NORMY  WYMAGANIA  PRZEPISY
Parametry jakościowe energii elektrycznej
Krzysztof Billewicz
Zagadnienia związane z parametrami jakościowymi - zapewnienie pokrycia uzasadnionych kosztów przedsiębiorstw
dostarczanej energii elektrycznej są coraz częściej energetycznych, w tym kosztów ich rozwoju,
omawiane. Za niedotrzymanie tych parametrów przez - ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem
operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) odbiorcy cen i opłat,
powinny należeć się bonifikaty. Celem niniejszego artykułu - poprawę efektywności dostarczania i wykorzystywania energii
jest przybliżenie uporządkowanej podstawowej wiedzy elektrycznej,
na temat parametrów jakościowych oraz przebrnięcie - równoprawne traktowanie odbiorców,
przez zawiłości prawne i niejednoznaczności niektórych - eliminowanie subsydiowania skrośnego,
przepisów. - przejrzystość cen i stawek opłat.
rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 46,
podstawową  obowiązującą w krajach unii i w polsce  normą ust. 4, p. 8] sposób ustalania bonifikat za niedotrzymanie para-
z zakresu jakości energii jest pN-eN 50160:2002/ap1:2005 Para- metrów jakościowych energii elektrycznej. Na podstawie dele-
metry napięcia zasilającego w publicznych sieciach rozdzielczych. gacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu Mini-
do regulacji tej normy dostosowane zostały zapisy w odpowiednich stra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania
aktach prawnych. i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną
Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 9, ust. 3] określa, że minister [3], w skrócie nazywanym rozporządzeniem taryfowym. Zgod-
właściwy do spraw gospodarki określi, w drodze rozporządzenia, nie z tym rozporządzeniem [3, ż5, ust. 2, p. 4], przedsiębiorstwo
szczegółowe warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycz- energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie
nego, biorąc pod uwagę określone w odrębnych przepisach: dystrybucji energii elektrycznej zawiera w taryfie m.in. sposób
- bezpieczeństwo i niezawodne funkcjonowanie tego systemu, ustalania bonifikat za niedotrzymanie parametrów jakościowych
- równoprawne traktowanie użytkowników systemu elektroenerge- energii elektrycznej.
tycznego,
Parametry jakościowe w rozporządzeniu dotyczącym
- wymagania w zakresie ochrony środowiska oraz budowy i eks-
szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
ploatacji urządzeń, instalacji i sieci.
elektroenergetycznego
rozporządzenie to powinno określać w szczególności [5, art. 9
ust. 4, p. 12] parametry jakościowe energii elektrycznej. Na podsta- rozporządzenie systemowe ministra gospodarki określa, że
wie delegacji prawnej wiadomo, że mowa tutaj o Rozporządzeniu przedsiębiorstwo energetyczne w zakresie standardów jakościo-
Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków funkcjo- wych obsługi odbiorców  na pisemny wniosek odbiorcy, po rozpa-
nowania systemu elektroenergetycznego [4], w skrócie nazywanym trzeniu i uznaniu jego zasadności  udziela bonifikaty w wysokości
rozporządzeniem systemowym. zgodnie z tym rozporządzeniem określonej w taryfie za niedotrzymanie parametrów jakościowych
[4, ż13, ust. 1 3], przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się energii elektrycznej (o których mowa w [4, ż38, ust. 1 i 3] lub które
przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej świadczy usługi określono w umowie [4, ż 42, p. 10]).
przesyłania lub dystrybucji tej energii na warunkach określonych wymienia ono bardziej szczegółowo parametry jakościowe ener-
w koncesji, w taryfie, w umowie o świadczeniu usług przesyłania gii [4, ż38, ust. 1]:
lub dystrybucji energii elektrycznej lub w umowie kompleksowej �� wartość średnia częstotliwości mierzonej przez 10 sekund
oraz w instrukcji i eksploatacji sieci przesyłowej/dystrybucyjnej. w miejscach przyłączenia dla grup przyłączeniowych i V powinna
usługa przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej polega na być zawarta w przedziale:
utrzymywaniu m.in.: 50 Hz ą1% (od 49,5 do 50,5 Hz) przez 99,5% tygodnia,
- ciągłości i niezawodności dostarczania energii elektrycznej, 50 Hz +4/-6% (od 47 do 52 Hz) przez 100% tygodnia.
- parametrów jakościowych energii elektrycznej. w każdym tygodniu 95% ze zbioru 10 minutowych średnich
Ustawa Prawo energetyczne [5, art. 46, ust. 3] określa, że minister wartości skutecznych napięcia zasilającego powinno mieścić się
właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii prezesa ure, w przedziale odchyleń:
określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady kształtowa- - dla grup przyłączeniowych i i ii:
nia i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz szczegółowe zasa- ą10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamionowym
dy rozliczeń w obrocie energią elektryczną, biorąc pod uwagę: 110 kV i 220 kV,
- politykę energetyczną państwa, +5/ 10% napięcia znamionowego dla sieci o napięciu znamiono-
wym 400 kV,
- dla grup przyłączeniowych iii V:
Dr inż. Krzysztof Billewicz  WINUEL, Wrocławski Park Biznesu ą10% napięcia znamionowego.
44 Rok LXXVI 2008 nr 11
 NORMY  WYMAGANIA  PRZEPISY
�� przez 95% czasu każdego tygodnia wskaz
nik długookresowego za niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej
migotania światła Plt spowodowanego wahaniami napięcia zasilają- określonych w odrębnych przepisach, czyli w rozporządzeniu syste-
cego nie powinien być większy od 0,8 (grupy przyłączeniowe i i ii) mowym [5, art. 9, ust. 4, p. 12] odbiorcom  na ich wniosek  przy-
albo 1 (grupy przyłączeniowe iii V). sługują bonifikaty w wysokości określonej w taryfie lub w umowie
�� w ciągu każdego tygodnia 95% ze zbioru 10 minutowych śred- [3, ż39, ust. 1].
nich wartości skutecznych: w skrócie można zatem stwierdzić, że rozporządzenie systemo-
- harmonicznej składowej symetrycznej kolejności przeciwnej na- we wylicza parametry jakościowe, które powinny być dotrzyma-
pięcia zasilającego powinno mieścić się w przedziale od 0 do 1% ne. Natomiast rozporządzenie taryfowe określa wartość bonifikaty
wartości składowej kolejności zgodnej, w przypadku niedostarczenia energii oraz informuje, że to taryfa
- dla każdej harmonicznej napięcia zasilającego powinno być powinna określać wartości bonifikat za niedotrzymanie pozostałych
mniejsze lub równe wartościom określonym w tabeli znajdującej parametrów.
się w rozporządzeniu (grupy przyłączeniowe i ii [4, art. 38, ust. 1,
Współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi
p. 4b] oraz grupy przyłączeniowe iii V [4, art. 38, ust. 3, p. 4b]).
�� współczynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia Harmoniczne napięcia to napięcia sinusoidalne o częstotliwości
zasilającego THD, uwzględniający wyższe harmoniczne do rzędu równej całkowitej krotności częstotliwości podstawowej napięcia
40, powinien być mniejszy lub równy 3% (grupy przyłączeniowe i i zasilającego. Harmoniczne mogą być wyznaczane indywidualnie
ii) albo 8% (grupy przyłączeniowe iii V). przez ich względną amplitudę Uh (odniesioną do składowej pod-
�� warunkiem utrzymania parametrów napięcia zasilającego w gra- stawowej U1, gdzie h jest rzędem harmonicznej) lub łącznie, przez
nicach określonych w pkt. 1 5 jest pobieranie przez odbiorcę mocy współczynnik odkształcenia harmonicznymi THD. przez współ-
czynnej nie większej od mocy umownej, przy współczynniku tgĆ czynnik odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilają-
nie większym niż 0,4. cego THD należy rozumieć współczynnik określający łącznie wyż-
sze harmoniczne napięcia uh, obliczany według wzoru
dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych i i ii para-
40
40
metry jakościowe energii elektrycznej dostarczanej z sieci, o których 2
2
THD = )
THD = )
"(uh
"(uh
mowa w ust. 1, mogą być zastąpione w całości lub w części inny-
h=2
h=2
mi parametrami jakościowymi tej energii określonymi przez strony gdzie:
w umowie sprzedaży energii elektrycznej albo w umowie o świad- uh  wartość względna napięcia w procentach składowej podstawo-
czeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. wej,
przedsiębiorstwo energetyczne, do sieci którego są przyłączeni h  rząd wyższej harmonicznej.
odbiorcy, dla poszczególnych grup przyłączeniowych może ustalić
dopuszczalne poziomy zaburzeń parametrów jakościowych ener- jednym z kryteriów określających jakość energii elektrycznej jest
gii elektrycznej nie powodujących pogorszenia parametrów okre- poziom wyższych harmonicznych w napięciu zasilającym. ujmu-
ślonych w ust. 1 i 3 albo ustalonych w umowie sprzedaży energii jąc rzecz w wielkim skrócie  wyższe harmoniczne pojawiają się,
elektrycznej lub umowie przesyłowej. Napięcie znamionowe sieci gdy kształt krzywej napięcia odbiega od matematycznej sinusoidy.
niskiego napięcia odpowiada wartości 230/400 V. przyczyną tego zjawiska jest m.in. stosowanie przez odbiorców tzw.
dla grupy przyłączeniowej Vi parametry jakościowe energii elek- odbiorników nieliniowych (np. stacji prostownikowych, zasilaczy
trycznej dostarczanej z sieci określa umowa o świadczeniu usług impulsowych) bez zastosowania odpowiedniej filtracji.
przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa. istnienie wyższych harmonicznych w sieci jest niekorzystne, przy
czym w większym stopniu konsekwencje ich występowania doty-
Parametry jakościowe w taryfie i rozporządzeniu taryfowym
kają dostawców energii, w mniejszym zaś odbiorców, zwłaszcza na
w przykładowej taryfie osd [1, p. 6.1] mówi się o bonifikatach za niskim napięciu. w przypadku stwierdzenia wystąpienia wyższych
niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej. Ta- harmonicznych, w sieci dokonywane są stosowne pomiary, mające
ryfa odwołuje się do rozporządzenia taryfowego [3], które wyszcze- na celu wykrycie ich z
ródła, a następnie właściciel (odbiorca ener-
gólnia przypadki [3, ż37, ust. 1] w zależności od tego, czy wartość gii) zostaje zobowiązany do podjęcia odpowiednich działań elimi-
odchylenia napięcia od dopuszczalnych wartości granicznych prze- nujących to zjawisko [6].
kracza czy nie przekracza 10%. w obydwu przypadkach odbiorcy
Migotanie światła
przysługuje bonifikata w okresie doby. dla każdego przypadku jest
ona wyliczana wg innego wzoru. migotanie światła to wrażenie niestabilności postrzegania wzro-
za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej odbiorcy kowego spowodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja
przysługuje bonifikata w wysokości pięciokrotności średniej ceny lub rozkład spektralny zmieniają się w czasie. uciążliwość migo-
energii elektrycznej określanej przez prezesa ure [5, art. 23, ust. 2, tania światła to poziom dyskomfortu wzrokowego odczuwanego
p. 18b], za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostarczaniu tej przez człowieka, spowodowanego migotaniem światła. uciążliwość
energii. ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w któ- ta określana jest na drodze pomiarowej.
rym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na pod- przez wskaz
nik długookresowego migotania światła Plt należy ro-
stawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygo- zumieć wskaz
nik obliczany na podstawie sekwencji 12 kolejnych
dnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określonych wartości wskaz
ników krótkookresowego migotania światła Pst wy-
w umowie lub w odrębnych przepisach [3, ż37, ust. 2]. stępujących w okresie 2 godzin, według wzoru
Rok LXXVI 2008 nr 11 45
 NORMY  WYMAGANIA  PRZEPISY
12
12
Psti
Psti
wskaz
nik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy dłu-
3
3
Plt =
Plt =
"
"
12
12
giej (saidi), stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby
i=1
i=1
gdzie: odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku, podzie-
Plt  wskaz
nik długookresowego migotania światła, mierzonego loną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców,
przez 10 minut, wskaz
nik przeciętnej systemowej częstości przerw długich (saiFi),
Pst  wskaz
nik krótkookresowego migotania światła. stanowiący liczbę wszystkich tych przerw w ciągu roku, podzieloną
przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców  wyznaczony od-
Dopuszczalne przerwy
dzielnie dla przerw planowanych i nieplanowanych,
jednym z parametrów jakościowych jest zapewnienie ciągłości wskaz
nik przeciętnej częstości przerw krótkich (maiFi), stano-
zasilania. oczywiście, podczas normalnej pracy mogą wystąpić wiący liczbę wszystkich przerw krótkich w ciągu roku, podzieloną
przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej. rozporządzenie wy- przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców.
różnia następujące rodzaje przerw [3, ż40, ust. 1]:
Uzasadniony poziom wartości parametrów jakościowych
planowane  wynikające z programu prac eksploatacyjnych sieci
elektroenergetycznej. czas trwania tej przerwy jest liczony od mo- Należy podkreślić fakt, że sieci elektroenergetyczne w polsce
mentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania ener- budowane były do początku lat 90. według zupełnie innych stan-
gii elektrycznej, przy czym przerwa planowana, o której odbiorca dardów, urządzeń i materiałów niż miało to miejsce np. w krajach
nie został powiadomiony w formie określonej przez prawo [3, ż42, europy zachodniej. Na skutek tego obecnie w polsce wymagane są
pkt. 4], jest traktowana jako przerwa nieplanowana. znacznie większe nakłady finansowe na uzyskanie takich samych
Nieplanowane  spowodowane wystąpieniem awarii w sieci elek- parametrów jakościowych [7].
troenergetycznej, przy czym czas trwania tej przerwy jest liczony od działania zmierzające do poprawy jakości energii elektrycznej są
momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmują- działaniami bardzo kosztownymi. zwłaszcza przekroczenie  dla
ce się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji poszczególnych parametrów  określonego poziomu ich wartości
o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elek- powoduje, że dalsze prace dają już niewielki efekt, mimo iż wyma-
trycznej. gają one coraz większych nakładów finansowych. dlatego działania
przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej, w zależności od cza- zmierzające do poprawy jakości energii nie mogą być celem samym
su ich trwania, dzieli się na [3, ż40, ust. 2]: w sobie.
- przemijające (mikroprzerwy), trwające krócej niż 1 sekundę, Należy dążyć do pewnych poziomów: z jednej strony uzasadnio-
- krótkie, trwające nie krócej niż 1 sekundę i nie dłużej niż 3 mi- nych ekonomicznie, a z drugiej  akceptowalnych przez obie stro-
nuty, ny, tj. dostawcę i odbiorcę energii. dalsza poprawa jakości energii
- długie, trwające nie krócej niż 3 minuty i nie dłużej niż 12 go- elektrycznej powoduje konieczność znacznie większych nakładów
dzin, inwestycyjnych, nie uzasadnionych zarówno ekonomicznie, jak
- bardzo długie, trwające nie krócej niż 12 godzin i nie dłużej niż i technicznie. dlatego odbiorcy posiadający specjalne wymagania
24 godziny, co do jakości energii elektrycznej powinni płacić za nią odpowied-
- katastrofalne, trwające dłużej niż 24 godziny. nio wyższą cenę, tak aby koszty spełnienia tych specjalnych wyma-
dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych i iii i Vi gań nie były ponoszone przez pozostałych odbiorców. innym roz-
dopuszczalny czas trwania jednorazowej przerwy planowanej i nie- wiązaniem jest zastosowanie indywidualnie przez tych odbiorców
planowanej w dostarczaniu energii elektrycznej oraz dopuszczalny (i na ich koszt) urządzeń do poprawy jakości energii elektrycznej do
łączny czas trwania w ciągu roku kalendarzowego wyłączeń pla- wymaganych przez nich ponadstandardowych poziomów [7].
nowanych i nieplanowanych określa umowa o świadczeniu usług
Dylematy związane z parametrami jakościowymi
przesyłania lub dystrybucji albo umowa kompleksowa.
dla podmiotów zaliczanych do grup przyłączeniowych iV i V do-
Różnice w liczbie parametrów jakościowych
puszczalny czas trwania:
�� jednorazowej przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej nie można zauważyć, że za niedotrzymanie części parametrów jakoś-
może przekroczyć w przypadku: ciowych opisanych w rozporządzeniu taryfowym nie przysługują
- przerwy planowanej  16 godzin, bonifikaty, np. za niedotrzymanie określonej wartości współczyn-
- przerwy nieplanowanej  24 godzin, nika odkształcenia wyższymi harmonicznymi napięcia zasilającego
�� przerw w ciągu roku, stanowiący sumę czasów trwania przerw THD oraz za niedotrzymanie częstotliwości w określonym zakre-
jednorazowych długich i bardzo długich, nie może przekroczyć sie.
w przypadku: prawo nakłada obowiązek dostarczania energii określonej jakości.
- przerw planowanych  35 godzin, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dys-
- przerw nieplanowanych  48 godzin. trybucją energii elektrycznej świadczy usługi przesyłania lub dys-
trybucji, które polegają m.in. na utrzymywaniu parametrów jakoś-
Informowanie odbiorców
ciowych energii elektrycznej. rozporządzenie taryfowe [5, art. 46,
operator elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego podaje ust. 4, p. 8] określa w szczególności sposób ustalania bonifikat za
do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej następują- niedotrzymanie parametrów jakościowych energii elektrycznej.
ce wskaz
niki dotyczące czasu trwania przerw w dostarczaniu energii rozporządzenie to mówi o bonifikatach za niedotrzymanie napięcia
elektrycznej [3, ż41, ust. 2]: w określonym przedziale.
46 Rok LXXVI 2008 nr 11
 NORMY  WYMAGANIA  PRZEPISY
za niedotrzymanie pozostałych parametrów jakościowych energii Podstawa stwierdzenia przez odbiorcę
elektrycznej określonych w rozporządzeniu systemowym [5, art. 9,
niedotrzymania parametrów
ust. 4, p. 12] odbiorcom (na ich wniosek) przysługują bonifikaty
Na podstawie czego odbiorca może wnioskować o bonifikatę za
w wysokości określonej w taryfie lub umowie [3, ż39, ust. 1]. Nie-
niedotrzymanie parametrów jakościowych? Nawet jeżeli ma zain-
stety, taryfa nic nie mówi na ich temat.
stalowany u siebie nowoczesny, elektroniczny licznik rejestrujący te
wydaje się, że nie jest dobrym rozwiązaniem fakt, że to sama
parametry, to i tak nie może ich sczytać i przeanalizować.
spółka dystrybucyjna określa bonifikaty (czyli własne niższe przy-
chody) na świadczone przez siebie usługi dystrybucyjne. stąd za- Na stronach firmy Vattenfall [8] jest krótka instrukcja informują-
pewne wynika brak bonifikat za niedotrzymanie części parametrów ca o możliwości sprawdzenia parametrów jakościowych. wystar-
jakościowych. jak zatem można wyegzekwować dotrzymywanie czy wysłać zlecenie przeprowadzenia kontroli tychże parametrów.
tych parametrów? wtedy do odbiorcy przyjdzie monter, który zainstaluje odpowied-
nie urządzenie. jeżeli zostaną wykryte nieprawidłowości, koszt po-
Czysto teoretyczna możliwość niedotrzymania częstotliwości
miarów oraz badania przyczyn występowania problemu poniesie
starsze liczniki energii nie rejestrują w żaden sposób przypadku osd, natomiast jeżeli nie będzie nieprawidłowości, koszt ponosi
niedotrzymania częstotliwości. Nowsze wyliczają to według wzoru odbiorca.
z rozporządzenia i w sytuacji stwierdzenia wystąpienia niedotrzy-
Weryfikacja niedotrzymania parametrów przez OSD
mania częstotliwości w określonym przedziale określone zdarzenie
można odczytać z licznika. oczywiście, nie wszystkie systemy po- starsze liczniki  niestety  nie rejestrują parametrów jakościo-
miarowe obecnie stosowane w spółkach energetycznych umożli- wych. liczniki indukcyjne pokazują na bieżąco jedynie wskazanie
wiają odczyt i analizę takiego przypadku, ale nawet w przypadku licznika. Nowsze urządzenia pomiarowe umożliwiają rejestrację
zarejestrowanego wystąpienia takiego zdarzenia mogłoby pojawić i zapis określonych parametrów jakościowych. przechowują rów-
się trochę problemów. nież piętnastominutowy lub godzinowy profil zużycia energii przez
odbiorcę. oczywiście, nie wszystkie systemy pomiarowe stosowane
częstotliwość znamionowa w krajowym systemie elektroenerge- obecnie w spółkach energetycznych umożliwiają odczyt i analizę
tycznym wynosi 50 Hz. od paz
dziernika 1995 roku polski system takich parametrów.
elektroenergetyczny, wraz z systemami czech, słowacji i węgier
pracuje synchronicznie z połączonymi systemami elektroenerge- Nasuwają się pytania:
tycznymi europy zachodniej (ucTe). oznacza to, że każdy odbior- jak  w sposób, pewny i wiążący  stwierdzić, że miało miejsce
ca energii elektrycznej  od portugalii począwszy, a skończywszy niedotrzymanie parametrów jakościowych, jeżeli urządzenia zaku-
na polsce  ma w gniazdku napięcie o takiej samej częstotliwości. pione przez operatora systemu dystrybucyjnego (podmiot uwzględ-
sam fakt połączenia systemów elektroenergetycznych, który o kilka niający bonifikaty) nie rejestruje tychże parametrów?
lat wyprzedził nasz akces do unii europejskiej, świadczy o tym, czy osd jest zainteresowany zakupem urządzeń (np. dla taryf g),
że polski system spełnia ostre wymagania jakościowe i regulacyjne umożliwiających rejestrację i zapis określonych parametrów ja-
stawiane przez grupę ucTe. kościowych, czyli ponoszenia określonych dodatkowych kosztów,
stabilność częstotliwości w systemach połączonych jest bardzo jeżeli jest świadomy, że stwierdzenie niedotrzymania parametrów
wysoka. według wspomnianego wyżej rozporządzenia, maksymal- jakościowych może wiązać się tylko z niższymi przychodami
ne odchylenie częstotliwości od wartości znamionowej 50 Hz nie spółki?
może przekraczać -0,5 Hz lub + 0,2 Hz. w praktyce tak duże odchy-
Określenie wielkości bonifikaty
lenia częstotliwości świadczą o nienormalnej pracy całego systemu
i  jak dotąd  od roku 1995 nie wystąpiły [6]. rozporządzenie taryfowe [3] mówi: za każdą niedostarczoną jed-
nostkę energii elektrycznej odbiorcy przysługuje bonifikata w wyso-
operator systemu dystrybucyjnego nie ma wpływu na poziom kości pięciokrotności średniej ceny energii elektrycznej określanej
częstotliwości. jeżeli dochodzi do sytuacji nadmiernego obciążenia przez prezesa ure, za okres, w którym wystąpiła przerwa w dostar-
krajowego systemu elektroenergetycznego, częstotliwość w sieci czaniu tej energii. ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu,
spada, natomiast w przypadku niedociążenia częstotliwość rośnie. w którym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na
podmiotem, który może na to oddziaływać, są polskie sieci elek- podstawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego
troenergetyczne, które w takich przypadkach mogą dołączyć do- tygodnia, z uwzględnieniem czasu dopuszczalnych przerw określo-
datkową elektrownię lub wyłączyć jedną z podłączonych do kse. nych w umowie lub w odrębnych przepisach.
zasadne zatem stają się pytania: w okresie, w którym nie były dotrzymane parametry jakościowe
dlaczego osd musiałby uwzględniać bonifikaty dla odbiorców energii elektrycznej, a układ pomiarowo rozliczeniowy uniemoż-
za niedotrzymywanie parametru, na który nie ma wpływu? liwia określenie ilości energii elektrycznej dostarczonej odbiorcy,
częstotliwość to parametr globalny. czy zatem stwierdzenie nie- ilość tej energii ustala się na podstawie poboru energii elektrycz-
dotrzymania tego parametru w jednej części mogłoby być podstawą nej w analogicznym okresie rozliczeniowym tego samego dnia
do dochodzenia bonifikaty w innej części sieci, w szczególności tygodnia w poprzednim tygodniu oraz proporcji liczby godzin,
u innego operatora systemu dystrybucyjnego? w których parametry jakościowe energii elektrycznej nie zostały
Na szczęście (dla operatora) za niedotrzymanie tego parametru dotrzymane, do całkowitej liczby godzin w okresie rozliczeniowym
odbiorcy nie przysługuje bonifikata. [3, ż37, ust. 3].
Rok LXXVI 2008 nr 11 47
 NORMY  WYMAGANIA  PRZEPISY
jak można wyznaczyć ilość energii niedostarczonej odbiorcy, je- [4] rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie szczegóło-
wych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. dz.u. z 29 maja
żeli posiada on zainstalowany licznik indukcyjny, z którego odczy-
2007 r. (na podstawie art. 9 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.  prawo
tywane jest jedynie wskazanie raz na kwartał lub raz na pół roku?
energetyczne  dz.u. 2006 nr 89, poz. 625, z póz
n. zm.)
Na podstawie profili standardowych czy w inny sposób?
[5] prawo energetyczne  ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. dz.u. 2003 nr 153, poz. 1504
i nr 203, poz. 1966, 2004 nr 29, poz. 257, nr 34, poz. 293, nr 91, poz. 875, nr 96, poz.
Bonifikata na wniosek odbiorcy
959, nr 173, poz. 1808; 2005 nr 62, poz. 552, nr 163, poz. 1362, nr 175, poz. 1462
[6] wodawski m.: jakość energii elektrycznej. Gniazdko Domowe 2001 nr 4
jeżeli operator systemu dystrybucyjnego stwierdzi niedotrzyma-
[7] komunikat końcowy ii konferencji  jakość energii elektrycznej w sieciach elek-
nie parametrów jakościowych, to odbiorca otrzyma bonifikatę tylko
troenergetycznych w polsce. zmiana napięcia w sieciach nn . pTpiree, jelenia
wtedy, gdy złoży wniosek. z ekonomicznego punktu widzenia osd
góra 2003
jest zainteresowany tym, żeby akurat wtedy odbiorca nie złożył [8] http://www.vattenfall.pl/www/vf_pl/vf_pl/196628gospo/474323czxst/9742406/
898690zlece/index.jsp
stosownego wniosku. jeżeli operator sczytywałby te parametry na
[9] pasko m., maciążek m., buła d.: wprowadzenie do zagadnień analizy jakości
bieżąco, informacja o niedotrzymaniu parametrów jakościowych
energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 4
mogłaby wyciec z osd do odbiorcy. bezpieczniej zatem jest czytać
[10] wakieć a., rózga j., olesz m.: wykorzystanie pomiarów jakości energii elektrycz-
je dopiero po wpłynięciu wniosku o bonifikatę.
nej do analizy zwarć w systemie elektroenergetycznym. Przegląd Elektrotechnicz-
ny 2007 nr 3
Takie podejście, czyli rozpatrywanie bonifikat dopiero po złożeniu
[11] bielecki s.: jakość energii elektrycznej na rynku energii. Przegląd Elektrotechnicz-
wniosku przez odbiorcę, niestety, nie służy do zapewnienia go, że
ny 2007 nr 7 8
dostaje towar dobrej jakości.
[12] malska w., łatka m.: wpływ odbiorników nieliniowych na parametry jakości
energii elektrycznej. Wiadomości Elektrotechniczne 2007 nr 10
Świadomość odbiorców
[13] rogóż m.: w trosce o przyszłość  jakość energii elektrycznej. Wiadomości Elek-
Świadomość odbiorców, że energia elektryczna powinna być do- trotechniczne 2005 nr 3
[14] janik p.: interpretacja i pomiar wybranych parametrów jakości energii w sieciach
starczana przy dotrzymaniu określonych parametrów jakościowych,
rozdzielczych. Wiadomości Elektrotechniczne 2006 nr 3
jest znikoma, chociaż z czasem nieznacznie się zwiększa. podob-
[15] pawlęga a.: problematyka przerw w dostarczaniu energii elektrycznej odbiorcom
nie jest z wiedzą na temat bonifikat oraz kwestii składania o nie
końcowym. Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 11
wniosków. kto i za czyje pieniądze powinien prowadzić kampanię
[16] barlik r., Nowak m.: jakość energii elektrycznej  stan obecny i perspektywy.
uświadamiającą odbiorców energii elektrycznej? czy osd jest Przegląd Elektrotechniczny 2005 nr 7 8
[17] liszyński z.: monitorowanie parametrów jakości energii elektrycznej w sieci sN.
zainteresowany prowadzeniem takiej kampanii, czyli ponoszenia
Wiadomości Elektrotechniczne 2005 nr 9
określonych dodatkowych kosztów, jeżeli jest świadomy, że wiąże
się to tylko i wyłącznie z niższymi przychodami spółki?
Podsumowanie
kwestia dotrzymania parametrów jakościowych dostarczanej
energii elektrycznej jest problemem złożonym, podobnie jak okre-
ślanie wielkości bonifikat przysługujących odbiorcom.
aby zapisy taryfy nie były martwymi zapisami, należałoby zain-
stalować u odbiorców odpowiednie analizatory sieci lub nowoczes-
ne elektroniczne liczniki energii. Te urządzenia należałoby odczy-
tywać zdalnie lub przy pomocy inkasenta, a następnie zapisywać
zgromadzone dane i weryfikować w odpowiednim systemie pomia-
rowym, sprzężonym z systemem billingowym. Niestety, jak dotąd,
w niewielu przypadkach taka weryfikacja jest możliwa.
wśród odbiorców oraz energetyków wiedza o parametrach jakoś-
ciowych nie jest powszechna. dla części odbiorców mówienie, że
 prąd w gniazdku może mieć jakieś parametry jakościowe, które
mogą być niedotrzymanie, jest określeniem abstrakcyjnym.
operator systemu dystrybucyjnego jest monopolistą, dlatego nie
musi obawiać się, że klient zmieni spółkę dystrybucyjną na taką, która
dostarcza energię elektryczną o lepszych parametrach jakościowych.
a jednocześnie  przewidując przypadki wystąpienia niedotrzymania
tych parametrów  spółka dystrybucyjna sama określa w taryfie ewen-
tualne bonifikaty.
liTeraTura
[1] Taryfa operatora systemu dystrybucyjnego energiapro koncern energetyczny sa
na 2008 rok. wrocław 2008
[2] rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie
szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci elektroenergetycz-
nych, ruchu i eksploatacji tych sieci. Dz.U. 2005 nr 2, poz. 6
[3] rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegóło-
wych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elek-
tryczną. dz.u. 2007 nr 127, poz. 895
48 Rok LXXVI 2008 nr 11