BHP

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI

PRZY PRACY

WYPADKI

PRZY PRACY

2

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

Spis treści

Rodzaje wypadków .......................................................................................................................... 5
Okoliczności wypadków ................................................................................................................... 5

Autorzy

Krystyna Zakrzewska-Szczepańska

naczelnik wydziału w Departamencie Warunków

Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej

Małgorzata Kurowska

Departament Warunków Pracy

Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej

Konsultant

Ryszard Celeda

Przewodniczący Stowarzyszenia

Ochrony Pracy

Redakcja

Marek Kalman

Korekta

Zespół

CBP 329 ISBN 978-83-269-0012-9

Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2010

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a,

www.wip.pl

tel. [phone], faks 0 22 617 60 10

Praktyczny raport „Wypadki przy pracy” chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów opubli-

kowanych w raporcie „Wypadki przy pracy” – bez zgody wydawcy – jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy

cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Niniejszy raport został przygotowany z zachowaniem

najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia. Zaproponowane

w raporcie „Wypadki przy pracy” wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zasto-

sowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane

rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych.

W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych

w raporcie „Wypadki przy pracy” wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

3

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

Stworzenie zgodnych z przepisami bhp warunków pracy nie wyklucza możliwości wystąpienia

wypadku przy pracy. Dlatego zwróćcie Państwo szczególną uwagę właśnie na to zagadnienie.

Dzięki tej wiedzy będzie Wam łatwiej odróżnić wypadek przy pracy od innych wypadków, czy

uznać dane zdarzenie za wypadek przy pracy.

Z tego tekstu dowiecie się Państwo:

•

Kiedy macie do czynienia z wypadkiem przy pracy?

•

W jakich okolicznościach można uznać nieszczęśliwe zdarzenie za śmiertelny wypadek przy pracy?

•

Jak rozumieć nagłość zdarzenia będącego wypadkiem przy pracy?

•

Jakie warunki należy spełnić, aby uznać wypadek przy pracy za ciężki?

•

Czy wypadek nietrzeźwego pracownika można zakwalifikować jako wypadek przy pracy?

•

Na czym polega ciężkie uszkodzenie ciała pracownika w wyniku wypadku przy pracy?

Pojęcie wypadku przy pracy

Aby zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy, musi spełniać jednocześnie następujące

warunki:

•

nagłość,

•

wywołanie przyczyną zewnętrzną,

•

związanie z pracą,

•

powodować uraz lub śmierć.

Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy

Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy jest uzależnione od faktu, czy osoba, która mu uległa, jest

pracownikiem, czyli osobą zatrudnioną na podstawie:

•

umowy o pracę,

•

powołania,

•

wyboru,

•

mianowania,

•

spółdzielczej umowy o pracę

(art. 2 Kodeksu pracy, dalej: kp).

Ponadto, aby zdarzenie było uznane za wypadek przy pracy, musi pozostawać w związku z pracą,

czyli nastąpić:

•

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń prze-

łożonych

•

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy

(nawet bez polecenia),

•

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą praco-

dawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (art. 3 ust. 1 usta-

wy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych – Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322, dalej: ustawa wypadkowa).

Wypadki BHP

Najnowsze zmiany w przepisach

Jak przeprowadzić postępowanie?

www.aktualnoscibhp.pl

4

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

Wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy

Obecnie na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych

w ustawie wypadkowej, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

•

w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek

•

spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywa-

niem powierzonych mu zadań,

•

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,

•

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe

(art. 3 ust. 2 ustawy wypadkowej).

Za wypadek przy pracy uznaje się również zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną powo-

dujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

•

uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,

•

wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary po-

zbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

•

pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie,

•

odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub w miejscu pracy przez

osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawo-

dowego na podstawie skierowania wydanego przez powiatpowy urząd pracy bądź inny kierujący

podmiot,

•

wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz

przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o syste-

mie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni,

•

wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie

usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

•

współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umo-

wy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące

zlecenia,

•

wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozu-

mieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

•

wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności

pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

•

wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzo-

nymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,

•

odbywania służby zastępczej,

•

nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,

•

wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie

usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umo-

wy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym dana osoba pozostaje

w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy,

z którym pozostaje w stosunku pracy,

•

pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

Ocena ryzyka zawodowego

Jak zarządzać ryzykiem

Sprawdź numer bezpłatny

www.aktualnoscibhp.pl

5

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

Rodzaje wypadków

Śmiertelny wypadek przy pracy

Wypadek przy pracy uznaje się za śmiertelny, gdy w jego wyniku pracownik zmarł w okresie nieprze-

kraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej).

Ciężki wypadek przy pracy

Ciężki wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała pra-

cownika, tj.:

•

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,

•

inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu,

•

choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu,

•

trwała choroba psychiczna,

•

całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,

•

trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała

(art. 3 ust. 5 ustawy wypadkowej).

Zbiorowy wypadek przy pracy

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się natomiast wypadek, któremu w wyniku tego samego

zdarzenia uległy co najmniej 2 osoby (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej).

Okoliczności wypadków

Aby nieszczęśliwe zdarzenie uznać za wypadek przy pracy, musi wystąpić w określonych okolicznościach

i warunkach . Warunki te przedstawiamy Państwu poniżej.

Nagłość zdarzenia

Nagłość nie budzi wątpliwości w sytuacji wystąpienia takich zdarzeń, jak np.:

•

upadek z wysokości,

•

skaleczenie,

•

przewrócenie,

•

uderzenie spadającymi przedmiotami itp.

Wątpliwości mogą wystąpić, dopiero gdy oceniacie Państwo zdarzenie spowodowane działaniem

np. czynników chemicznych lub termicznych. Uważa się, że zdarzenie jest nagłe wtedy, gdy trwa nie

dłużej, niż wynosi czas jednej dniówki roboczej. Nie zawsze nagłe zdarzenie musi oznaczać jednocześnie

zdarzenie jednorazowe, krótkie czy też gwałtowne./ramka

PRZYKŁAD

1. Pracownik magazynu wielokrotnie w ciągu zmiany roboczej podnosił ładunki o znacznym ciężarze,

skarżąc się przy tym na ból w plecach. Po kolejnym podniesieniu ładunku wypadł mu dysk z krę-

gosłupa. Taki ciąg wydarzeń spowodował uraz, który należy uznać za wypadek przy pracy. Istnieje

również prawdopodobieństwo wystąpienia przypadku w którym samo zdarzenie będące przyczyną

wypadku trwa dłużej, a skutek występuje nagle.

6

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

PRZYKŁAD

2. Udar cieplny, spowodowany dłuższym wykonywaniem pracy w wysokiej temperaturze, następuje

w sposób nagły. Jednak jego przyczyna (działanie wysokiej temperatury) jest rozciągnięta

w czasie. Mimo tej rozciągłości zdarzenie to należy uznać za wypadek przy pracy. Nagłość nie

musi oznaczać, że uszczerbek na zdrowiu powstaje natychmiast po wystąpieniu samej przyczyny

zewnętrznej (w powyższym przykładzie jest to działanie wysokiej temperatury). Między działa-

niem tej przyczyny a wystąpieniem uszczerbku (w powyższym przykładzie jest to udar cieplny)

może upłynąć pewien czas.

Przyczyna zewnętrzna

Zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników

zewnętrznych (przyczyny zewnętrznej), takich jak:

•

działanie wysokich temperatur (np. oparzenia i odmrożenia),

•

działanie elementów ruchomych maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi pracy,

•

działanie energii elektrycznej,

•

działanie substancji chemicznych,

•

wysiłek fizyczny,

•

praca na poziomie różnym od zerowego itp.

PRZYKŁAD

Pracownik na placu budowy został uderzony belką przenoszoną za pomocą żurawia, w wyniku czego

doznał rozległych urazów głowy. Zdarzenie to wystąpiło wskutek działania przyczyny zewnętrznej

(uszczerbek na zdrowiu pracownika został spowodowany uderzeniem belki).

Przeżycie wewnętrzne

Przeżycie wewnętrzne możecie Państwo uznać także za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy.

Dzieje się tak, gdy stan emocjonalny pracownika został wywołany okolicznościami nietypowymi dla

wykonywania przez niego pracy.

„Przeżycie wewnętrzne (uraz psychiczny) w postaci emocji o znacznym nasileniu, wywołujące nega-

tywne skutki w organizmie pracownika, może być uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku w ro-

zumieniu art. 6 ust. 1 (...) [ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy

i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 z późn. zm.)], jeżeli zostało wywołane nie

przez pracownika, lecz powstało wskutek okoliczności nietypowych dla normalnych stosunków pra-

cowniczych”.

Wyrok SN z 23 stycznia 1986 r., II PR 1/86, PiZS 1986/8/74.

Wysiłek fizyczny

Przyczynę zewnętrzną jest również wysiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy, na przykład

dźwignięcie ciężaru. Jest tak nawet wtedy, gdy określony wysiłek fizyczny nie przekracza dopuszczal-

nych norm.

„Pojęcie nadmiernego wysiłku fizycznego nie jest pojęciem abstrakcyjnym, które odnosi się do jakie-

goś nie sprecyzowanego bliżej stopnia ogólnej odporności organizmu ludzkiego, lecz musi być

7

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

odnoszone do konkretnych możliwości fizycznych i psychicznych danego pracownika. Nie ma więc

przeszkód do przyjęcia, iż dla konkretnej osoby wykonywanie pracy w normalnych warunkach mogło

stanowić nadmierny wysiłek”.

Wyrok SN z 9 lipca 1991 r., II PRN 3/91, OSP 1992/11/263.

Potkniecie i omdlenie

Przyczyna zewnętrzna zachodzi także wówczas, gdy pracownik doznał urazu np. na skutek potknięcia

się lub omdlenia wywołanego czynnikiem zewnętrznym.

Zawał

Przyczyna zewnętrzna pozostająca w związku z pracą może przyspieszyć przebieg procesów choro-

bowych. Dlatego niewykluczone jest uznanie zawału serca za wypadek przy pracy, jeżeli wykazany

zostanie związek między pracą a tym zdarzeniem.

„Zawał serca może być uznany za wypadek przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 (...) [ustawy z 12

czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983

r. nr 30 poz. 144 z późn. zm.)], jeżeli został spowodowany silnym przeżyciem psychicznym pracow-

nika wskutek nawarstwiania się szczególnie krzywdzących okoliczności mających związek z pracą”.

Wyrok SN z 12 grudnia 1979 r., III PRN 53/79, SP 1980/10/33.

„Przy ocenie nadmiernego wysiłku jako przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy należy mieć na

uwadze nie tylko rodzaj wykonywanych czynności, ale także warunki i okoliczności, w których czyn-

ności te są wykonywane”.

Wyrok SN z 8 listopada 1994 r., II PRN 7/94, OSN nr 1995/9/108.

Przyczyna zewnętrzna jest koniecznym warunkiem uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. W przy-

padku gdy niezdolność do pracy nastąpiła wyłącznie na skutek działania czynników wewnętrznych,

to nie macie Państwo do czynienia z wypadkiem przy pracy (np. choroba samoistna, rozległy zawał

serca spowodowany ciągłym nadużywaniem alkoholu).

Udział osób trzecich

Przyczyną zewnętrzną jest również działanie innych osób (niezależnie od tego, czy ma ono charakter

celowy, czy niecelowy), które powoduje szkodliwe dla życia lub zdrowia pracownika następstwa.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony w firmie na stanowisku spawacza został napadnięty i pobity. Ponieważ miało

to miejsce w czasie wykonywania przez niego pracy na rzecz i terenie zakładu pracy oraz zostało wy-

wołane przyczyną zewnętrzną w postaci działania osób trzecich, to napad ten powinniście Państwo

uznać za wypadek przy pracy.

„Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w zakła-

dzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do ich wykonywania jest z reguły wystarczającą prze-

słanką do uznania, że zdarzenie to nastąpiło w związku przyczynowym z pracą według art. 6 ust. 1

(...) [ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-

8

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

wych (Dz.U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 z późn. zm.)]. Pobicie pracownika na terenie zakładu pracy lub

w miejscu wyznaczonym do wykonywania zleconych czynności pracowniczych, w których znalazł się

przypadkowo, podczas wykonywania czynności sprzecznych z istotą i celem zleconej mu pracy nie

pozostaje w związku z jego obowiązkami pracowniczymi, nie jest więc wypadkiem przy pracy, zwłaszcza

wtedy, gdy zostało spowodowane wyłącznie oczywiście niewłaściwym zachowaniem się pobitego”

Wyrok SN z 11 sierpnia 1978 r., III PRN 25/78, OSNCP 1979/3/57.

Związek z pracą

Czas i miejsce pracy

Związek między wypadkiem a pracą zachodzi, gdy zdarzenie ma miejsce w czasie i w miejscu pracy.

Sama praca nie musi być bezpośrednią przyczyną wystąpienia uszczerbku na zdrowiu pracownika.

Jeśli pracownik w czasie i w miejscu pracy został na przykład pobity, nawet jeżeli przyczyny pobicia

miały charakter osobisty, macie Państwo do czynienia z wypadkiem przy pracy.

Zwróćcie Państwo uwagę na sytuację w której mimo faktu, iż wypadek pracownika zdarzył się w cza-

sie i miejscu pracy, nie będzie on uznany za wypadek przy pracy.

PRZYKŁAD

Pracownik złamał rękę podczas kradzieży własności pracodawcy – firmowego samochodu dostaw-

czego. Nie możecie Państwo uznać tego zdarzenia za wypadek przy pracy. Fakt, że nastąpiło ono

w czasie i miejscu pracy, nie ma tutaj znaczenia, ponieważ działanie pracownika było sprzeczne

z prawem oraz z celem jego zatrudnienia, a praca, niestety, stanowiła jedynie okazję do dokonania

przestępstwa.

Zerwanie związku z pracą

Zerwanie związku z pracą następuje wówczas, gdy pracownik wykonuje czynności należące do jego

sfery prywatnej. O zerwaniu związku z pracą nie ma natomiast mowy wtedy, gdy pracownik korzy-

sta z przysługującej mu przerwy w pracy.

Wypadek pracownika nietrzeźwego

Nie przerywa związku z pracą fakt, że wypadek pracownika nastąpił wskutek nieprzestrzegania przez

niego przepisów bhp, a w szczególności wskutek jego stanu nietrzeźwości. W takim przypadku

poszkodowany pracownik może nie otrzymać świadczeń przewidzianych w ustawie wypadkowej,

jednak nie przekreśla to możliwości uznania tego zdarzenia za wypadek przy pracy.

„Stan nietrzeźwości świadczy o naruszeniu dyscypliny pracy i uzasadnia wyciągnięcie stosownych

konsekwencji, włącznie do rozwiązania umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym z powodu

ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, nie stanowi natomiast zerwania więzi z pracą”.

Wyrok SN z 30 stycznia 1985 r., II PRN 20/85, PiZ 1986/9/74.

9

www.AktualnosciBHP.pl

WYPADKI PRZY PRACY

Więcej na temat wypadków przy pracy

znajdziesz w Świecie BHP, pierwszej publikacji bhp

o pogłebionym poziomie merytorycznym.

www.swiat-bhp.pl

Wejdź na wyższy poziom bhp!