Jerzy R Nowak Przemilczane Zbrodnie

Prof. dr hab. Jerzy Robert Nowak

PRZEMILCZANE ZBRODNIE

Antypolska dywersja

Oslawiony pozew 11 Zydów amerykanskich przeciw Polsce byl tylko kulminacja wzmagajacej sie od
kilkunastu lat fali antypolonizmu. Coraz donosniej obrzuca sie Polaków najobrzydliwszymi kalumniami,
na czele z zarzutami, ze bylismy jakoby wspólnikami Hitlera w mordowaniu Zydów. A tymczasem
coraz bardziej zagluszana jest prawda o polskiej martyrologii, o polskim holocauscie, który pochlonal
przynajmniej 4,5 miliona Polaków (lacznie z minimum okolo póltora miliona naszych rodaków, którzy
stracili zycie na skutek sowieckich represji). Byli oni ofiarami zapomnianego pierwszego holocaustu lat
1939-1941, który zdziesiatkowal przede wszystkim Polaków, zbrodniczego holocaustu urzadzonego
przez Sowietów.

Przemilczany polski holocaust

Przez 45 lat, od 1944 do 1989 roku w Kraju - w warunkach uzaleznienia od Sowietów calkowicie
milczano o tych zbrodniach sowieckich na Polakach. Po 1989 roku zas postepy w ujawnianiu
antypolskich zbrodni sa ciagle az nazbyt skromne ze wzgledu na panowanie w przewazajacej czesci
mediów i wydawnictw dawnych chwalców sowietyzmu, którym niewygodne jest pokazywanie, ze
zbrodnie sowieckie przewyzszaly calkowicie zbrodnie nazizmu (vide np. manipulacje Krystyny
Kersten, która nawet teraz we wstepie do Czarnej ksiegi komunizmu próbuje jeszcze oslabiac
wymowe tej ksiazki, demaskujacej zbrodnie komunizmu (przypomnimy, ze nawet skrajnie
tendencyjny, antypolski autor zydowski Jan Tomasz Gross przyznawal w Revolution from Abroad
(Princeton 1988, s. 229), ze w pierwszych dwóch latach okupacji (1939-1941) Sowieci zabili lub
doprowadzili do smierci trzy lub cztery razy wiecej ludzi niz nazisci z ludnosci liczacej polowe tej, która
znalazla sie pod niemiecka jurysdykcja. Gross ocenia na 120 tysiecy liczbe zamordowanych przez
nazistów ofiar: Polaków i Zydów w ciagu pierwszych dwóch lat okupacji niemieckiej, a wiec przed
rozpoczeciem przez Niemców masowego wyniszczania ludnosci zydowskiej i polskiej. Wedlug
Normana Daviesa, Sowieci zabili w ciagu tych dwóch lat, tj. do czasu amnestii dla Polaków w 1941
roku, prawie siedmiokrotnie wiecej osób niz Niemcy, bo az 750 tysiecy (por. N. Davies: God's
Playground, Oxford 1983, t. 2, s. 451). Ogromna czesc z tych 750 tysiecy osób stanowili Polacy,
wymordowani lub doprowadzeni do smierci przez wyniszczenie na Syberii. Wedlug niektórych ocen,
nawet te dane Daviesa moga byc zanizone, bo juz w pierwszych dwóch latach okupacji sowieckiej
zamordowano lub doprowadzono do smierci ponad milion obywateli polskich, w ogromnej czesci
Polaków.

W kazdym przypadku, nawet przy przyjeciu za podstawe najbardziej zanizonej liczby sowieckich ofiar,
która podaje Gross, nie ulega watpliwosci, ze holocaust polski w pierwszych dwóch latach okupacji
ziem polskich przez obu najezdzców byl kilkakrotnie wiekszy od holocaustu zydowskiego. Nie ulega
przy tym watpliwosci, ze mordowanie setek tysiecy Polaków i mordercze deportacje ponad póltora
miliona Polaków na Syberie mialy jednoznacznie charakter zbrodniczych czystek etnicznych. Jakze

wymowna pod tym wzgledem byla informacja podana przez historyka Tadeusza Gasztolda w
odniesieniu do masowej wywózki Polaków na Sybir 9 lutego 1940 roku: Wsród wysiedlonych znalazla
sie rodzina gajowego z Plisy II, Aleksandra Grzyba. W przeczuciu najgorszego - bylo 40 stopni ponizej
zera - Grzybowie, korzystajac z nieuwagi straznika, oddali swoje pólroczne dziecko krewnej Janinie
Koszarowej. Fakt ten ujawniono i kazano przywiezc na stacje dziecko. Dygnitarz sowiecki stwierdzil -
cytuje z pamieci: nie chodzi tu o to czy inne dziecko, lecz o zasade. Wszyscy Polacy beda wysiedleni
z tego kraju, a na ich miejsce przyjda ludzie radzieccy (cyt. za Spoleczenstwo bialoruskie, litewskie i
polskie na ziemiach pólnocno-wschodniej II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, pod red. M.
Gizejewskiej i T. Strzembosza, Warszawa 1995, s. 206).

Dlaczego informacji o tym pierwszym - polskim holocauscie nie podejmuje sie duzo donosniej w
naszej publicystyce i w pracach naukowych historyków, a w szczególnosci w publikacjach
adresowanych do zagranicznych czytelników? Dodajmy przy tym jeszcze tak dlugo przemilczane
informacje o zbrodniach sowieckich, stanowiacych swoisty wstep do polskiego holocaustu po wrzesniu
1939 roku, to jest wymordowanie przez Sowietów ponad trzysta tysiecy Polaków w ramach wielkiej,
antypolskiej czystki etnicznej lat 1937-1938. Wedlug Mikolaja Iwanowa, autora tak waznej, a wciaz za
malo naglosnionej ksiazki Pierwszy naród ukarany, straty liczacej prawie 1 200 000 Polaków w okresie
miedzywojennym spolecznosci polskiej w ZSRR siegnely okolo 30 proc. calej liczby tamtejszych
Polaków (por. M. Iwanow: Pierwszy naród ukarany. Polacy w Zwiazku Radzieckim 1921-1939,
Warszawa 1991, s. 8 i 377).

Dodajmy wiec razem te liczby z lat 1937-1938 i z lat 1939-1941. Dlaczego tak niewiele pisze sie o
tych zbrodniach i rozmiarach polskiej martyrologii? Co robia polscy historycy czasów
najnowszych, czy nie widza, ze niepodejmowanie tych spraw, nielikwidowanie tak ponurych
"bialych plam" obciaza ich sumienia jako naukowców i jako Polaków? Co zrobila w tej sprawie
po 1989 roku Komisja Badania Zbrodni nad Narodem Polskim? Dlaczego nie zwrócila sie z
szerszym apelem do spoleczenstwa o nadsylanie relacji z przemilczanych dotad zbrodni
popelnionych przez Sowietów na narodzie polskim w czasie wojny? I o nadeslanie relacji o
konkretnych wykonawcach tych zbrodni - zbrodniarzach pochodzenia rosyjskiego,
ukrainskiego, bialoruskiego i zydowskiego?

Profesor Ryszard Szawlowski w trzech wydaniach swej znakomitej ksiazki Wojna polsko-sowiecka
1939 skupil sie na przedstawieniu przemilczanych zbrodni ukrainskich i bialoruskich na Polakach w
latach 1939-1941.

Zaczynajacy sie w dzisiejszej "Naszej Polsce" cykl tekstów pt. Przemilczane zbrodnie stanowi
przystosowana do wymogów tygodnika wersje mojej najnowszej ksiazki o tym samym tytule, majacej
pokazac zbrodnicze skutki zdrady Polski przez wielka czesc Zydów na Kresach Wschodnich. I
konkretne przejawy tej zdrady, od antypolskiej dywersji poprzez fetowanie sowieckich najezdzców,
przyklady mordowania Polaków przez zbolszewizowanych Zydów, ogromna fale smiercionosnych
donosów, która miedzy innymi znacznie powiekszyla liste katynska, "pomocy" w deportowaniu wielkiej
rzeszy Polaków itp.

Dlaczego Zydzi nie potepili tej zdrady?

Przypomnijmy, ze jeszcze 11 czerwca 1942 roku general Sikorski zapytywal w odrecznej depeszy,
odpowiadajacej na oswiadczenie przedstawicieli Agencji Zydowskiej - Izaaka Grünbauma i Emila
Schmoraka: Dlaczego (...) dotad oficjalne kola zydowskie nie potepily jawnej zdrady i innych
zbrodni, jakich sie wobec Polski i polskich obywateli dopuszczali przez caly czas okupacji
sowieckiej (cyt. za K. Kersten: Polacy, Zydzi, komunizm, Warszawa 1992, s. 32-33). Postulat
generala Sikorskiego okazal sie, niestety, tylko poboznym zyczeniem. Oficjalne kola zydowskie nie
tylko nie zdobyly sie na potepienie tej ohydnej, jawnej zdrady i innych zbrodni wobec Polski, ale coraz
czesciej posuwaly sie w pózniejszych latach do jawnego szkalowania tak umeczonej i zdradzonej
przez Aliantów Polski.

"Tanczyli na grobie Polski"

Przypomnijmy w kontekscie tamtych zbrodni zydowskich uwagi rzetelnego historyka z zewnatrz,
najslynniejszego dzis zagranicznego badacza dziejów Polski - Normana Daviesa. W polemice z
antypolskim zydowskim publicysta Abrahamem Brumbergiem Davies pisal, powolujac sie na mnóstwo
pamietników i relacje tysiecy zyjacych na Zachodzie tych, którzy przezyli, iz: Wsród kolaborantów i

donosicieli, jak i personelu sowieckiej policji bezpieczenstwa, w owym czasie byl szokujaco wysoki
procent Zydów (...). Z perspektywy emocjonalnej wielu Polaków, Zydów widziano jako tanczacych na
grobie Polski (por. N. Davies: An Exchange, "The New York Review of Books", 9 kwietnia 1987 r.).

Udzial Zydów w antypolskiej dywersji zbrojnej

Tendencyjni historycy zydowscy i skrajnie filosemiccy, piszac o postawie Zydów na Kresach we
wrzesniu 1939 roku, gotowi sa przyznawac glównie to, ze czesc Zydów witala entuzjastycznie wojska
sowieckie, budowala dla nich bramy triumfalne czy nawet calowala w ekstazie sowieckie czolgi.
Wszystko to jednak jest przez tych historyków prosto tlumaczone, iz chodzilo glównie o radosc z
uratowania przed wejsciem pod niszczace dla Zydów panowanie Niemiec hitlerowskich, a wiec radosc
z uwolnienia przed grozba zaglady. W rzeczywistosci ogromna czesc Zydów we wrzesniu 1939 roku
nie odczuwala jeszcze takiej grozby, a i same Niemcy hitlerowskie jeszcze wtedy nie podjely decyzji w
tej sprawie.

Glównym celem tego typu usprawiedliwien fetowania Sowietów przez wielka czesc Zydów na
Kresach jest stworzenie wrazenia, ze bylo ono spowodowane wylacznie strachem przed
Niemcami, a nie zdrada Polski i zajadla wrogoscia do niej. Dlatego tendencyjni historycy od
Korca i Engela po Kerstenowa i Zbikowskiego tak starannie próbuja przemilczec najbardziej
kompromitujace postawe Zydów wobec Sowietów fakty, a zwlaszcza czynny udzial znacznej
czesci Zydów w otwartej zbrojnej dywersji wobec Polski. Dywersji, która byla szczególnie
haniebna. Chodzilo bowiem o podstepny, zdradziecki atak na wykrwawione juz w walkach przeciwko
najezdzczym wojskom hitlerowskim wojska polskie. Zbrojne grupy zydowskich dywersantów, atakujac
Polaków, splamily sie atakiem na pierwsze w drugiej wojnie swiatowej wojska stawiajace czynny opór
ludobójczemu, nazistowskiemu najezdzcy. Dodajmy, ze zbrojne zydowskie wystapienia przeciwko
wojskom polskim nie mialy charakteru odosobnionego. Doszlo do nich poza najgrozniejsza
zydowska rebelia komunistyczna w Grodnie, miedzy innymi w Skidlu, Zborowie, Lubomli,
Kolomyi, Rozyszczach, Izbicy, Stiepaniu, Byteniu i Uscilugu.

Antypolska dywersja zydowska w Grodnie

Szczególnie grozna dywersja zbrojna przeciwko wojskom polskim byla zydowska ruchawka w
Grodnie. Pod wzgledem skali wydarzen i zagrozenia dla wojsk polskich mozna by ja
porównywac z dywersja niemiecka w Bydgoszczy, tyle ze jest dotad prawie zupelnie nie
uwzgledniana w syntetycznych opracowaniach historii Polski w drugiej wojnie swiatowej i w
podrecznikach. A byl to niezwykle wymowny przyklad zdradzieckiego zachowania sie wobec Polski
ze strony czesci mniejszosci narodowej, opartego na zmasowanych atakach "zza wegla" na walczace
w obronie Ojczyzny wojsko polskie. Dodajmy, ze podobnie jak w Bydgoszczy Polacy w Grodnie
bardzo ciezko zaplacili za stlumienie antypolskiej rebelii - przez cale tygodnie, a nawet miesiace,
trwaly wylapywania polskich obronców Grodna, przy ogromnie aktywnej pomocy zbolszewizowanych
Zydów-donosicieli.

Profesor Ryszard Szawlowski tak pisal w swej monografii wojny polsko-sowieckiej 1939 roku o
zagrozeniu dla Polaków stworzonym przez dywersje Zydów-komunistów w Grodnie: Nim jeszcze
nastapila obrona Grodna przed wojskami sowieckimi, wybuchla w miescie zakrojona na szeroka skale
dywersja komunistycznej "V kolumny". Zlozona byla ona prawie wylacznie z miejscowych Zydów,
którzy, jak juz wspomnielismy, stanowili w 1939 roku polowe ludnosci miasta. Wsród Zydów tych
istnial silny odlam probolszewicki. Wielu z nich zywilo zreszta niechec czy wrecz nienawisc do
Polaków i do Polski "w ogóle"; natomiast Rosja - kazda Rosja - niektórym z nich imponowala (stad na
przyklad praktykowane przez duza czesc burzuazji zydowskiej na Kresach Wschodnich nieraz nawet
demonstracyjne mówienie po rosyjsku).

W kazdym razie od 17 wrzesnia 1939 czesc ludnosci zydowskiej na Kresach entuzjastycznie witala
wojska sowieckie, masowo zapelniala szeregi tworzonej przez okupantów "milicji ludowej",
denuncjowala i aresztowala licznych Polaków. Istnieja na ten temat setki czy wrecz tysiace swiadectw.
Najbardziej "bojowy" okazal sie jednak ów odlam komunistyczny w Grodnie, który doprowadzil tam do
jakiegos na mala skale powstania.

Naszemu wojsku, policji, a nawet uzytej czesciowo strazy pozarnej (dla zwalczania dywersantów
strzelajacych ze strychów wiekszych domów) udalo sie w duzym stopniu te dywersje zlikwidowac (por.
R. Szawlowski: Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 106-107).

Jan Sieminski, harcerz walczacy w obronie Grodna we wrzesniu 1939 roku, tak wspominal ówczesne
dramatyczne wydarzenia: Póznym wieczorem z 18 na 19 wrzesnia 1939 roku w miescie wybuchla
gwaltowna strzelanina zorganizowana przez komunistów, glównie Zydów i nacjonalistów
bialoruskich. Inicjatorami tej rebelii byli najprawdopodobniej tajni wspólpracownicy
stalinowskiego NKWD. Potwierdzaja to fakty, ze w pierwszych czolgach, atakujacych nazajutrz
miasto, znajdowali sie grodzienscy Zydzi, którzy uciekli do Rosji Radzieckiej przed wybuchem
drugiej wojny swiatowej. Widziano: Aleksandrowicza, Lipszyca, Margulisa i innych. Wskazywali oni
zalogom czolgów strategiczne punkty w miescie. Kwestii tej dotychczas nie udalo sie wyjasnic, gdyz
radzieckie archiwa wojenne pozostaja szczelnie zamkniete.

Ten nocy rebelianci z bronia dluga i krótka atakowali rodziny inteligencji polskiej, urzedników, a nawet
zolnierzy w pobliskich miasteczkach: w Skidlu, Lunnie, Jeziorach i innych. Z rozkazu plka B.
Adamowicza, przy wspólpracy wiceprezydenta miasta Romana Sawickiego - rebelie w miescie
stlumiono (por. J. Sieminski: Grodno walczace. Wspomnienia harcerza, Bialystok 1992, s. 51).

Zdradzieckie strzaly zza wegla

Relacje z tamtych lat dowodza, ze zydowscy dywersanci uciekali sie do zdradzieckich strzalów
z ukrycia nie tylko do wojsk polskich, ale w ogóle do ludnosci cywilnej, chcac wywolac
zamieszanie i panike.

Rotmistrz Narcyz Lopianowski, dowódca 2. szwadronu 101. Pulku Ulanów walczacego w obronie
przed bolszewikami we wrzesniu 1939 roku wspominal: Podczas tych ciezkich chwil, najbardziej
nieprzyjemne bylo zachowanie sie grup zlozonych prawie wylacznie z miejscowych Zydów.
Szczególniej utkwila mi w pamieci ulica Dominikanska, gdzie strzaly padaly nie tylko z broni recznej,
lecz i z rkm, ustawionego na dachu, oraz granatów recznych, rzucanych z okien domów (cyt. za R.
Szawlowski: Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 2, s. 80).

Halina Araszkiewicz - we wrzesniu 1939 roku uczennica szkoly w Grodnie relacjonowala po latach -
w 1984 roku: Po poludniu poszlysmy z ciocia, zeby cos za to kupic. Az tu na ul. Brygidzkiej zaczeto
strzelac. Patrzymy, na balkonach Zydzi z czerwonymi opaskami strzelaja po ulicy do ludzi (...). Kolo
domu ktos powiedzial, ze Zwiazek Radziecki przekroczyl nasze granice (cyt. za: R. Szawlowski,
op.cit., t. 2, s. 191).

Brunon Hlebowicz, ówczesny nauczyciel i dzialacz harcerski w Grodnie, uczestnik obrony miasta,
wspominal po latach w relacji o tamtym okresie: Juz wiedzielismy, ze poprzedniej nocy wybuchla
rebelia komunistyczno-zydowska. Strzelano do policji, strzelano do zolnierzy, do pojedynczych osób,
ale bunt zlikwidowano zarówno w samym miescie Grodnie, jak i w miasteczkach takich, jak Ostryna
czy Jeziory, jak Indura (cyt. za R. Szawlowski: op.cit., t. 2, s. 58).

Odwet skomunizowanych Zydów

Wojskom polskim, jak to juz wczesniej podalem, udalo sie rozbic komunistyczna zbrojna
rebelie w Grodnie. Schwytanych z bronia w reku antypolskich dywersantów rozstrzelano
zgodnie z regulami wojennymi. Spowodowalo to pózniej zwielokrotniony zmasowany odwet
sowiecki, w oparciu o donosy zydowskich informatorów, na wszystkich, których uznano za
uczestników polskiej obrony Grodna. Jak pisal profesor Tomasz Strzembosz: Po zajeciu Grodna
rozpoczely sie represje wymierzone glównie przeciwko mlodziezy, przy pomocy zreszta tych samych
dywersantów. Kim oni byli? Wedlug jednoglosnej opinii, zarówno mieszkanców Grodna, jak jego
obronców (w tym takze policjantów i zolnierzy scierajacych sie z dywersantami), byli to Zydzi,
zapewne w wiekszosci mieszkancy tego miasta. Uzbrojeni byli w karabiny (a nawet bron maszynowa),
w czesci uzyskane z magazynów wojskowych, które otwarto dla cywilów - obronców (por. T.
Strzembosz: Rewolucja na postronku (2), "Tygodnik Solidarnosc", 1998, nr 9).

W toku sowieckich represji w Grodnie doszlo do rozlicznych przypadków rozstrzeliwania
wzietych do niewoli zolnierzy i oficerów polskich, a takze aresztowanych przez Sowietów
cywili, zwlaszcza harcerzy i gimnazjalistów. Jak pisal profesor Ryszard Szawlowski: Najgorsze byly
pierwsze dni po opanowaniu miasta przez Sowietów. Ludzie, w szczególnosci mlodziez, byli
rewidowani, i jesli na przyklad znaleziono nawet maly nozyk u chlopaka - rozstrzeliwano go na

miejscu. Podobno na placu przed Fara lezal caly wal z cial ludzi w ten sposób pomordowanych (por.
R. Szawlowski, op.cit., t. 1, s. 363-364).

Brutalne represje sowieckie objely w pierwszych tygodniach po zdobyciu Grodna nie tylko
polskich mieszkanców tego miasta, ale Polaków z calego powiatu regionu grodzienskiego.
Profesor Ryszard Szawlowski pisal o licznych zbrodniach popelnionych w tych dniach i tygodniach
w powiatach regionu grodzienskiego. Dokonywane one byly przez samych Sowietów oraz - z
blogoslawienstwem sowieckim - przez komunistów bialoruskich i zydowskich. Podobno bolszewicy
dali wówczas miejscowym komunistom dwa tygodnie dla swobodnego mordowania tzw. wrogów
klasowych w kazdym razie w regionach wiejskich. W bogato udokumentowanej ksiazce Juliana
Siedleckiego o losach Polaków w ZSRR czytamy, iz: Terror objal caly powiat grodzienski i dalsze
okolice: uczestniczyli komunisci bialoruscy i zydowscy (por. J. Siedlecki: Losy Polaków w ZSRR w
latach 1939-1986, Londyn 1988, s. 33).

Antypolska ruchawka w Stiepani

Czeslaw Piotrowski opisal we wspomnieniach z 1939 roku przebieg antypolskiej ruchawki z udzialem
Ukrainców i Zydów w Stiepaniu na Wolyniu, stwierdzajac miedzy innymi: Natomiast najtragiczniejszy
wyraz miala akcja swego rodzaju "powstania ukrainskiego" w Stepaniu na wiadomosc o przekroczeniu
w dniu 17 wrzesnia przez wojska radzieckie granicy polskiej. Zjawili sie tam nagle jacys "dywersanci",
wyszli z "podziemia" uzbrojeni Ukraincy i kilku Zydów, którzy w sposób brutalny aresztowali
kilkudziesieciu Polaków pelniacych rózne funkcje w Stepaniu i zamkneli ich na posterunku policji w
budynku gminy (dawne koszary). (...) Tymczasem kawalerzysci ze szwadronu KOP "Bystrzyca"
przeprawili sie przez Horyn, kilka kilometrów w góre rzeki od Stepania, i podeszli od tylu do
dywersantów, znajdujacych sie na pozycjach w miasteczku. Bylo to dla nich kompletnym
zaskoczeniem. Rozegrala sie krótka walka. Kilku dywersantów zginelo, kilkunastu zostalo rannych. 65
zostalo schwytanych i aresztowanych, czesc zas uciekla z bronia i ukryla sie w Stepaniu oraz okolicy.

Wsród zolnierzy KOP bylo równiez kilku zabitych i kilkunastu rannych. (...) Uzbrojona grupa stawiajaca
opór w Stepaniu skladala sie ze skierowanych z zewnatrz faktycznych dywersantów sowieckich, jako
prowodyrów, oraz miejscowych Ukrainców i Zydów o antypolskim nastawieniu (por. C. Piotrowski:
Krwawe zniwa. Za Styrem, Horyniem i Slucza. Wspomnienia z rodzinnych stron z czasów okupacji,
Warszawa 1995, s. 34-35).

Pare dni pózniej po opanowaniu Stepania przez wojska sowieckie w Hucie Stepanskiej
powstala samozwancza czerwona milicja, w sklad której weszlo czterech Ukrainców z
miejscowych osiedli i dwóch miejscowych Zydów (por. C. Piotrowski, op.cit., s. 36). Znamienne,
ze w ramach represjonowania róznych podejrzanych "wrogów ludu" aresztowano miejscowego
gospodarza i zarazem piekarza Henryka Sawickiego, którego oskarzono o antysemityzm za walke
konkurencyjna z piekarniami zydowskimi ze Stepania w dostawach przed wojna pieczywa na Slone
Bloto (por. tamze, s. 38).

Dywersja zydowska w Skidlu

Do grozniejszych przejawów antypolskiej dywersji nalezala rewolta wywolana w miasteczku Skidel
kolo Grodna w dniu 18 wrzesnia 1939 roku. Miejscowi komunisci zydowscy i bialoruscy sila
zdobyli tam wladze, aresztowali róznych Polaków. Na wiesc o rewolcie w Skidlu komendant
miasta Grodna plk Bronislaw Adamowicz zarzadzil 19 wrzesnia ekspedycje karna polskiego
wojska i policji, z udzialem okolo 100 osób przywiezionych do Skidla na ciezarówkach.
Ekspedycji szybko udalo sie przywrócic porzadek w Skidlu i uwolnic aresztowanych Polaków, w tym
pietnastu oficerów z pplk. Szafranskim (komendantem RKU Bialystok) na czele. Dodajmy, ze wg
relacji Slawomira Weraksy, ówczesnego studenta, ochotnika obrony Grodna, dywersanci, którzy
opanowali Skidel zabili duzo ludzi idacych w kierunku Wilno, Lida, Wolkowysk - uciekajacych przed
wkraczajacymi wojskami sowieckimi (cyt. za R. Szawlowski: op.cit., t. 2, s. 53).

Atak na oddzialy polskie w Rozyszczach

Daniel Golombka, Zyd z Rozyszcz, malego wolynskiego miasta w poblizu przedwojennej
granicy sowieckiej, przedstawil obraz tamtejszej zbrojnej konfrontacji miedzy miejscowymi
komunistami, Zydami i Ukraincami a polskimi zolnierzami, piszac: Nastepnego ranka
komunistyczna mlodziez, Zydzi i Ukraincy, wyszla pelna radosci na ulice... Komunisci utworzyli milicje

z lokalnej mlodziezy. Oni entuzjastycznie podjeli decyzje uformowania gwardii honorowej dla
powitania Armii Czerwonej, udekorowania skweru portretami Stalina i innych wielkich postaci
komunistycznych oraz sprowadzenia orkiestry strazy pozarnej. Zamiast zwycieskiej Armii Czerwonej
przybyl jednak pociag zaladowany polskimi wojskami, które najwyrazniej nie slyszaly o porozumieniu
Ribbentrop-Molotow. Nowo uformowana milicja entuzjastycznie zabrala sie do chwytania; podjela
dzialania dla schwytania oddzialów polskich do niewoli. W calym miescie doszlo do strzelaniny i
generalnego chaosu (por. relacje na ten temat w ksiazce Gershona Zika: Rozyszcze My Old Home,
Tel Aviv 1976, s. 27).

Wedlug relacji zydowskiej autorki Bryny Bar Oni, zydowscy komunisci przejeli sila kontrole nad
Byteniem, malym miastem na pólnoc od Baranowicz. Bryna Bar Oni opisywala, jak miejscowy Zyd
Moshe Witkow uzyskal potwierdzenie informacji o zblizaniu sie Sowietów do Bytenia. Wkrótce potem
miejscowi komunisci zwrócili sie do magazyniera Dodla Abramowicza, aby przekazal im czerwone
sukno ze swego magazynu na flagi. Utworzono komitety do powitania rosyjskiej armii. Doszlo
do malej manifestacji na ulicy, w czasie której krzyczano: Pogrzebiemy polski faszyzm, który brutalnie
ujarzmil naszych braci (por. Bryna Bar Oni: The Vapor, Chicago 1976, s. 22). Zydowscy komunisci
odebrali polskiej policji karabiny i sami przejeli kontrole nad Byteniem. W pewnym momencie
doszlo do strzelaniny, gdy wysoki ranga polski oficer i jego szofer natkneli sie na barykade wzniesiona
na drodze przez miejscowych komunistów. Oficera ciezko zraniono, ale jego szofer zdolal zbiec i
sciagnac polska pomoc zbrojna ze Slonimia. Zydowscy komunisci natychmiast jednak zbiegli do
lasu, a po trzech dniach doczekali sie przyjazdu pierwszych sowieckich czolgów (por. tamze, s.
23).

Przewodnicy dla czerwonych najezdzców

Zbolszewizowani Zydzi dopuszczali sie tez innych form otwartej zdrady Polski w interesie
sowieckiego najezdzcy. Byli przewodnikami dla najbardziej wysunietych w ataku na polskie
ziemie sowieckich jednostek pancernych, spelniali róznego typu funkcje wywiadowcze dla
wojsk czerwonego agresora. Prof. Ryszard Szawlowski pisal w latach 80. w ksiazce wydanej pod
pseudonimem - jako Karol Liszewski, iz: O obronie straznicy KOP w Dzisnie, która Sowieci
zaatakowali ok. 3.00 17.9., przeprawiwszy sie przez Dzwine, mamy tez relacje z drugiej reki
zamieszkalego wówczas w poblizu tego miasteczka Henryka Radziszewskiego, obecnie osiadlego w
Kanadzie. Okazuje sie, ze Sowietów prowadzil jako przewodnik niejaki Szulman, mlody Zyd, syn
wlasciciela duzego sklepu blawatnego w miescie, maturzysta miejscowego gimnazjum, student USB w
Wilnie, przed wojna juz skazany za dzialalnosc komunistyczna (potem ludnosc polska bojkotowala ten
sklep) (por. K. Szewski (R. Szawlowski): Wojna polsko-sowiecka 1939 r., Londyn 1988, s. 36).

Rozbrajanie polskich zolnierzy

Z wielu miejscowosci na Kresach zachowaly sie relacje o rozbrajaniu polskich zolnierzy przez
zbolszewizowanych Zydów. Oto jedna z nich.

Ksiadz Czeslaw Stanislaw Bartnik opisywal w swych zapiskach autobiograficznych: W
Szczebrzeszynie i okolicach ujawnili sie komunisci, prawie wylacznie mlodzi Zydzi. Zalozyli czerwone
opaski, zaczeli sprawowac "wladze", zalozyli "milicje ludowa", a przede wszystkim zaczeli rozbrajac
pojedynczych zolnierzy polskich, obrabowywac ich, sciagac z nich mundury, strzelac do oficerów jako
"burzujów". Popierajac Rosje sowiecka, a Polsce przepowiadajac zemste i smierc. Raduja sie z
upadku Polski. Zmobilizowani do wojska polskiego w wiekszosci zdezerterowali zaraz po rozpoczeciu
wojny. Na miescie porozwieszali czerwone sztandary, nawet na dzwonnicy koscielnej, niedaleko rynku
(por. ks. C.S. Bratnik: Mistyka wsi. Z autobiografii mlodosci 1929-1956, Warszawa 1998, s. 128).

Profesor Ryszard Szawlowski pisal, iz Zydzi w Kolomyi pomogli zalogom trzech czolgów sowieckich
rozbroic tamtejsza kompanie Policji Panstwowej i Strazy Granicznej w dniu 19 wrzesnia 1939 roku (wg
R. Szawlowski: op.cit., t. 1, s. 301).

Profesor Szawlowski pisal równiez o zdradzieckiej antypolskiej postawie niektórych Zydów i
Ukrainców z Tyszowca. Poinformowali oni dowództwo wkraczajacych do Tyszowca (24 wrzesnia
1939) wojsk sowieckich o znajdujacym sie w lesie wojsku polskim (por. R. Szawlowski: op.cit., t. 1, s.
229).

Zydowscy milicjanci pomagali na przerózne sposoby sowieckim najezdzcom w pacyfikowaniu
napadnietych polskich Kresów. Miedzy innymi poprzez pilnowanie i eskortowanie wzietych do
niewoli przez Sowietów polskich zolnierzy.

K.T. Celny, mlody Polak, który towarzyszyl swemu ojcu, majorowi rezerw, korpusu
medycznego wojska polskiego, zapisal we wspomnieniach z tamtych dni: W miastach bylismy
ostrzeliwani przez zydowska milicje, uzbrojona w kradzione polskie karabiny wojskowe i noszaca
czerwone opaski na ramieniu. Jak zblizylismy sie do przedmiesc Lwowa, to trafilismy na tragikomiczny
spektakl: Na lace, obok glównej drogi okolo 10 zydowskich milicjantów pilnowalo sporych rozmiarów
szwadronu jednego z elitarnych pulków polskiej kawalerii. Sowieckie sily pancerne rozbroily polski i
pulk i powierzyly swym nowym sojusznikom zadanie pilnowania Polaków. Pamietam uczucie bólu i
odrazy z powodu tak zdradzieckiego zachowania sie tych, którzy byli polskimi obywatelami (cyt. za
R.C. Lukas: Out of Inferno: Poles Remeber the Holocaust, Lexington, The University Press of
Kentucky, 1989, s. 39-40). Wspominajacy te wydarzenia K.T. Celny byl polskim inzynierem,
odznaczonym w 1973 roku Orderem Imperium Brytyjskiego za zaslugi dla brytyjskiego przemyslu
samochodowego.

Jawni wrogowie Polaków

Dzi

po ponad półwieczu przemilcze

prawdy o kolaboracji przewa

cej cz

ęś

ydów na Kresach z

sowieckimi naje

cami niewiele osób pami

ta, jak bardzo pami

ęć

o tej kolaboracji była silna w czasie

wojny. Jan Bło

ski zdumiewał si

e nawet tak wielka or

downiczka pomocy dla

ydów w czasie

wojny pisarka Zofia Kossak równocze

nie uwa

ała ich za wrogów polskich. Czy Bło

ski tylko udaje

głupiego, czy naprawd

nie wie, jak bardzo Polacy po 1939 r. zostali wstrz

ąś

ci nagłym

zaprezentowaniem si

wielkiej cz

ęś

ydów jako jawnych, nieubłaganych wrogów Polski. Przecie

nawet brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych jednoznacznie uznało,

ydzi byli głównymi

kolaborantami ze Zwi

zkiem Sowieckim w latach 1939-1940 (według ksi

ąż

ydowskiego autora

Harveya Sarnera General Anders and the Soldiers of the Second Polish Corps, Brunswick Press,
Cathedral City 1997, s. 4).

Jeszcze 27 lipca 1944 r. Delegat Rz

du RP powiedział w toku dyskusji z reprezentantami "

egoty"

(Rady Pomocy

ydom),

e: Pami

ęć

o zachowaniu si

ydów na terytoriach okupowanych przez

Sowietów równie

wpłyn

ła na wrog

postaw

wobec nich. (Cyt. za tekstem

ydowskiego historyka

Kermisha The Activities of "

egota" w Rescue Attempts during the Holocaust. Procededings of the

Second Yad Vashem International Historical Conference, Jerusalem April 8-11, 1974, Jerusalem
1977, s. 389.)

ydowski Joseph Kermish stwierdził uogólniaj

co, i

: Nawiasem mówi

c, skargi na

cisł

kolaboracj

dzy sowieckimi władzami a

ydami i oskar

enia,

e "

ydzi aktywnie

uczestniczyli w komunistycznych ciałach rz

cych ustanowionych przez naje

(Zwi

zek

Sowiecki)" była podnoszona za ka

dym razem, gdy dochodziło do spotka

dzy

ydowskimi

przywódcami podziemia, a ich polskimi odpowiednikami. A wi

c przez cały czas podczas wojny polscy

patrioci nie zapominali o zdradzieckiej postawie

ydowskich kolaborantów z Sowietami. Dzi

zapomina o tym z wygody, koniunkturalizmu czy ze strachu przed podpadni

ciem jako "niepoprawni

politycznie" ogromna cz

ęść

polskich historyków, dotykaj

ca w ten czy inny sposób problematyki

stosunków polsko-

ydowskich w czasie wojny. Oczywi

cie s

i tacy, którzy milcz

o tych sprawach

tylko ze wzgl

du na sw

skrajn

filosemick

tendencyjno

ść

(np. Garlicki, Friszke, Borodziej).

Ani jednego goja w tłumie kolaborantów

Ogromna ilo

ść

relacji o sytuacji na Kresach po wkroczeniu wojsk sowieckich we wrze

niu 1939

r. zgodnie przeciwstawiała panuj

ród Polaków atmosfer

przygn

bienia i

ałoby

nastrojom wielkiej rado

ci i fety, powszechnie panuj

cym w

ród

cych na Kresach

ydów.

Polacy z prawdziwym zaszokowaniem reagowali na wszechobecne obrazy fraternizacji rzesz

ydowskich z naje

czymi wojskami sowieckimi, probolszewickiej ekstazy

ydów. Na

wzajemnych stosunkach Polaków i

ydów w tym czasie strasznym cieniem poło

yły si

bardzo liczne

wówczas objawy l

enia pokonanej Polski przez

ydów, wykorzystuj

cych sw

uprzywilejowan

pozycj

w oczach sowieckiego okupanta do spychania dyskryminowanych Polaków na margines

ycia.

ydowski historyk Dov Lewin pisał: Ró

wiadectwa dowodz

e niemal wsz

dzie Armia

Czerwona spotykała si

z radosnym przyj

ciem. Gdy

ydów z Kowla (na Wołyniu) poinformowano,

Armia Czerwona zbli

a si

do miasta, oni

towali cał

noc. Gdy Armia Czerwona faktycznie weszła

do Kowla -

ydzi przywitali j

z nie daj

cym si

opisa

entuzjazmem (por. D. Levin The Lesser of Two

Evils. Eastern European Jewry under Soviet Rule, 1939-1941, Philadelphia 1995, s. 33).

Takich opinii i takich

wiadectw na temat zachowania wielkiej cz

ęś

ydów wobec Sowietów

po 17 wrze

nia 1939 r. jest bardzo du

o. Przytocz

jeszcze kilka przykładów relacji tego typu,

podkre

laj

e jest to cz

stka z ogromnej ilo

wiadectw o identycznej wymowie.

ydowski

wiadek wydarze

w Wilnie - Gershon Adiv tak wspominał w wiele lat pó

niej: Trudno jest opisa

emocj

, jaka ogarn

ła mnie, gdy zobaczyłem na ulicy, naprzeciw naszych wrót - rosyjski czołg z

miechni

tymi młodymi lud

mi, maj

cymi jaskrawe gwiazdy czerwone na swych piersiach. Jak tylko

maszyny stan

ły, ludzie stłoczyli si

tłumnie wokół nich. Kto

wykrzykn

ł: "Niech

yje rz

d sowiecki!" i

wszyscy wiwatowali. Trudno było znale

źć

jednego goja w tym tłumie (tam

e, s. 33).

W Baranowiczach: Ludzie całowali zakurzone buty

ołnierzy. Dzieci pobiegły do parku, narwały

jesiennych kwiatów i zasypały nimi

ołnierzy... Czerwone flagi znaleziono dosłownie w mgnieniu oka i

całe miasto zostało zakryte czerwieni

. Miasto Kobry

równie

zostało zalane czerwonymi flagami,

które przygotowali miejscowi komuni

ci przez oddarcie białego pasa z dwukolorowej flagi polskiej.

Wiwatuj

cy tłum rozrzucał ulotki pi

tnuj

ce faszystowski re

im Polski i wychwalaj

cy Armi

Czerwon

(tam

e, s. 34).

Podobnego typu

wiadectwa o prosowieckim zachowaniu ogromnej cz

ęś

ydów, budowaniu przez

nich powitalnych bram triumfalnych dla wkraczaj

cych wojsk naje

czych, mo

na by długo mno

przytaczaj

c opisy z przeró

nych miast od Brze

cia nad Bugiem po Brasław, Ciechanowiec, Ró

any,

sk czy Równe.

Wizja Stalina jako "nowego Mesjasza"

Jednym ze

wiadectw, bardzo charakterystycznych dla prosowieckich oczekiwa

wielkiej cz

ęś

młodzie

ydowskiej, była zarejestrowana po latach w 1980 r. na ta

mie magnetofonowej relacja

Celiny Koni

skiej, która w 1939 r. jako uczennica szkoły

redniej nale

ała do KZM

(Komunistycznego Zwi

zku Młodzie

y) we Lwowie: Musz

powiedzie

e je

li kiedy

człowiek doznał

pełnego szcz

ęś

cia, to był ten dzie

wkroczenia Armii Czerwonej. Tak sobie wyobra

am,

ydzi,

którzy czekaj

Mesjasza, tak si

czuli, jak przyjdzie kiedy

ten Mesjasz. Trudno znale

źć

słowa,

które by okre

liły to uczucie. To jakie

oczekiwanie, jakie

wielkie szcz

ęś

cie. I wreszcie doczekali

, przyszli do Lwowa. Pierwsze tanki zajechały, zastanawiali

my si

, jak to zrobi

, jak to wyrazi

kwiaty rzuca

piewa

?... (cyt. za J.T. Gross Upiorna dekada. Trzy eseje o stereotypach

ydów,

Polaków, Niemców i komunistów 1939-1948, Kraków 1998, s. 68).

Taki prosowiecki fanatyzm nie ograniczał si

jednak tylko do młodszych, ogłupionych sowieck

propagand

pokole

ydów.

ydowski autor F. Zerubawel wspominał, jak spotkał w shtetl starego

yda, który stwierdził: To s

czasy Mesjasza i Stalin jest sam Mesjaszem (cyt. za N. Davies, A.

Polonszky Jews in Eastern Poland and the USSR, 1939-1946, Londyn 1991, s. 16).

Jawni wrogowie Polaków

Sam w sobie ten prosowiecki entuzjazm

ydów nie byłby mo

e zbyt gro

ny, gdyby nie to,

bardzo cz

sto ł

czył si

z nienawi

do Polaków, ich poni

aniem przez du

żą

ęść

ydów,

donoszeniem na Polaków, wyłapywaniem polskich oficerów etc. Znamienne było

wiadectwo

Władysława Siemiaszko, w 1939 r. pracownika urz

du gminnego w Werbie, powiat Włodzimierz

Woły

ski. Siemaszko tak wspominał po latach w relacji spisanej w 1990 r.: Wielu

ydów z miejsca

zwi

zało si

z władz

sowieck

i współpracowało z t

władz

. Wyst

powali jawnie jako wrogowie

Polaków (...). Specjalne wzgl

dy władze sowieckie okazywały

ydom. Propaganda sowiecka na

dym kroku obra

ała uczucia Polaków (cyt. za wyborem dokumentów w ksi

ąż

ce R. Szawłowskiego

Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 2, s. 211-212).

Bardzo ponur

wizj

symbiozy prosowieckiego entuzjazmu z nienawi

do Polski znajdujemy w

opublikowanych w 1999 r. wspomnieniach zmarłego w 1946 r. dyrektora gimnazjum w Przemy

lu i

kustosza Archiwum Ziemi Przemyskiej, Jana Smolki. Z nieukrywan

gorycz

tak pisał on o fali

ydowskiej kolaboracji z Sowietami we wrze

niu 1939 r. w Przemy

lu: Wieczorem, gdy si

ciemniło, wyszedłem na miasto i skierowałem si

w stron

Placu na Bramie. Panował tam nieopisany

zgiełk i

cisk, jakiego Przemy

l chyba nie prze

ywał. Masy

ydostwa przewalały si

na wszystkie

strony i nie mo

na było si

przez te tłumy przecisn

ąć

. A wszystko to było rozradowane, butne i

aroganckie. Zniech

cony zawróciłem do domu. Po drodze a

do ulicy Grodzkiej widziałem wsz

dzie

podobny obraz. Wszelka kanalia, kryminali

ci itp. hołota powychodziła z ukrycia i rozpychała si

bezceremonialnie, obok mnie przesuwały si

katylinarne postacie, których przedtem nikt nie widywał.

Był to naprawd

koszmarny widok, który mógł mniej odpornych ludzi moralnie zmia

. Wystawy

sklepowe o

wietlone i udekorowane portretami, nawiasem mówi

c marnymi, Lenina, Stalina,

Mołotowa, Woroszyłowa i innych dygnitarzy bolszewickich. W nast

pne dni widziało si

ten sam

obraz.

ydzi si

cieszyli. Po sklepach wykrzykiwali pod adresem polskiej publiczno

nieparlamentarne wyrazy na Polsk

, nawet młode

ydóweczki dawały upust swojej rado

ci. "Ach nie

masz poj

cia, jak ja si

ciesz

e Sowiety przyszli" mówiła jedna

ydóweczka do drugiej na ul.

Franciszka

skiej. Inne znowu wieczorem codziennie przychodziły przed gmach Kasy Skarbowej i

piewywały bolszewikom "jodlery". Kiedy si

zacz

ły organizowa

urz

dy bolszewickie, wszystkie

biura zalali

ydzi (por. J. Smolka Przemy

l pod sowieck

okupacj

. Wspomnienia z lat 1939-1941,

Przemy

l 1999, s. 34).

Nadzorowanie aparatu przemocy

Zbolszewizowani

ydzi stali si

najlepszymi pomocnikami władzy naje

czej, jej swoistymi

janczarami. To oni nadzorowali przewa

ęść

aparatu przemocy, organizuj

aresztowania i deportacje Polaków na Kresach i rozwijaj

c najró

niejsze formy walki z

polsko

ydzi kontrolowali wielk

ęść

nowych sowieckich s

dów na Kresach, odgrywali

bardzo du

żą

rol

w "czerwonej milicji", zwłaszcza w miastach i miasteczkach stanowili niemał

ęść

dziów

ledczych oraz wi

ziennych i obozowych katów. Tadeusz Piotrowski w

gruntownie udokumentowanej monografii Poland's Holocaust pisał:

wiadectwa, pami

tniki i

prace historyczne tysi

cy Polaków, którzy prze

yli wojn

mówi

ydowskim fetowaniu, o

ydowskim

kaniu Polaków, o

ydowskiej kolaboracji (donosach, obławach na ludzi i wyłapywaniu Polaków na

deportacje), o

ydowskiej brutalno

ci i dokonywanych z zimn

krwi

egzekucjach, o

ydowskich

prosowieckich komitetach i milicjach, o wysokim procencie

ydów w sowieckich organach przymusu

po sowieckim naje

dzie w 1939 r. Polacy postrzegali to wszystko jako niewdzi

czno

ść

i zdrad

ydzi

widzieli w tym zemst

i rewolucj

(por. T. Piotrowski Poland's Holocaust, Jefferson, North Carolina

1998, s. 51).

Warto przypomnie

w tym kontek

cie oceny

ydowskiego historyka Ben-Cion Pinchuka, który

akcentował: Według licznych polskich raportów, rewolucyjne komitety składały si

niemal całkowicie z

ydów i z niewielkiej ilo

ci Ukrai

ców. Wykonawczym narz

dziem tych komitetów była milicja

obywatelska. W obu tych organizacjach

ydzi grali dominuj

rol

. Według polskich

ródeł (...)

Komitety zachowywały si

tak, jakby były rz

dem do czasu wej

cia Armii Czerwonej (por. Ben-Cion

Pinchuk Shtetl Jews under Soviet Rule. Eastern Poland on the Eve of the Holocaust, Oxford 1991, s.
25).

Czesław Blicharski tak opisał rol

ydów z "czerwonej milicji" w napisanej przez niego popularnej

historii Tarnopolu w latach 1809-1954: Wkrótce na ulicach miasta pokazała si

milicja, sformowana

przewa

nie z

ydów z ulicy Podolskiej Ni

szej, ubrana w lotnicze polskie płaszcze, uzbrojona w

polskie karabiny, z czerwonymi opaskami na ramieniu. Przy jej pomocy zacz

ła si

penetracja

domów, poszukiwanie proskrybowanych i zapełnianie wi

zie

(por. C. Blicharski Tarnopol w latach

1809-1945 (od epizodu epopei napoleo

skiej do wyp

dzenia), Biskupice 1993, s. 289).

Gdy rz

dziły "czerwone" m

ród ogółu

ydów - "czerwonych milicjantów" na ogół dominowała skrajna agresywno

ść

brutalno

ść

, poł

czona z poczuciem wszechwładzy i pogardy wobec Polaków, których uznawali

za nieodwołalnie przegranych. Cz

stokro

przy tym były to osoby wywodz

ce si

z najgorszych

szumowin miejskich i wiejskich, tak jak przewa

ca cz

ęść

UB-owców po 1945 r.

ydowski autor

Henryk Reiss w swych ciekawych wspomnieniach Z deszczu pod rynn

dał jaskrawy obraz takiego

młodego

ydowskiego milicjanta-awanturnika. Jak si

okazało, był to wiejski półgłówek, biedny i bez

zaj

cia, który nagle awansował do roli stra

nika bolszewickiego "ładu" w okolicy (por. H. Reiss Z

deszczu pod rynn

. Wspomnienia polskiego

yda, Warszawa 1993, s. 17).

Inny

ydowski autor Mark Verstandig wr

cz nazwał m

tami ludzi dominuj

cych w milicji i komitecie

obywatelskim w mie

cie powiatowym Mo

ciska w województwie lwowskim. Według Marka

Verstandiga: Zmiany były wprowadzane przez milicj

i komitet obywatelski, w których wi

kszo

ść

stanowili

ydzi. Ogólnie bior

c, były to takie m

ty z shtetl (małych miasteczek

ydowskich - J.R.N.),

kierowane przez kilku

ydowskich komunistów, którzy stan

li na ich czele po uwolnieniu z wi

zienia

(por. M. Verstandig I Rest My Case, Melbourne 1995, s. 98-99).

Krzysztof Czubara w artykule Pod sowieck

okupacj

w "Tygodniku Zamojskim" z 18 wrze

nia 1996

r. podał drastyczne wr

cz fakty o zachowaniu

ydowskich milicjantów w Zamo

ciu we wrze

niu 1939

r.: Milicjanci, szczególnie

ydzi, nie mieli

adnych skrupułów. Rozbrajali

ołnierzy polskich, a rannych

rozbierali do bielizny, zabierali im buty, zegarki, rowery, furmanki i inne cenne przedmioty (...).
Niektórych je

ców zabijano. Np. w pobli

u Rotundy rozstrzelano kilku policjantów (cyt. za R.

Szawłowski, op.cit., t. 2, s. 434).

Pułkownik Stanisław Karli

ski ps. "Burza" po wojnie na emigracji (mi

dzy innymi dyrektor zarz

Kongresu Polonii Kanadyjskiej) pisał w relacji z marca 1992 r.: W 1939 r. 21 wrze

nia dostałem si

niewoli sowieckiej. Ju

na drugi dzie

cy Wojska Polskiego byli nadzorowani w wi

kszo

ci przez

Milicj

ydowsk

, która była bardzo rygorystyczna, a czasem nieludzka, szczególnie w stosunku do

kadry oficerskiej i policji. Były sytuacje,

ołnierze sowieccy interweniowali w naszej obronie (z

relacji płk. S. Karli

skiego "Burzy", otrzymanej za po

rednictwem M. Paula z Kanady).

W ksi

ąż

ce Okrutna przestroga czytamy opisy zachowania si

ydów, którzy wst

pili do "czerwonej

milicji" w K

tach w pobli

u Krzemie

ca i, korzystaj

c ze swego nowego statusu milicjantów, pobili

kilku polskich oficerów za ich rzekome zbrodnie. Bardzo wielu

ydów stało si

członkami milicji

jako organu pomocniczego dla NKWD w Równem.

Feliks Jasi

ski, były mieszkaniec K

t na Wołyniu, tak opisywał wydarzenia po 17 wrze

nia 1939 r.

w swojej miejscowo

ci i pobliskich miasteczkach: Zacz

ło si

nowe

ycie. (...)

ydzi w miasteczkach

lepsze towary pochowali i stosunek

ydów do Polaków z miejsca si

zmienił: był ordynarny,

obra

cy. Wy

miewali rz

dy polskie i instytucje społeczne, zatruwali

ycie Polakom. Młodzi

ydzi

wst

pili do milicji i w tej randze przyje

ali do nas i bili niektórych strzelczyków (Romka Kucharskiego

i innych) za rzekome przest

pstwa (chodzi o byłych członków Przysposobienia Wojskowego

"Strzelec") (...). W Szumsku powstał region obejmuj

cy poprzednie trzy gminy. Utworzono nowe

urz

dy i bank, w których urz

dnikami byli prawie sami

ydzi (cyt. za Okrutna przestroga, oprac. J.

bski i L. Popek, Lublin 1997, s. 165).

Terror godził głównie w Polaków

Znamienne było przy tym,

e terror "czerwonej milicji" i innych organów sowieckiej władzy był

wymierzony, zwłaszcza w pierwszych miesi

cach po 17 wrze

nia 1939 r., głównie przeciwko

Polakom. Jak pisał Zbigniew Romaniuk Nowy oficjalny aparat traktował wszystkich Polaków jako
potencjalnych wrogów (por. Z. Romaniuk: Twenty-One Months of Soviet Rule in Bra

sk w: The Story

of Two Shtetl Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, cz. 1, s. 61).

Warto przypomnie

równie

szczere wyznania jednego z ówczesnych

ydowskich lokalnych

nadzorców czerwonego terroru: Sowieckie władze organizowały lokaln

milicj

i rad

miejsk

zapełniaj

c ich szeregi szeregiem moich przyjaciół, którzy byli członkami podziemnej Partii

Komunistycznej. W ci

gu nast

pnych kilku dni ucz

szczałem w wielu politycznych zebraniach i stałem

przywódc

młodych ludzi, którzy podziwiali Zwi

zek Sowiecki. (...) Polskie władze i militarny

personel, pozostaj

cy w mie

cie, zostały aresztowane wraz z klerem wszelkich wyzna

. Wielu

obywateli, w tym i moi rodzice, pot

piało te akcje, ale mnie si

one wydawały logiczne i niezb

dne,

kler i polskie władze miały bowiem silne nastawienie antysowieckie i antykomunistyczne (por. J.

Bardach i K. Gleeson Man is Wolf to Man. Surviving the Gulag, Berkeley and Los Angeles, University
of California Press 1998, s. 26, 28).

dy Josielewiczowej w Zdzi

ciole

Zdominowane przez zbolszewizowanych

ydów tzw. komitety rewolucyjne w miastach i

miasteczkach niejednokrotnie skrajnie wy

ywały si

w brutalno

ci wobec miejscowych

Polaków, grabi

c ich i aresztuj

c. Bardzo plastyczny obraz działania typowego takiego

komitetu rewolucyjnego, kierowanego przez

ydówk

Josielewiczow

, znajdujemy we

wspomnieniach byłego burmistrza miasta Zdzi

cioł - Henryka Poszwi

skiego. Pisał on: Agresor

ze wschodu, podobnie jak ten z zachodu, niszczył wszystko, co polskie, a do Polaków odnosił si

wrogo i bezwzgl

dnie. W jego akcji zmierzaj

cej do wyt

pienia narodu polskiego pomagały mu na

wezwanie władz sowieckich miejscowe elementy przest

pcze i wywrotowe, po

ród których w

miastach i miasteczkach było wielu młodocianych

ydów. Wezwania zrzucane masowo z bezkarnie

ążą

cych nad wsiami i miastami samolotów sowieckich. (...) W Zdzi

ciole na czele komitetu

rewolucyjnego, zorganizowanego jeszcze przed przybyciem wojsk sowieckich, stan

ła

ydówka o

nazwisku Josielewicz. Policja zdzi

ciolska opu

ciła miasto zaraz po przekroczeniu granicy przez

wojska Armii Czerwonej. Pod wieczór 17 wrze

nia doszło do mej wiadomo

ci,

e bandy

wypuszczonych z wi

zienia przest

pców szykuj

do rabunku sklepów. Zarz

dziłem zbiórk

stra

arnej i obywatelskiej i obie te organizacje przyst

piły do pełnienia obowi

zków bezpiecze

stwa w

mie

cie. Do rabunku sklepów nie doszło, ale bandy rzuciły si

na bezbronn

ludno

ść

, która przed

Niemcami uciekła z zachodu na wschód kraju. Złoczy

cy obdzierali ludzi z odzie

y, obuwia i

wszystkiego, co przy sobie mieli. Przydro

ne rowy, poza miastem, zasłane były zabitymi. Wielu

pomordowanych le

ało bez ubra

i obuwia. Komitet rewolucyjny, który wkrótce rozbroił stra

arn

obywatelsk

i obj

ł władz

w mie

cie, przypatrywał si

temu bezczynnie. W godzinach rannych 18

wrze

nia przeje

ał jeszcze przez Zdzi

cioł mały oddział wojska polskiego. Był to zespół szpitala

polowego wieziony na kilkunastu wozach o konnym zaprz

gu. W skład transportu wchodziło 30

szeregowych pod dowództwem sier

anta. Komitet rewolucyjny usiłował transport ten zatrzyma

rozbroi

ołnierze oddali salw

w gór

, a komitet w popłochu uciekł za miasto i ukrył si

w g

szczach

miejskiego cmentarza. (...) W godzinach popołudniowych 18 wrze

nia wojska sowieckie wkroczyły do

Nowogródka, a pod wieczór tego

dnia trzy pierwsze czołgi sowieckie wjechały do Zdzi

cioła. Cały

komitet rewolucyjny z przewodnicz

Josielewicz na czele wyst

pił na powitanie naje

ców.

Wznoszono okrzyki: "Niech

yje wielki Stalin" (por. H. Poszwi

ski Spod Łowicza do Londynu, Londyn

1967, s. 112).

Poszwi

ski opisał pó

niej podst

pny sposób, w jaki został aresztowany przez rewolucyjny komitet

Josielewiczowej: W godzinach rannych 19 wrze

nia przybył do magistratu

yd, jeden z członków

komitetu i oznajmił mi,

e komitet prosi mnie o przybycie na zebranie w sprawie sp

dzonego do

Zdzi

cioła z zachodu kraju bydła, w

ród którego wybuchła epidemia pryszczycy. Wierz

c w

prawdziwo

ść

tego, co mi zakomunikowano, wstałem i ubrany, tak jak siedziałem za biurkiem, udałem

z panem komitetowym na drugi koniec miasta do siedziby komitetu. Zanim dostałem si

do pokoju

przewodnicz

cej, czekałem około godziny. (...) Podłogi wewn

trz budynku zalane były papierami i

aktami pozostawionymi przez polsk

policj

. W k

tach pokojów le

eli pobici dotkliwie ludzie, po

ród

których wi

kszo

ść

stanowili uciekinierzy przed Niemcami. Członkowie komitetu w cywilnych

ubraniach, z czerwonymi opaskami na r

kawach, z gwiazd

sowieck

na czapkach, z karabinami lub

rewolwerami w r

ku, prze

cigali si

nawzajem w brutalnym traktowaniu ludzi. To było trudne do

zniesienia widowisko.

Po godzinnym blisko oczekiwaniu rozwarły si

drzwi i polecono mi wej

ść

do pokoju przewodnicz

cej.

Wszedłszy, zobaczyłem trzy lufy karabinowe wymierzone w moim kierunku, a jeden z oprawców
wykrzykn

ł: "R

ce do góry!".

Podniosłem r

ce i zwróciłem si

do przewodnicz

cej: "Co ja wam złego zrobiłem i dlaczego tak ze

post

pujecie?". Josielewicz, chocia

dobrze znała j

zyk polski, odpowiedziała po rosyjsku:

"Przyjdzie czas,

e wam wszystko b

dzie wiadome!" (...). (por. tam

e, s. 113-114).

Przewodnicz

ca Josielewicz wyja

niła oficerowi NKWD powody aresztowania Poszwi

skiego,

wskazuj

e jest to polski oficer, polski patriota, były burmistrz miasta, a to ju

chyba wystarczy. I

wystarczyło, by enkawudzista wypełnił odpowiedni

rubryk

o Poszwi

skim: Biezopasnyj eliment

(niebezpieczny element). Wraz z mnóstwem innych aresztowanych Polaków: kierownikami szkół,
wójtami gmin, sołtysami, urz

dnikami, jakim

ksi

dzem misjonarzem, Poszwi

ski został powieziony

pod eskort

do wi

zienia w Nowogródku. Jak pó

niej wspominał: Przez cały czas tej jazdy,

trwaj

cej przeszło godzin

, le

eli

my na dnie wozu od w

gla, a czterech

ydów, członków komitetu

rewolucyjnego, stało nad nami z karabinami w r

kach, powtarzaj

c co pewien czas ostrze

enie: "Nie

podnosi

głowy, bo kula w łeb!".

Droga, po której wóz si

zwolna posuwał, zatarasowana była w wielu miejscach armatami artylerii

sowieckiej jad

cej w przeciwnym kierunku.

ołnierze sowieccy zbli

ali si

w czasie tych zatorów do

naszego wozu i zapytywali:

•

Kogo wy i dok

d wieziecie?

•

Wieziemy Polaków do wi

zienia - odpowiadali konwojenci.

•

A co oni wam złego zrobili?

•

Nic złego nie zrobili, ale wystarczy,

e byli Polakami! (por. tam

e, s. 115).

Jak mordowano Polaków

Gdy rozpoczynałem pisanie ksi

ąż

ki o antypolskich postawach

ydów na Kresach po 17

wrze

nia 1939 r., zdawałem sobie dobrze spraw

z rozmiarów kolaboracji

ydów z sowieckimi

naje

cami w administracji, propagandzie, nadzorze deportacji Polaków czy ogromnej fali

ydowskich donosów przeciw Polakom. Nie miałem natomiast pełnego wyobra

enia o ilo

zabójstw na Polakach popełnionych przez zbolszewizowanych

ydów. A nierzadko zbrodnie te

były dokonywane z wyrafinowanym sadyzmem, jak

wiadcz

niektóre z relacji nadesłanych do

mnie przez czytelników. Dodajmy równie

ydowskiego pochodzenia

ledczy i kaci

zienni, kresowi Fejginowie i Morele, nale

eli do najbardziej bezwzgl

dnych i

wyrafinowanych oprawców. Szczególnie du

o przypadków mordowania Polaków przez

zbolszewizowanych

ydów miało miejsce w dwóch okresach: w pierwszych tygodniach po 17

wrze

nia 1939 r. i w czasie pospiesznej "ewakuacji" wi

ęź

niów po napa

ci Niemiec na ZSRR w

czerwcu 1941 r. S

ród tych zabójstw historie zbrodni szczególnie spektakularnych i

bezwzgl

dnych, tak jak jawny mord na kilku polskich działaczach studenckich na Politechnice

Lwowskiej w pa

dzierniku 1939 r. zabitych pod zarzutami antysemityzmu czy wymordowanie 8

dominikanów z klasztoru w Czortkowie przez

ydowskich NKWD-zistów w czerwcu 1941 r. Znamienny

był fakt,

e zabójstwa Polaków dokonywane przez skomunizowanych

ydów na ogół wcale nie

ograniczały si

do osób, z którymi sami

ydzi mieli osobi

cie poprzednio jakie

konflikty. Cz

stokro

zabijano przypadkowo wybranych polskich

ołnierzy, oficerów, urz

dników, duchownych czy

po prostu ludzi zamo

niejszych - tak jak hrabiostwo Skirmunt. Nierzadko zabójstwa na Polkach

były dokonywane przez prosowieckich

ydów wspólnie ze zbolszewizowanymi Białorusinami

czy Ukrai

cami. Wi

zała si

z tym sprawa udziału wielu

ydów w wyłapywaniu polskich oficerów,

przebranych po cywilnemu lub jako zwykłych

ołnierzy, co w rezultacie doprowadziło do ich przyszłej

mierci, powi

kszaj

c "list

katy

Bardzo wymowny jest fakt,

e wła

nie sprawa tych najci

ęż

szych zbrodni na Polakach, ich

bezpo

rednie mordowanie lub wyłapywanie, ko

ce si

pó

niej egzekucj

w sowieckim

zieniu, jest całkowicie pomijana przez ró

nych

ydowskich lub skrajnie filosemickich

historyków, od Grossa, Engela i Korca po Kerstenow

bikowskiego. Przemilczaj

oni w ogóle

jak

e liczne przykłady tego typu zbrodni, nie próbuj

c nawet podwa

relacji o ich popełnieniu.

ydowscy i skrajnie filosemiccy historycy wol

skupia

na obalaniu wysuwanych pod adresem

ydów oskar

o nie - tak jaskrawe i jednoznacznie w swej zbrodniczej wymowie czyny, jak

przykłady mordowania Polaków. Koncentruj

głównie na pomniejszaniu odpowiedzialno

ydów za fetowanie sowieckiego naje

cy i za udział w naje

czej administracji, staraj

c si

je całkowicie minimalizowa

lub tłumaczy

jako przyj

cie rzekomej zasady "mniejszego zła" (z

obawy przed nazistowskimi Niemcami). Tego typu post

powanie jest faktycznie praktyk

tuszowania zbrodni

ydowskich na Kresach.

Prawdziwie chlubnym wyj

tkiem na tle tego do

ść

powszechnego tuszowania zbrodni

ydowskich na

Kresach był tekst Teresy Prekerowej historyk, niestety ju

nie

cej od paru lat, zwi

zanej z

ydowskim Instytutem Historycznym. W dziele zbiorowym Najnowsze dzieje

ydów w Polsce do 1950

r. Prekerowa nie wahała si

napisa

wprost,

ydzi na Kresach przyczyniali si

do dekonspirowania

pozostaj

cych w ukryciu oficerów Wojska Polskiego, przedwojennych urz

dników, wy

szych

funkcjonariuszy pa

stwowych i działaczy politycznych, powoduj

c ich aresztowania, a czasem utrat

ycia (podkre

lenie - J.R.N.). Jak du

y był zasi

g tych zjawisk - trudno powiedzie

. Ze wzgl

dów

oczywistych nie przeprowadzono dot

d pogł

bionych bada

i prawdopodobnie przeprowadzi

ich si

nie da. Liczba zachowanych relacji

wiadczy jedynie,

e nie były to wypadki odosobnione, cz

sto

nader drastyczne (por. T. Prekerowa Wojna i okupacja w "Najnowszych dziejach

ydów w Polsce

(w zarysie do 1950 r.)", Warszawa 1993, s. 304).

Ciesz

c si

z tak uczciwego stanowiska zaj

tego przez Teres

Prekerow

, mo

na zakwestionowa

tylko jej ko

cowe stwierdzenie, czy rzeczywi

cie nie da si

"prawdopodobnie" przeprowadzi

pogł

bionych bada

na temat antypolskich zachowa

ydów na Kresach. Trzeba tylko mie

wol

ich

przeprowadzenia. Bo inaczej b

dziemy skazani na coraz cz

stsze próby zakłamywania całej sprawy

w kolejnych publikacjach

ydowskich lub skrajnie filosemickich autorów typu Grossa, Korca,

Kerstenowej czy

bikowskiego. Uwa

am,

e najwy

szy czas jest dzi

, by przełama

dziesi

ciolecia

przemilcze

w sprawie konkretnych zbrodni na Polakach popełnionych przez prosowieckich

ydów w

latach 1939-1941 bezpo

rednio lub przez "mordercze" donosy. Ni

ej przedstawiam niektóre przykłady

popełnionych na Polakach zbrodni, które wymagaj

przypomnienia szerokiemu gronu czytelników.

Zamordowanie lwowskich działaczy studenckich

Jedn

z najohydniejszych zbrodni popełnionych pod hasłem rozprawy z "polskimi antysemitami" było

zamordowanie kilku działaczy studenckich na Politechnice Lwowskiej w pa

dzierniku 1939 r.

Inspiratorem całego mordu był rosyjski

yd, ppłk Jusimow, mianowany komisarzem

Politechniki. Zbysław Popławski tak opisał na łamach periodyku "Semper Fidelis" przebieg okrutnej
rozprawy z polskimi działaczami studenckimi: Nast

pnie komisarz Jusimow zorganizował

"likwidacyjne zebranie". Bratniej Pomocy, które odbyło si

dzy 15 a 20 X 1939 r. Wi

kszo

ść

obecnych na sali stanowili

ydzi; Ukrai

ców i Polaków było mało; tzw. likwidacja odbywała si

niezgodzie ze statutem, gdy

dokonywali jej nieczłonkowie.

Na sali orkiestra wojskowa grała marsze; nie wiedziano wtedy,

e były to mundury NKWD. Za katedr

zasiadła grupa 6-8 osób, a w

ród nich jako zagajaj

yd rosyjski w skórzanej kurtce i skórzanym

kaszkiecie, którego nie zdj

ł w czasie zebrania. Przedstawił si

jako "komisarz Politechniki". Był to

wła

nie tow. Jusimow, ppłk z zarz

du politycznego Armii Czerwonej. Przemawiał po rosyjsku,

wykazuj

e teraz po upadku "ja

niepa

skiej Polski" nale

y zlikwidowa

jej nadbudow

, tj.

organizacj

studenck

powołan

do gn

bienia ludu pracuj

cego; za to wszystko, co było,

odpowiedzialni s

członkowie kierownictwa tej organizacji, którzy znajduj

na tej sali.

Jako drugi wyst

pił Jan Krasicki, ju

wtedy II sekretarz Miejskiej Organizacji Komsomołu. Odegrał on

tutaj rol

prowokatora do zaplanowanego ludobójstwa (...) omawiaj

c działalno

ść

antysemick

prze

ladowanie

ydów (...). Nast

pni mówcy - komuni

ydowscy - stwierdzili,

e na sali s

obecni

działacze organizacji antysemickich. Komisarz polecił ich wskaza

. Wyci

gni

ci przemoc

z miejsc i

bici, doprowadzeni zostali do mównicy, aby si

tłumaczyli. Tam zostali znowu pobici i skopani,

wreszcie wywleczeni przez członków orkiestry w mundurach na korytarz. W czasie, gdy orkiestra
znów grała, usłyszałem wyra

nie strzały na korytarzu. Po zebraniu otworzono drzwi sali; wszyscy

musieli przechodzi

przez korytarz, a tam za ławkami w kału

ach krwi le

eli nieruchomo

wyprowadzeni uprzednio studenci.

Oto nazwiska ofiar, które udało si

ustali

: Ludwik Płaczek, stud. IV roku, kierownik I DT, członek

Korporacji "Scythia"; Jan Pło

czak, stud. III roku, członek wydziału "Bratniaka", równie

nale

żą

cy do

korporacji "Scythia"; Henryk Ró

akolski, stud. IV roku, pochodz

cy z Wielkopolski (por. Z. Popławski

Represje okupantów na Politechnice Lwowskiej (1939-1945), "Semper Fidelis", 1991, nr 4, s. 3-4).

Szczególnie złowieszcza była atmosfera, w której publicznie zorganizowano swoisty "s

d" nad

polskimi działaczami studenckimi za rzekomy "antysemityzm", aby ich wkrótce potem zabra

jako

ofiary ka

ni. Mark Paul porównał atmosfer

zgromadzenia, które faktycznie "skazało" studentów na

mier

, do atmosfery niektórych wieców w nazistowskich Niemczech (por. tekst M. Paula Jewish-

Polish Relations in Soviet-Occupied Eastern Poland, 1939-1941, publikowany w ksi

ąż

ce The Story of

Two Shtetls, Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, t. 2, s. 207).

Zbrodnia na dominikanach w Czortkowie

Wstrz

saj

ce fakty o zbrodniach popełnionych przez

ydów na Polakach na Kresach znajdujemy w

relacji ksi

dza Zygmunta Mazura o losach klasztoru Dominikanów w Czortkowie. Jak pisał ksi

Mazur: Sytuacja klasztoru uległa gwałtownej zmianie 22 czerwca 1941 r. z chwil

wybuchu wojny

sowiecko-niemieckiej (...). Jak to było w zwyczaju systemu stalinowskiego, przede wszystkim
przyst

piono do likwidacji prawdziwych i domniemanych wrogów rz

dów komunistycznych. Do tej

grupy zaliczono przede wszystkim duchownych. Skierowane tam władze bezpiecze

stwa w

porozumieniu z jednostk

wojskow

wpadły w nocy na 2 lipca i wywlokły z klasztoru byle jak

odzianych o. Justyna, o. Jacka, o. Anatola oraz brata Andrzeja. Wywiezieni nad rzek

w Starym

Czortkowie na tzw. Grobl

zwan

Berda, zostali pomordowani strzałami w tył głowy. Wykonawcami

wyroków byli miejscowi

ydzi, słu

żą

cy w NKWD, co potwierdzaj

zachowane zeznania mieszka

ców

Czortkowa (jeden z uczestników mordu był w PRL po 1945 r. generałem Wojska Polskiego (...). O
pozostałych zakonnikach nie mo

na było si

niczego dowiedzie

, poniewa

wojsko broniło dost

pu do

klasztoru, a ko

ciół pozostawał zamkni

ty. Mimo tych trudno

ci jednemu uczniowi udało si

przedosta

do ko

cioła, a stamt

d do cel poło

onych na parterze. To, co zobaczył, było przera

ce.

W poszczególnych łó

kach le

eli pomordowani strzałami w głow

bracia R. Czerwonka, M.

Iwaniszczew i tercjarz J. Wincentowicz (...). Sowieckie władze bezpiecze

stwa równocze

nie z

mordami spl

drowały ko

ciół (...). Chc

c zatrze

lady dokonanej zbrodni, wojsko 4 lipca 1941 r.

podpaliło klasztor (por. Ks. Z. Mazur M

cze

ski klasztor dominikanów w Czortkowie, "Gazeta",

Toronto, nr 45 z 1992 r.).

Ofiarami mordu w klasztorze w Czortkowie padli ojcowie: Justyn Spyrłak, Jacek Misiuta, Anatol
Znamirowski i Hieronim Longawa; bracia zakonni: Andrzej Bojakowski, Reginald Czerwonka i
Metody Lwaniszczów, wreszcie ko

cielny Józef Wincentowicz (według ksi

ąż

ki ks. W.

Szetelnickiego Zapomniany lwowski bohater - ks. Stanisław Frankl (1903-1944), Rzym 1983, s. 122).

Według wspomnie

Lesława Juriewicza w ksi

ąż

ce Niepotrzebny jednym z zabójców i ich

przewodnikiem był NKWD-zista, miejscowy

yd, nazwiskiem Blum (por. L. Juriewicz Niepotrzebny,

Londyn 1977, s. 29). Juriewicz wspominał,

e w Czortkowie w tym czasie mówiono du

o o jakim

dkarzu, który ukryty w krzakach na przeciwnym brzegu rzeki obserwował całe morderstwo (...).

dkarz ten opowiadał,

e ofiary zostały zastrzelone w pozycji kl

cej strzałami w tył czaszki. O ile

pami

tam, mówił te

e zamordowani mieli r

ce zwi

zane z tyłu (por. tam

e, s. 30).

Rozprawa z Polakami w Grodnie i powiecie grodzie

skim

Karol Liszewski (prof. Ryszard Szawłowski) pisał w swej ksi

ąż

ce o wojnie polsko-sowieckiej 1939 r.

o roli komunistów

ydowskich - obok białoruskich w okrutnej rozprawie z Polakami w powiecie

grodzie

skim po ostatecznym opanowaniu go przez Sowietów. Stwierdzał: Najgorsze były pierwsze

dni po opanowaniu przez Sowietów miasta. Ludzie, w szczególno

ci młodzie

, byli rewidowani i je

np. znaleziono nawet mały no

yk u chłopaka - rozstrzeliwano na miejscu. Podobno na placu przed

Far

ał cały wał ludzi w ten sposób zamordowanych (...). Trzeba te

odnotowa

morderstwa

dokonane w tych dniach i tygodniach w powiecie grodzie

skim i w dalszych okolicach. Dokonywane

one były - z "błogosławie

stwem" sowieckim - przez miejscowych komunistów białoruskich i

ydowskich, jak równie

przez samych Sowietów. Podobno bolszewicy dali wówczas miejscowym

komunistom dwa tygodnie dla "swobodnego" mordowania tzw. wrogów klasowych, w ka

dym razie na

wsi (por. K. Liszewski (R. Szawłowski) Wojna polsko-sowiecka 1939 r., Londyn 1988, s. 75).

Mordowani w Grodnie Polacy cz

stokro

padali ofiar

zabójczych donosów ze strony

znaj

cych ich

ydów. Na przykład Mirosław Kurczyk, zamieszkały w Polsce, syn zamordowanego

wówczas w Grodnie nauczyciela szkoły powszechnej pisał: Po załamaniu si

obrony wojska sowieckie

zaj

ły wszystkie wa

ne punkty miasta, jak gmachy urz

dów, policji, wi

zienie itp. W miasto ruszyły w

pełnym rynsztunku bojowym plutony egzekucyjne. W pierwszych dniach po zaj

ciu miasta

aresztowanych nie odstawiano do aresztu, wi

zienia czy obozu dla je

ców, lecz rozstrzeliwano na

miejscu.

Jeden z tych oddziałów sowieckich, przyprowadzony przez cywila z czerwon

opask

, mieszka

domu, w którym mieszkali

my, narodowo

ydowskiej, aresztował mojego ojca. Ojciec mój, Jan

Kurczyk, lat 45, z zawodu nauczyciel, po wyprowadzeniu z domu został rozstrzelany. (...) Ojciec mój
nie brał udziału w obronie Grodna, ale wystarczyło,

e wskazano na niego palcem, bo był Polakiem,

inteligentem, a

eby bez s

du zamordowa

w stylu hitlerowskim (cyt. za R. Szawłowski Wojna polsko-

sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. I, s. 364).

Adam Dobro

ski w 1989 r. przytoczył w tek

cie o obronie Grodna jedno z charakterystycznych

wiadectw z tamtego okresu, pisz

c: 17 wrze

nia w szaro

witu Jadwiga D

browska zauwa

yła,

w s

siednim domu odbywa si

zebranie uzbrojonej młodzie

ydowskiej. Z domu tego wyszedł jeden

młodzieniec i ukrył si

w kwiatach. Wracał wła

nie z wojny syn s

siada J. D

borwskiej. "Nagle rozległ

huk wystrzału i id

ołnierz ugodzony pociskiem karabinowym w plecy padł martwy". Takich

strzałów było wi

cej, w mie

cie odczuwano niepokój (por. A. Dobro

ski Obrona Grodna we

wspomnieniach. "Dyskusja. Biuletyn Wojewódzkiego Domu Kultury w Białymstoku", 1989, nr 3-4, s.
17).

Podporucznik Ryszard Głuski, który we wrze

niu 1939 r. walczył w rejonie Grodna, tak opisywał

swe dramatyczne impresje po drodze na Grodno 20 IX 1939 r. 102. Pułk Ułanów idzie w stra

przedniej Brygady, mój szwadron w stra

y przedniej pułku. Posuwamy si

przez Ostryn

i Jeziory

szos

Lida-Grodno. Poprzedniego dnia t

sam

drog

przeszli bolszewicy (oddziały pancerne) i

podobno zaj

li Grodno.

Po drodze w miasteczkach (Ostryna, Jeziory) spotykamy bramy triumfalne, przybrane czerwieni

wystawione przez ludno

ść

na przybycie bolszewików. Wsz

dzie ju

zorganizowano komitety

rewolucyjne, które obejmuj

władz

. Stosunek ludno

ci białoruskiej i

ydowskiej wobec nas

zdecydowanie wrogi. Pluton id

cy w szpicy prawie w ka

dej wsi otrzymuje strzały i musi stacza

bitw

. Po drodze znajdujemy trupy

ołnierzy polskich zamordowanych w bestialski sposób

(powykłuwane oczy itp.), le

żą

ce w rowach. Dokonywali tego miejscowi komuni

ci (por. R. Głuski, G.B.

Fijałkowski

ołnierze relacje, "Dyskusja. Biuletyn Wojewódzkiego Domu Kultury w Białymstoku", 1989,

nr 3-4, s. 23).

Jak pisał Mark Paul w

wietnie udokumentowanym tek

cie o stosunkach polsko-

ydowskich 1939-

1941, zamieszczonym w wydanej w Toronto w 1998 r. The Story of Two Shtetl: Miejscowi

ydzi

garn

li si

tłumnie do szeregów sowieckiej milicji i NKWD i wraz ze swymi zwolennikami brali udział w

wyłapywaniu polskich

ołnierzy, działaczy i studentów, którzy zgłosili si

do obrony miasta (Grodna -

J.R.N.). Były serie egzekucji w całym Grodnie.

ydzi, wrzeszcz

c, wskazywali Sowietom na

uciekaj

cych Polaków. W otaczaj

cych (Grodno - J.R.N.) terenach miejscowi komuni

ydzi i

Białorusini, za błogosławie

stwem sowieckich naje

ców mordowali polskich wielkich wła

cicieli

ziemskich, tak zwanych wrogów ludu (...) (por. M. Paul Jewish-Polish Relations in Soviet Occupied
Eastern Poland 1939-1941 w The Story Two Shtetl. Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, cz.

2, s. 188).

Zbrodnie "czerwonej milicji"

W rozlicznych relacjach powtarzaj

informacje o zbrodniach popełnianych przez skomunizowanych

ydów na polskich

ołnierzach i oficerach w pierwszych tygodniach po naje

dzie sowieckim na Kresy

Wschodnie II Rzeczypospolitej. Jak pisał Krzysztof Marek Raczy

ski: W 1939 r. niektórzy

ydzi

urz

dzali obławy na

ołnierzy polskich pochodz

cych z rozbitych przez wojska sowieckie oddziałów i

oddawali ich w r

ce komisarzy ludowych. I nie były to przypadki pojedyncze. Znane s

sytuacje,

gdy mordowano

ołnierzy na miejscu (por. K.M. Raczy

ski Opowie

ść

o dwóch miastach; Bra

sk i

Ejszyszki, "Gazeta" (Toronto), 30 pa

dziernika 1998 r.). Szczególnie bezlito

nie wobec Polaków

zachowywali si

ydzi wchodz

cy w skład samozwa

czej tzw. czerwonej milicji, pewni bezkarno

ci za

swe zbrodnie popełniane w imi

bolszewizmu.

Kazimierz Krajewski tak pisał w monografii AK na Ziemi nowogródzkiej o roli zorganizowanej przy
współudziale

ydów tzw. czerwonej milicji na tamtych terenach po 17 wrze

nia 1939 r.: Z przykro

trzeba odnotowa

fakt poparcia sowieckiej agresji przez cz

ęść

obywateli narodowo

ci białoruskiej i

ydowskiej. Przył

czali si

oni do zorganizowanych przez sowieckich agentów band samozwa

czej

tzw. czerwonej milicji i komitetów rewolucyjnych (...). Wobec znikomo

ci polskiego oporu wspomniana

"czerwona milicja" i bandy dywersyjne, rekrutuj

ce si

z Białorusinów i

ydów, nie odegrały

adnej roli

militarnej w momencie wkraczania Armii Czerwonej. Zło

ona z elementów komunistycznych, w

wysokim stopniu zdemoralizowanych, zasilona przez kryminalistów i ró

noraki motłoch kieruj

cy si

najni

szymi pobudkami, skorzystała z okazji do grabie

y i gwałtu, rzucaj

c si

na miejscow

społeczno

ść

polsk

, swych dotychczasowych s

siadów. Wkraczaj

ce wojska rosyjskie, pomijaj

szereg zbrodni popełnionych na

ołnierzach KOP, kadrze WP, policji, ziemia

stwie i tzw.

pamieszczykach (posiadaczach), starały si

na ogół - zgodnie z otrzymanymi rozkazami - unika

dnych aktów terroru wobec ludno

ci cywilnej (oczywi

cie

ołnierze sowieccy kradli i rabowali, co

dało). Natomiast "czerwona milicja" dopu

ciła si

w okresie przej

ciowym niezliczonych zbrodni,

morderstw i grabie

y wobec ludno

ci polskiej. Zjawisko to miało charakter powszechny i wyst

piło we

wszystkich powiatach województwa nowogródzkiego. Niew

tpliwie była to operacja "oczyszczania"

terenu z elementów uznanych za antysowieckie, przygotowana i kierowana przez rosyjskie słu

specjalne (por. K. Krajewski Na ziemi nowogródzkiej. "Nów" - Nowogródzki Okr

g Armii Krajowej,

Warszawa 1997, s. 7).

Przytaczaj

c w swej monografii przykłady zbrodni popełnionych na Polakach bezpo

rednio po 17

wrze

nia 1939 r., Krajewski pisał: Do zbrojnego incydentu doszło te

w Berdówce, gdzie

ydowsko-

białoruska "czerwona milicja" wymordowała grup

oficerów i

ołnierzy KOP przygotowuj

cych si

stawienia oporu bolszewikom (por. K. Krajewski Na ziemi nowogródzkiej. "Nów" - Nowogródzki Okr

Armii Krajowej, Warszawa 1997, s. 6). Ten sam autor pisze,

e bandyci białoruscy lub

ydowscy z

czerwonymi opaskami na r

kawach byli sprawcami wi

kszo

ci zabójstw w powiecie nowogródzkim po

17 wrze

nia 1939 r. (por. tam

e, s. 8).

Ze wspomnie

pułkownika broni pancernej Włodzimierza Samiry dowiadujemy si

e jego oddział na

wysoko

ci miasteczka Zborowa został zaatakowany przez grup

dywersantów zło

z miejscowych

Ukrai

ców oraz "czerwonej milicji". Jak pisał Samira: Od miejscowej polskiej ludno

ci dowiedzieli

e ci dywersanci cz

ęś

ciowo opanowali miasto i "rozprawili si

" z miejscow

stwow

policj

niemiłosiernie ich morduj

c (por. W. Samira: Nie byłem tym... kim byłem, Londyn 1994, s. 5-6).

Dziennikarz Krzysztof Czubara opisał w "Tygodniku Zamojskim" z 18 wrze

nia 1996 r. bardzo

brutalne zachowanie

ydów z "czerwonej milicji" na terenie Zamo

cia po opanowaniu go przez

wojska sowieckie: Na rozkaz (sowieckiego - J.R.N.) komendanta wojennego milicjanci zatrzymali

zakładników, m.in. prof. Stefana Millera i adwokata Wacława Bajkowskiego. Aresztowali oficerów i
podoficerów WP, policjantów, pracowników przedwojennego starostwa, działaczy Stronnictwa
Narodowego i duchownych (...). Setki aresztowanych osób przetrzymywano pod gołym niebem, w
wi

zieniu przy ul. Okrzei. Naczelnikiem wi

zienia był kaflarz Józef Dziuba. Milicjanci, szczególnie

ydzi, nie mieli

adnych skrupułów. Rozbrajali

ołnierzy polskich, a rannych rozbierali do

bielizny, zabierali im buty, zegarki, rowery, furmanki i inne cenne przedmioty. Na Nowym
Mie

cie

ydowski wyrostek w czerwonym szaliku z pistoletem przy pasie z koalicyjk

, formował z

polskich

ołnierzy kolumn

marszow

. Sam jechał przodem na koniu i wprowadzał ich na Rynek,

gdzie rozwrzeszczany tłum

ydów gwizdał i obrzucał

ołnierzy obelgami. Niektórych je

ców

zabijano. Np. w pobli

u Rotundy rozstrzelano kilku policjantów (cyt. za przedrukiem artykułu K.

Czubary w ksi

ąż

ce R. Szawłowskiego Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 2, s. 434). W

Łucku zło

ona głównie z

ydów "czerwona milicja" opanowała miasto 18 wrze

nia 1939 r.,

zabijaj

c polskiego policjanta (według tekstu M. Paula, op.cit., publikowanego w The Story of Two

Shtetl, Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, t. 2, s. 194).

Były wi

zie

sowiecki Franciszek Goszczy

ski wspominał, i

w celi z nim siedział

yd Abraham

Starkman, pochodz

cy z Bru

na pod Raw

Rusk

. Według Gonczy

skiego: Gdy bolszewicy zaj

wschodni

ęść

Polski, młody Abraham wespół z bratem stan

li na cele Milicji Robotniczej. Starkman

chełpił si

e rozbrajał oficerów polskich, twierdził,

e kilku oficerów zastrzelono w jego wsi. Po

upojeniu si

władz

, wyst

pił z milicji i pojechał do Lwowa na zakupy (...). Starkman czuje gł

boki

al do Sowietów,

e za gorliw

słu

w milicji siedzi w wi

zieniu i

e potraktowano go na

równi z Polakami (por. F. Gonczy

ski: Raj proletariacki, Londyn 1950, s. 43, 44).

W Dubnie miejscowi

ydzi utworzyli milicj

, która aresztowała 17 wrze

nia 1939 r. głównego s

dziego

miejskiego Bartłomieja Poliszczuka. Milicjanci przekazali go w r

ce sowieckie, odt

d nic wi

cej nie

słyszano o jego losie. Niedawno dopiero jego nazwisko pojawiło si

na li

cie straconych polskich

urz

dników (według M. Paul Jewish-Polish Relations in Soviet-Occupied Eastern Poland, 1939-1941;

w The Story of Two Shtetls. Bra

sk and Ejszyszki, Chicago 1998, cz. 2, s. 195. M. Paul podaje

informacje o losie s

dziego Bartłomieja Poliszczuka w oparciu o relacj

Wiktora Poliszczuka, która

znajduje si

w jego posiadaniu).

Wymordowanie polskich policjantów w Kołkach i w Sarnach

Były

ołnierz Zenobiusz Janicki pisał o przejawach

ydowsko-ukrai

skiej dywersji antypolskiej w

regionie Sarn-Przebra

a-Tro

cianka, pisz

c: Na domiar złego bandy dywersantów ukrai

sko-

ydowskich napadały na wycofuj

ce si

wojska (...). Wojsko pomaszerowało do Kołek, gdzie wpadło

w zasadzk

. Dywersanci ukrai

sko-

ydowski ostrzelali oddział z karabinów maszynowych, ukrywaj

w du

ym murowanym młynie (por. Z. Janicki W obronie Przebra

a i w drodze na Berlin, Lublin

1997, s. 11, 12). Walcz

cy z dywersantami

ołnierze 3. Pułku Piechoty KOP zdołali si

jednak upora

z dywersj

, spalono młyn i kilka pobliskich domów. Ppłk Jan Lachowicz, dowódca III Baonu 3. Pułku

Piechoty KOP opisywał, jak po zako

czeniu walk z dywersantami w Kołkach: W

ród ciemno

ci, na tle

dogasaj

cego ognia ukazała si

sylwetka jakiego

człowieka zbli

cego si

ku nam. Po chwili stan

przed nami przygarbiony i licho ubrany stary

yd. Płakał i dr

żą

cym głosem pytał, dlaczego jemu nasi

ułani podpalili dom i całe gospodarstwo? (...) Skar

ył si

e on nie winien,

e on nie mordował

polskich policjantów w Kołkach,

e on kocha Polsk

itd. Stał długo przy nas i szlochał (...). Była to

pierwsza wiadomo

ść

o wymordowaniu policjantów w Kołkach. Adiutant z kierowc

li i dosadnym

ołnierskim j

zykiem wyra

ali swoje oburzenie na morderstwa popełnione przez komunistów.

al mi

było starego

yda, który prze

ył ten dzie

20 wrze

nia bardziej mo

e tragicznie ani

eli my,

ołnierze

uzbrojeni jeszcze po z

by, z widokiem wydostania si

z matni (por. relacja ppłk. J. Lachowicza

zamieszczona w ksi

ąż

ce R. Szawłowskiego Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 2, s.

142-143). Profesor Ryszard Szawłowski w swej monografii o wojnie polsko-sowieckiej 1939 r.
potwierdził fakt wymordowania przez dywersantów miejscowych polskich policjantów (por. R.
Szawłowski Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 199). Dywersanci schwytani przez
polskich

ołnierzy po udanym szturmie na Kołki, zostali rozstrzelani.

Profesor Ryszard Szawłowski zamie

cił w swej monografii wojny polsko-sowieckiej 1939 r. relacj

pani J.R. z Wołynia o prawdopodobnym mordzie na polskich policjantach w Sarnach, wkrótce po
wkroczeniu Sowietów do tego miasta. Pani J.R. pisała:

ydzi z broni

krótk

w r

ku oraz z kilkoma

ołnierzami radzieckimi prowadzili polsk

policj

granatow

, pluj

c na nich, krzycz

c "przepu

tych

psów". Policja szła bez pasów, z r

kami w górze, szli na

mier

. Szli w pi

ciu grupach, około 300

osób. Szli w stron

mostu na rzece Słucz w las.

Przez te ci

ęż

kie lata nigdy

adna wzmianka o ich losie, grobach, nie przywróciła ich pami

ci. Wi

cej w

tej sprawie nic nie mog

powiedzie

, poniewa

musieli

my ucieka

w stron

Lwowa na Przemy

l. A

po miesi

cu tułaczki przed 1 listopada 1939 r. przybyli

my do Krakowa. Cze

ść

ich pami

ci! Chyba w

tej sprawie znajd

inni Polacy, co widzieli (cyt. za R. Szawłowski, op.cit. t. I, s. 390).

Kresowi Morele i Fejgini

W ró

nych relacjach, w tym mi

dzy innymi w nadesłanym z Brazylii i publikowanym w poprzednim

numerze "Naszej Polski" li

cie polskiego duchownego, powtarzaj

informacje o udziale

zbolszewizowanych

ydów w mordowaniu polskich oficerów na Kresach po 17 wrze

nia 1939 r. Pisał

o tym profesor Tadeusz Piotrowski w bardzo cennym dziele o dramacie Polski w czasie II wojny

wiatowej - Poland's Holocaust, wydanym rok temu w Stanach Zjednoczonych. Profesor Piotrowski

powoływał si

przy tym na relacj

swego szwagra - Ryszarda Pedowskiego, który dostarczył mu

informacji o zbrodniczym zamordowaniu dwunastu polskich oficerów przez

ydów w Grabowcu (pow.

hrubieszowski, woj. lubelskie).

Według Pedowskiego, polscy oficerowie zostali zamordowani w piekarni bogatego

yda

grabowieckiego, zwanego Pergamen. Nast

pnie, inny

yd, znany w miejscowo

ci jako "Kuka"

(woziwoda) przetransportował ciała dwunastu polskich oficerów na cmentarz i tam zostawił je
w rowie. Ciała zamordowanych nie miały nic na sobie poza bielizn

. Gdy je znaleziono na

cmentarzu nast

pnego dnia, mieszka

cy zapewnili zamordowanym chrze

cija

ski pogrzeb.

Pó

niej doszło do otrucia "Kuki", jako potencjalni niewygodnego

wiadka. Według Ryszarda

Pedowskiego, zarówno dwunastu polskich oficerów, jak i woziwod

zamordowali miejscowi

biedni, grabowieccy

ydzi, sympatyzuj

cy z komunistami (Według: T. Piotrowski Poland's

Holocaust, Jefferson, North Carolina 1998, s. 55). Profesor Tadeusz Piotrowski akcentował,

e sprawa

grabowieckiej zbrodni na polskich oficerach powinna by

poddana szczegółowemu

ledztwu (por.

tam

e, s. 55).

Istniej

rozliczne, rozproszone relacje, informuj

ce o przejawach brutalnego traktowania polskich

oficerów i

ołnierzy a

do zabójstw wł

cznie (ze strony zbolszewizowanych

ydów). Na przykład

Julian Grzesik pisał w wydanej w 1989 r. w Lublinie ksi

ąż

ce Alija o martyrologii

ydów europejskich,

: Znane były przypadki rozbrajania przez

ydów polskich

ołnierzy, a niekiedy nawet ich zabójstw. O

zabójstwie w 1939 r. sier

anta, który odmówił oddania broni

ydowi, pisz

cy t

relacj

posiada

informacje z pierwszej r

ki. J.K. Runiewicz wspomniał na łamach "Tygodnika Kulturalnego" z 7 maja

1989 r.: "23 wrze

nia zostali

my otoczeni przez czołgi sowieckie i przep

dzeni do młyna w

Hrubieszowie. Otoczeni przez miejscowych milicjantów-

ydów, którzy w sposób bardzo ordynarny

wykazywali, kto jest władz

(...). Gros oficerów i podoficerów, którzy nie zaryzykowali ucieczki, jest w

wykazie katy

skim". Wielu

ydów, nie tylko komunistów, zapełniło wkrótce etaty w sowieckiej

administracji, pomagaj

c NKWD w wyłapywaniu oficerów i pracowników polskiej administracji.

Nieznani zabójcy hrabiego Skirmunta

Ofiarami zbolszewizowanych

ydów padali równie

polscy ziemianie, traktowani jako jeden z

"zasługuj

cych" na wyniszczenie typów "wrogów ludu". W ksi

ąż

ce Krzysztofa Jasiewicza o stratach

ziemia

stwa polskiego w latach 1939-1956 znajdujemy informacj

o okoliczno

ciach zabójstwa

Witolda Rozwadowskiego (1912-1939), aresztowanego wraz z ojcem prawdopodobnie we wrze

niu

1939 r. Młody, zaledwie 27-letni ziemianin Witold Rozwadowski został zamordowany w wi

zieniu w

Oszmianie przez swego koleg

yda (milicjanta w Oszmianie) (por. K. Jasiewicz Lista strat

ziemia

stwa polskiego 1939-1956, Warszawa 1995, s. 887).

Maciej Giertych w ksi

ąż

ce In Defence of My Country szczegółowo opisał dramatyczn

histori

hrabiego Henryka Skirmunta i jego siostry, którzy zostali uwi

zieni przez

ydów w miejscowo

Motol, a niedługo potem straceni. Henryk Skirmunt był intelektualist

katolickim, prezesem Akcji

Katolickiej w diecezji pi

skiej, autorem i działaczem społecznym, bratem byłego polskiego ministra

spraw zagranicznych. Jak pisał Giertych: Po przekroczeniu polskiej granicy przez armi

rosyjsk

wrze

nia 1939 r. pan Skirmunt i jego siostra (...) wzi

li samochód i opu

cili dom, pragn

c unikn

ąć

schwytania we własnym domu przez Sowietów. Gdy przeje

ali jednak przez niemal czysto

ydowskie miasteczko Motol, zostali zatrzymani i aresztowani przez komunistyczn

grup

miejscowych

ydów. Nie było mowy o udzieleniu im pomocy przez ludzi, którzy przecie

byli ich

siadami. Przeciwnie, to wła

nie ich

ydowscy s

siedzi uniemo

liwili im ucieczk

. Kilka godzin czy

kilka dni pó

niej oboje zostali straceni. Nie wiem dokładnie przez kogo, czy przez miejscowych

mieszka

ców, którzy zatrzymali ich w samochodzie, czy przez władze sowieckie, którym ich

przekazano.

Byli dobrymi lud

mi.

ydzi w Motolu nie mieli z pewno

adnych uraz ni skarg przeciwko nim. Ich

jedyn

win

było to,

e byli Polakami, arystokratami i umiarkowanie zamo

nymi (por. J. Giertych In

Defence of My Country, London 1981, s. 294. O morderstwie Henryka i Marii Skirmuntów pisał
równie

prof. R. Szawłowski, op.cit., t. 1, s. 375).

Mordowanie polskich wi

ęź

niów w czerwcu 1941 r.

Jedn

z najczarniejszych plam w historii antypolskich działa

zbolszewizowanych

ydów w czasie

wojny był ich bardzo aktywny udział w mordowaniu polskich wi

ęź

niów w czasie sowieckiego odwrotu

po napa

ci na ZSRR w czerwcu 1941 r. Chodziło o mordy na masow

skal

. Autorzy dokumentalnej

pracy na ten temat Krzysztof Popi

ski, Aleksander Kokurin i Aleksander Gurjanow oceniali,

e w

toku pospiesznej "ewakuacji" wi

ęź

niów zgin

ło od 20 000 do 30 000 polskich obywateli, głównie

Polaków i Ukrai

ców. Zgin

li zamordowani w wi

zieniach i w toku samej ewakuacji (według tekstu K.

Popi

skiego, A. Kukurina i A. Gurjanowa Drogi

mierci, Warszawa 1995, s. 68, cytowanego w ksi

ąż

T. Piotrowskiego Poland's Holocaust, op.cit., s. 18). Z kolei według ocen Stanisława Kalbarczyka, w
czasie czerwcowej "ewakuacji" ze wszystkich wi

zie

sowieckich zgin

ło razem około 50 000 do 100

000 ofiar (według tekstu S. Kalbarczyka Wykaz łagrów sowieckich miejsc przymusowej pracy
obywateli polskich w latach 1939-1943, Warszawa 1993, cz. 1, s. 11-12). I tak np. w wi

zieniach w

Łucku prze

yło masakr

tylko 90 z około 2000 wi

ęź

niów (według T. Piotrowskiego, op.cit., s. 18).

Ze wzgl

du na zmasowany charakter mordowania polskich wi

ęź

niów (a tak

e ukrai

skich) w

zieniach i w czasie "ewakuacji" w czerwcu 1941 r., tym istotniejsze jest pełne zbadanie

konkretnej odpowiedzialno

ci zbolszewizowanych

ydów, uczestnicz

cych w roli katów w

owych masakrach. A była to rola, niestety, do

ść

znacz

ca. Jak pisał Mark Paul w odniesieniu do

zbrodni na wi

ęź

niach w czerwcu 1941 r.: Istnieje wiele autentycznych raportów o miejscowych

ydach

w słu

bie sowieckiej uczestnicz

cych w egzekucjach wi

ęź

niów przeprowadzanych na szerok

skal

przez sowieck

słu

bezpiecze

stwa w owym czasie (por. tekst M. Paula Jewish-Polish Relations in

Soviet-Occupied Eastern Poland, 1939-1941, publikowany w The Story of Two Shtetls. Bra

sk and

Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, cz. 2, s. 216). W ksi

ąż

ce Zbrodnicza ewakuacja wi

zie

i aresztów

NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu-lipcu 1941 r. pisze si

m.in. o udziale

zbolszewizowanych

ydów w mordowaniu wi

ęź

niów w Łucku, Oszmianie i Woło

ynie (por. Zbrodnicza

ewakuacja wi

zie

i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu-lipcu

1941 r. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznic

ewakuacji wi

ęź

niów NKWD w gł

b ZSRR, Łód

, 10

czerwca 1996 r., Warszawa 1997, s. 82, 102-103, 118). We wspomnianej ksi

ąż

ce wymieniono po

nazwisku - w oparciu o wyniki

ledztw - niektóre osoby narodowo

ydowskiej, które pełniły słu

zieniach, gdzie popełniono masakry. Byli w

ród nich m.in. Szloma Szlut, Karp - kobieta

narodowo

ydowskiej, Mohylow

yd-kierowca, Krelensztejn, równie

narodowo

ydowskiej

(por. tam

e, s. 102-103). Szczególn

brutalno

"wyró

niły si

" strzelaj

ce do wi

ęź

niów,

ustawionych na dziedzi

cu wi

ziennym, dwie

ydówki z Łucka: Blumenkranz, lat 20, córka

wła

ciciela sklepu obuwniczego z ulicy Jagiello

skiej i Spiglówna (brak bli

szych danych) (por.

tam

e, s. 118).

Poza udziałem w masakrach w Łucku, Oszmianie i Woło

ynie, udział zbolszewizowanych

ydów

odnotowano m.in. w mordowaniu Polaków w Czortkowie (co ju

wcze

niej opisałem), w Tarnopolu,

w okolicach Bra

ska.

Masakra Polaków w Tarnopolu

Ksi

dz Wacław Szetelnicki pisał,

e 21 czerwca 1941 r. wraz z wybuchem wojny niemiecko-

sowieckiej wycofuj

cy si

Sowieci wymordowali w wi

zieniach zamkni

tych tam Polaków i Ukrai

ców.

Stwierdzono,

e w wi

zieniu tarnopolskim w mordowaniu brali udział trzej

ydzi z Trembowli:

doro

karz Kramer, Dawid Kummel i Dawid Rosenberg (por. ks. W. Szetelnicki Trembowla.

Kresowy bastion wiary i polsko

ci, Wrocław 1992, s. 213). W tym przypadku dokładne nazwiska

ydowskich katów Polaków s

c dobrze znane. Pytanie, czy polska strona wszcz

ła

ledztwo w ich

sprawie?

W "Naszej Polsce" z 8 wrze

nia 1999 r. podali

my list Marii Antonowicz, pisz

cej o szczególnie

okrutnym mordzie na polskich wi

ęź

niach w wi

zieniu w Berezweczu, dokonanym przez NKWD przy

udziale bojówki

ydowskiej. Warto tu doda

e istniej

w innych

ródłach potwierdzenia szczególnego

sadyzmu mordu w Berezweczu. Na przykład profesor Ryszard Szawłowski pisał w swej znakomitej
monografii wojny polsko-sowieckiej 1939 r. o dopuszczeniu si

przez Sowietów potwornych tortur

wobec wi

ęź

niów polskich przed ich wymordowaniem, masakrowania, wydłubywania oczu,

odcinania ko

czyn (por. R. Szawłowski Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 416).

Mord na Polakach w okolicach Bra

ska

Szokuj

ce informacje na temat zbrodni popełnionej przy współudziale

ydów na 40 Polakach z

okolic Bra

ska znajdujemy w publikowanym rok temu tek

cie Zbigniewa Romaniuka. Jego

autor jest człowiekiem znanym z niezwykle gor

cej troski o piel

gnowanie

ladów

ydowskiej

przeszło

ci w Bra

sku i o stwarzanie mo

liwo

ci prawdziwie gł

bokiego dialogu polsko-

ydowskiego.

Przej

ty tymi ideami, kilka lat temu, nawet nazbyt naiwnie zaufał w dobre intencje Mariana

Marzy

skiego, kr

cego film Shtetl, który pó

niej okazał si

tendencyjnym paszkwilem

polako

erczym. Tym godniejsze uwagi s

c stwierdzenia Zbigniewa Romaniuka, oparte na

prowadzonych przez niego badaniach historii miasta Bra

ska w 1939 r. Romaniuk mówił m.in.:

Główna Komisja Bada

Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu bada obecnie spraw

szokuj

cego

mordu na około 40 osobach z Ciechanowca, Bra

ska i otaczaj

cych je terenów. W czerwcu 1941 r.,

dosłownie na godziny przez wej

ciem Niemców do Bra

ska, sowieckie NKWD w towarzystwie dwóch

ydowskich policjantów z Bra

ska eskortowali wy

ej wspomnian

grup

do wi

zienia w Białymstoku.

Po drodze natrafili oni na działania wojenne i musieli zrobi

odwrót. Blisko wioski Folwarki Tylwickie,

niektórych wi

ęź

niów rozstrzelano, innych z braku kul zabito bagnetami i kolbami karabinów (por. tekst

wywiadu W.A. Wierzewskiego z Z. Romaniukiem publikowanym w ksi

ąż

ce The Story of Two Shtetl.

Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, t. 1, s. 26).

Romaniuk w odr

bnym tek

cie przytoczył nazwiska niektórych osób zamordowanych 23 czerwca

1941 r. w Folwarkach Tylwickich. Byli w

ród nich m.in. nauczycielka Helena Zaziemska,

nauczycielka Szlezinger (z domu Klukowska?) i przedsi

biorca Ignacy Pło

ski (według tekstu Z.

Romaniuka Twenty one Months of Soviet Rule in Bra

sk, publikowanego w The Story of Two Shtetl.

Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, t. 1, s. 66).

Jan Marszałek w wydanej w 1998 r. ksi

ąż

ce wymienił dziesi

tki osób, mieszka

ców Lwowa, którzy

stracili

ycie bezpo

rednio z r

ydowskich lub na skutek zabójczych donosów ró

nych

zbolszewizowanych

ydów (por. J. Marszałek Ukrzy

owa

ksi

dza Jankowskiego, Warszawa 1998, t.

1, s. 184-220). W czasie rozmowy ze mn

wyja

nił,

e informacje na ten temat czerpał z ró

nych

podziemnych publikacji polskich z regionu Lwowa. Pełn

dokumentacj

na ten temat p. Marszałek ma

przedstawi

w przygotowywanej do druku odr

bnej ksi

ąż

ce pt. Rozstrzelany Lwów. Wcze

niej na

łamach czasopisma "Westerplatte" Jan Marszałek podał par

przykładów zamieszczanych w

podziemnej małej poligrafii na terenie Lwowa po czerwcu 1941 r. fakty o

ydowskich sprawcach

zagini

ęć

Polaków. Jednym z tych przykładów był apel Marii Zugajowej, stwierdzaj

cy: Poszukuj

mego m

ęż

a, Stefana Zugaja, zaaresztowanego przez bolszewików w Złoczowie w 1939 r. w

listopadzie. Do maja 1941 r. siedział on jeszcze w Zamku w Złoczowie, od tego czasu nie mam o nim

adnej wiadomo

ci. Uwi

ziono go na skutek donosu

ydówki Lajder, która pozostawała na usługach

NKWD. Wszystkich, którzy by posiadali jak

kolwiek wiadomo

ść

o dalszych jego losach, upraszam

serdecznie o podanie jej pod adresem Maria Zugajowa, Lwów, ul. Pierackiego 14/10 (por.
"Westerplatte", 1994, nr 2, stycze

-luty, s. 27). Podobny apel ze strony Janiny Byczyszyn Herbst

prosił o poinformowanie na temat losów jej zaginionego m

ęż

a, Michała Byczyszyna, który był

pracownikiem lwowskiej ksi

garni kolejowej "Ruch" i został zaaresztowany w 1941 r. na ulicy przez

ydowsko-bolszewickich zbirów (por. "Westerplatte", 1994, nr 4, maj-czerwiec, s. 27).

Wyja

kulisy zbrodni

W 60 lat po rozpocz

ciu czarnej serii zbrodni na narodzie polskim we wrze

niu 1939 r. tym

niezb

dniejsze jest podj

cie apelu o przyspieszanie wy

wietlania kulisów popełnianych

wówczas zbrodni, badania tropów prowadz

cych na

lad ich wykonawców. Ka

da informacja w

tej sprawie powinna by

zbadana i nie lekcewa

ona, póki jest szansa,

e mo

na dotrze

wiadków tamtych tragicznych wydarze

. Oto jeden z przykładów zasługuj

cych na szczegółowe

wyja

nienie. Były mieszkaniec Lwowa w czasach wojny - Zbigniew Schultz w skierowanym do mnie

cie z 28 marca 1996 r. pisał o swych informacjach na temat antypolskich działa

współwła

ciciela

kamienicy, w której mieszkał - młodego,

onatego

yda o nazwisku Schechter. (Chodziło o kamienic

we Lwowie przy ul.

w. Kingi 10.) Według listu Z. Schultza: Współwła

ciciel kamienicy Szechter wraz

ze swym bratem i matk

mieli przed wojn

y sklep spo

ywczy. Po wkroczeniu 22 wrze

nia 1939 r.

sowieciarzy do Lwowa rozpocz

ł on prac

w NKWD. Jego słu

żą

ca, młoda

ydówka o imieniu Tinka w

tym czasie przychodziła do nas i opowiadała,

e jej pan przychodzi z pracy cz

sto w pokrwawionej

koszuli. Przekonywała nas,

e jej pan morduje wi

ęź

niów politycznych w wi

zieniach lwowskich

(według tekstu p. Z. Schultza z 28 marca 1996 r. znajduj

cego si

w moim posiadaniu).

Dlaczego milczy si

o tych zbrodniach?

Wymienione tu przykłady wskazuj

e w latach 1939-1941 doszło do licznych przypadków

mordowania Polaków przez zbolszewizowanych

ydów. Prawda o tym powinna by

wreszcie

ujawniona, zwłaszcza teraz, gdy próbuje si

przedstawia

tak oszczerczy obraz Polaków jako

narodu rzekomo morduj

cego

ydów i "wspólników Hitlera". Zdumiewa tak wielka pasywno

ść

okazana w tej sprawie po 1989 r. przez Główn

Komisj

Badania Zbrodni na Narodzie Polskim.

Czy wymogi lewackiej i filosemickiej "poprawno

ci politycznej" maj

wci

ąż

przeszkadza

ujawnieniu mordów popełnionych na Polakach przez

ydów i w ich

ciganiu? Dlaczego mamy

unika

powiedzenia całej prawdy o nikczemnych mordach popełnionych przez

ydów na

swych polskich współbli

nich tylko dlatego,

e jakoby musimy szczególnie uwa

na to, by

nie urazi

wra

liwo

ydów jako ofiar holocaustu? My te

byli

my jako naród ofiar

holocaustu, sam straciłem wtedy ojca, ale jako

nikt, a zwłaszcza

ydzi, nie chce pami

naszych cierpieniach i nie liczy si

z nasz

wra

liwo

. Nie tylko przemilcza si

prawd

polskiej martyrologii, lecz wytacza si

przeciw nam coraz ohydniejsze kalumnie. Najwy

szy

c czas, aby wreszcie przyst

do systematycznego zbierania

wiadectw od ostatnich

jeszcze

cych

wiadków polskiego holocaustu, tego najbardziej przemilczanego holocaustu

z r

k sowieckich, cz

stokro

przy pomocy zbolszewizowanych

ydów.

Kaci s

dowi i wi

zienni

Pisz

c o zbrodniach popełnionych na Polakach przez zbolszewizowanych

ydów, nie mo

zapomina

o niejednokrotnie spektakularnie wprost rzucaj

cej si

w oczy, zbrodniczej, antypolskiej

nadgorliwo

ci ze strony ró

nych

ydowskiego pochodzenia s

dziów i

ledczych, swego rodzaju

kresowych Moreli i Fejginów. W rozlicznych relacjach powtarzaj

opinie o szczególnej

bezwzgl

dno

ci s

dów, bez wahania feruj

cych najsro

sze wyroki. Prof. Ryszard Szawłowski

przytoczył w tym kontek

cie przykład łuckiego

yda Ettingera, pisz

e grał on pierwsze skrzypce w

zorganizowanym w Łucku "s

dzie polowym". Sowieci przed tym s

dem postawili wielu Polaków, w

tym komendanta miasta Łucka płk. Adama Czesława Haberlinga, licznych urz

dników pa

stwowych

i policjantów (por. R. Szawłowski, op.cit., t. 1, s. 398).

Ettinger jako "doradca" w tym "s

dzie polowym" stał si

faktycznym panem

ycia i

mierci w

ród

mieszka

ców Łucka. Warto przypomnie

na ten temat zapiski wspomnieniowe jednego z Polaków,

których uwi

ziono wówczas w Łucku, znanego pó

niej

ołnierza Pa

stwa Podziemnego - Wacława

Zagórskiego: Po paru minutach przeprowadzono nas do du

ej sali, stoimy przed s

dem polowym. Syn

bogatego miejscowego kupca papiernika zasiada w s

dzie jako miejscowy doradca. Jest

komendantem Robitnycznej Gwardii miasta Łucka (...). Twarz tego Ettingera mam przed sob

stołem s

dziowskim. Teraz jego słowo decyduje o losie wyłapywanych na mie

cie i doprowadzanych

przed ten zaimprowizowany s

d polskich policjantów, urz

dników i ukrai

skich nacjonalistów (...).

Wystarcza stwierdzenie Ettingera: "Eto nacjonalisticzeskaja kanalia" - i ju

bez dalszych pyta

przewodnicz

cy komitetowi politruk daje nie budz

cy w

tpliwo

ci znak oczekuj

cym "striełkom" (por.

W. Zagórski Wolno

ść

w niewoli, London 1971, s. 25,26).

W rozlicz

nych polskich zapiskach wspomnieniowych i opracowaniach naukowych odnosz

cych si

tamtych lat wci

ąż

powraca motyw szczególnej zajadło

ci przesłuchuj

cych Polaków

ledczych

pochodzenia

ydowskiego. Bardzo wymowny pod tym wzgl

dem jest opis losów czternastu

uwi

zionych w marcu i kwietniu 1940 r. we Lwowie członków Zwi

zku Walki Zbrojnej. Ich głównym i

zarazem najbrutalniejszym

ledczym, który przesłuchiwał ich w wi

zieniu we Lwowie w sposób

niesłychanie sadystyczny, był wy

szy oficer NKWD

ydowskiego pochodzenia E.M. Liebenson (por. E.

Kotarska Proces czternastu, Warszawa 1998, s. 49). Czternastu patriotów zostało niecały rok pó

niej

straconych po sfabrykowanym procesie.

Władysław Wielhorski tak opisywał swe "spotkanie" z

ydowskim

ledczym, oficerem NKWD:

Trafiłem do starszego s

dziego

ledczego

yda (...). Major starszy (około 45 lat), łysy, arogancki,

nieufny, sarkastycznie ironiczny. Dochodzenie pozostawiło na mnie wra

enie szczególnie przykre.

Ziała na mnie rozmówcy notoryczna nieufno

ść

i wrogo

ść

(por. W. Wielhorski Wspomnienia z prze

w niewoli sowieckiej, London 1965, s. 94).

Podobnie Franciszek Go

czycki pisał w swych wspomnieniach o roli surowego "sliedowatela"-

yda

(por. F. Gonczy

ski Raj proletariacki, Londyn 1950, s. 56). Bardzo wymowna pod tym wzgl

dem jest

opinia wybitnego

ydowskiego działacza PPS i publicysty Feliksa Mantela. Ten autor, znany sk

din

z obiektywizmu relacji o stosunkach polsko-

ydowskich, uznał za najgorszego spo

ród swych

stalinowskich oprawców wła

nie

ydowskiego

ledczego Kogana. Jak pisał Mantel: Zmieniło si

kilka

ledczych, sprawa nie posun

ła si

naprzód ani o krok i wreszcie trafiłem na

yda, Kogana. Człowiek

młody, wysoki i przystojny był w istocie podłym psem, który uwa

ał,

e on wła

nie ma wszelkie dane

po temu, by złama

drugiego

yda. Powtarzał ci

gle,

e jako sowiecki

yd, nale

żą

cy do sowieckiej

społeczno

ydowskiej, która cieszy si

wolno

i przywilejami, nie mo

e zrozumie

e siedzi

naprzeciw niego polski

yd, mówi

cy tylko po polsku i słu

żą

cy wiernie interesom antysemickiego

narodu polskiego czy to jako adwokat, czy to jako urz

dnik. Mówi

c o tym, pienił si

i pluł mi w twarz.

Byłem bezradny wobec jego chamstwa. Nie mogłem rzuci

mu w twarz faktów chuliga

skiego

antysemityzmu w czerwonej armii, o czym dowiedziałem si

pó

niej, ani wymordowania całej plejady

pisarzy

ydowskich, gdy

to nast

piło dopiero po 10 latach. Rad byłbym zobaczy

jego min

momencie aresztowania lekarzy

ydowskich.

Naturalnie mowy nie było o przyznaniu si

z mojej strony. Wobec tego o

wiadczył mi,

e zastosuje

rodki drastyczne. I tak te

stało si

Kiedy wracałem tym razem do celi, dochodziły z ka

dego pokoju j

ki katowanych. Tego dawniej nie

było nigdy, wi

c zorientowałem si

szybko,

e jest to maskarada, aby mnie zastraszy

(...). Dalszy

bieg wypadków był stereotypowy: usiłowanie popełnienia samobójstwa, jedenastodniowy karcer i 120
godzinny konwojer (przesłuchanie permanentne). Wszystko to nie dało rezultatu. Kogan w

ciekał si

tupał nogami, wyzywał od najgorszych, przeklinał, szanta

ował aresztem

ony i groził,

e złamie moje

"japo

skie morale" innymi

rodkami.

W pewnej chwili wyci

ł z szuflady gumowy charap i zacz

ł mnie nim okłada

(...) (cyt. za F. Mantel

Wachlarz wspomnie

, Pary

1980, s. 162-163).

W ró

nych relacjach z sowieckich wi

zie

i obozów powtarzaj

informacje o szczególnej

bezwzgl

dno

ci znajduj

cych si

w ich kierownictwach

ydów. Typow

pod tym wzgl

dem jest na

przykład relacja Jana B. o kierownictwie obozu dla polskich oficerów w Ostaszkowie. Według tej
relacji, na czele obozu stał komendant, z pochodzenia Polak, major wojsk liniowych, człowiek ludzki,
który uchodził za sprawiedliwego. Miał on jednak zast

yda, kapitana gosudarstwiennoj

bezopastnosti, człowieka bezwzgl

dnego, nawet dla bolszewików, który był postrachem całego obozu

(według W czterdziestym..., op.cit, s. 388). W wydanej po raz pierwszy w 1945 r. na emigracji w
Rzymie ksi

ąż

ce Sprawiedliwo

ść

sowiecka czytamy relacj

K. A. higienisty o losie polskich wi

ęź

niów

skierowanych na Kołym

: do portu w Magadanie na Kołymie przybyli

my dnia 26 maja 1940 r. W

Magadanie rozpocz

ło si

nowe piekło. Tu nas wzi

ł w r

ce lejtnant NKWD Dorenko Iwan Iwanowicz i

politruk

yd Boruchowicz Mosiej Szymonowicz i rozpocz

ło si

nowe piekło (według K. Zamorski, S.

Starzewski Sprawiedliwo

ść

sowiecka, Warszawa 1994, s. 401-402). Mo

na by długo mno

przykłady tego typu relacji pokazuj

cych, jak ró

ydowscy oficerowie,

ledczy i politrukowie

"zadbali" o utworzenie prawdziwie "piekielnych" warunków dla polskich wi

ęź

niów.

Zabójcze donosy

Najbardziej zmasowan

form

zbrodniczych działa

antypolskich ze strony prosowieckich

ydów była wielka fala skierowanych przeciwko Polakom zabójczych donosów. Były one

nieustannym zjawiskiem lat 1939-1941 na Kresach. Zbolszewizowani

ydzi, znaj

cy doskonale

lokalne stosunki w poszczególnych miejscowo

ciach, okazali si

dla NKWD bezcennymi wr

agentami i informatorami przeciwko ró

nym patriotycznym

rodowiskom polskim. Wiele

ydowskich donosów przyniosło najtragiczniejsze skutki dla schwytanych na ich podstawie Polaków.

Niektórzy z nich bywali natychmiast zabijani w rezultacie tych donosów, tak jak stało si

w opisanym w

poprzednim rozdziale przypadku grodzie

skiego nauczyciela Jana Kurczyka. W przypadku bardzo

wielu innych Polaków donos ko

czył si

zamkni

ciem w sowieckim wi

zieniu i pó

niejszym

zakatowaniem na

mier

. Bardzo wielu oficerów schwytanych na podstawie

ydowskich donosów

znalazło si

pó

niej na listach katy

skich.

Ta nadzwyczaj ponura, donosicielska rola znacznej cz

ęś

ydów na Kresach Wschodnich została

wymownie opisana mi

dzy innymi w znakomicie udokumentowanej ksi

ąż

ydowskiego autora

Bena-Ciona Pinchuka. Pisał on m.in.: Nie ulega w

tpliwo

ci, i

lokalni komuni

ydowscy grali

rol

w rozpoznaniu dawnych działaczy politycznych i zestawieniu listy "niepo

żą

danych" i

"wrogów klasowych". NKWD próbowało, cz

sto z sukcesem rekrutowa

ludzi, którzy przedtem byli

aktywni w

ydowskich instytucjach i politycznych organizacjach, i w ten sposób stworzyli oni atmosfer

wzajemnych podejrze

o strachu w

ród przyjaciół i kolegów (por. Ben-Cion Pinchuk Shtetl Jews under

Soviet Rule. Eastern Poland on the Eve of the Holocaust, Cambridge, Mass, 1991, s. 35).

Spontanicznie witali Sowietów

Z ró

nych miejscowo

ci na Kresach odnotowywano po latach takie same, identycznie brzmi

ce skargi

na donosicielsk

rol

ęś

ci zbolszewizowanych, antypolskich

ydów. Oto kilka, jak

e typowych,

przykładów.

Władysław Hermaszewski tak opisywał dramatyczne wydarzenia, jakie nast

piły po 17 wrze

nia

1939 r. w jego rodzinnym Bere

nie (pow. Kostopol, woj. woły

skie): Spontanicznie witaj

czerwonoarmistów liczni Ukrai

cy i cz

ęść

biedoty

ydowskiej zacz

li okazywa

wrogo

ść

wobec

nas, Polaków, stanowi

cych tu mniejszo

ść

. Wyszukiwali i wskazywali przybyłym enkawudzistom

funkcjonariuszy i urz

dników polskich instytucji pa

stwowych i publicznych oraz uciekinierów z

zachodnich i centralnych województw, szukaj

cych tu schronienia przed Niemcami, po czym nast

piły

masowe ich aresztowania i deportacje (por. W. Hermaszewski Echa Wołynia, Warszawa 1995, s. 43).

Mieszkaj

cy wówczas w Tarnopolu Czesław Blicharski wspominał: Okupacja sowiecka Tarnopola

rozpocz

ła si

o godz. 15.00 17 wrze

nia 1939 r. (...) ju

tego samego dnia wieczorem rozpocz

ły si

masowe aresztowania przeprowadzone przy pomocy usłu

nych informatorów, pochodz

cych z

gów nielicznej KPZU (Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy - J.R.N.) i biedoty

ydowskiej. Od

tej chwili trwał nieprzerwanie proces wyniszczania elementów polskich w mie

cie (por. C. Blicharski

Tarnopolanie na starym ojców szlaku, Biskupice 1994, s. 203).

Zenon Skrzypkowski relacjonował: W miasteczku (Drohiczynie - J.R.N.) swoje "porz

dki" zacz

ło

robi

NKWD. Znale

li si

tacy ludzie, którzy z nimi współpracowali. Wywodzili si

na ogół z elementów

o nie najlepszej opinii w

rodowisku. Byli to głównie Białorusini i

ydzi. Du

żą

aktywno

ść

w sprzyjaniu

bolszewikom wykazała zwłaszcza biedota

ydowska. Do

ść

szybko przystosowała si

do nowych

warunków i zaj

ła pozycj

wysoko uprzywilejowan

, zajmowała kierownicze stanowiska w

administracji i milicji. Niektórzy

ydzi "pocieszali" nieszcz

ęś

liwych i pełnych obaw o przyszło

ść

Polaków słowami: "Jako

przy nas b

dziecie

yli" (por. Z. Skrzypkowski Przyszli

my was

oswobodzi

..., drohiczy

skie wspomnienia z lat niewoli, Warszawa 1991, s. 15).

Wacław Wierzbicki z osiedla Kuchczyce, gm. Kleck, powiat Nie

wie

wspominał wydarzenia po 17

wrze

nia 1939 r. w swych okolicach: Natychmiast znale

li si

perfidni Białorusini i

ydzi, którzy

wkraczaj

cym wojskom sowieckim budowali powitalne bramy.

ydzi powkładali czerwone opaski na

kawy i stali si

enkawudzistami, wydaj

Sowietom polskich patriotów (por. Z Kresów Wschodnich

RP na wygnanie. Opowie

ci zesła

ca 1940-1946, Londyn 1996, s. 582).

Emisariusz ZWZ Aleksander Blum opisywał, jak ju

w drodze do Wilna dowiedział si

e tamtejszy

dworzec jest niebezpieczny, bo jest silnie obstawiony przez agentów NKWD i tzw. milicj

obywatelsk

zaimprowizowan

przez okupantów i zło

z chuliganów i z młodzie

y komunistycznej, szczególnie

pochodzenia

ydowskiego, uzbrojon

w karabiny i zaopatrzon

w opaski czerwone. Głównym

zadaniem ich było zatrzymywanie podejrzanych osób i przebranych oficerów. "Przyklejali" si

oni do

wybranych przez siebie wojskowych podró

nych i towarzyszyli im do mieszka

prywatnych celem

sprawdzenia to

samo

ci eskortowanych (według: A. Blum O bro

i orły narodowe... (Z Wilna przez

Francj

i Szwajcari

do Włoch), Londyn 1980, s. 102).

Podobn

relacj

znajdujemy równie

w ksi

ąż

ydowskich autorów Jacka Pomerantza i Lyrica

Wallworka. Winika o owych latach: Wkrótce po wkroczeniu Sowietów do Ro

yszcza komunistyczna

organizacja młodzie

y (...) przej

ła kontrol

miasta (...) ci młodzi ludzie maszerowali po ulicach miasta

z karabinami. Nosili czerwone opaski identyfikacyjne, wyaresztowywali ludzi uwa

anych za faszystów

czy wrogów komunistycznej sprawy. Bałem si

spacerowa

na trasie od stacji kolejowej do domu

Ytzela. Bałem si

, pomimo to

e cz

ęść

młodych (wielu?) z opaskami na ramionach była

ydami

(według relacji w ksi

ąż

ce J. Pomerantza i L. W. Winika: Run East: Flight From the Holocaust, Chicago

1997, s. 26, któr

cytuj

za: M. Paul Jewish-Polish Relations in Soviet Occupied Eastern Poland.

1939-1941 w: The Story of Two Shtetl, Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, s. 189).

Z kr

gu australijskiej Polonii w Melbourne został wysłany 12 sierpnia 1995 r. do ksi

dza prałata

Henryka Jankowskiego list, zawieraj

wiadectwa dramatycznych czasów na Kresach po 17

wrze

nia 1939 r. Autor listu, Bronisław Stankiewicz, pisał m.in.: W 1939 r. jako 10-letni chłopak

byłem

wiadkiem, gdy do mojego miasta Baranowicze wkraczała wyzwole

cza Krasna Armia,

wła

nie

ydzi zakładali na lew

czerwone opaski, na których widniały napisy NKWD. To wła

nie

ydzi byli donosicielami do NKWD i wydawali w r

ce NKWD ukrywaj

cych si

oficerów Wojska

Polskiego, ukrywaj

cych si

policjantów granatowych, nauczycieli, wy

szych urz

dników

stwowych, a w nocy zaje

ały czarne budy NKWD, które my nazywali

my "czorny woron",

wyłapywano tych ludzi, ładowano w te czarne budy, nast

pnie w "stołypinki" i wieziono na Kołym

d ju

nigdy nie wrócili, umarli z głodu i chłodu (cyt. za: P. Raina Ks. Henryk Jankowski nie ma za

co przeprasza

, Warszawa 1995, s. 170).

Wymowne zapiski na temat rozmiarów donosicielstwa ze strony du

ej cz

ęś

ydów znajdujemy w

ksi

ąż

ce byłego kuriera rz

du RP Marka Celta. Opisał on tam mi

dzy innymi dramatyczn

rozmow

matk

, któr

odwiedził po przybyciu z tajn

misj

na tereny okupowane przez Sowietów. Matka

ostrzegała Celta: Ta Wajssówna, ta Hela, co prawie naprzeciw nas mieszka, koło Serwatki, tam gdzie
Lopek, kilka razy si

mnie o ciebie pytała. I Stasi

. Ona straszna komunistka. A nienawi

Polski i do Polaków a

od niej tryska. Lopek przed ni

przestrzegał (...)

•

Ty si

jej strze

. Ona mówiła: wasz syn - ju

nawet nie mówi "pani syn" - wasz syn powinien

z nami, a nie przeciw nam. Ja mówi

: gdzie on tam przeciw komu, prosz

pani, on

studiuje. A ona: "panie" si

sko

czyły, "panowie" te

. On nie studiuje, a jak studiuje, to

przeciw nam. Wy musicie zrozumie

e tu Polska nigdy nie wróci, tu jest Zachodnia Ukraina,

radziecka władza, radziecka przyszło

ść

, on powinien to zrozumie

, im pr

dzej, tym lepiej, a

nie tam takie polskie mrzonki (...). - Wła

nie to ci chciałam powiedzie

: strasznie trzeba

uwa

i nie pokazywa

ludziom na oczy. A w

ród

ydów najwi

cej zwolenników

Sowietów. Od takich Wajssówien a

roi. Trzeba si

mie

na baczno

ci dzie

i noc (por. M.

Celt Biali kurierzy, Munchen 1986, s. 61).

Donosiciele i ich ofiary

a cz

ęść

donosów ko

czyła si

jak najgorszymi skutkami dla oskar

anych przez

ydów Polaków,

doprowadzaj

c do utraty przez nich

ycia. Istnieje wiele relacji na temat tego typu "zabójczych"

donosów z ró

nych miejscowo

ci na Kresach - przytocz

tu kilka typowych przypadków tego rodzaju.

Do szczególnie niebezpiecznej fali donosów na polskich urz

dników i s

dziów doszło w najwi

kszym

mie

cie na Wołyniu - Równem. Aresztowano tam m.in. byłego posła Dezyderego Smoczkiewicza i

byłego senatora Dworakowskiego, pi

ciu s

dziów S

du Okr

gowego i wiceprokuratora (wszystkich

potem zamordowano). Aresztowano równie

dwóch podprokuratorów. Denuncjowali w szczególno

ci:

aplikant s

dowy - syn zamo

nej miejscowej rodziny

ydowskiej oraz starszy wo

ny s

dowy -

Ukrainiec (według R. Szawłowski Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 397).

Wanda Skorupska we wrze

niu 1939 r. adwokatka we Włodzimierzu Woły

skim tak opisywała w

relacji spisanej w latach 80. wydarzenia zachodz

ce we Włodzimierzu po wej

ciu wojsk sowieckich:

Na podstawie donosów sporz

dzonych przez komunistów i

ydów aresztuje si

natychmiast

wybranych ludzi. We Włodzimierzu aresztowano adwokata Albina Wa

skiego i mjra (Juliana Jana)

Pilczy

skiego, dyrektora gimnazjum Leona Kisiela, inspektora szkolnego p. J

dryszk

oraz kierownika

jednej ze szkół powszechnych. Zadenuncjowali ich miejscowi

ydzi. Zagin

li oni bez

ladu (por. R.

Szawłowski, op.cit., t. 1, s. 207).

Inny przykład "zabójczego" donosu opisali A. i J. Wiszniowscy w li

cie do "Głosu Polskiego w

Toronto" z 24 maja 1996 r. W li

cie mo

na było przeczyta

dramatyczn

histori

rodziny stryja

Wiszniowskiego, który w 1939 r. mieszkał w małym miasteczku Dolina, woj. stanisławowskie. Jak
pisano w li

cie: Stryj miał dorosłych synów, którzy nale

eli do zwi

zku "Sokołów" i "Strzelca", gdzie

hasłem było "Bóg, Honor, Ojczyzna". Widocznie w oczach

ydowskich było to wielkim przest

pstwem i

dlatego pewnej nocy NKWD i dwóch

ydów, których stryj znał, przyszło aresztowa

moich

stryjecznych braci. Jeden był zakatowany w miejscowym wi

zieniu, inni wywiezieni na Sybir, tak jak

tysi

ce innych polskich rodzin, które dzi

ydowskiej słu

alczo

ci (jaka do dzisiaj w Polsce panuje)

zostało zesłanych na Sybir na zagład

(...). Kto sporz

dzał spis Polaków "kandydatów" na zsyłk

, jak

nie podli

ydzi, którzy zasiedli w 1939 r. na wszystkich wa

nych stołkach? Autor listu u

ywa bardzo

ostrych epitetów pod adresem ówczesnych

ydowskich donosicieli, czy

na si

jednak dziwi

człowiekowi, który mógł z bliska zaobserwowa

spowodowan

przez nich tak ci

ęż

martyrologi

rodziny jego stryja?

"Odgrywali si

" na Polakach

Istnieje a

nadto wiele przykładów wykorzystywania przez zbolszewizowanych

ydów

wszelkich mo

liwo

ci "odegrania si

" na Polakach a

do spowodowania ich

mierci wł

cznie.

Tak post

piono m.in. wobec znanego naukowca, profesora Stanisława Cywi

skiego,

znienawidzonego przez

ydów za jego narodowo-katolick

publicystyk

. Wybitny polonista, profesor

Konrad Górski wspominał, i

: Zemszczono si

na nim (prof. Cywi

skim - J.R.N.), po prostu

oskar

c go przed władzami rosyjskimi. Został wywieziony i zmarł w gł

bi Rosji (por. W Wilnie i w

Toruniu. Rozmowa z prof. Konradem Górskim, "

ycie Literackie", 11 wrze

nia 1988 r.).

Jerzy Surwiły, pisał w naukowym opracowaniu wojennych dramatów Polaków z Wile

szczyzny pt.

Rachunki nie zamkni

te,

e Cywi

ski został zam

czony w wi

zieniu. Według Surwiło Cywi

ski

przeszedł przez sze

ść

kolejnych wi

zie

, aby w ko

cu umrze

30 marca 1941 r. w Kirowie (Wiatce) w

szpitalu wi

ziennym (por. J. Surwiło Rachunki nie zamkni

te. Wile

skie

lady na drogach cierpie

Wilno 1992, s. 115).

Podobny przykład

ydowskiego donosu z zemsty, który sko

czył si

w efekcie zamordowaniem

Polaka, przytoczył historyk Marek Jan Chodakiewicz. Opisał on, jak pod koniec wrze

nia 1939 r.

ydowski gimnazjalista przyprowadził NKWD do mieszkania Zdzisława Zakrzewskiego, działacza

Młodzie

y Wszechpolskiej z Politechniki Lwowskiej. Z uwagi na nieobecno

ść

Zakrzewskiego w domu

NKWD w zamian aresztowało jego ojca - oficera policji, którego wkrótce potem zamordowano.
Aresztowano równie

i deportowano matk

i siostry Zakrzewskiego. Matka zmarła na zesłaniu w

Kazachstanie (por. M.J. Chodakiewicz Szmulek chciał by

sowieckim generałem. Postawy

ydów na

Kresach 1939-1941, "Gazeta Polska", 1 grudnia 1994 r.).

W pracy zbiorowej pod redakcj

ksi

dza Zygmunta Zieli

skiego na temat

ycia religijnego w Polsce

pod okupacj

1939-1945 czytamy: Wspomnie

trzeba ks. Wacława Rod

ko, proboszcza parafii

Traby, zamordowanego w maju 1940 r. we wsi Rosalszczyzna, gdy podst

pnie w nocy został

wezwany do chorego. Ogólna opinia w okolicy widziała sprawców tej zbrodni w

ydach, którzy w ten

sposób mieli si

zem

za to,

e on przed wojn

, b

c proboszczem w Holszanach, miał

przyczyni

do usuni

cia straganów

ydowskich sprzed wej

cia do ko

cioła. Faktem jest,

poka

na cz

ęść

ludno

ydowskiej opowiedziała si

za sowieck

władz

i z niej rekrutowało si

wielu

jej urz

dników, którzy mocno dali si

we znaki miejscowej ludno

ci. Faktem jest tak

e i to,

e cz

ęść

ydów została wywieziona na Syberi

lub do Kazachstanu (por.

ycie religijne w Polsce pod okupacj

1939-1945. Metropolie wile

ska i lwowska, zakony, praca zbiorowa pod redakcj

ks. Zygmunta

Zieli

skiego, Katowice 1992, s. 494).

Feliks Gonczy

ski opisywał w dramatycznych wspomnieniach z ówczesnego Zwi

zku Sowieckiego:

Po obiedzie odnalazłem ulic

Drewnian

, gdzie mieszkał Leonidas.

•

"Co słycha

z Dewojn

?" - spytałem Leonidasa.

•

"Rozstrzelali go Bolszewicy".

•

"Jego...?! Wybitnego lewicowca?"

•

"Jak wiesz był naczelnikiem Urz

du Skarbowego, wi

c wymierzał podatki... zadenuncjowali

ydzi" - wyja

nił Leonidas (por. F. Gonczy

ski Raj proletariacki, Londyn 1950, s. 14).

W tym okresie na Kresach powszechnie utrwaliła si

sława

ydów jako donosicieli. Były premier RP

Leon Kozłowski, opisuj

c kr

g polskich aresztowanych, z jakimi spotykał si

w sowieckim wi

zieniu,

stwierdził: Podobny zespół, jak si

potem przekonałem i w innych celach: s

dziowie, policja, schwytani

oficerowie, działacze społeczni, robotnicy, studenci, wszyscy, podobnie jak i ja, aresztowani na
podstawie donosów komunistów, w wi

kszo

ci wypadków

ydów (por. tekst pami

tnika L.

Kozłowskiego pt. Sowieckie wi

zienie drukowanego na łamach paryskiej "Kultury", 1957, nr 10, s. 91).

W ró

nych relacjach i wspomnieniach mo

na znale

źć

straszne przykłady "zabójczych" donosów ze

strony

ydów na polskich patriotów. By przypomnie

cho

by zapiski znakomitego matematyka

polskiego, pochodzenia

ydowskiego Hugo Steinhausa. Opisał on histori

aresztowania swego

ucznia Borka, którego jego dawny ordynans,

yd, wskazał NKWD, jako oficera rezerwy (...) znienacka

aresztowano go w mieszkaniu i zabrano do Lwowa. Od tego czasu słuch o nim zagin

ł;

prawdopodobnie podzielił los oficerów katy

skich. Podziwiałem jego matk

e nie my

lała wcale o

zem

cie. Chciała koniecznie da

mi schronienie u siebie w Borysławiu (por. H. Steinhaus

Wspomnienia z Polski w opracowaniu Aleksandry Zgorzelskiej, Londyn 1992, s. 220).

Skutki takich "odgrywa

" zbolszewizowanych

ydów na Polakach były najcz

ęś

ciej fatalne:

długotrwałe wi

zienie, zesłanie na Syberi

, nierzadko - jak wcze

niej wspomniałem - nawet utrata

ycia. Do wyj

tków nale

ały raczej szcz

ęś

liwe przypadki szybkiego uwolnienia po donosie, jak stało

z ojcem profesora Jacka Trznadla - Edwardem Trznadlem, byłym zast

starosty w Olkuszu,

a pó

niej starost

w Zawierciu. Edward Trznadel, id

c pewnego dnia ulic

we Lwowie, został

nagle zatrzymany przez

ydów-komunistów z Olkusza, którzy go rozpoznali. Natychmiast

doprowadzili go na komisariat, twierdz

e byli przez niego prze

ladowani (por. J. Trznadel:

Mój ojciec Edward, Zawiercie 1998, s. 57). Na szcz

ęś

cie po ró

nych przesłuchaniach wypuszczono go

na wolno

ść

. Został w nim jednak pewnego rodzaju strach przed donosami ze strony

ydów. Opisywał

swe odczucia w czasie pobytu wkrótce potem w Stryju: Tylko raz byłem w kawiarni i gdy zobaczyłem
t

mas

ydów, przestraszyłem si

. Mogli w

ród nich by

znów komuni

ci. Oni, widz

c obcego,

nieznajomego człowieka, mog

donie

ść

i mog

aresztowany. Wobec tego wróciłem ponownie do

Lwowa (por. tam

e, s. 59). Dodajmy, i

aresztowanie Edwarda Trznadla przez

ydów-komunistów z

Olkusza, jako ich rzekomego dawniejszego "prze

ladowcy", było tym bardziej szokuj

ce ze wzgl

na to,

e jako starosta miał on kiedy

bardzo dobre stosunki z miejscowymi

ydami. Jacek Trznadel

pisał: Ojciec był bardzo szanowany przez t

społeczno

ść

ydowsk

. Wyrazem tego bywało nawet

odwoływanie si

do jego rozjemstwa w wewn

trznych sporach gminy

ydowskiej (por. tam

e, s. 28).

My Polacy boimy si

ydów, bardziej ni

kogo innego

Prawda przechowana w ró

nych relacjach z tamtego okresu jest smutna i nieubłagana. Wci

ąż

powtarzaj

fakty dowodz

ce,

e nikczemno

ść

wielkiej rzeszy

ydów-donosicieli wzbudziła w

ród

Polaków poczucie ogromnej nieufno

ci do ogółu

ydów, powszechnego strachu przed

ydami, jako

niebezpiecznymi agentami NKWD i Sowietów. Jak

e wymowna pod tym wzgl

dem była relacja

jednego z najodwa

niejszych "białych kurierów", docieraj

cych na zagarni

te przez Sowiety byłe

Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej Tadeusza Chciuka (Marka Celta). Tak pisał on o panuj

cej tam

atmosferze: Pod Sowietami (...) my Polacy, boimy si

ydów - nie wszystkich oczywi

cie, ale jak si

boimy, to bardziej ni

kogo innego. Oni s

pierwsi do współpracy z bolszewikami, s

najbardziej

niebezpieczni - s

wsz

dzie, s

najgorliwszymi komunistami, du

o wiedz

, pomagaj

"rozpracowywa

" teren, sam mam takich kolegów z gimnazjum, z uniwerku (por. T. Chciuk [M. Cel]

Biali kurierzy, Monachium 1986, s. 209).

We wspomnieniach Tadeusza Bodnara, po wrze

niu 1939 r. przydzielonego do

ydowskiego

Gimnazjum Mechanicznego w Grodnie, czytamy: Koledzy ostrzegali mnie przed

ydami studentami i

adnej organizacji mam nie wst

powa

, gdy

pomi

dzy nimi jest du

o szpiegów i zdrajców. (...)

Wykładowcami byli Polacy,

ydzi i paru Rosjan. Kolegów nie miałem i trzymałem si

z daleka od

wszystkich, a na tematy polityczne nie chciałem rozmawia

, poniewa

nie dowierzałem

ydom, bo

wiedziałem,

e oni naszych du

o wydali i cz

ęść

ich została rozstrzelana, cz

ęść

siedzi w wi

zieniu.

Dobrze,

e nie wszyscy

ydzi byli tacy, ale oni bali si

innych

ydów. Najgorzej ze wszystkich grup

etnicznych to ich bałem si

, bo oni zrobili si

gorliwymi komunistami (por. T. Bodnar, Znad Niemna

przez Sybir do II Korpusu, Wrocław 1997, s. 86).

Jak si

okazuje, młody gimnazjalista miał całkowicie racj

w swych obawach przed

ydowskimi

denuncjatorami. Badacz historii tamtych lat Kazimierz Krajewski, autor obszernej syntezy działa

Armii Krajowej w okr

gu nowogródzkim, pisał, i

: Wszelkie poczynania ludno

ci polskiej

ledzone były

przez jej białoruskich i

ydowskich s

siadów, cz

sto współpracuj

cych z władzami sowieckimi i

NKWD. Np. grupa dziewcz

t, polskich gimnazjalistek z Lidy, nie zd

ąż

yła si

nawet do ko

zorganizowa

, gdy ich

ydowskie kole

anki z klasy dostarczyły NKWD sporz

dzon

przez siebie list

pocz

tkuj

cych konspiratorek (por. K. Krajewski Na ziemi nowogródzkiej, "Nów"-Nowogródzki Okr

Armii Krajowej, Warszawa 1997, s. 15).

W licznych relacjach z owego okresu powtarzała si

opinia,

e najwi

ksz

przeszkod

dla polskiej

konspiracji na Kresach było doskonałe rozpoznanie polskich

rodowisk patriotycznych przez

miejscowych zbolszewizowanych

ydów, a tak

e Białorusinów i Ukrai

ców. Ustawicznie groziło to

dekonspiracj

wszelkich zawi

zków polskich organizacji. Warto przypomnie

w tym kontek

cie cho

wiadectwo rzetelnego obserwatora tamtych wydarze

- Władysława Siemiaszki, w 1939 r.

pracownika urz

du gminnego w Werbie, powiat Włodzimierz Woy

ski. W relacji spisanej po latach - w

1990 r. - Siemiaszko akcentował,

e polska konspiracja odbywała si

w niesłychanie trudnych

warunkach, stale wzrastaj

cej infiltracji sowieckiej oraz współpracuj

cych z Sowietami

ydów i

Ukrai

ców (cyt. za: wyborem dokumentów w ksi

ąż

ce R. Szawłowskiego, op.cit., t. 2, s. 214).

W czasopi

mie "Semper fidelis" z 1994 r. opisano tragiczne skutki jednego z takich

ydowskich

donosów, stwierdzaj

c m.in.: Kolporterka (polskiej prasy podziemnej - J.R.N.) aresztowana została

przez rejonow

placówk

NKWD w Podwłoczyskach. Okazało si

e K. Oborska zbytnio i naiwnie

zaufała swojej kole

ance Schott, narodowo

ydowskiej, córce drogerzysty, przekazuj

c jej równie

pras

konspiracyjn

. Na rezultaty tego nierozwa

nego kroku nie trzeba było długo czeka

Najprawdopodobniej, na skutek decyzji rodziców Schott, fakt ten został zgłoszony NKWD. W wyniku
denuncjacji, po upływie zaledwie dwóch dni od aresztu K. Oborskiej nast

piły dalsze aresztowania.

Został aresztowany ks. Adam Gromadowski, któremu K. Oborska dostarczała pras

konspiracyjn

, a

11 kwietnia 1940 r. został aresztowany Kazimierz Kosiarski, który przej

ł "bibuł

" ze Lwowa i

dostarczył K. Oborskiej, w celu jej kolporta

u (według dr A. Korman O ksi

dzu Adamie

Gromadowskim, "Semper Fidelis", stycze

-luty 1994, nr 1, s. 8).

Okrutnie zmaltretowany w wi

zieniu ksi

dz Gromadowski został rozstrzelany przez NKWD. W

ród

rozstrzelanych przez enkawudzistów była najprawdopodobniej równie

Krystyna Oborska (por.

tam

e). Takie były skutki "zabójczego" donosu

ydowskiej rodziny Schott na polsk

konspiratork

Katowana po donosie s

siadki

Doktor Barbara Obuchowska-Du

opisała dramatyczne przej

cia jej rodziny po 17 wrze

nia 1939 r.

w Duniłowiczach, powiat Postawy w woj. wile

skim. Wspominała w swej relacji o tym, jak na jej ojca -

sier

anta Korpusu Obrony Pogranicza zło

yła doniesienie ich własna s

siadka -

ydówka. Według

relacji doktor Obuchowskiej-Du

: S

siadka -

ydówka, Chana, przyprowadziła

ołnierzy sowieckich i

powiedziała: "Polska pani, jej m

ąż

to wojskowy". No i zacz

ło si

. Wyrywali deski z podłogi, klawisze z

fortepianu, pruli materace. Szukali mego ojca i "aru

ja". Kopali nawet w ogrodzie. Nie znale

li nic.

Zabrali ojca obr

czk

i wiele rzeczy. Matk

wyprowadzili za dom do ogrodu i tam "przesłuchiwali"

przez 24 godziny z r

koma w gór

. Mdlała, zlewali j

wod

i dalej "przesłuchiwali". Nie

przypomniała sobie, gdzie rzekomo schowano "aru

je". W tym czasie mój malutki brat zsiniał z płaczu,

głodu. Ja nie umiałam mu pomóc, ale moja sze

cioletnia siostra uciekła

ołnierzom, aby zawiadomi

mieszkaj

cego poza miasteczkiem p. Antoniego Myszk

. Litwina, o sytuacji u nas. Jak Sowieci

zostawili matk

nieprzytomn

, p. Myszko zabrał nas do siebie. Jaki

czas mieszkali

my u niego (cyt.

za: R. Szawłowski Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 359).

Jednym z najch

tniej stosowanych uzasadnie

donosów było oskar

enie o rzekomy

antysemityzm. Z wymy

laniem donosów pod tym pretekstem w owych czasach nigdy si

nie

patyczkowano. Na przykład w Hucie Stepa

skiej na Wołyniu ofiar

oskar

o antysemityzm padł

aresztowany na ich podstawie miejscowy gospodarz i piekarz Henryk Sawicki. Jego antysemityzm
miał polega

na walce konkurencyjnej z piekarniami

ydowskimi ze Stepania w dostawach przed

wojn

pieczywa na Słone Błoto (por. G. Piotrowski Krwawe

niwa za Styrem, Horyniem i Słucz

Wspomnienia z rodzinnych stron z czasów okupacji, Warszawa 1995, s. 38).

na by długo jeszcze wylicza

podobne relacje o ró

nego typu

ydowskich donosicielach na

Kresach. Rozliczne zapiski z tamtych lat wskazuj

na prawdziwie liczn

grup

ydów, którzy

wyspecjalizowali si

w politycznych denuncjacjach. Wci

ąż

powtarzała si

opinia, wyra

ona w relacji

Zdzisława Jagodzi

skiego z powiatu krzemienieckiego, zamieszczonej w ksi

ąż

ce W czterdziestym nas

Matko na Sybir zesłali: Wiele było natomiast szpiclów (spo

ród uczniów), w

ród nich najwi

cej

ydów

(według: W czterdziestym... op.cit., s. 194) Inna relacja - Zygmunta Ł. z powiatu stanisławowskiego
stwierdzała: Policj

, wojsko polskie aresztowano, aresztowano te

ludzi podejrzanych i bogatych ludzi,

domy ich likwidowano, a rzeczy zabierano.

ydzi podpłaceni wydawali Polaków, u podejrzanych robili

rewizj

, zabierano drogie rzeczy (por. tam

e, s. 154). Równie

autorzy

ydowscy, podobnie jak

wspomniany ju

ej Ben-Cion Pinchuk - nie ukrywali opinii o wielkiej ilo

ydów donosicieli i

NKWD-zisów.

ydowski pami

tnikarz Charles Gelman pisał,

e w miasteczku Kurzeniec w pobli

u Wilejki:

Sowieckie władze były wspierane w tych i innych sprawach przez miejscowych aktywistów, którzy
współpracowali z nimi, cz

sto na szkod

innych -

ydów, jak i nie-

ydów - i informowali o ich

bogactwie, stopniu lojalno

ci politycznej i tak dalej. Cz

ęść

ludzi doprowadzono do n

dzy, pozbawiono

ich domów, mebli i wszystkich dóbr materialnych. Cz

ęść

ludzi posłano nawet na Syberi

w rezultacie

działalno

ci informatorów... Wielu z tych aktywistów wycofało si

razem z Sowietami, na długo przed

zbli

eniem si

Niemców, poniewa

bali si

zemsty nie

ydowskiej ludno

ci, która była antysowiecka...

Wielu z tych, którzy uciekli, prze

yło wojn

. Z rodzin, które aktywi

ci pozostawili, natomiast nikt nie

prze

ył (według tekstu C. Gelamana Do Not Go Gentle: A Memoir of Jewish Resistance in Poland,

1941-1945, cyt. przez M. Paula w: "The Story..., op.cit., cz. 2, s. 208).

Znany intelektualista pochodzenia

ydowskiego Aleksander Wat stwierdził wr

cz w swym słynnym

Moim wieku,

e we Lwowie sporo było donosicieli

ydów, niesłychanie du

o. O niebezpiecznej roli

niektórych z nich (lwowskie lata 1939-1941 były dla nich swoist

zapraw

do działa

bezpieczniackich

po wojnie), m.in. Jerzego Borejszy, Jacka Ró

skiego, Luny Brystygierowej (szerzej wspomn

odr

bnym tek

cie o

ydowskiej Targowicy inteligenckiej).

Nadzorowali deportacje

Bardzo ponur

kart

w stosunkach polsko-

ydowskich na Kresach w latach 1939-1941 stanowił udział

znacznej cz

ęś

ci zbolszewizowanych

ydów w kilku masowych deportacjach ludno

ci polskiej na

Syberi

. Był to udział bardzo wielostronny. Rozpoczynał si

od pomocy w starannym, błyskawicznym,

tajnym wyaresztowywaniu wszystkich Polaków tajnie skazanych na wywózk

poprzez rabowanie

mienia deportowanych, ich transportowanie do poci

gów na deportacj

i nadzór nad samym

przejazdem eszelonami na Syberi

Aktywny, i dodajmy, bezwzgl

dny udział znacznej cz

ęś

ydów w masowych deportacjach Polaków

odnotowany został w bardzo licznych polskich

wiadectwach z owych ponurych "czasów pogardy".

Nie brak zreszt

potwierdze

nikczemnej roli cz

ęś

ci zbolszewizowanych

ydów w tej sprawie ze

strony niektórych autorów

ydowskich, uczciwie pokazuj

cych atmosfer

tamtych lat. Poni

przedstawiam niektóre relacje na temat warunków i atmosfery ówczesnych deportacji.

Bili Polaków kolbami karabinów

W relacji polskiego

wiadka wydarze

, jakie nast

piły w Jedwabnym po wej

ciu wojsk sowieckich -

Teodora Eugeniusza Lusi

skiego, czytamy: Stalinowska armia weszła do Jedwabnego 10

listopada 1939 r. (...)

ydzi uzbroili si

i masowo weszli do NKWD. Nast

powały aresztowania i

deportacje polskiej ludno

ci na Syberi

. Pierwszy transport wyruszył w grudniu 1939 r. W

ród

aresztowanych byli ksi

ęż

ołnierze i ludzie zamo

ni, którzy byli nazywani "kułakami" - polska

bur

uazja. Temperatura spadła do minus 40 st. C. W mrozie ludzie byli na saniach wiezieni do

poci

gu w Łom

y. Tam ładowano ich do wagonów towarowych tak jak bydło.

ydzi rozpocz

li walenie

ich kolbami swych karabinów, aby przyspieszy

załadunek, bo było im zimno. Stara

ydówka

nazwiskiem Kuropatwina przyszła do naszego domu i relacjonowała,

ydowscy komuni

ci pomagali

NKWD w wywiezieniu polskich rodzin na Syberi

(Kopia cytowanej relacji T.E. Lusi

skiego znajduje

w posiadaniu M. Paula, zamieszczaj

cego cytowany fragment w Story of Two Shtetls, Bra

sk and

Ejszyszki, Chicago-Toronto 1998, t. 2, s. 143).

Szczególnie przejmuj

cy był opis deportacji polskich rodzin zamieszczony we wspomnieniach Beaty

Oberty

skiej pt. W domu niewoli. Oberty

ska wspominała po latach: Sowieci (...) wiedzieli,

jedynym sposobem "odpolszczenia Polski" b

dzie pozbawienie jej Polaków. Z diabelsk

perfidi

umy

lili wi

c nie ludziom odebra

kraj - ale krajowi - ludzi.

Plan swój przeprowadzili nagle, podst

pnie, jednej nocy na całym okupowanym terenie. Była to ta noc

wła

nie, któr

odchorował prawie Habicha. Dzi

- słucham opowiada

o tej zbrodni widzianej od

tamtej, dotkni

tej tym nieszcz

ęś

ciem strony.

Znienacka, noc

zaskoczonej wsi dano pół godziny czasu na zebranie si

, po czym cała jej ludno

ść

załadowana na sanie, w trzaskaj

cy mróz milami wieziona do kolei, zapakowana została do poci

gów.

Nie przepuszczono nikomu. Brano starców i niemowl

ta, kaleki i matołków. Sp

dzano z łó

ek rodz

kobiety i kazano im włazi

na sanie. Ci

gni

to obło

nie chorych i sparali

owanych. W takiej skazanej

na zagład

wsi czy osadzie nie miała prawa zosta

ywa dusza. Bydło i inwentarz przechodziły

automatycznie na własno

ść

stwa, by sta

zawi

zkiem przyszłych kolektywnych gospodarstw.

Ofiar

padały przede wszystkim czysto polskie wsie i k o l o n i e - oraz

ołnierskie, kresowe o s a d y.

Wywieziono te

wtedy wszystkie rodziny le

ników, gajowych i resztki kryj

cej si

po wsiach i

niczówkach, wyrzuconej z dworów i folwarków polskiej inteligencji. Milicja, która została u

ywa do

tej czystki, składała si

przewa

nie z miejscowych

ydów, Ukrai

ców-komunistów oraz nawiezionej

chyłkiem na ten wła

nie okres, sowieckiej milicji z Kijowa (por. B. Oberty

ska W domu niewoli,

Chicago 1968, s. 288-289).

Przychodzili po Polaków noc

Wanda Sułkowska-My

liwiec, wspominaj

c czas deportacji jej rodziny z Krzemie

ca, pisała:

Zako

czeniem naszej tragedii była noc 13 kwietnia (1940 r. - J.R.N.), kiedy przyszli noc

po cał

nasz

rodzin

. Było dwóch cywilów - jeden

yd, a drugi Ukrainiec. Przyprowadzili sowieckiego sołdata

z karabinem i kazali nam si

pakowa

. Przeraziłam si

- Bo

e, dlaczego wyp

dzaj

nas z naszego

domu? Co b

dzie z nami? (por. W. Sułkowska-My

liwiec Szkolne czasy w Krzemie

cu w 1939-1940

r., "Niepodległo

ść

i Pami

ęć

", 1999, nr 1, s. 129).

Andrzej Kołodziej w swych wspomnieniach z Białozórki koło Krzemie

ca wini za deportacj

swej

rodziny na Syberi

"rozbestwionych Ukrai

ców i

ydów, marionetek komunistycznych, sprawuj

cych

dy w Białozórce. Pisze, jak w zapełnionych bydl

cych wagonach, do których ich załadowano, było

słycha

złorzeczenia pod adresem bolszewików i ich wykonawców, Ukrai

ców i

ydów (por. A.

Kołodziej Ich

ycie i sny. Dzieje prawdziwe..., Pruszków 1996, s. 81).

Deportacje Polaków całymi rodzinami przeprowadzano w skrajnie nieludzkich warunkach,
załadowuj

c ich do bydl

cych wagonów, którymi dowo

ono ich do obozów pracy i odległych terenów

zesłania w Zwi

zku Sowieckim (por. M. Paul Jewish-Polish... op.cit., w Story of Two Shtetl, op.cit., t. 2,

s. 210). Brytyjski historyk Keith Sword, opisuj

c przebieg deportacji Polaków, akcentował niezwykł

"staranno

ść

" wcze

niejszego przygotowania jej przez władze sowieckie. Zaplanowano nawet takie

szczegóły, jak zabieranie dzieci ze szkół tak, by ich "zł

czy

z rodzinami" na dworcach. Niektóre

osoby zabierano z wi

zienia po to, by je "poł

czy

z rodzinami" na stacjach (por. K. Sword

Deportation and Exile: Poles in the Soviet Union. 1939-1948, London 1994, s. 16). K. Sword
wskazywał,

e przy przeprowadzeniu trzymanej w tajemnicy operacji wywózki Polaków si

gano

zarówno do NKWD, lokalnej milicji i armii, jak i zaufanych cywilów, pisz

c: Herschel Wajnrauch był

radzieckim obywatelem - dziennikarzem sprowadzonym do pracy w

ydowskiej gazecie w

Białymstoku. On wspominał: Sowiecka policja nie miała do

ść

ludzi dla przeprowadzenia masowych

aresztów (Polaków), tak wi

c si

gano po pomoc zwyczajnych sowieckich obywateli. Nasz

gazet

poproszono o dostarczenie dwóch ludzi i ja byłem jednym z nich. Dano nam bro

i poszli

my z policj

aby aresztowa

ludzi i posła

ich na Syberi

. Cała operacja (tj. deportacja z lutego 1940 r. - J.R.N.)

została przeprowadzona w takiej tajemnicy,

e była kompletnym zaskoczeniem dla ogromnej cz

ęś

ofiar (por. K. Sword: op.cit., s. 16-17).

Rabunek polskiego mienia

W ró

nych relacjach polskich po

conych przypomnieniu historii tamtych lat powtarzaj

dramatyczne opowie

ci o niezwykle sadystycznym zachowaniu młodych milicjantów

ydowskich

podczas wywózki rodzin polskich, ich udziale w rozgrabianiu resztek ich mienia. Przytoczyli

wstrz

saj

cy opis na ten temat ju

w 3 odcinku relacji Polski holocaust - we wspomnieniach 90-letniej

byłej Sybiraczki.

Z kolei Leon

ur odnotował w ksi

ąż

ce wspomnieniowej Mój woły

ski epos: Pojawili si

równie

ydzi,

którzy skupowali bydło i trzod

. Mówili przy tym: "sprzedawajcie szybko, bo pieni

dze wam si

przydadz

. Ju

wagony na stacji w Rokitnie dla was s

podstawione". I to napawało nas coraz

ksz

groz

. Po nocach nie spali

my, oczekuj

c na przyj

cie bojców.

A wiedzieli

my ju

, jak to si

odbywa. Zwykle w nocy lub przed

witem pod dom przyje

ało auto

pełne wojskowych, którymi dowodził młodszy rang

oficer.

ołnierze z bagnetami na karabinach

otaczali dom, w którym przeprowadzano rewizj

w poszukiwaniu broni. Mieszka

com dawano pół

godziny na spakowanie si

, potem ładowano na podstawione ko

skie podwody i odwo

ono do

najbli

szej stacji kolejowej, gdzie stały bydl

ce wagony. Umieszczano w nich ludzi z dobytkiem i

transport odje

ał na Wschód (por. L.

ur Mój woły

ski epos, Suwałki 1997, s. 46).

Wskazywali, których Polaków wysiedli

na by długo wylicza

ró

ne teksty przypominaj

ce niechlubn

rol

ydów, głównie młodych

komunistów, w deportacjach Polaków.

Edward Pawłowski i Jadwiga Stobniak-Smogorzewska, omawiaj

c wywózki Polaków z Wołynia w

lutym 1940 r., pisali: Krystyna Ostrowska z d. Chy

y z osady Bajonówka wspomina,

e 10 lutego o

4.00 rano weszli enkawudzi

ci i

ydzi komuni

ci. Dali nam godzin

na spakowanie si

i o

wiadczyli,

e jedziemy na przesiedlenie. Załadowano nas na stacji w Zdołbunowie do bydl

cych wagonów i

zaryglowano drzwi (por. Zbrodnie NKWD na obszarze województw wschodnich Rzeczypospolitej
Polskiej. Materiały I Mi

dzynarodowej Konferencji Naukowej, Koszalin 14 grudnia 1995, red. nauk. B.

Polak, Koszalin 1995, s. 22).

Biskup Wincenty Urban wspominał: W lutym 1940 r. miała miejsce "wielka wywózka" na Syberi

rodzin polskich wojskowych, tzw. osadników, kolonistów, rodzin osób uprzednio aresztowanych (...). Z
przykro

przychodzi pisa

o tym,

e wówczas to niektórzy nacjonali

ci ukrai

scy, cz

ęś

ciowo

ydzi,

donosili do władz sowieckich o ukrywaj

cych si

wojskowych i polskich policjantach. Ofiar

takiego

donosu padł komisarz policji Bryl, zmarły na Syberii (por. ks. bp Wincenty Urban Droga krzy

owa

archidiecezji lwowskiej w latach 1939-1945, Wrocław 1983, s. 75).

Stanisława W. Lubuska opisała typowy przebieg dramatycznego naj

cia noc

na jej dom przez

NKWD-zist

, krasnoarmiejca i milicjanta, którzy zabrali ich na wywózk

: 13 kwietnia 1940 roku

niespodziewanie naszli nas w domu (we Lwowie) noc

: enkawudzista w czarnym mundurze, młody

krasnoarmiejec i milicjant, polski

yd - ten był najgorszy, bo od razu kradł. Po przeprowadzonej w

mieszkaniu rewizji zostali

my ewakuowani. W ci

gu 15 minut stracili

my wszystko, własny dom,

kne umeblowanie, fortepian, wspaniał

bibliotek

, cenne ksi

ąż

ki oprawne w skór

ze złotymi

napisami walały si

pod podłodze deptane i kopane przez oprawców, bezprawnie nas deportuj

cych

w gł

b ZSRR (cyt. za: S. Wysocki

ydzi w Trzeciej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997, s. 9-10, gdzie

relacj

p. Lubuskiej podano za "Ojczyzn

" z 1 grudnia 1991, s. 13).

W ksi

ąż

ce Story of Two Shtetl czytamy podan

za periodykiem "Ojczyzna" relacj

Stanisławy W.

Lubuskiej o okoliczno

ciach, w jakich została deportowana na Syberi

w nocy 13 kwietnia 1940 r.

Lubuska wspominała,

e w

ród osób, które przybyły do jej domu, by wywie

źć

jej rodzin

najgorszy był

policjant - polski

yd, który zacz

ł kra

ść

natychmiast (...). Po 15 minutach stracili

my wszystko: nasz

własny dom, pi

kne meble, pianino, cudown

bibliotek

(por. The Story of Two Shtetl: op.cit., t. 2, s.

216).

Warto przypomnie

równie

uwagi na temat przyczyn nastrojów anty

ydowskich w

ród cz

ęś

ołnierzy armii Andersa, podane przez polityka-socjalist

Jana Sta

czyka, człowieka jak najdalszego

od antysemityzmu, jak przyznawała nawet taka tropicielka antysemityzmu, jak Krystyna Kersten. W
lipcu 1943 r. Sta

czyk zderzył si

podczas rozmów z Reprezentacj

ydostwa Polskiego z zarzutami

dr. Abrahama Stuppa,

ołnierze

ydowscy nie s

dopuszczani do pewnych formacji, nie ma

awansów dla oficerów

ydowskich i w ogóle atmosfera jest taka,

yd si

bardzo

le czuje.

Odpowiadaj

c na te zarzuty, Sta

czyk powiedział: Nie chc

ukrywa

i przyznaj

e w

ród ludno

przybyłej z Rosji, jak i w armii s

nastroje antysemickie. Z bólem to stwierdzam, ale tego nie mo

załatwi

rozkazem. Przyczyna le

y w tym,

e jak przyszli bolszewicy do Polski, to

ydowscy milicjanci

chodzili ze spisami i wskazywali, kogo z Polaków nale

y wysiedli

. Ka

demu takiemu Polakowi wydaje

e gdyby nie ten

ydowski milicjant, to pozostałby u siebie w domu, na swoim gospodarstwie

(cyt. za: K. Kersten Polacy.

ydzi. Komunizm. Anatomia półprawd 1939-1968, Warszawa 1992, s. 65-

66).

Na ka

dej furmance

yd z karabinem

Danuta i Aleksander Wroniszewscy w reporta

u Aby

("Kontakty" z 19 lipca 1988 r.) odnotowali

relacj

mieszkanki miejscowo

ci Jedwabno: Pami

tam, jak wywozili Polaków do transportu na Sybir,

na ka

dej furmance siedział

yd z karabinem. Matki,

ony i dzieci kl

kały przed wozami, błagały o

lito

ść

, pomoc. Ostatni raz 20 czerwca 1941 r.

Rol

ydów w deportowaniu Polaków przypomniał równie

Włodzimierz Drohomirecki w

dramatycznej relacji Oczami dziecka, zamieszczonej w ksi

ąż

wiadkowie mówi

. Drohomirecki tak

opisał sceny deportacji Polaków w miejscowo

ci Dera

ne, powiat Kostopol na Wołyniu: Zima 1940 r.

jest bardzo mro

na,

nieg le

y na wysoko

ść

jednego metra. Coraz cz

ęś

ciej wywo

ona jest ludno

ść

polska. "Kułacy", pracownicy byłej polskiej administracji, nauczyciele, inteligencja, gajowi, osadnicy,
le

nicy itp. Codziennie jad

do stacji kolejowych nieko

ce si

ilo

ci furmanek. Ludzie zamarzaj

Na furmankach przymocowane s

napisy "miate

niki" - buntownicy. Wywo

eni mog

ze sob

zabra

jedynie ubranie, mały w

zełek, troch

ywno

ci. Transporty obstawione s

po obu stronach przez

ołnierzy NKWD, nie mo

na do ludzi tych podej

ść

, poda

ciepłej strawy czy odzie

y, traktowani s

przez Rosjan jak zaraza.

Ukrai

cy i

ydzi nie taj

swojej rado

ci i donosz

, kogo by tu jeszcze nale

ało wywie

źć

. Ju

wiemy,

ęść

ludzi zatrzymanych przez NKWD jest rozstrzeliwana, ale gdzie, tego nikt nie wie (por.

wiadkowie mówi

, Wyd.

wiatowy Zwi

zek

ołnierzy Armii Krajowej. Okr

g Woły

, Warszawa 1996,

s. 97).

Józef Klimaszewski "Cie

" wspominał w pami

tniku W cieniu czerwonego boru, i

: Kiedy wieziono

Polaków na Sybir wyrzutki ich narodu (

ydzi)

miali si

e Polacy jad

w pielgrzymk

stochowy (według J. Klimaszewski "Cie

" W cieniu czerwonego boru, maszynopis pami

tnika, s.

29, za odpisem zrobionym w połowie lat 80. przez L.

ebrowskiego).

Zbigniew Małyszczycki z Gdyni wspominał w swej relacji z Lubieszowa nad Stochodem na Polesiu,
jak nieliczna sk

din

d grupa

ydów, klaskała w momencie, gdy osadników wojskowych i ich rodziny

prowadzono do stacji kolejowej dla wywózki na Sybir zim

1940 r. (według relacji Z. Małyszczyckiego

otrzymanej za po

rednictwem M. Paula, autora opracowania o stosunkach polsko-

ydowskich w The

Story of Two Shtetl, op. cit.).

W ocenie profesora Edwarda Prusa po wrze

niu 1939 r. doszło do zawi

zania pod sowieckim

patronatem swoistego antypolskiego sojuszu cz

ęś

ydów z ukrai

skimi nacjonalistami. Przejawiał

on, według autora, szczególnie jaskrawo w czasie wywo

enia Polaków na Syberi

. Do wagonów

ładowali ich Ukrai

cy, ale konwojowali "w nieznane"

ydzi. Nieznany jest przypadek uratowania przez

yda, cho

by jednego dziecka skazanego na poniewierk

mier

pod kołem podbiegunowym (por. E.

Prus Holocaust po banderowsku. Czy

ydzi byli w UPA?, Wrocław 1995, s. 24).

Przejmuj

wiadectwo z tamtych lat przyniosła J. Rokicka na łamach czasopisma "Semper Fidelis"

z 1994 r., opisuj

c dramatyczne losy Polaków z miasteczka Gwo

dziec na Pokuciu: Nadeszła

niezwykle

nie

na i mro

na zima 1939-1940 roku, a z ni

tragiczny

wit 10 lutego 1940 r., kiedy to do

bydl

cych wagonów ładowano całe polskie rodziny, nie wył

czaj

c dzieci i starców. Słu

porz

dkow

przy wagonach pełnili

ydzi i Ukrai

cy, którzy jeszcze tak niedawno stanowili przyjazn

zdawałoby si

, cz

ęść

naszej miasteczkowej społeczno

ci (por. J. Rokicka Było sobie takie miasteczko

na Pokuciu, "Semper Fidelis", 1994, nr 22 z wrze

nia-pa

dziernika, s. 31).

Nie ukrywała roli

ydów jako współsprawców strasznego losu Polaków deportowanych na Syberi

relacja Marii Karp, bardzo prostej, niewykształconej Polski, któr

Sowieci zabrali 10 lutego 1940 r. na

Sybir wraz z rodzin

z osady Hermanowo w powiecie lwowskim. Maria Karp pisała: Dziesi

tego

lutego w soboty o godzinie w półdo szustej z rana przyszło siedym sowietów z karabinami i róskiej
milicji dwóch a

ydów pi

ciu tesz z broniu, nas było sze

ść

osób w rodzinie, a ich było pi

tnastu z

broni

. Jedyn sowiet stych siedmiu przeczytał nam pismo od wy

szych władz jak wyrok

mierci i dali

nam pietna

cie minut czasu do zebrania siebi i dzieci tak

e niezd

ąż

yli

my si

dob

y prawie wpół

nago

e krótki czas i

e strach co z nami b

dzie nie dali nic a nic absolutnie nam ze sob

wzi

ąść

naszej stacji (...). Gdy rodzina dowiedziała si

nasza

e nas zabrano pod eskortem z naszego domu i

nie dano nam nic wzi

ąć

wie

li nam trocha

ywno

ci to nie chcieli rodziców sowieci i

ydzi pó

blisku

wagonów to my z wielkim kszykiem i płaczem wyskakiwali

my z wagonów nie zwa

c na strasz bo

jusz wszystko jednu

eby tylko wzi

ąść

ywno

ść

dla naszych dzieci tak w nast

noc uciekli ze

Lwowa z nami, było nas w tym wagonie pi

ęć

dziesi

t 8. osób - jak ruszyli ze Lwowa to tak jak djable

grzeszny dusze porywaj

do piekła, tak sowiecie z Polakami do rosje, my my

leli

e te wagony z szyn

powyskakuj

tak uciekali przed sam

granic

dopiero oddychn

li ze swoj

zdobycz

(Zachowania

pisownia oryginału, cyt. za W czterdziestym... op.cit., s. 30).

Stanisław Olejnik pisał w li

cie do redakcji wychodz

cego w Stanach Zjednoczonych "Nowego

Dziennika" (5 listopada 1992 r.) o tym, jak u

yto do deportacji Polaków w 1940 r. sowieckiej milicji

składaj

cej si

przewa

nie z

ydów i Ukrai

ców (...). Akcj

rozpocz

to 10 lutego 1940 r. Zaskoczonej

osadzie lub mieszka

com domu na wsi dano pół godziny na zebranie si

, po czym ładowano

wszystkich na sanie lub do ci

ęż

arowych samochodów i w trzaskaj

cy mróz dowieziono do stacji

kolejowej. Brano starców i niemowl

ta, kaleki (...). Sp

dzano z łó

ek rodz

ce kobiety, ci

gni

obło

nie chorych i sparali

owanych. Mo

na sobie wyobrazi

, co my

leli pó

niej ci Polacy, którzy

prze

yli wywózk

o swych prze

ladowcach z sowieckiej milicji.

Warto przypomnie

równie

opis deportacji, widzianej oczyma dziecka (12-letniego wówczas Jana A.

W relacji po uwolnieniu z sowieckiej zsyłki Jan A. wspominał: Dnia 12 VI 1941 r. o godzinie 6.00 rano,
gdy mamusia przyszła z pracy, dom nasz obst

pili bolszewicy. Do domu wszedł

yd Szerman z

cioma enkawudzistami. Nam kazano siedzie

na kanapie. Gdy zrobiono rewizj

, wtedy kazano

nam si

pakowa

. Powiedziano nam,

e nas przesiedlaj

w inne miejsce, bo nasz dom zajmuj

ołnierze bolszewiccy. Po niejakim

czasie podjechały wozy i nas zawieziono na stacj

. Tam

zobaczyłem szereg wagonów w liczbie 70. Okna zakratkowane (...). Odrazu zrozumiałem,

e nas

oszukano (...). W wagonie razem z nami było 60 osób. W wagonie było bardzo gor

co. Wody niebyło

nawet po trzydni. Starcy i dzieci mdlały z gor

ca. Tylko na wi

kszych stacjach do stawali

my jedno

wiadro wody, która została od razu rozchwytana. Po dwu tygodniach takiej ci

ęż

kiej jazdy dojechali

do miasta Nowo-Sybirska (zachowana pisownia oryginału, cyt. za W czterdziestym..., op.cit., s. 82-
83).

Gehenna rodziny Wróblewskich

stokro

jeden donos decydował o gehennie całej polskiej rodziny, która została w rezultacie

denuncjacji skazana na deportacj

na Syberi

. Nader typowa pod tym wzgl

dem była historia

opowiedziana we wspomnieniach Wiesława Wróblewskiego, który jako młody chłopak został
wywieziony wraz z matk

i paru innymi osobami na Syberi

na skutek bezwzgl

dnego

ydowskiego

donosu. Wiesław Wróblewski mieszkał wraz z rodzicami w niedu

ej miejscowo

ci Orla, wsi o

małomiasteczkowym charakterze zabudowy. Jego ojciec był kierownikiem miejscowej
siedmioklasowej szkoły, był niegdy

legionist

. To wszystko stało si

podstaw

skierowanego

przeciwko niemu wyrafinowanego donosu młodego

yda, byłego ucznia rodziców W. Wróblewskiego.

Podczas zebrania mieszka

ców młody

yd otwarcie zwrócił si

do sowieckiego funkcjonariusza w

mundurze, mówi

c: Towarzyszu komandir! Gra

danin Wróblewski to dobry człowiek, dobry

nauczyciel. Uczył nas mówi

po polsku, uczył historii. Mówił o wyprawie Piłsudskiego na Kijów, której

był uczestnikiem. W bitwie został ranny, był u was w niewoli. Za zasługi otrzymał Krzy

Niepodległo

ciowy. Ka

dego roku 3 maja i 11 listopada ładnie przemawiał. On tu dzisiaj milczy, ale jak

go doprowadzicie na komend

, to on wam wszystko powie. To bardzo uczciwy człowiek (cyt. za

wspomnieniami W. Wróblewskiego Byłem małym wrogiem ludu w ksi

ąż

ce Sybiracy Podkarpacia,

praca zbiorowa, Krosno 1998, s. 243).

Na skutki wyszukanej denuncjacji młodego

yda nie trzeba było długo czeka

. W nocy 20 czerwca

1941 r. aresztowano ojca Wiesława Wróblewskiego - Tadeusza Wróblewskiego i osadzono w
białostockim wi

zieniu. Jego

, córk

, syna i te

ciow

wywieziono za

na Syberi

(por. tam

e, s.

244). Jechali w strasznych warunkach. Jak opowiadał Wiesław Wróblewski: Na stacji kolejowej Bielsk
Podlaski załadowano nas, czterdzie

ci par

osób do jednego wagonu, który tym si

ró

nił od

bydl

cego,

e na

rodku na podłodze miał dziur

- to ubikacja, a po jej bokach drewniane nary - to

łó

ka. Dwa małe zakratowane okienka niewiele przepuszczały

wiatła, a jeszcze mniej powietrza. Po

zasuni

ciu i zaryglowaniu drzwi w ten czerwcowy upalny dzie

w wagony zapanował straszliwy

zaduch. Chciało si

, lecz wody nie dano. Po południu poci

g wyruszył w nieznany, cho

tragicznie

spleciony z losami wielu Polaków

wiat - Sybir. Ludzie płakali, mdleli, modlili si

, prosz

c o ratunek i

lito

ść

. Nie było wybawienia. Poci

g jechał na Wschód (por. tam

e, s. 244).

Jak dalej wspominał Wiesław Wróblewski, po dojechaniu w gł

b Ałtajskiego Kraju: Zakwaterowano

nas w budynku przeznaczonym do chowu ciel

t i młodego bydła. Usuni

cie odchodów zwierz

cych

oraz wy

cielenie posadzki

wie

ym sianem nie zlikwidowało smrodu pochodz

cego z gnij

cych

resztek kału i moczu (...). Byłem małym, nieletnim wrogiem ludu, ale miałem ju

lat trzyna

cie i

zgodnie z prawem zostałem robotnikiem sowchozu (por. tam

e, s. 245).

Czy młody

yd-donosiciel zdawał sobie w pełni spraw

, jak

długotrwał

gehenn

zgotował sw

denuncjacj

całej polskiej rodzinie? A mo

e to był tylko jego pierwszy pomy

lny start do całej serii

donosów w słu

bie NKWD czy UB?

W oczach samych

ydów

Niektórzy autorzy

ydowscy nie ukrywali swego oburzenia na stopie

bezwzgl

dno

ci demonstrowany

przez ich zbolszewizowanych rodaków w sowieckiej słu

bie. Na przykład Max Wolfshau-Dinkes,

din

d bardzo nieprzychylnie nastawiony do Polaków, przyznawał,

ydowscy komuni

zdecydowanie przebijali wszystkich swym skrajnym fanatyzmem. Pisał: (...) Musz

wyzna

uznałem zachowanie

ydowskich komunistów podczas sowieckiej okupacji za straszliwie

odpychaj

ce; oni odznaczali si

zbyt brutaln

postaw

wobec zatrudniaj

cych ich wła

cicieli. Polacy i

ukrai

scy pracownicy nie denuncjowali zatrudniaj

cych ich wła

cicieli jako wyzyskiwaczy tak,

eby

na było znacjonalizowa

ich przedsi

biorstwa, a ich samych posła

na Syberi

ydowscy

komuni

ci nie mieli

adnych waha

w tym wzgl

dzie (M. Wolfshau-Dinkes Echec et mat. Recit d'un

survivant de Przemy

l en Galicie, Paris 1983, s. 22).

Inny

ydowski autor Yitzhak Arad bez ogródek pisał o wielkiej roli odegranej przez

ydowskich

aparatczyków komunistycznych w przeprowadzonej przez Sowietów wielkiej akcji deportowania
Polaków z Litwy na Syberi

i do Kazachstanu. Pisał: i

cianach podczas nocy 14 czerwca 1941

r. miasto było zaszokowane, gdy NKWD i członkowie milicji zabrali setki ludzi z ich domów i umie

cili

w wi

zieniach. Wi

kszo

ść

aresztowanych stanowili urz

dnicy polskiego rz

du, obszarnicy, oficerowie

polskiej armii... Tej nocy podobne akcje miały miejsce na terenie całej Litwy; blisko 30 000 tysi

ludzi całymi rodzinami zostało aresztowanych i deportowanych na Syberi

i do Kazachstanu.

ydzi

grali relatywnie wielk

rol

w komunistycznym aparacie partyjnym który stał za t

akcj

(według tekstu

Y. Arad The Partisan: From the Vallev of Death to Mount Zion, New York 1979, s. 216 cytowanego w
szkicu M. Paula Jewish-Polish Relations in Soviwet-Occupied Eastern Poland 1939-1941 w: The Story
on Two Shtetl. Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-Chicago 1998, cz. 2, s. 216).

c.d.n

Panoszyli si

w administracji

Wspomnienia z bardzo licznych miast kresowych odzwierciedlaj

wci

ąż

te same, do znudzenia

cz powtarzaj

ce si

fakty - ogromny pocz

tkowy entuzjazm prosowiecki okazywany przez

miejscowych

ydów i ich nagłe przyspieszone awanse na same szczyty lokalnej hierarchii.

W wydanych przez

ydowski Instytut Historyczny Studiach z dziejów

ydów przytoczono zawart

Archiwum Ringelbluma ocen

ydówki z Grodna: Poło

enie

ydów na terenach polskich zaj

tych

przez Sowiety było nader pomy

lne. Dzi

ki swojemu wrodzonemu sprytowi i zdolno

ciom potrafili oni

sobie uło

ycie, jak najdogodniej (...). Bardziej wpływowych Polaków oraz takich, którzy zajmowali

przed wojn

niejsze stanowiska, bolszewicy wywie

li w gł

b Rosji, wszelkie za

urz

dy obsadzali

przewa

nie

ydami i im powierzali wsz

dzie kierownicze funkcje. Z tych wzgl

dów ludno

ść

polska

ustosunkowywała si

na ogół bardzo wrogo, wytworzyła si

nienawi

ść

o wiele jeszcze silniejsza ni

była przed wojn

(por. A.

bikowski

ydzi polscy pod okupacj

sowieck

1939-1941 w: Studiach z

dziejów

ydów w Polsce, Warszawa 1995, t. 2, s. 65).

Podobny pogl

d znajdujemy w zamieszczonej w tych

e zbiorach opinii

ydówki z Wilna,

stwierdzaj

cej: Bolszewicy na ogół przychylnie odnosili si

ydów, mieli do nich zupełne zaufanie i

byli pewni ich całkowitej sympatii i zaufania. Z tego powodu obsadzili

ydami wszystkie kierownicze i

odpowiedzialne stanowiska, nie powierzaj

c ich Polakom, którzy je dawniej zajmowali (por. tam

e, s.

65).

Podobn

ocen

znajdujemy równie

w przytoczonym przez Jana Tomasza Grossa

ydowskim

wiadectwie ze Lwowa: Musz

zaznaczy

ydzi zaj

li od pierwszej chwili wi

kszo

ść

stanowisk w

urz

dach sowieckich (cyt. za W czterdziestym nas Matko na Sibir zesłali, Polska a Rosja 1939-1942,

wybór i oprac. J.T. Gross i I. Grudzi

ska Gross, Warszawa 1989, s. 29). Równie

ółwi naoczny

ydowski

wiadek podawał,

e: Rosjanie opieraj

głównie na elemencie

ydowskim przy

obsadzaniu stanowisk (por. tam

e, s. 29).

Dali całkowit

władz

miejscowym

ydom

W polskich

wiadectwach z tego okresu wyłania si

identyczny obraz - zdominowanie administracji

przez

ydów cz

stokro

całkowite, w innych przypadkach do spółki z Ukrai

cami lub Białorusinami.

Zawsze jednak przy całkowitym lub niemal całkowitym "oczyszczeniu" administracji z Polaków,
traktowanych przez Sowietów en general, jako element podejrzany. Były uczestnik obrony Grodna,
wspominał po latach w relacji przygotowanej w lutym 1989 r., i

: W pierwszych miesi

cach Sowieci

dali całkowit

władz

miejscowym

ydom. I tak przychodzili

ydzi do nas, do wsi, jako milicja czy

NKWD i tak mówili do nas młodych: "Ty chodził bi

za Panów, ja ciebie, job twoju ma

, dam twoja

Polska" (cyt. za wyborem dokumentów w ksi

ąż

ce R. Szawłowskiego Wojna polsko-sowiecka 1939,

Warszawa 1995, t. 2, s. 66).

Doktor ordynator Wadiusz Kiesz tak wspominał z czasów swojej młodo

ci zmonopolizowanie władzy

w jego rodzinnym Boremlu przez

ydów po 17 wrze

nia 1939 r.: Po obj

ciu władzy przez Sowietów w

miasteczku ukonstytuował si

komitet miejski partii, gdzie narodowo

ciowy skład był jednolity -

ydowski. Od tej bezpo

redniej władzy zale

ało wiele - kogo deportowa

, kogo odpowiednio

zaopiniowa

, kogo wreszcie zaszeregowa

do tej czy innej szuflady (por. dr W. Kiesz Od Boremla do

Chicago, Starachowice 1999, s. 66).

Karol Liszewski (prof. Ryszard Szawłowski) pisał,

e równie

w Nadwórnej, gdzie wojska sowieckie

pojawiły si

22 wrze

nia 1939 r., cał

administracj

miasta obj

li miejscowi

ydzi (por. K. Liszewski

(R. Szawłowski) Wojna polsko-sowiecka 1939 r., Londyn 1988, s. 156).

Ameryka

ski historyk Richard C. Lukas podaje, i

: Jeden z raportów oceniał,

e 75 proc. administracji

wysokiego szczebla we Lwowie, Białymstoku i Łucku podczas sowieckiej okupacji składało si

ydów (według R.C. Lukasa Zapomniany Holocaust, Kielce 1995, s. 164).

Wszyscy Polacy uznani za "potencjalnych wrogów"

Warto przytoczy

w tym kontek

cie równie

wiadectwo Zbigniewa Romaniuka z Bra

ska. Trudno go

pos

dzi

o niech

ęć

ydów, od wielu lat znany jest z troski o odszukiwanie i piel

gnowanie

ladów

przeszło

ydowskiej w Bra

sku. Jego zainteresowanie zwi

zkami polsko-

ydowskimi i gotowo

ść

dialogu ze

rodowiskami

ydowskimi została nawet skrajnie nadu

yta przez

ydowskiego re

ysera

Mariana Marzy

skiego. Oszukawszy Romaniuka co do swoich prawdziwych intencji, nakr

cił on przy

jego nie

wiadomej pomocy skrajnie antypolski film Shtetl. Tym bardziej godne uwagi s

opinie

zawarte w dobrze udokumentowanej pracy Romaniuka na temat roli

ydów w sowietyzowaniu

Bra

ska po 17 wrze

nia 1939 r. Romaniuk pisał: Prawie wszystkie stanowiska kierownicze w mie

cie

obsadzono miejscowymi

ydami lub przybyłymi Białorusinami i Rosjanami.

W ko

cu pa

dziernika i w listopadzie 1939 r. przeprowadzono szeroko zakrojon

akcj

nacjonalizacji i

kolektywizacji własno

ci prywatnej, pa

stwowej i spółdzielczej. Jeden z miejscowych

ydów - Alter

Trus, dokonał opisu tamtych wydarze

: "Powstała nowa uprzywilejowana klasa. Na sklepikarzy

patrzono jak na bur

uazj

, która trzeba niszczy

. Najwa

niejszymi w mie

cie zostaj

Welwl

Pulsza

ski, Benie Fajwel Szustels, Ryfcie Pytlak - starzy komuni

ci przył

czaj

do nich Szepsel

Preiser i Chaje Man. Oni zajmuj

nacjonalizacj

bra

skiej bur

uazji". Dalej przytoczone s

przykłady nadu

popełnianych przy wykonywaniu czynno

ci słu

bowych przez nadgorliwych i

niezbyt uczciwych urz

dników, głównie pochodzenia

ydowskiego i białoruskiego. Cechowała ich

dwulicowo

ść

. Zasłaniaj

c si

celami wy

szymi i dobrem ogólnospołecznym: "...ze sklepów zabieraj

towary, szukaj

pieni

dzy, poszukuj

kosztowno

ci, które pchaj

do kieszeni. To jest ich zapłata za

nacjonalizacj

. Pami

tka musi zosta

! Lepsze towary chowaj

po znajomo

ci, aby pó

niej je

sprzeda

. Czynili tak Welwl Pulsza

ski i jego

ona w sklepach Elko Gotliba i syna Lejzera Rubina. To

samo robili u Motla Konopiatego Szepsel Preiser i Chaje Man. Konopiaty protestował,

e nie podlega

nacjonalizacji. Gdy sprawa si

wyja

niła i towar trzeba było odda

, okazało si

e zagin

ł. Kto miał

dobre stosunki z Szepselem Preiserem i Pulsza

skim nie musiał niczego si

obawia

". Przykłady te

dobrze obrazuj

sposoby wprowadzania nowych zasad ustrojowych(...). Nowy aparat urz

dniczy

wszystkich Polaków traktował jako potencjalnych wrogów, d

ążą

c do sowietyzacji ludzi podatnych na

idee komunistyczne i wyniszczenia patriotów. Sytuacja taka miała bardzo du

y wpływ na

kształtowanie nastrojów w

ród Polaków i cz

ęś

ydów, nie kolaboruj

cych z okupantami (por. Z.

Romaniuk 21 miesi

cy władzy sowieckiej w Bra

sku, "Ziemia Bra

ska" 1995, s. 79, 84).

ydzi i Ukrai

Piotr

aro

w naukowej syntezie historii ludno

ci polskiej w ZSRR w czasach II wojny

wiatowej

jednoznacznie akcentował wyra

ne zdominowanie administracji na dawnych Kresach Wschodnich II

RP przez

ydów i Ukrai

ców po 17 wrze

nia 1939 r. Pisał: Okres II (grudzie

1939 - stycze

1940)

obfitował w wa

kie decyzje (...). Na terenach zachodniej Ukrainy, w urz

dach i sklepach wprowadzono

zyk ukrai

ski i

ydowski jako obowi

zkowy. Podobnie j

zyk białoruski i

ydowski na terenach

zachodniej Białorusi (...). Po wyborach j

zyki ukrai

ski i

ydowski dominowały w urz

dach i szkołach.

Stanowiska w urz

dach obejmowała głównie ludno

ść

ukrai

ska i

ydowska. Usuwano urz

dników

polskich (...). Usuni

te zostały polskie napisy z reklam handlowych i z urz

dów. Nast

piła zmiana

polskich nazw ulic (...). Powołano milicj

, w skład której wchodzili pocz

tkowo pracownicy miejscowi,

głównie narodowo

ci ukrai

skiej i

ydowskiej - w rejonach wł

czonych do Ukrai

skiej SRR, a

narodowo

ci białoruskiej i

ydowskiej - na terenach wł

czonych do Białoruskiej SRR. W s

dach

cywilnych zatrudnieni byli tak

e dawni pracownicy - Polacy, nowi pracownicy to głównie

ydzi, w

niewielkiej liczbie Ukrai

cy czy Białorusini (por. P.

aro

Ludno

ść

polska w Zwi

zku Radzieckim w

czasie II wojny

wiatowej, Warszawa 1990, s. 99-101).

Opinia Romaniuka o traktowaniu przez kieruj

cych Bra

skiem

ydów wszystkich Polaków jako

"potencjalnych wrogów" wyra

ała bardziej generalny nastrój czy trend owych czasów. Jak to wyraziła

ydówka z Grodna w swej relacji: Gdy Bolszewicy wkroczyli na tereny polskie, odnie

li si

oni z du

żą

nieufno

do ludno

ci polskiej i z pełnym zaufaniem do

ydów (cyt. za W czterdziestym..., op. cit., s.

29).

Były kierownik szkoły powszechnej Edwaryst Leopold H., w pa

dzierniku 1939 r. przebywaj

cy na

dawnym miejscu pracy zawodowej w Dmytrowie pow. Radziechów, woj. tarnopolskie, relacjonował, i

obj

cie władzy przez Sowietów zaznaczyło si

: "kokietowaniem

ydów i cz

ęś

ciowo Ukrai

ców mniej

wiadomionych narodowo (...).

ydów wyd

wigano na urz

dy (skarbowo

ść

, s

downictwo, milicja,

szkolnictwo, poczta, starostwo itd. oraz organizuj

c z nich wywiad na wsi i w mie

cie)" (według W

czterdziestym... op. cit., s. 291).

Kazimierz Krajewski w monografii dziejów Armii Krajowej na ziemi nowogródzkiej pisał,

e: Miejscowe

elementy komunistyczno-wywrotowe wzi

ły udział w instalowaniu w terenie władz sowieckich,

organizuj

c rady wiejskie-sielsowiety. Obsadzano je w wi

kszo

ci aktywem komunistycznym,

zło

onym z Białorusinów i

ydów (por. K. Krajewski Na ziemi nowogródzkiej, "Nów" - Nowogródzki

Okr

g Armii Krajowej, Warszawa 1997, s. 9).

Obraz całkowitego zdominowania administracji na Kresach przez

ydów i Ukrai

ców wyłania si

równie

ze wspomnie

zwi

zanego z polsk

konspiracj

Feliksa Gonczy

skiego. W ksi

ąż

ce Raj

proletariacki Gonczy

ski opisywał: Stanisławów tonie w sloganach propagandowych. Nieomal na

dej chałupie

ydowskiej wisi czerwona chor

giew i hołdowniczy transparent "Niech

yje m

dry

Stalin". Po mie

cie kr

ążą

sto patrole milicji. Milicjanci w ubraniach cywilnych; oznak

urz

dow

jest

karabin naje

ony bagnetem, czerwona opaska zaopatrzona w napis i olbrzymi

piecz

ęć

z godłem

sowieckim. Milicja składa si

w przewa

cej mierze z

ydów i Ukrai

ców. Du

o elementu

przest

pczego.

W fabrykach rz

Rady Robotnicze. Na czele Rad Robotniczych stoj

zaufani wysłannicy partyjni z

Rosji, niekiedy za

miejscowi robotnicy narodowo

ydowskiej. Stanowiska administracyjne w

urz

dach i fabrykach zagarn

ydzi wespół z Ukrai

cami. Polakom pozostawiono funkcje posługaczy

i robotników. (...) Lwów wygl

da ju

zupełnie inaczej ni

w grudniu. Wra

enie raczej przygn

biaj

ce.

ydzi i Ukrai

cy. Ci z polskiej inteligencji, których jeszcze nie aresztowano, pozapuszczali

długie brody i sp

dzaj

czas w ogonkach po chleb lub wyprzedaj

z odzie

y na Placu Krakowskim.

Najbardziej po

żą

danym przedmiotem handlu jest zegarek na r

(por. F. Gonczy

ski Raj

proletariacki, Londyn 1940, s. 17, 22).

Warto przypomnie

równie

fragment wspomnie

byłego

ołnierza Armii Krajowej Witolda

Andruszkiewicza (ps. "Agawa"), odnosz

cy si

do wydarze

bezpo

rednio po 17 wrze

nia 1939 r.:

Społeczno

ść

ydowska miasteczka (Ejszyszek - J.R.N.) w swej ogromnej wi

kszo

ci przyj

ła

wkraczaj

do Polski Armi

Czerwon

z otwartymi ramionami, aktywnie demonstruj

c sw

rado

ść

komunistycznego "wyzwolenia".

ydzi te

obsadzili z miejsca wi

kszo

ść

stanowisk w miejscowej

administracji i władzach bezpiecze

stwa. Cze

ść

młodzie

ydowskiej, około 100 osób, wyjechała do

Radunia, Lidy i innych miasteczek w tzw. Zachodniej Białorusi, czyli na wschodnich ziemiach

Rzeczypospolitej, obsadzaj

c bardziej eksponowane i intratne stanowiska. Była to oczywi

cie

młodzie

w pełni akceptuj

ca okupacj

wschodniej Polski przez Sowiety (por. W. Andruszkiewicz

Holocaust

ydów w Ejszyszkach, "Głos Polski" (Toronto), 1 lutego 1997 r.). Warto zauwa

autora tego

wiadectwa trudno pos

dzi

o jakiekolwiek anty

ydowskie uprzedzenia - w przewa

cej

ęś

ci swego tekstu skupia si

na przejmuj

cych opisach zagłady

ydów w Ejszyszkach.

Samobójstwo polskiego dyrektora banku

stokro

"oczyszczanie" administracji z Polaków na rzecz nowych urz

dników, przewa

nie

ydów,

prowadzono w bardzo bezwzgl

dny sposób. Dochodziło do przypadków wr

cz tragicznych - jak

wiadczy historia opisana przez Karola Liszewskiego (prof. Ryszarda Szawłowskiego) w ksi

ąż

ce o

wojnie polsko-sowieckiej 1939 r.: Jednocze

nie władze administracyjne sowieckie przy pomocy

miejscowych komunistów, przewa

nie

ydów, rozpocz

ły obejmowa

polskie instytucje

administracyjne, gospodarcze, a przede wszystkim finansowe. Zdarzył si

przy tym, przy obejmowaniu

Banku Polskiego, tragiczny wypadek. Władze sowieckie

żą

dały od dyrektora oddziału,

p. Oskwarka-

Sierosławskiego, wydania złota i walut, które przed opuszczeniem Wilna zabrał ze sob

wojewoda

Maruszewski; w po

piechu nie wystawiono nale

ytego pokwitowania.

Gdy dyrektor nie mógł wypełni

zadania władz sowieckich, został aresztowany i przewieziony do

województwa, gdzie w warunkach bli

ej nie wyja

nionych popełnił samobójstwo, rzucaj

c si

drugiego pi

tra na bruk podwórka. Tragiczna

mier

dyrektora Oskwarka-Sierosławskiego, człowieka

gł

boko wierz

cego, który stał na czele Akcji Katolickiej w Wilnie, wywołała w mie

cie gł

bokie

wra

enie ( por. K. Liszewski [R. Szawłowski] Wojna polsko-sowiecka 1939 r., Londyn 1988, s. 33).

Fałsze i prawda o roli

ydów w kolaboranckiej administracji

Zmuszony jestem do gro

żą

cego jednostajno

wywodu powtarzania konkretnych przykładów o

dominuj

cej roli

ydów w administracji przeró

nych miejscowo

ci, bo ostatnio spotykamy si

skrajnymi, wr

cz wybielaj

cymi

ydów kłamstwami na ten temat. Prawdziwy prym pod tym wzgl

dem

wodzi, jako niebywały fałszerz historii, Jan T. Gross, który teraz kłamie w zaparte, nie pami

taj

c czy

nie chc

c pami

o tym,

e sam niegdy

zamieszczał fakty dowodnie przecz

ce jego dzisiejszym

wywodom i konkluzjom. Dzi

Jan T. Gross zapewnia - w sprzeczno

ci z ogromn

faktografi

, i

rzekomo

ydzi s

wymieniani w obsadzie lokalnych organów władzy bardzo rzadko (por. J.T. Gross

Upiorna dekada. Trzy eseje o stereotypach

ydów, Polaków, Niemców i komunistów 1939-1945,

Kraków 1998, s. 78).

Ze wzgl

du na fakt,

e upowszechniaj

ca te banialuki ksi

ąż

ka Grossa była prawdziwie fetowana w

michnikowskiej "Gazecie Wyborczej" z 31 lipca - 1 sierpnia 1999 r. i w katolickiej (!) "Wi

zi" (z lipca

1999 r.) zmuszony jestem przytoczy

jeszcze gar

ść

uczciwych

ydowskich

wiadectw na ten temat,

których "nie chc

pami

" nasi, jak

e pot

ęż

ni wybielacze zachowania

ydów na Kresach. Kto

komu ró

ne krytyczne polskie

wiadectwa na ten temat wydaj

nie do

ść

przekonywuj

ce, niech

dowodnie przekona si

o ich prawdzie poprzez konfrontacj

z relacjami samych

ydów -

wiadków

owych lat. Na przykład Henryk Reiss, obecnie mieszkaniec Izraela, tak wspominał pierwsze lata
rz

dów sowieckich we Lwowie (1939-1941): Dziewi

ęć

dziesi

t procent urz

dników naszego

zjednoczenia stanowili

ydzi. Podobna sytuacja istniała we wszystkich innych zjednoczeniach i

kooperatywach spółdzielczych na terenie Lwowa, obejmuj

cych wszystkie gał

zie przemysłu,

produkcji i handlu (por. H. Reiss Z deszczu pod rynn

... Wspomnienia polskiego

yda, Warszawa

1993, s. 41).

Bardzo wymowne

wiadectwo na ten temat przynosz

równie

wspomnienia

yda ze Słonimia (miasta

powiatowego w województwie nowogródzkim) - Nacuma Alperta:

ydzi Słonimia witali Armi

Czerwon

z rado

i ulg

, jakby wyczuwaj

e oznacza

to b

dzie koniec polskiego

antysemityzmu (...).

adnej wi

cej degradacji

ydowskiego honoru (...).

ydzi Słonimia powitali

sowieckie czołgi kwiatami. W tamtych szcz

ęś

liwych chwilach marzyli

my,

e sło

ce Stalina b

dzie

zawsze ogrzewa

i o

wietla

ycie biednym ludziom pracuj

cym i prowadzi

ich na jasne drogi

prawdziwej sprawiedliwo

ci narodowej i społecznej (por. N. Alpert The Destruction of Slonim Jewry,

New York 1990, s. 9-10).

ydów Słonimia błyskawicznie "odpowiednio" wynagrodzono za poparcie sowieckiego okupanta.

Według Nachuma Alperta, na czele tymczasowej administracji miasta Słonimia stan

yd z Mi

ska

Matwej Kołotow. Jak pisał sam Nachum Alpert, Kołotow miał raczej prostacki wygl

d. Zainstalował

swój urz

d w starostwie i w prywatnych rozmowach nie ukrywał swej dumy z tego,

e urodził si

rodzinie proletariackiej. - "Mój ojciec jest izwoszczikiem" (wo

nic

) - chwalił si

cał

sił

swego głosu. I

nie mo

na go było lekcewa

. Cały

wiat był w jego r

kach (por. tam

e, s. 10). Na czele

zorganizowanej przez Kolotowa "Gwardii Robotniczej", maj

cej pilnowa

"porz

dku" w mie

cie,

postawiono innego

yda - Chaima Chomskyego, weterana partii komunistycznej. W czasie wyborów

do władz "ludowych" w Białymstoku pod koniec 1939 r. Chaim Chomsky został wybrany jako delegat
miasta Słonimia.

Inny

ydowski autor, Weiss, oceniał: Od pierwszych dni sowieckich rz

dów

ydzi zostali wchłoni

ci w

administracj

stwow

, razem ze wszystkimi jej odgał

zieniami, bez

adnych ogranicze

i byli tam

reprezentowani w stopniu przekraczaj

cym ich proporcje w całej ludno

ci. Niektórzy utrzymuj

e to

wzgl

dy polityczne miały swój udział we wł

czeniu relatywnie wysokiej proporcji

ydów do sowieckiej

administracji. Sowieci widzieli w

ydach element lojalny wobec nowych władz, a czasami nawet

sympatyczny dla nich. Sowieci byli

wiadomi wrogiej postawy Polaków, która wynikała z długotrwałej

wrogo

ci Pa

stwa Polskiego i ZSRR, a specjalnie od wej

cia Armii Czerwonej do Wschodniej Polski w

punkcie kulminacyjnym rozpaczliwej wojny Polaków z Niemcami w połowie wrze

nia 1939 r. Podobna

sytuacja była w

ród Ukrai

ców, którzy byli przepojeni silnymi nastrojami nacjonalistycznymi. Te fakty

były dobrze znane władzom sowieckim, gdy one zacz

ły obsadza

machin

administracyjn

, której

głównym celem było realizowanie sowieckiej polityki i wspieranie ustanawiania nowego ustroju. W ten
sposób

ydzi, by

e bardziej ni

dwa inne narody w Galicji Wschodniej, odpowiadali wymaganiom

władz.

ydzi w tym czasie nie mieli takich politycznych ambicji, które mogłyby wzbudzi

podejrzenia

Sowietów czy da

im powody do zachowania si

wobec nich z rezerw

(cyt. za Polonszky, s. 20).

ydowscy autorzy pisz

cy o sytuacji w małym miasteczku Jody koło Brasławia, relacjonowali: NKWD

szybko stworzyło klimat strachu w Jody. Kilku naszych

ydowskich chłopców pracowało w NKWD, a

kilku

ydów stało si

prominentami w nowych władzach Jody (por. P. Silverman, D. Smuschkowitz, P.

Smuszkowicz From Victims to Victors, Toronto 1992, s. 62).

ydowski autor Mark Verstandig tak pisał o sytuacji w mie

cie powiatowym Mo

ciska w województwie

lwowskim: Zmiany były wprowadzane przez milicj

i komitet obywatelski, w których wi

kszo

ść

stanowili

ydzi. Ogólnie bior

c, były takie pozostało

ci shtelt (małych miasteczek

ydowskich -

J.R.N.), kierowane przez kilku

ydowskich komunistów, którzy stan

li na ich czele po uwolnieniu z

wiezienia. Polacy pogardzali

ydowsk

hałastr

paraduj

ulicami z czerwonymi opaskami na

ramionach i karabinami, których prawie nie umieli u

ywa

, pyszni

cych si

władz

, która okazała si

bardzo krótkotrwała. W kilka miesi

cy po zrobieniu przez nich brudnej roboty, ci

ydowscy oficjele

zostali zast

pieni przez Rosjan i Ukrai

ców (por. M. Verstandig I Rest My Case, Melbourne 1995, s.

98-99).

Inny

ydowski autor M. Amihai, pisz

c o sytuacji w mie

cie powiatowym Sambor w województwie

lwowskim, stwierdzał,

e: Wielu

ydów weszło do słu

b miejskich i rz

dowych. Rosjanie ufali

ydowskiej ludno

ci wi

cej ni

Polakom i Ukrai

com, i dlatego wy

sze stanowiska powierzono

ydom

(por. tekst M. Amihaia The Rohatyn Jewish Communisty: A Town that Perished, Tel Awiw 1962, s. 44,
cytowany w Story of Two Shtetl..., op.cit., t. 2, s. 200). Podobnie stwierdzano w wydanej w Tel Awiwie
Sambor Book Memorial, gdzie podano,

e Rosjanie ufali ludno

ydowskiej bardziej ni

Polakom i

Ukrai

com, i dlatego wy

sze stanowiska były powierzane

ydom (cyt. za Kielce. July 4, 1946, Toronto

and Chicago 1996, s. 133).

Polacy harowali,

ydzi dyrygowali

Z relacji samych

ydów wynika,

e znajdowali si

w du

o lepszej sytuacji od Polaków i nie tylko pod

wzgl

dem politycznym, ale i ekonomicznym. W drugim tomie Studiów z dziejów

ydów w Polsce,

czytamy na ten temat w jednej z cytowanych relacji: (...) Sytuacja ekonomiczna

ydów na zaj

tych

ziemiach przedstawiała si

o wiele lepiej od poło

enia ludno

ci polskiej. Podczas gdy Polacy musieli

ęż

praca zarabia

na utrzymanie,

ydzi obsadzili wszystkie wa

niejsze stanowiska i byli zaj

przy pracach l

ejszych (...) woleli pracowa

jako subiekci w magazynach, ekspedienci itp. (...)

pracuj

c w charakterze subiektów, ekspedientów czy magazynierów mieli oni mo

ść

wykorzystywania swych zdolno

ci handlowych i spekulatywnych, kombinowali w rozmaity sposób (por.

bikowski

ydzi polscy pod okupacj

..., op. cit., s. 65).

Arcybiskup greckokatolicki we Lwowie, Andrzej Szpetycki, pisał 26 grudnia 1939 r. do kardynała
sekretarza kongregacji Ko

cioła Wschodniego E. Tisseranta o zubo

eniu ludno

ci wskutek

działalno

ydów wykupuj

cych za bezcen oszcz

dno

ci mieszka

ców Lwowa (według ksi

ąż

Społecze

stwo polskie wobec martyrologii i walki

ydów w latach II wojny

wiatowej. Materiały z sesji

w Instytucie Historii PAN w dniu 11 III 1993 r., wst

p i red. nauk. K. Dunin-Wasowicz, Warszawa 1996,

s. 23).

Autorzy wst

pu do wydanego w 1996 r. wyboru

ródeł na temat okupacji sowieckiej wskazuj

szczególnie cz

ste awansowanie na funkcje kierownicze

ydów i Białorusinów, spowodowało w

ród

polskiej społeczno

ci nastrój niech

ci, a nawet wrogo

ci do przedstawicieli obu tych nacji. Akcentuj

przy tym,

e z nadej

ciem władzy sowieckiej zarówno

ydzi, jak Białorusini otrzymali szereg

przywilejów od władz sowieckich, podczas gdy Polacy stali si

mniejszo

uciskan

na wielu polach

(por. Okupacja sowiecka (1939-1941) w

wietle tajnych dokumentów, wybór

ródeł pod red. T.

Strzembosza, wybór oprac. i wst

p: K. Jasiewicz, T. Strzembosz, M. Wierzbicki, Warszawa 1996, s.

21).

Depolonizacja szkolnictwa

W okresie od grudnia 1939 r. do stycznia 1940 r. zacz

ła si

zakrojona na szerok

skal

depolonizacja szkolnictwa podstawowego, ogólnokształc

cego i szkół wy

szych. Jak pisał Piotr

aron

we wspomnianej ju

naukowej syntezie historii ludno

ci polskiej w ZSRR w czasach II wojny

wiatowej: Na terenach zachodniej Ukrainy (...) zwalniano ze szkól nauczycieli Polaków.

Przeprowadzano te

weryfikacj

pracowników naukowych na Uniwersytecie Lwowskim (...). Usuni

z programów szkolnych histori

Polski i zmniejszono godziny przeznaczone na nauk

zyka

polskiego - 50 proc. w porównaniu do wymiaru nauki j

zyka ukrai

skiego i rosyjskiego. Głównymi

beneficjantami depolonizacji i weryfikacji pracowników naukowych na Kresach Wschodnich stali si

znowu traktowani jako najbardziej zaufani

ydzi. Wyra

nie

wiadcz

o tym odpowiednie zmiany w

składzie narodowo

ciowym studentów na uczelniach. Jak pisał znakomity badacz historii Polski

Richard C. Lukas: Pod sowieck

okupacj

zmienił si

całkowicie charakter Uniwersytetu Lwowskiego.

Przed wojn

ród studentów było 70 proc. Polaków oraz po 15 procent Ukrai

ców i

ydów. Pod

panowaniem sowieckim odpowiednio 3, 12 i 85 proc. (por. R.C. Lukas Zapomniany Holocaust, Kielce
1995, s. 164). Tak wielki skok procentowy studentów pochodzenia

ydowskiego z 15 do 85 procent

przy równoczesnym spadku ilo

ci studentów polskich z 75 proc. do 3 proc. ogółu najlepiej

wiadczy,

e cz

ęść

rodowisk

ydowskich miała szczególne powody do wysławiania władzy sowieckiej.

Mieczysław Inglot, powołuj

c si

na prac

Antoniego Podrazy przedstawia zmiany w składzie

narodowo

ciowym studentów Uniwersytetu Lwowskiego jako znacznie mniejsze ni

to podaje Lukas.

Według Inglota: Zmienił si

skład etniczny studentów. Przed wojn

studiowało na uczelni 60 proc.

Polaków, 20 proc.

ydów i 15 proc. Ukrai

ców. Według Antoniego Podrazy, w czerwcu 1941 r.

studiowało 22 proc. Polaków, 34 proc. Ukrai

ców i 44 proc.

ydów (por. M. Inglot Polska kultura

literacka Lwowa lat 1939-1941. Ze Lwowa i o Lwowie. Antologia, Wrocław 1995, s. 233). Nawet przy
przyj

ciu tych znacznie mniejszych liczb okazuje si

e ilo

ść

Polaków studiuj

cych na Uniwersytecie

Lwowskim zmniejszyła si

w ci

gu paru lat niemal trzykrotnie, podczas gdy liczba studentów

ydowskich zwi

kszyła si

w tym czasie ponad dwukrotnie. Tak wi

c liczebny awans

ydów nast

pił

głównie kosztem

rodowisk polskich: musiał wi

c wpłyn

ąć

negatywnie na nastroje społecze

stwa

polskiego wobec

ydów.

"Odpowiednim" zmianom w składzie narodowo

ciowym na uczelniach słu

yły konsekwentnie

przeprowadzane czystki. Jednym z głównym ich celów stało si

tropienie ró

nych domniemanych

"polskich antysemitów" w szkołach i na uczelniach. Na przykład na Politechnice Lwowskiej czystk

tego typu nadzorował "komisarz" Politechniki, rosyjski

yd, ppłk Jusimow, bezwzgl

dny politruk,

odpowiedzialny za zamordowanie pod zarzutami antysemityzmu grupy działaczy studenckich (por.
tego tekstu). Ppłk Jusimow powołał kilku zespołów jako komisj

przyj

ęć

dla poszczególnych

wydziałów, do których wchodzili młodociani działacze Komsomołu, w wi

kszo

ydzi (według Z.

Popławski Represje okupantów na Politechnice Lwowskiej (1939-1945), "Semper Fidelis", 1991, nr 4,
s. 2). Według opracowania Zbysława Popławskiego, opisuj

cego sowieck

"czystk

" na wspomnianej

uczelni: Z ko

cem grudnia 1939 r. został usuni

ty dyscyplinarnie z Politechniki in

. Zbigniew

Budzanowski, bardzo utalentowany st. asystent II Katedry Budowy Mostów (kierownik prof. A. Kuryłło).
Była to zemsta działaczy komsomolskich, którzy wyst

pili z zarzutami gn

bienia studentów

ydów

(

ydzi, uzdolnieni do nauk

cisłych, szybko przechodzili przez pierwsze dwa lata studiów, natomiast

projektowanie sprawiało im pewne trudno

ci).

W I Katedrze Budowy Mostów (kierownik prof. St. Brzozowski) równie

miała miejsce podobna

historia. Starszy asystent in

. Jerzy W

gierski został postawiony przed komisj

dyscyplinarn

usuni

ty z grona pracowników za gn

bienie

ydów przy

wiczeniach z projektowania. W celu

zachowania pozorów obiektywno

ci uczyniono prof. G. Sokolnickiego przewodnicz

cego tej komisji,

który nic nie mógł zdziała

wobec jednolitej i wr

cz niebezpiecznej postawy

ydowskich komunistów

(por. Z. Popławski Represje okupantów na Politechnice Lwowskiej (1939-1945), "Semper Fidelis",
1991, nr 4, s. 4).

Depolonizacji sprzyjało równie

oddanie nadzoru nad merytorycznymi tre

ciami nauczania polskiej

młodzie

y szkolnej w r

ce zagorzałych wrogów polsko

ci typu Jerzego Borejszy (Goldberga). Temu

wypróbowanemu agentowi NKWD, a po wojnie dyktatorowi prasy i wydawnictw w tzw. Polsce
Ludowej, powierzono nadzór nad podr

cznikami dla polskiej młodzie

y szkolnej na terenach

zagarni

tych przez Sowietów. Borejsza osobi

cie był odpowiedzialny za podr

czniki Literatury polskiej

do u

ytku nauczycielstwa i młodzie

y radzieckiej z polskim j

zykiem nauczania. Przepełnił je te

odpowiednio wielk

dawk

stalinowskiego wazeliniarstwa i ataków na najcenniejsze polskie tradycje

narodowe.

Przeciw polsko

ci i Ko

ciołowi

Protegowanie

ydów na ka

dym kroku przez sowieckich okupantów stworzyło w licznych

rodowiskach

ydowskich poczucie,

e znale

li si

nagle na prawdziwej Ziemi Obiecanej. Wizj

potwierdzały nagłe, przyspieszone awanse na ró

ne posady w administracji-s

dach, milicji,

szkolnictwie, na miejsce usuni

tych przez okupanta "niepewnych" Polaków. Barbara Stanisławczyk

tak pisała na tle opowie

ci o losie jednej z bohaterek jej ksi

ąż

ki Czterdzie

ci twardych o atmosferze

panuj

cej po 17 wrze

nia 1939 r. na Kresach Wschodnich: Tylko komuni

ci i

ydowska biedota

cieszyli si

z nadej

cia Sowietów. Z zachwytem słuchali ich przemówie

, jak to jest teraz dobrze w

Zwi

zku Radzieckim. Słuchali i bili brawo. Wierzyli,

e nowy ustrój komunistyczny zamieni ich chałupy,

w których nie było podłogi, a okna równały si

z ziemi

, na normalne domy.

e szklarz nie b

dzie

musiał chodzi

po wsiach ze skrzynk

na plecach i pyta

, czy komu nie potrzeba oszkli

okna.

mleczarz nie b

dzie musiał ci

ąć

za sob

rozwalaj

cego si

wózka, tylko dostanie traktor... Ich

marzenia chwilowo si

ciły, bo dostawali posady. N

dzarz stawał si

urz

dnikiem, a dla Polaka-

patrioty był to urz

dnik zaborcy, "zdrajca", "ruski pachołek" (...) (por. B. Stanisławczyk Czterdzie

twardych, Warszawa 1997, s. 67-68).

Gotowy byłem "donosi

" o wszelkich "odst

pstwach"

W licznych relacjach i wspomnieniach powtarzaj

opowie

ci o niezwykłej naiwno

ci i fanatycznej

cz wierze w komunizm, cechuj

ce tysi

ydów, zwłaszcza z młodszych pokole

. Jak wspominał

Szmulek Pisar, który pierwsze spotkania z władz

sowieck

prze

ył zaledwie w wieku 12 lat: (...)

Umysł mój opanowały idee rewolucyjne, płyn

ce z wpajanych nam nauk. Uwa

ali

my si

najwi

kszym entuzjazmem za najmłodszych obywateli pa

stwa proletariatu. Pełni wiary lgn

my do

tego op

tania ideologicznego. Nauczyciele polecili nam "donosi

" o wszelkich "odst

pstwach", jakie

zauwa

yliby

my w naszych domach rodzinnych. Byłem w stanie takiej egzaltacji,

e nie w

tpi

, i

byłbym zdolny posłucha

tego nakazu. Ojciec i matka nie byli zachwyceni moim "nawróceniem". Ale

przypisywałem ich niezadowolenie faktowi,

e zbytnio zwi

zani byli ze starym

wiatem (cyt. za: M. J.

Chodakiewicz Szmulek chciał by

sowieckim generałem. Postawy

ydów na Kresach 1939-1941,

"Gazeta Polska", 1 grudnia 1994 r.).

Plugawienie pami

ci o pa

stwie polskim

Młodzi

ydzi stanowili trzon propagandystów, wygłaszaj

cych i wypisuj

cych najskrajniejsze banialuki

w słu

bie sowieckiego re

imu. Jedn

z ich ulubionych specjalno

ci propagandowych stało si

hucpiarskie opluwanie obrazu rozbitej przez Sowiety niepodległej Polski, przedstawianej przez nich
jako kraina wi

zie

i n

dzy. "Pomysłowo

ść

" antypolskich propagandystów w zniesławianiu II

Rzeczypospolitej nie miała dosłownie

adnych granic. Pisarka Beata Oberty

ska odnotowała we

wspomnieniach z tamtych lat: Mówc

był młody

yd ze Lwowa, plótł, a

uszy puchły. Na przykład

twierdził,

e w Polsce ka

dy hrabia, oficer i pomieszczik mieli prawo przy wyborach oddawa

6 do 10

głosów, podczas gdy chłop i robotnik nie miał ani jednego (cyt. za: J.T. Gross i L. Grudzi

ska-Gross W

czterdziestym Matko na Sybir nas posłali, Warszawa 1989, s. 35).

Słynny matematyk, Hugo Steinhaus, odnotował w swych wspomnieniach taki jaskrawy przykład
prosowieckiego zakłamania propagandowego: Widziałem numer "Czerwonego Sztandaru", w którym
jaka

ydówka wypisała artykuł wielbi

cy Sowiety za bezpłatn

nauk

uniwersyteck

i wypominaj

"pa

skiej Polsce" opłaty uniemo

liwiaj

ce synom robotników i chłopów studia wy

sze, a na drugiej

stronie tej

e gazety urz

dowe rozporz

dzenie wprowadzaj

ce wysokie opłaty za studia - wysokie, bo

uniemo

liwiaj

ce dost

p do nich synowi robotnika. Uzasadnienie nowej ustawy było podane: dobrobyt

robotnika i chłopa rosyjskiego wzrósł tak wysoko,

e bezpłatna nauka jest ju

niepotrzebna (por. H.

Steinhaus Wspomnienia z Polski, w oprac. A. Zgorzelskiej, Londyn 1992, s. 169).

Opisuj

c zwołany na uniwersytecie lwowskim mityng na powitanie nowych władz sowieckich,

Steinhaus podkre

lił,

ydzi wyra

nie dominowali w

ród przemawiaj

cych na cze

ść

nowych władz. I

konstatował: Nie było takiej bzdury i takiego kłamstwa, na które by nie dała si

nabra

ta cz

ęść

młodzie

ydowskiej, która uwa

ała,

e jej marzenia si

spełniły. Taki Herzberg, taki Wojdysławski

wierzyli po prostu we wszystko, co im powiedziano. Wierzyli w szczero

ść

paktu rosyjsko-niemieckiego

(por. tam

e, s. 171).

Do najskrajniejszych bzdur posuwano si

w kłamstwach na temat rzekomego oficjalnego polskiego

antysemityzmu i uciskania

ydów w II Rzeczypospolitej. W wydanej zaraz po wkroczeniu armii

sowieckiej na terenie wschodniej Polski broszurze pt. Zapadnaja Białarus mo

na było przeczyta

przykład, jakoby w Polsce:

ydzi mogli chodzi

tylko po niektórych ulicach, po innych nie mieli prawa

(cyt. za J. Mackiewicz Droga donik

d, Warszawa 1990, s. 88). W broszurze znalazły si

zreszt

równie

liczne inne, równie oszczercze kalumnie na temat Polski, np. stwierdzenia,

e: W Polsce

istniało takie prawo,

e gdy zaskrzypi koło u wozu chłopskiego, niepokoj

c sen obszarnika, chłop

musiał płaci

7 złotych sztrafu. Obszarnik miał prawo bi

chłopa a

do utraty przytomno

ci, zabra

ode

ziemi

i cały inwentarz za długi - zupełnie bezkarnie i bez

adnego s

du... Robotnik pracował

cej ni

20 godzin na dob

... W armii panował system kar cielesnych, bito pałkami... (por. tam

e, s.

88).

W awangardzie walki w Ko

ciołem

Po dziesi

cioleciach przemilczenia w Polsce w bardzo małym tylko stopniu znana jest rola

komunistów

ydowskiego pochodzenia w walce z Ko

ciołem i religi

w Zwi

zku Sowieckim. A byli oni

swego rodzaju "prymusami" tej walki. Nie mieli

adnych wcze

niejszych zwi

zków z religi

chrze

cija

, nierzadko byli ju

z góry do niej bardzo negatywnie nastawieni w oparciu o niektóre

przekazy Talmudu (por. uwagi I. Shahaka w ksi

ąż

ydowskie dzieje i religia, tł. J.M. Fijor,

Warszawa, Chicago 1997). W tej sytuacji stawali si

tym łatwiej gorliwymi adeptami leninowsko-

stalinowskich zalece

w sprawie bezwzgl

dnego zwalczania religii.

Ateistyczny morderca zza biurka

Nieprzypadkowo chyba przez całe dziesi

ciolecia całokształtem sowieckiej walki z religi

i Ko

ciołami

kierował komunista pochodzenia

ydowskiego Jemelian Jarosławski, zało

yciel pot

ęż

nego Zwi

zku

Bezbo

ników. Jak pisał o jego roli Andrzej Grajewski we wstrz

saj

cej pracy Rosja i krzy

: Zadanie

stworzenia pot

ęż

nego ruchu antyreligijnego zostało powierzone Jemelianowi Jarosławskiemu

(wła

ciwie Miniej Izrailewicz Gubelman), członkowi KC RKP(b) jednemu z kierowników radzieckiej

prasy. Został on kierownikiem specjalnej grupy lektorskiej, specjalizuj

cej si

w zagadnieniach

wychowania ateistycznego. Ten zawodowy rewolucjonista, syn

ydowskich zesła

ców w czasach

caratu, stworzył wielki koncern prasy ateistycznej, opracował system wychowania ateistycznego oraz
plan zniszczenia Cerkwi prawosławnej i innych grup religijnych. Do ko

ca swego

ycia, tj. do 1943 r.,

nadzorował przygotowanie wszystkich kampanii antyreligijnych, był autorem wielu opracowa

, w

których fałszuj

c histori

, starał si

zdyskredytowa

znaczenie Cerkwi w

yciu narodu rosyjskiego

oraz uzasadniał konieczno

ść

bezwzgl

dnej ateizacji wszystkimi dost

pnymi pa

stwu

rodkami. Ten

morderca zza biurka był odpowiedzialny za katorg

tysi

cy duchownych i ludzi

wieckich, zniszczenie

bezcennych zabytków starej kultury rosyjskiej, ruin

tysi

cy cerkwi (por. A. Grajewski Rosja i krzy

Wrocław 1989, s. 14).

Z rozlicznych relacji na temat walki z religi

w Sowietach wynika,

e Jarosławskiemu (Gubelmanowi)

pomagała w jego bezwzgl

dnym programie ateizacji niemała rzesza fanatycznych bezbo

ników

ydowskiego pochodzenia. Wystarczy zajrze

, cho

by do tak przejmuj

cych wspomnie

ksi

dza

Teofila Skalskiego Terror i cierpienie, który niejednokrotnie wskazuje na bardzo eksponowan

rol

ydowskich komunistów w prze

ladowaniach Ko

cioła katolickiego na Ukrainie. Ksi

dz Skalski

szeroko pisał mi

dzy innymi o roli komunistów

ydowskich w prowadzonym tam na ogromn

skal

rabunków ko

ciołów z wszelkiego typu kosztowno

ci (por. szerzej: T. Skalski Terror i cierpienie.

ciół katolicki na Ukrainie 1900-1932. Wspomnienia; oprac. ks. J. Wołcza

ski, Lublin 1995). Warto

przypomnie

e łupem sowieckich konfiskat (czytaj grabie

y) ko

ciołów padły mi

dzy innymi: zabrany

z historycznej katedry w Kamie

cu Podolskim złoty krzy

z brylantami o wadze prawie 7 funtów, dwie

złote monstracje i szabla Wołodyjowskiego ze złot

koje

(według Za wschodni

granic

1917-

1993. O Polakach i Ko

ciele w dawnym ZSRR z ks. R. Dzwonkowskim SAC rozmawia ks. J. Pałyga

SAC, Warszawa 1993, s. 58). Ksi

dz R. Dzwonkowski wspomniał te

o przedziwnych drogach

sprzeda

y skonfiskowanych przez bolszewików precjozów ko

cielnych, mówi

c: Czytałem kiedy

ró

ne przedmioty z tej konfiskaty sprzedano pó

niej w pewnej dzielnicy Warszawy, której tu nie chc

wymienia

(por. tam

e, s. 60).

Po zdradzieckiej napa

ci Sowietów na Polsk

i zagarni

ciu Kresów Wschodnich stopniowo

przyst

piono do kampanii ateizacyjnej na anektowanych terenach. Bardzo znacz

rol

odegrali w

niej ró

ni kolaboranci z

ydowskiej Targowicy inteligenckiej, z werw

wł

czaj

c si

w sowieck

akcj

antyreligijn

. Nader typowy pod tym wzgl

dem był opublikowany 1 stycznia 1940 r. w gadzinowym

"Czerwonym Sztandarze" artykuł Adama Wa

yka (Wagmana) pt. Radziecka choinka. Wa

(Wagman) atakował duchowie

stwo za upowszechnianie przy choince wyobra

religijnych, atakuj

je jako rzekome fałszowanie historii i wypaczanie umysłu ludzkiego od male

stwa. I akcentował:

Naród radziecki, ł

c choink

z dniem nowego roku, bynajmniej nie nawraca do jakich

wierze

poga

skich, gdy

wszelkie wierzenia religijne odrzuca - jako poj

cie fałszywe i sprzeczne z

podstawami my

li materialistycznej, poj

cia przezwyci

ęż

one w epoce socjalizmu; odnawia tylko

kny obyczaj ludowy, sprawiaj

cy tak wiele bezpo

redniej rado

ci dzieciom, ł

czy go z dniem

szturmowca, daj

c rado

ycia now

podstaw

, nie religijn

, lecz socjalistyczn

, podstaw

pracy i

szlachetnego w niej współzawodnictwa (cyt. za: J. Trznadel Kolaboranci, Komorów 1998, s. 450).

Nie mieli

adnych zahamowa

ydów tych ch

tnie wykorzystywano w najbrutalniejszych metodach walki z Ko

ciołem, bo najcz

ęś

ciej

nie mieli

adnych zahamowa

w represjach wobec ksi

ęż

y, tak silnych w przypadku wierz

cych

katolików. Jak silne za

bywały nieraz te zahamowania, najlepiej

wiadczy odnosz

ca si

pó

niejszego okresu (po 1944 r.) historia opowiedziana we wspomnieniach

yda, byłego oficera KGB

Maurice Shainberga. Opisał on tragiczny los Polaka Zbigniewa Karla,

wietnego studenta w szkole

komunistycznego wywiadu. W pewnym momencie Karla uwi

ziono, bo nie zgodził si

na to, by

osobi

cie aresztowa

polskiego ksi

dza. Mówił: jako wierz

cy rzymski katolik nigdy nie zgodz

wzi

ąć

udział w aresztowaniu ksi

dza. Zdesperowany Karl popełnił samobójstwo w wi

zieniu (por. M.

Shainberg Breaking from the KGB, New York 1998, s. 225-226).

Zdarzało si

e skrajnymi agitatorami przeciw wierze chrze

cija

skiej stawali si

ydzi dalej po

kryjomu gorliwie przestrzegaj

cy wszystkich reguł wiary moj

eszowej. Na przykład w małym mie

cie

Kisielin na Wołyniu tego typu postaw

konsekwentnie realizował w praktyce miejscowy lekarz

Ginzberg, który przed wojn

nauczał religii moj

eszowej. Po 1939 r. stał si

on krzykliwym agitatorem

antyreligijnym wobec polskiej i ukrai

skiej młodzie

y. Nauczaj

c w 1940 r. w drugiej klasie, Ginzberg

chodził po szkole i autorytatywnie stwierdzał: Nie ma Boga! Boha nie ma! (według tekstu W.S.
D

bskiego W kr

gu ko

cioła kisieli

skiego, czyli Wołyniacy z parafii Kisielin, Lublin 1992, s. 9).

Okazało si

e tak gorliwie "nawracaj

cy" na ateizm Polaków i Ukrai

ców Ginzberg po cichu

wypełniał wszystkie nakazy religii moj

eszowej prywatnie i wychowywał w tym duchu swoich synów,

którzy weszli do Komsomołu, Włodzimierz Sławosz D

bski opisał, jak udało mu si

zaskoczy

Ginzberga na potajemnym

ceniu szabasu wraz z rodzin

. Nast

pnego dnia wyczekawszy, a

zostan

sami w pokoju nauczycielskim, D

bski wykrzykn

ł do niego: "Ach ty, parszywa perfidna

winio! To

wiadomie deprawujesz tylko polskie i ukrai

skie dzieci! Jak nie przestaniesz, to powiem o

tym, gdzie trzeba i jak trzeba,

eby te twoje "husyckie" praktyki wybi

z głowy!". Przestraszył si

zaprzestał walki z religi

(por. tam

e, s. 9).

Włodzimierz Sławosz D

bski opisał równie

incydent ilustruj

cy, jak miejscowy

yd z Kisielina,

nadzoruj

cy pobór podatków, z wyra

rado

reagował na uderzaj

ce w Ko

ciół katolicki działania

podatkowe. Opisana przeze

scena miała miejsce podczas płacenia podatku wyrównawczego przez

proboszcza zatureckiego ks. Gracjana Rudnickiego. Jak pisał D

bski: Siedz

cy wtedy obok szefa

"Finatdieła" Tabak -

yd, przedwojenny komunista, rzekł: "Dumaju, czto sowieckaja włast' skoro

uniczto

yt polskoju cerkow" (My

e władza radziecka szybko zniszczy polski ko

ciół). Na co ks.

Rudnicki: "Dumat' mo

na!" (my

na) (por. tam

e, s. 11).

Podpalenie zabytkowego ko

cioła - z

ydowskiej denuncjacji

W walce z Ko

ciołem nie wahano si

przed uciekaniem si

do najbrudniejszych denuncjacji. Na

przykład

ydzi-komuni

ci w Tarnopolu wyst

pili 19 wrze

nia 1939 r. z opart

na fałszu denuncjacj

do dowódców oddziałów sowieckich, powoduj

c w skutku spalenie du

ej cz

ęś

ci tamtejszego

zabytkowego ko

cioła Dominikanów. Cał

spraw

szczegółowo opisał Czesław Blicharski w

popularno-naukowej historii Tarnopola w latach 1809-1945. Według Blicharskiego: Dnia 19 wrze

nia

1939 r. rano ustawili

ołnierze sowieccy armatki przed ko

ciołem oo. Dominikanów i zacz

li regularn

strzelanin

do fasady i wie

y ko

cioła, oznaczonego w

wiatowych przewodnikach. Pretekstem do

strzelaniny była

ydowska denuncjacja,

e z wie

yczki na kopule ko

cioła "polscy oficerowie" strzelali

do wybawicieli. Wła

nie o. Fabian Madura sko

czył odprawia

Msz

w. i wrócił do zakrystii ju

pełnej

bojców sowieckich. Kazali ksi

dzu zdj

ąć

szaty liturgiczne, habit, pozostawiaj

c go tylko w koszuli i

spodniach. To samo zrobili z obecnym w zakrystii br. Jackiem Matag

. Nast

pnie wyprowadzili ich na

zewn

trz i ustawili pod

cian

klasztorn

. Na protesty br. Jacka,

e z wie

y nikt nie mógł strzela

, bo

wie

a była zamkni

ta, kazano mu pój

ść

z eskort

na wie

żę

. Okazało si

e tam nikogo nie było.

Mimo tego strzelaniny nie przerwano, a wie

e wkrótce zapaliły si

. Przyjechała Miejska Stra

arna

pod dowództwem naczelnika Galanta, by gasi

ogie

. Stra

acy wspi

li si

na dach, ale tam zostali

ostrzelani, w rezultacie czego musieli si

wycofa

z ci

ęż

ko rannym Galantem (...).

W mi

dzyczasie bojcy wdarli si

do klasztoru i przechodz

c z celi do celi rabowali i niszczyli, co si

dało. W grabie

y brali równie

udział miejscowi ludzie, m.in. byli lokatorzy domków dominika

skich,

zach

cani przez

ołnierzy sowieckich: "Bieri, ksiendzow tiepier nie budiet". Przez schody na wie

ogie

dostał si

do wn

trza ko

cioła, tak

e spłon

ły organy i boczne ołtarze. Przed furt

klasztorn

zajechały samochody. Do ka

dego z nich wsadzono po jednym zakonniku w otoczeniu zbrojnej asysty

i konwój zajechał do tymczasowej siedziby NKWD (...). Po szeregu przesłucha

oo. Antonin

Gronisiewicz i Fabian Madura zostali zwolnieni. Br. Jacek Matoga kilka dni wcze

niej zdołał uciec przy

pomocy polskiego stra

nika wi

ziennego (por. C. Blicharski Tarnopol w latach 1809-1945 (od epizodu

epopei napoleo

skiej do wyp

dzenia), Biskupice 1993, s. 288. Zob. równie

R. Szawłowskiego Wojna

polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 292).

Angielski historyk Keith Sword ocenił barbarzy

ski atak na ko

ciół Dominikanów w Tarnopolu za

przejaw "najwi

kszych zniszcze

" budowli sakralnych we wrze

niu 1939 r. przez Sowietów. Sword

pisał,

e: Po zaj

ciu miasta (Tarnopola - J.R.N.) Sowieci skierowali ogie

artyleryjski na ko

ciół

Dominikanów, który zacz

ł gwałtownie płon

ąć

. Oddziałom sowieckim zakazano pod kar

mierci

gaszenia po

aru i tylko zakrystia ocalała. Zaj

ło j

pó

niej NKWD (por. K. Sword Polityka wyznaniowa

władz sowieckich na terenie Białorusi Zachodniej w latach 1939-1941 w ksi

ąż

ce Społecze

stwo

białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach północno-wschodniej II Rzeczypospolitej w latach 1939-
1945, pod red. M. Gi

ejewskiej i T. Strzembosza, Warszawa 1995, s. 146).

Bywało,

e dochodziło do drastycznych wr

cz przejawów prze

ladowania polskich, wierz

cych

katolików przez komunizuj

ce szumowiny ze

rodowisk

ydowskich. By przypomnie

, cho

by opisane

we wspomnieniach Bronisława Terpina wydarzenie, jakie miało miejsce w miejscowo

ci Gwo

dziec, w

pobli

u dawnej polsko-sowieckiej granicy. Jak pisał Terpin: Pod ko

ciołem motłoch zmasakrował

kobiet

, krzycz

c: "Sko

czyło si

wasze, zacz

ło si

nasze, teraz przesta

cie si

modli

" (por. B.

Terpin Przegrani zwyci

zcy. Odyseja

ołnierza polskiego drugiego korpusu, London 1989, s. 13).

Włodzimierz Drohomirecki tak wspominał po latach drastyczne przejawy wojny z religi

, toczonej w

jego szkole przez

ydowsk

nauczycielk

(działo si

to w miejscowo

ci Dera

ne, pow. Kostopol na

Wołyniu): Przed Bo

ym Narodzeniem 1939 r. nauczycielka,

ydówka Berta Aros dokonała w klasach

przegl

du noszonych przez dzieci medalików. Co warto

ciowsze, w tym mój złoty krzy

yk z

ła

cuszkiem, prezent Chrztu

tego od mego ojca chrzestnego, zostaj

zerwane i zabrane.

Nauczycielka Berta Aros zabrania noszenia tych przedmiotów (por.

wiadkowie mówi

, Wyd.

wiatowy Zwi

zek

ołnierzy Armii Krajowej. Okr

g Woły

, Warszawa 1996, s. 97).

"Pomysłowo

ść

ydowskich ateizatorów nie miała granic. Edward Flis w momencie najazdu wojsk

sowieckich młody chłopak, chodz

cy do szkoły, pisał we wspomnieniach z tamtych lat, i

w U

ciługu

ciługu nad Bugiem koło Włodzimierza - J.R.N.)

ydzi urz

dzili ateistyczny pokaz. Ubrali konia w

cielne szaty i prowadzali po mie

cie (por. E. Flis Naród niewybrany, Warszawa 1994, s. 11).

Rozbijali kapliczki przydro

Młodzi

ydzi aktywnie wł

czali si

we wszelkie formy walki z religi

katolick

. To z nich rekrutowało

gros najfanatyczniejszych aktywistów Zwi

zku Bezbo

ników. Wojuj

cy ateizm niektórych

ydów-

komsomołców czy milicjantów niejednokrotnie popychał ich do skrajnych przejawów antyreligijnego
wandalizmu.

Według wst

pu Jana T. Grossa do ksi

ąż

ki W czterdziestym nas Matko na Sybir zesłali lekarz

yd, z

miasteczka Wielkie Oczy, wspomina młodzie

ydowsk

, która zało

ywszy, jak powiada "komsomoł",

obje

ała pó

niej cały powiat, str

caj

c kapliczki przydro

ne i rozbijaj

c je (por. W czterdziestym nas

Matko na Sybir zesłali. Polska a Rosja 1939-1942, wybór i oprac. J.T. Gross, I. Grudzi

ska-Gross,

Warszawa 1989, s. 29). Ukrai

sko-

ydowska milicja w Łucku "popisała si

" szczególnie

barbarzy

skim czynem, wykłuwaj

c bagnetami oczy na portretach biskupów umieszczonych w pałacu

biskupim w Łucku (według R. Szawłowski Wojna polsko-sowiecka 1939, Warszawa 1997, t. 1, s. 399,
t. 2, s. 383). Profesor Edward Prus przytoczył histori

chuliga

skiego zachowania si

ydowskich

wyrostków wzgl

dem Ko

cioła i klasztoru ojców Karmelitanów w Wi

niowcu po przybyciu tam Armii

Czerwonej we wrze

niu 1939 r. Jak pisał Prus: Młodzi

ydzi obrzucili ko

ciół kamieniami, wybijaj

historyczne witra

e (por. E. Prus Holocaust po banderowsku. Czy

ydzi byli w UPA?, Wrocław 1995,

s. 71). W Zambrowie koło Łom

ydzi obrzucili kamieniami statu

w. Jana podczas celebracji

majowych w 1940 r. (według tekstu M. Paula Jewish-Polish Relations in Soviet Occupied Eastern
Poland 1939-1941, zamieszczonego w: The Story of Two Shtetl, Bra

sk and Ejszyszki, Toronto-

Chicago 1998, cz. 2, s. 243). W Worochcie w południowo-wschodniej cz

ęś

ci przedwojennej Polski, w

kilka dni po tym, jak grupa polskich dzieci szkolnych zaintonowała Bo

e co

Polsk

, doszło do

wtargni

cia do ko

cioła grupy lokalnych

ydów-komunistów. Napastnicy zniszczyli obrazy i rze

religijne. Profanacja ko

cioła wywołała wzburzenie polskiej ludno

ci chrze

cija

skiej w Worochcie.

Doszło do starcia mi

dzy wierz

cymi a

ydowskimi komunistami, w którym poraniono sze

ciu

ydów

(por. tam

e, cz. 2, s. 244).

Grabie

mienia ko

cielnego

Ksi

dz Marian Bradel opisał w swych wspomnieniach pocz

tki rz

dów komunistów

ydowskich w jego

mie

cie, stwierdzaj

c: Zaczynaj

dzi

ydzi-komuni

ci. Takie młode

ydki pozakładali czerwone

opaski i zaczynaj

wprowadza

nowe porz

dki. Przyszedł taki jeden młody

ydek do ksi

dza prałata i

mówi w nie bardzo grzeczny sposób,

e klasztor b

dzie mu potrzebny i my go b

dziemy musieli

opu

. Na co, nie mówili (por. ks. M. Brandel Z Krasnobrodu przez obozy i obczyzn

do rodzinnych

stron, oprac., wst

p i przypisy ks. E. Walewander, Lublin 1994, s. 91). 4 listopada 1939 r. biskup

przemyski Franciszek Barda poinformował papie

a Piusa XII listownie,

e gmach kurii biskupiej w

Przemy

lu zaj

to na mieszkania dla

ydów (według J.F. Morley Vatican Diplomacy and the Jews

during the Holocaust 1939-1943, New York 1980, s. 133. Zob. równie

Społecze

stwo polskie wobec

martyrologii i walki

ydów w latach II wojny

wiatowej. Materiały z sesji w Instytucie Historii PAN w

dniu 11 III 1939 r., wst

p i red. nauk. K. Dunin-W

sowicz, Warszawa 1996, s. 22). Biskup Barda

informował Ojca równie

o jeszcze bardziej niepokoj

cym zdarzeniu,

e grupa kobiet

ydowskich

próbowała, acz bezskutecznie, zaj

ąć

pałac biskupi, gdzie mieszkał biskup i kilku ksi

ęż

y (por. J.F.

Morley, op.cit., s. 133, Społecze

stwo polskie, op.cit., s. 22).

Ksi

dz biskup Wincenty Urban, pisz

c o roli

ydów jako antyreligijnych indoktrynatorów na terenie

diecezji lwowskiej, przypomniał, i

ydzi przej

li jako wychowawcy zakład sierot siostry słu

ebniczki

Starowiejskiej (w Bilce Szlacheckiej pod Lwowem).

ydzi weszli te

do szkoły jako wychowawcy i

nauczyciele polskiej młodzie

y i wpajali jej,

e nie ma Boga i nie potrzeba Go (por. ks. bp. W. Urban

Droga krzy

owa archidiecezji lwowskiej w latach II wojny

wiatowej 1939-1934, Wrocław 1983, s. 87).

Ameryka

ski historyk Richard C. Lukas podawał,

e w owym czasie: Niektóre klasztory zamieniono na

synagogi (por. R.C. Lukas Zapomniany Holocaust, Kielce 1995, s. 164). W Pi

sku polskie kobiety

zamkn

ły si

w ko

ciele, aby zapobiec profanowaniu go przez

ydowskich milicjantów (por. F.

Wilczewska Nim min

ło 25 lat, Toronto 1983, s. 18-19, 33-34). Uciekano si

do przeró

nych

pretekstów dla n

kania polskich duchownych. Na przykład w Gwo

cu lokalni

ydzi i Ukrai

wtargn

li wraz z oddziałem sowieckich

ołnierzy do miejscowego klasztoru pod pretekstem szukania

broni (według wspomnie

B. Terpina Przegrani zwyci

zcy. Odyseja

ołnierza Drugiego Korpusu,

Lwów 1989, s. 12).

ydowscy komuni

ci odgrywali bardzo znacz

rol

w antyreligijnej indoktrynacji prowadzonej w

ramach sowietyzacji dawnych polskich szkół. By przypomnie

cho

by, jak

e wymowne zapiski Beaty

Oberty

skiej na ten temat w jej jak

e dramatycznych wspomnieniach W domu niewoli: Ksi

ęż

a chodz

przewa

nie po cywilnemu, bo wyłapuj

ich pod byle pozorem. Wi

kszo

ść

klasztorów tylko rozp

dzili.

W "Sacre-Coeur" mieszka balet z Kijowa. Zakonnice przebrane po

wiecku, musz

im usługiwa

gotowa

, sprz

. U "Karmelitanek" - szpital. Jedynie szkoły "Benedyktynek" i "Urszulanek" jeszcze

jako

trzymaj

. Oczywi

cie program nauk przyci

le do okoliczno

ci.

adnej nauki religii,

adnej historii. W obu szkołach stoi na czele

ydowsko-komunistyczna komisja.

Władze urz

dzaj

dla młodzie

y przymusowe, antyreligijne mityngi. Jest wykład, a potem dyskusja.

Postawa dzieci wspaniała. Na jednym z mityngów wykładowca rzuca sali pytanie:

•

Gdzie wy widzicie tego waszego Boga? Gdzie on jest?

•

W niebie.

•

Ot i nieprawda! Jestem "lotczykiem". Latałem nieraz wysoko, bardzo wysoko, pod samo
niebo. I ogl

dałem si

. I

adnego Boga nie widziałem.

•

Trzeba było spa

ść

i zabi

. Zaraz by Go pan zobaczył!

To autentyczna odpowied

czternastoletniego chłopca (por. B. Oberty

ska W domu niewoli, Chicago

1968, s. 12-13).