Epos antyczny:

Epos nazywany jest inaczej epopeją, to najstarszy i główny gatunek epicki stosowany aż do czasu

powstania powieści. Rozbudowany utwór wierszowany, który ukazuje dzieje legendarnych lub historycznych
bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności narodowej. W epopei na plan pierwszy
wysuwa się fabuła, narrator jest wszechwiedzący i obiektywny, a ujawnia się w inwokacji. Całość
przedstawiona jest z epickim dystansem. Styl epopei jest podniosły, dostosowany do heroicznych czynów
bohaterów. Obfituje w realistyczne, drobiazgowe opisy ważnych przedmiotów i sytuacji. W każdej epoce
historycznej wykształciły się odmiany eposu charakterystyczne dla swoich czasów.

Cechy eposu antycznego:

•

pisany wierszem

•

podział na księgi, ich liczba podzielna jest przez 6

•

opowiada o bohaterach w przełomowym momencie historycznym

•

wydarzenia toczą się na dwóch płaszczyznach: ziemskiej i boskiej, płaszczyzny te się przenikają
(paralelizm światów)

•

dystans epicki autora

•

narrator w trzeciej osobie, wszechwiedzący, znajduje się wewnątrz świata przedstawionego i jest
obiektywny

•

napisany heksametrem daktylicznym: rytm wiersza oparty na zjawisku iloczasu: występowanie głosek
długich i krótkich. Składający się z 6 samogłosek długich daktyla albo spondeja. Polskim odpowiedniki
uzyskuje się poprzez następstwo sylab akcentowanych i nie akcentowanych, np. Konrad Wallenrod - A.
Mickiewicz

•

rozpoczęcie utworu inwokacją - rozbudowana apostrofa, apel do bóstwa z prośbą o natchnienie

•

styl podniosły - wysoki (patos)

•

rozbudowane porównania (homeryckie), w których drugi człon jest rozbudowany tak, że stanowi
odrębną epizodyczną scenkę, przedstawiają zjawiska przyrody

•

duża ilość realistycznych opisów

•

epizodyczność akcji

•

sceny batalistyczne

•

heroizacja bohaterów - ich wyolbrzymienie i wyidealizowanie

•

dawca epitetów stałych - stałe określenie rzeczownika, np. Achilles - boski, prędkonogi, Zeus -
gromowładny

•

retardacja jako przerwanie akcji poprzez opis

•

retrospekcje jako powroty do przeszłości

Najznakomitsze eposy antyku Iliada i Odyseja:

Iliada

Odyseja

gatunek: epos antyczny

treść utworów skupiona wokół postaci centralnych: Achillesa i Odyseusza

fabułę cechuje nie zbyt duża rozpiętość czasowa narracji: 40 i 49 dni

układ fabuł niezależny od chronologicznego następstwa zdarzeń

następujące po sobie sceny zestawiono kontrastowo

fabuła rozwija się przez stwarzanie skomplikowanych sytuacji

nasycenie motywami epizodycznymi pierwszych części eposów, intensyfikacja głównego wątku w końcowej

części

doprowadzenie pod koniec narracji do zetknięcia się głównych sił przeciwstawnych: Achilles - Hektor,

Odyseusz - zalotnicy

występują inwokacje, w obydwu utworach pojawia się inwokacja do muzy a następnie streszczenie w kilku

wersach treśi

rozbudowane porównania

Atena biorąca czynny udział w walce

napisane heksametrem daktylicznym

powstała ok. 800 r. p.n.e.

powstała ok. 750 r. p.n.e.

nawiązuje do wydarzeń historycznych.które miały

miejsce 300 lat wcześniej (1194-1184 p.n.e.), tytuł

pochodzi od państwa-miasta Ilonu, czyli Troi

fantastyczna baśń ukazująca trudny powrót bohatera

wojny trojańskiej do domu (Itaki)

liczy 24 księgi, przedstawia przyczynny, przebieg i

skutki gniewu Achillesa obrażonego na Agamemnona

naczelnego wodza wojsk greckich:

1. spór Achillesa z Agamemnonem o brankę

Bryzeidę

2. gniew Achillesa i jego wycofanie się z walki

3. klęska Greków i śmierć Patroklesa z ręki

Hektora

4. powrót Achillesa na pole walki

5. pojedynek Achillesa z Hektorem

6. Priam u Achillesa i pogrzeb Hektora

liczy 24 księgi, które składają się z trzech części:

1. przygody syna Odyseusza Telemacha i jego

żony Penelopy (I-IV)

2. opowieść o losach Odyseusza, częściowo w

formie retrospekcji (V-XII)

3. powrót na Itakę i zemsta na zalotnikach (XIII -

XXIV)

49 dni walki pod Troją, końcowe wydarzenie z 10-

letniej wojny trojańskiej

40 dni z wieloletniej tułaczki Odyseusza spod Troi

opisuje dzieje bohaterów i bogów walczących pod

Troją

opisuje powrót Odyseusza do rodzinnej Itaki

bogowie bezpośrednio wpływają na losy ludzi, są

podobni do ludzi, często amoralni

bogowie stróżami moralności

tłem wydarzeń jest świat mężczyzn. wojowniczych i

bezwzględnych rycerzy, obecność kobiet jest

epizodyczna (Andromacha, Bryzeida)

tłem wydarzeń są powroty bohaterów spod Troi,

podróże odkrywcze i kupieckie, obok mężczyzn sporą

rolę odegrały kobiety (Penelopa, Kirke, Kalipso,

Nauzyka)

głównym bohaterem jest niezwyciężony wojownik,

stawia honor i władzę ponad własne życie

głównych bohaterów cechują zalety duchowe:

przemyślność, inteligencja, wynalazczość

przewodni motyw ognia

przewodni motyw wiatru