Miejsce na identyfikację szkoły

Za rozwiązanie

wszystkich zadań

można otrzymać

łącznie 50 punktów.

LISTOPAD

2013

PESEL ZDAJĄCEGO

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

KOD

ZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.

Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów

szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY

Z OPERONEM

CHEMIA

POZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy: 120 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź,czyarkuszegzaminacyjnyzawiera12stron(zadania1.–29.).

Ewentualnybrakzgłośprzewodniczącemuzespołunadzorującegoeg-
zamin.

2. Rozwiązaniazadańiodpowiedzizapiszwmiejscunatoprzeznaczonym.
3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania

prowadzącydoostatecznegowyniku.

4. Piszczytelnie.Używajdługopisu/pióratylkozczarnymtuszem/atra-

mentem.

5. Nieużywajkorektora,abłędnezapisywyraźnieprzekreśl.
6. Pamiętaj,żezapisywbrudnopisieniebędąoceniane.
7. Podczas egzaminu możesz korzystać z karty wybranych tablic

chemicznych,linijkiorazkalkulatora.

Życzymy powodzenia!

N5202_P2_pytania-glowny.indd 1

2013-10-21 15:30:37

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

2

Zadanie 1. (1 pkt)

Konfiguracjaelektronowapewnegopierwiastkamanastępującąpostać:

1s

2

2s

2

2p

6

3s

2

3p

4

Podaj, ile elektronów walencyjnych ma ten pierwiastek.

Zadanie 2. (2 pkt)

Uzupełnij tabelę, wpisując w puste miejsca odpowiednio liczby protonów, elektronów oraz neu-

tronów.

Jon

Liczba protonów

Liczba elektronów

Liczba neutronów

16

32

S

2-

12

24

Mg

2+

Zadanie 3. (1 pkt)

Z podanego zbioru związków wybierz te, w których występują wiązania kowalencyjne spola-

ryzowane.

H

2

O,NaCl,NH

3

,HCl,H

2

,N

2

Zadanie 4. (2 pkt)

Uczeńprzeprowadziłtrzydoświadczeniachemiczne,którychopisyprzedstawiłponiżej.

I.Dowodnegoroztworuwodorotlenkusodudodałemkilkakroplifenoloftaleiny.

II.Dowodnegoroztworuchlorkusodudodałemkilkakroplioranżumetylowego.

III.Doroztworukwasuchlorowodorowegododałemkilkakroplibłękitubromotymolowego.

Zapisz obserwacje z przeprowadzonych doświadczeń.

DoświadczenieI:

DoświadczenieII:

DoświadczenieIII:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 2

2013-10-21 15:30:37

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

3

Zadanie 5. (2 pkt)

Połącz w pary tlenki metali lub niemetali wraz z ich właściwościami fizykochemicznymi i za-

stosowaniami.

1.tlenekwęgla(IV)

a)biała,higroskopijnasubstancjastała,nierozpuszczalnawwodzie,służy

dootrzymywaniasztucznychszafirów,używanajesttakżejakośrodek

suszący,mawłaściwościamfoteryczne

2.tlenekwapnia

b)wtemperaturzepokojowejjesttobezbarwny,bezwonnygaz,trudno

rozpuszczalnywwodzie

3.tlenekazotu(IV)

c)otrzymujesięgonaskalęprzemysłowąprzezprażeniekamieniawapien-

nego,mazastosowanienp.wbudownictwie(jakozaprawamurarska)

4.tlenekglinu

d)wtemperaturzepokojowejbrunatny,silnietoksycznygazoostrym

zapachu,wreakcjizwodątlenektentworzyrównomolowąmieszaninę

tlenowychkwasównieorganicznych

5.tlenekmanganu(IV) e)wtemperaturzepokojowejjestciałemstałymbarwybrunatnoczarnej;

wykazujewłaściwościamfoteryczne

1 2. 3 4 5

Zadanie 6. (2 pkt)

Zmieszano50cm

3

kwasusiarkowego(VI)ostężeniumolowymrównym2mol/dm

3

z4gwodo-

rotlenkusodu.

Oblicz masę otrzymanego w tej reakcji siarczanu(VI) sodu.

Obliczenia:

Odpowiedź:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 3

2013-10-21 15:30:37

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

4

Zadanie 7. (2 pkt)

Uzupełnij tabelę, wpisując obliczone ilości poszczególnych związków chemicznych, wyrażone

odpowiednio w g, dm

3

(warunki normalne) oraz liczbie cząsteczek.

Związek chemiczny

CO

2

N

2

Objętość

5,6dm

3

Masa

0,28g

Liczba cząsteczek

Informacja do zadań 8. i 9.
Przeprowadzono doświadczenie według poniższego rysunku.

I

II

III

IV

Cu

H

2

O

Cu

HCl

(aq)

HCl

(aq)

Li

H

2

O

Li

Zadanie 8. (2 pkt)

Podaj przewidywane obserwacje dla probówek I–IV.

ProbówkaI:
ProbówkaII:
ProbówkaIII:
ProbówkaIV:

Zadanie 9. (2 pkt)

Korzystając z szeregu aktywności metali, sformułuj wnioski wynikające z przeprowadzonego

doświadczenia.

N5202_P2_pytania-glowny.indd 4

2013-10-21 15:30:37

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

5

Zadanie 10. (2 pkt)

Patyna to produkt korozji atmosferycznej miedzi i jej stopów w wilgotnym powietrzu. Po-

wierzchniowa warstwa patyny tworzy powłokę koloru od jasnozielonego do szarozielonego.

Jejgłównymskładnikiem(przypowstawaniuwniezanieczyszczonejatmosferze)jestwęglan

hydroksomiedzi(II)–[Cu(OH)]

2

CO

3

.Przyjmij,żeM

Cu

=64g/mol.

Oblicz zawartość procentową (w procentach masowych) miedzi w głównym składniku patyny.

Wynik podaj z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku.

Obliczenia:

Odpowiedź:

Zadanie 11. (1 pkt)

Zaznacz punkt, w którym wymieniono wyłącznie elektrolity mocne.

A.kwassolny,chloreksrebra,wodorotlenekmiedzi(II),kwassiarkowy(VI)

B.kwassiarkowy(IV),wodorotleneksodu,wodorotlenekglinu,kwasortofosforowy(V)

C.kwassolny,wodorotlenekpotasu,chloreksodu,kwasazotowy(V)

D.kwassiarkowy(VI),kwassiarkowy(IV),wodorotleneksodu,chloreksodu

Zadanie 12. (2 pkt)

Wykres przedstawia zależność masy izotopu promieniotwórczego pewnego pierwiastka

wpróbcewfunkcjiczasu.

0 1 2 3 4 5

6

7

8

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

masa izotopu [g]

t [h]

Na podstawie schematu uzupełnij zdania.
Czaspołowicznegorozpadutegoizotopuwynosi
Po3godzinachmasapróbkitegoizotopuwyniesieokoło

N5202_P2_pytania-glowny.indd 5

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

6

Zadanie 13. (1 pkt)

Zaprojektuj doświadczenie pozwalające na określenie charakteru chemicznego tlenku wap-

nia. W tym celu narysuj schemat doświadczenia.

Zadanie 14. (2 pkt)

Zapisz w formie cząsteczkowej równania reakcji potwierdzające amfoteryczny charakter tlen-

ku glinu. Masz do dyspozycji kwas solny, wodorotlenek sodu i wodę.
ReakcjaI:

ReakcjaII:

Zadanie 15. (2 pkt)

Właściwościfizycznezwiązkówchemicznychwdużejmierzezależąodrodzajuwiązańwystę-

pującychwichcząsteczkach.

Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli właściwości fizyczne będące konsekwencją występowania

wiązania jonowego i kowalencyjnego w cząsteczkach związków chemicznych.

A.dobrzerozpuszczająsięwwodzie

B.przewodząprądwpostacistopionej

C.rozpuszczoneprzewodząprąd

D.mogącharakteryzowaćsięzarównoniskimi,jakiwysokimitemperaturamitopnienia

E.mająwysokietemperaturytopnienia

F.sąnaogółsłaborozpuszczalnewrozpuszczalnikachpolarnych

Typ związków

Właściwości fizyczne

związkijonowe

związkikowalencyjne

N5202_P2_pytania-glowny.indd 6

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

7

Zadanie 16. (1 pkt)

Korzystając z szeregu aktywności metali, wybierz spośród podanych metale, które reagują ze

stężonym roztworem kwasu solnego.
sód,miedź,srebro,lit,złoto,magnez,rtęć,wapń

Zadanie 17. (2 pkt)

Napisz równania reakcji cynku i tlenku potasu z roztworem kwasu bromowodorowego.

Informacja do zadań 18. i 19.
Chlor w laboratorium otrzymuje się w wyniku reakcji kwasu solnego z manganianem(VII)
potasu (KMnO

4

). Produktami tej reakcji, oprócz chloru, są: woda, chlorek manganu(II) oraz

chlorek potasu.

Zadanie 18. (2 pkt)

Zapisz w sposób cząsteczkowy równanie reakcji otrzymywania chloru z manganianu(VII) po-

tasu i kwasu solnego. Dobierz współczynniki stechiometryczne metodą bilansu jonowo-elek-

tronowego.

Równaniereakcji:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 7

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

8

Zadanie 19. (1 pkt)

Wskaż utleniacz i reduktor w równaniu reakcji otrzymywania chloru z manganianu(VII) potasu.
Utleniacz:
Reduktor:

Zadanie 20. (2 pkt)

Podane tlenki wpisz do tabeli zgodnie z ich charakterem chemicznym.

CaO,SO

2

,NO,SO

3

,Na

2

O,MgO,NO

2

,N

2

O

5

,CO,CO

2

Charakter kwasowy

Charakter zasadowy

Charakter obojętny

Zadanie 21. (2 pkt)

Oceń, jak się zmieni szybkość reakcji: Fe + 2 HCl $ FeCl

2

+ H

2

, gdy:

a) użyjemy do niej mocno rozcieńczonego kwasu chlorowodorowego zamiast roztworu stężo-

nego;

b) podwyższymy temperaturę.

Zadanie 22. (2 pkt)

Oblicz, ile gramów siarczanu(VI) sodu należy odważyć i ile cm

3

wody należy odmierzyć, by

uzyskać 220 g nasyconego wodnego roztworu tej substancji w T = 25 °C, jeśli rozpuszczalność

tej soli w podanej temperaturze wynosi 28g/100g H

2

O.

W obliczeniach przyjmij, że gęstość wody wynosi 1 g/cm

3

. Wynik podaj z dokładnością do

trzechmiejscpoprzecinku.

Obliczenia:

Odpowiedź:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 8

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

9

Zadanie 23. (2 pkt)

Tabelazawierawartościtemperaturwrzenia(T

wrz

)itopnienia(T

top

)dlatrzechalkanówróżnią-

cychsięstopniemrozgałęzieniałańcuchawęglowego.

Nazwa alkanu

T

wrz

[°C]

T

top

[°C]

2-metylopentan

60

–154

2,3-dimetylobutan

58

–135

2,2-dimetylobutan

50

–98

Na podstawie podanych informacji sformułuj wnioski dotyczące zależności pomiędzy stop-

niem rozgałęzienia łańcucha węglowego a wartością temperatury topnienia i wrzenia dla

przedstawionych alkanów.

Zadanie 24. (2 pkt)

Określ, jakie typy reakcji (substytucji, addycji, eliminacji) stanowią podane równania reakcji.

+ H

2

I

II

III

IV

Ni

+ Zn

+ ZnCl

2

+ H

2

O

HO

+ Cl

2

+ HCl

H

3

C

CH

Cl

Cl

CH

2

H

3

C

CH

CH

2

FeCl

3

Cl

T

Al

2

O

3

ReakcjaI:
ReakcjaII:
ReakcjaIII:
ReakcjaIV:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 9

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

10

Zadanie 25. (2 pkt)

Zaproponuj metody odróżniania związków organicznych zestawionych w poszczególnych pod-

punktach.

a)

b)

c)

d)

H

3

C

H

3

C

C

O

H

3

C

H

3

C

CH

3

CH

3

H

2

C

CH

2

CH

HC

CH

2

H

2

C

CH

3

CH

3

CH

3

CH

2

H

3

C

CH

3

HC

CH

C

O

H

CH

3

CH

C

H

OH

O

a)

b)

c)

d)

H

3

C

H

3

C

C

O

H

3

C

H

3

C

CH

3

CH

3

H

2

C

CH

2

CH

HC

CH

2

H

2

C

CH

3

CH

3

CH

3

CH

2

H

3

C

CH

3

HC

CH

C

O

H

CH

3

CH

C

H

OH

O

a)
b)
c)
d)

Zadanie 26. (2 pkt)

Gęstośćparpewnegoalkenuwwarunkachnormalnychwynosi2,5g/dm

3

Wykorzystując ogólny wzór odpowiedniego szeregu homologicznego, wykonaj obliczenia i ustal

wzór sumaryczny tego związku.

Obliczenia:

Odpowiedź:

N5202_P2_pytania-glowny.indd 10

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

11

Zadanie 27. (2 pkt)

Aldehyd salicylowy to bezbarwna, oleista ciecz o aromatycznym zapachu, rozpuszczalna

walkoholuetylowymieterzedietylowym.Występujewroślinnycholejkacheterycznych,sto-

sowanyjestwprzemyśleperfumeryjnymdosyntezykumarynyorazdoprodukcjiniektórych

barwników.Poniżejprzedstawionowzórchemicznyaldehydusalicylowego.

C

o

H

OH

Przeanalizuj strukturę aldehydu salicylowego. Na tej podstawie określ, którym reakcjom ule-

ga ten związek. Wpisz do tabeli P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli zdanie jest fałszywe.

Zdanie

P

F

1.

ZwiązektendajepozytywnywynikpróbyTrommera.

2.

ZwiązektendajepozytywnywynikpróbyTollensa.

3.

AldehydsalicylowynieulegareakcjizroztworemNaOH.

4.

Związektenulegareakcjinitrowania.

Zadanie 28. (1 pkt)

Poniżej przedstawiono strukturę cytozyny – organicznego związku chemicznego, który jest

jednązzasadpirymidynowych,występującychwDNAiRNAjakoelementnukleozydów.

NH

2

o

N

2

1

Podaj nazwy systematyczne grup oznaczonych we wzorze numerami 1 i 2.
Grupa1:
Grupa2:

Zadanie 29. (1 pkt)

Poniżejpodanowzorydwóchaminokwasów:alaninyiglicyny.

Narysuj wzór dowolnego dipeptydu zbudowanego z tych dwóch aminokwasów.

alanina

H

3

C

NH

2

C

O

CH

OH

glicyna

H

2

N

C

O

CH

2

OH

N5202_P2_pytania-glowny.indd 11

2013-10-21 15:30:38

Chemia. Poziom podstawowy

Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

12

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

N5202_P2_pytania-glowny.indd 12

2013-10-21 15:30:38