Słynna, otoczona poetycką legendą pieśń Jana Kochanowskiego, zaczynająca się
od słów : "czego chcesz od nas, Panie z twe hojne dary?", dla podniosłej treści
i patetycznej formy częstokroć nazywana Hymnem, posiada - w spuściźnie
czarnoleskiej i świadomości czytelniczej wielu pokoleń Polaków - miejsce zgoła
wyjątkowe. Łączy ona w zadziwiający sposób głębię myśli filozoficznej i
problemów światopoglądowych ze świetnością i dostojeństwem kreacji
artystycznej.

Sposób przedstawienia Boga
"Wszędy pełno Ciebie, Kościół Cię nie ogarnie" - Bóg wychodzi poza dogmaty
głoszone przez Kościół, występuje wszędzie, ogrania przyrodę
"Demiurgos" - Bóg stwórca
"Deus-artifex" - bóg artysta, budowniczy, architekt, rzemieślnik
boskie dzieło stworzenia oglądamy jako dzieło sztuki
zastosowanie antropomorfizacji; Bóg - człowiek, który zajmuje się gospodarstwem
ojciec, opiekun, stróż
Bóg w postaci anioła, który opiekuńczo rozpościera skrzydła nad ludźmi
Stwórca animatorem, ożywia jako pan wszechświata całą przyrodę, naturę

Człowiek wobec Boga
postawa wdzięczności
Bóg nie potrzebuje bogactw i tak wszystko należy do Niego
miłość człowieka względem Boga
ufność, iż pod Jego opieką człowiek żyje bezpiecznie, spokojnie
człowiek jest dzieckiem Boga, szanuje Go i kocha
człowiek swa wdzięczność wyraża modlitwą, oddaniem, zawierzeniem, ufnością

Obraz świata
świat jest doskonały - stworzony przez Boga dla człowieka
świat jest uporządkowany, Bóg stwarza ład i porządek, nie ma przypadkowości w
świecie
ład przyrody jest dowodem na istnienie Boga; Bóg jest sprawcą porządku, natury
Ziemi i Kosmosu
człowiek jest elementem natury, podlega jej prawom, stąd czerpie satysfakcję i
wewnętrzną harmonię
nie ma sprzeczności między światem doczesnym, a życiem wiecznym

Manifest filozoficzny
manifest humanistycznej religijności
Jest to poemat religijny napisany ku chwale Boga. Jednocześnie opiewa on świat,
wspaniałość, piękno i harmonię tego świata. W porównaniu z Bogiem ziemię można
nazwać "niską", tym niemniej jej doskonałość jest odbiciem boskiej wielkości i
świadectwem boskich dobrodziejstw. Istotą Hymnu jest pochwała niewidzialnego
Boga poprzez pochwałę widzialnego świata. Człowiek jest cząstką przyrody,
podlega jej powszechnym prawom, nadanym przez Boga. Stąd też "porządny" ład
przyrody najlepiej określa zasady postępowania człowieka.
Manifest renesansowego optymizmu
Optymizm Hymnu wspiera się nie tylko na przekonaniu, że "dobroć [boska] nigdy
nie ustanie", ale i na zaufaniu w wartość ludzkiego rozumu; pieśń
Kochanowskiego jest zarazem manifestacja wiary w poznawcze możliwości
człowieka. Stwierdzenie, że świat jest harmonijny i piękny, że jest odbiciem
boskiej doskonałości, jest zarazem stwierdzeniem, że człowiek jest zdolny
poznać harmonie tego świata, przeniknąć i zrozumieć prawa nadane przez Boga
natrze. Optymizm wspiera się także i ugruntowuje na przeświadczeniu, że światem
rządzą proste i niezmienne prawa moralne,

Manifest poetycki
świadectwo możliwości i potrzeby tworzenia wielkiej poezji w języku narodowym
nawet styl hymnu jest renesansowy. Stroni od konkretu, wyrazistego szczegółu.
Obrazowanie wskazuje tylko na pewne typowe, powszechnie przyjęte rysy;
charakterystyczne pod tym względem są personifikacje czterech pór roku.
Jesteśmy tu w świecie uogólnień. Ziemię pokrywają "rozliczne zioła". Wiosna
rodzi "rozliczne kwiatki". "Wszelkie źwierze" bierze pokarm z ręki Boga.
Zasadą obrazowania jest animizacja i personifikacja
Świat uogólnień, ogromu i nieskończoności uwydatniają określenia zaczynające
się od przyrostka "nie". "Nie" w rozmaitych kombinacjach tworzy swojego rodzaju
motyw przewodni wiersza: występuje jako zaprzeczenie, sylaba w wyrazie, tworzy
rym.
pieśń otwiera także nowy okres w dziejach wersyfikacji polskiej
piękno językowe, piękno stylu
nawiązanie do antyku
kunsztowna forma

Niezwykłość pieśni - dostrzeżona i doceniona zarówno przez współczesnych, jak i
potomnych - polega nie tylko na tym , iż jest ona utworem typowym dla
renesansowych postaw i poglądów oraz renesansowej sztuki poetyckiej, nie tylko
na tym, że jest ona utworem wysoce znamiennym dla węzłowych problemów
filozoficznych i warsztatowych twórczości samego Jana z Czarnolasu, ale także i
na tym, że jest ona wyjątkowo doniosłą syntezą elementów, które mało kto umiał
i mało kto chciał syntezować - filozofii antycznej i chrześcijańskiej
religijności, starożytności i średniowiecza, nowoczesności i tradycji,
problemów polskich i ogólnoeuropejskich doświadczeń.