenia, utwory te mogą stanowić pisać; poznawać li terki; że można rozwiązy-
przestrogę dla dziecka, które w tym wieku wać zagadki; robić różne zadania; uczą mnie
już zna, przyjmuje i rozwija pewne za sady myśleć), a na kolejnych (już jako pojedyncze
etyczne. Na aspekt wartości etycznych jako wypowiedzi) rozwijanie umiejętności porów-
czynnika wpływającego na popularność ga - nywania, uczenie obserwacji.
tunku zwraca szczególną uwagę Żu rakow-
ski, ar gumentując na stępująco: Czytelnik, Jakie komiksy znają dzieci?
który trak tuje komiksową formę kul tury ma- O popularno ści czy telni czej komiksu
sowej jako przekaz ak sjologiczny, odkrywa wśród najstarszych przedszkolaków świadczy
odniesienia do świa ta war tości. Komiksowi fakt, że wykazały się one znajomością bardzo
bohaterowie są no sicielami war tości etycz - wielu tytułów komiksów i magazynów komik-
nych [& ]. Wy darzeniom przed stawionym sowych, któ rych bohaterami są po stacie ze
w komiksach towarzyszy zagrażanie głównej znanych im filmów, seriali lub książek. Naj -
wartości, jaką jest życie ludzkie [& ]. Bohate- częściej wymieniano następujące: Kaczor Do-
rowie walczą ze złem, a siłą napędową walki nald, Przygody Koziołka Matołka, W.I.T.C.H.,
jest chęć ra towania jednostek ludzkich, ca - Awantury i wybryki ma łej małpki Fiki-Miki,
łych społeczeństw, a nawet ludzkości10. Power Ranwers, Myszka Miki, Scooby-Doo!,
Kuliczkowska pi sze, że komiks jest tym Kubuś Puchatek, Kucyki Pony, Wróżki, Barbie,
gatunkiem, który może wmałych obrazkach Hugo, Asterix, Batman, Muminki, Tom & Jer-
ukazać bogaty świat, przekazać spo rą porcję ry, Tytus, Romek i A Tomek, Spiderman, Od-
wiedzy o świecie11. Według Ger trudy Skot - lotowe agentki, Smerfy, Kajko i Kokosz, Gar-
nickiej, może on znakomicie spełniać funk- field. Nieco inaczej kształtuje się wybór przez
cję pomostu prowadzącego od czytania języ- dzieci ulubionego komiksu. Tu niezaprzeczal-
kiem pla styki  do czy tania wer balnego12. nie najbardziej lubianymi okazały się Czaro-
10
B. Żurakowski, op. cit., s. 10.
11
K. Kuliczkowska, op. cit., s. 132.
12
G. Skotnicka, Butenko pinxit  znak jakości,  Guliwer 1999, nr 4, s. 23.
10/2007
9
dziejki W.I.T.C.H. (np.: one są ładne i robią Jednym z pytań w rozmowie z przedszko-
dobre rzeczy; bohaterki Witch są odważne; bo lakami było: Co to jest komiks? Dzieci swo-
są ciekawe; bo to moja ulubiona bajka; bo ma- imi odpowiedziami udowodniły, że nie tylko
ją przygody fajne; bo tam są różne fajne dodat- rozpoznają ten gatunek, potrafią podać jego
ki; bo mówią fajne zaklęcia i można fajnie się przykłady, ale umieją również wskazać jego
bawić). Dru gim ulu bionym komiksem jest charakterystyczne cechy. Opi sując komiks,
Kaczor Donald (np.: bo jest zabawny; bo jest dzieci zwra cały bowiem uwa gę za równo
bardzo śmieszny; bo jest śmieszny i zawsze na dużą liczbę obrazków (100% wskazań),
można się śmiać z nim; bo bardzo lubię jego ich barwność, podział na kadry, jak i na
przygody; bo jest bardzo śmieszny i ma dużo tekst (85% wskazań) zamieszczony  w dym-
przygód; bo jest śmieszny i robi różne śmieszne kach . Oto przykłady dziecięcych de
finicji:
rzeczy; bo jest tam dużo zagadek; bo tam jest to taka gazeta, ona ma dużo obrazków takich
dużo do czytania). Na trzecim miejscu uplaso- wkwadratach i z buzi wystaje chmurka i tam
wał się Power Rangers (np.: dlatego, że tam są pisze, co ktoś chce powiedzieć; to taka książ-
fajne przy gody; bo pomagają innym i fajnie ka, w któ są ob razki ko lorowe, śmieszne
rej
walczą; bo tam są fajne maski; bo tam walczą, i takie chmurki wychodzą z buzi jak mówią;
a ja to lubię; bo tam jest plakat, a ja zbieram jest to ta ka ga zetka, w której są ob razki
plakaty z  Power Rangers ; bo jest też taka sa- i doczytania; to takie książeczki, ale takie in-
ma bajka w telewizji; bo są fajni bohaterowie; ne, gdzie jest dużo obrazków i mało pisania;
bo ma ją takie pomysły, że nawet można się to taka gazeta albo książeczka. Można oglą-
bać, ale dobrze się kończy). dać, bo tam są takie ma łe obrazki i jest ich
Na kolejnych miejscach znajdują się Sco- dużo. I tam są takie chmurki i tam pisze, co
oby-Doo! (np.: bo ma fajne naklejki; bo jest oni robią i co mówią.
śmieszny; bo są ładne obrazki; bo oni tam tro- Ostatnim elementem badania by ło nary-
pią duchy i są też straszne historie; bo to jest sowanie własnego komiksu. Dzieci chętnie
moja ulubiona bajka, tam są duchy i zagadki; podjęły się tego zadania. Jednak pomimo,
bo tam są różne potwory i straszydła i jest su- że wcze śniej po trafiły wska zać jego ce chy
perowa) oraz 120 przygód Koziołka Ma tołka i podać tytuły, to praca ta okazała się zada-
(np.: bo ma zawsze ciekawe przygody; bo on niem trudnym. Tematy czerpały z wła snej
jest taki fajny i ma różne przygody; bo ma takie wyobraz
ni, prawdziwych zda rzeń, znanych
śmieszne przygody; no bo jest fajny, superowy). im bajek filmowych lub książkowych. 48,1%
Taka orientacja we współczesnych utworach prac nie mia ło jednak nic wspólnego z ko-
komiksowych wynika prawdopodobnie z fak- miksem. Dzieci przerysowywały bowiem ob-
tu, iż dzieci posiadają je w domowych biblio- razki z komiksów, które są w przedszkolu,
teczkach (83% wskazań). zamieszczając jeden obrazek na jednej stro-
Pośrednikiem w kon takcie z komiksem są nie, tworzyły historyjki obrazkowe bez pod-
w środowisku rodzinnym rodzice, najczęściej pisów i  dymków . 17% dziecięcych komik-
mama lub star sze rodzeństwo. Z rozmowy sów by ło czę ściowo zgodnych z tą formą
z dziećmi wynika, że wiele z nich (36,5%) sa-  często by ły to albo po jedyncze ob razki
modzielnie ogląda komiksy i próbuje je czytać. z  dymkami , albo cykle ob razków (6 8)
Oto przykłady komentarzy do tych sy tuacji: bez części słownej. Tylko 34,9% prac utrzy-
próbuję sam, ale częściej mama mi czyta, bo ta- manych by ło w konwencji komiksu, a więc
ta długo pracuje; mój brat je czy ta i on mnie łączących obraz ze słowem. Pierwszą czyn -
straszy, to wtedy mama na niego krzyczy; sama, nością, jaką dzieci wykonały własnoręcznie
bo tata to mi czytał jak ja nie umiałam jeszcze lub z pomocą osoby dorosłej, było podziele-
czytać, a teraz już czytam; ja im ciągle mówię, nie kartki na kilka kwadratów. Pamiętały
a oni nie chcą mi czytać, tylko nieraz moja sio- o umieszczeniu w odpowiednich miejscach
stra mi czyta; mama mi kupuje, ale nie czyta.  dymków , samodzielnie układały dia logi
10 Wychowanie w Przedszkolu
i narrację, któ na uczycielka wpi sywała się czynnikiem ob ligującym nie jako do czy ta-
re
w chmurki . nia tekstu i wciągającym w proces pogłębione-
Z przeprowadzonych badań jednoznacz- go ob cowania z książ ką13. Udo stępnienie
nie wynika, że dzieci sześcioletnie oswo jone przedszkolakom tej formy li teratu ry to
są z komiksem, wiedzą, czemu służą komik- przede wszystkim istotny sposób wzbogaca-
so we  dymki , po praw nie in terpretują nia doświadczeń czytelniczych dzieci. kontakt
zawartą w ciągu obrazków akcję. Sztuka ko- z komiksowymi utwo rami nie jest czymś
miksowa może więc spełniać wobec kilkulet- zdrożnym, gdy odbywa się równolegle z czyta-
niego dziec ka istot ne funk cje kształ cące, niem li teratury pięknej. Nie powinno być jed-
inspirować po stawy twórcze. Jej niezaprze- nak tak, że komiks zastępuje literaturę14.
czalną war tością jest rozwijanie dzie cięcej
wyobraz
ni, wraż liwości etycz nej, po czucia
humoru i logicznego myślenia, a na tym eta-
dr JOLANTA OLKUSZ
pie rozwoju umie jętności czy tania i wiedzy
Uniwersytet Opolski
Instytut Studiów Edukacyjnych
o świecie komiksowe mikroobrazki mogą stać
13
G. Skotnicka, Tradycja i nowatorstwo w polskich przekładach utworów dla dzieci Hany Dosko%0ńilovej, w: Li-
teratura bez granic, pod red. A. Baluch i H. `
mahelovej, Praga 1995, s. 21.
14
B. Żurakowski, op. cit., s. 11.
10/2007
11