Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Do napisania tego materiału skłoniły
mnie wasze pytania, prośby Gdy się nie ma, co się lubi,
i wątpliwości. W wielu listach
upominacie się, żebyśmy
w układach prezentowanych na
Å‚amach EdW stosowali krajowe,
to siÄ™ lubi,
to siÄ™ lubi,
to siÄ™ lubi,
to siÄ™ lubi,
to siÄ™ lubi,
łatwiej dostępne elementy.
Szczególnie dotyczy to
półprzewodników - diod
i tranzystorów.
co siÄ™ ma!
co siÄ™ ma!
co siÄ™ ma!
co siÄ™ ma!
co siÄ™ ma!
część 1
Elektronika dla Wszystkich nie może wanie urządzenia. Są też układy, gdzie kuję do komputera. Gdy schemat jest
pozostawać w tyle za współczesnością - nawet zmiana typu rezystora na inny mo- gotowy, muszę wpisać wartości ele-
nie oczekujcie, że cofniemy się o całą że radykalnie zepsuć parametry. Dotyczy mentów. I tu zaczyna się cała zabawa.
epokę i zajmiemy się odkurzaniem staro- to jednak układów, z jakimi w praktyce Czy wiesz, że często mam dylemat,
ci. amatorskiej mało kto ma do czynienia, jaką wartość wpisać? Wiem dokładnie,
Ale z drugiej strony EdW to nasze na przykład układów superniskoszum- że układ będzie pracował, jeśli dany re-
wspólne pismo, więc jesteśmy wręcz nych, precyzyjnych, pomiarowych, czy zystor będzie miał wartość rzędu od 1kW
obowiązani spełnić w rozsądnej mierze przeznaczonych do pracy w trudnych do, na przykład, 100kW. Jaką wartość
wasze prośby. Poświęcimy odpowiednią warunkach klimatycznych. To jest już mam wpisać? 4,7kW, 10kW, czy może
ilość materiału sprawie wykorzystania wyższa szkoła jazdy - ty na razie nie bę- właśnie 100kW? Wpisuję powiedzmy
starszych, nie tylko krajowych podze- dziesz miał do czynienia z takimi urzą- 22kW. A ty potem szukasz takiego rezys-
społów. Ale najpierw poruszę bardzo dzeniami, a jeśli w układach przedsta- tora w sklepie, bo właśnie tego jednego
ważny temat praktyczny. wianych w EdW jakiś element będzie nominału nie masz w swoich zbiorach,
Początkujący adepci elektroniki z na- miał kluczowe znaczenie, zostanie to a masz całą paczkę rezystorów o nomi-
bożną czcią pod- wyraz
nie napisa- nale 24kW. Ale myślisz sobie - jeśli mąd-
chodzą do schema- ne. ry konstruktor wpisał 22kW, to musi być
W każdym układzie
tów elektronicz- Ogólnie rzecz dokładnie tyle!
nych publikowa- biorąc, w każdym Inny przykład: stosuję tranzystor NPN
elektronicznym można
nych w książkach układzie można i wpisuję najpopularniejszy bodaj na
dokonać pewnych zmian
i czasopismach. dokonać pewnych świecie typ tranzystora NPN, mianowi-
wartości czy typów elementów,
Czasami wyglÄ…da zmian, trzeba tyl- cie BC547 czy BC548. A ty potem mart-
to niemal jak magia ko mieć świado- wisz się, czym by tu go zastąpić, bo ta-
trzeba tylko mieć świadomość,
- elektronik zawzię- mość, co się kiego nie masz, ale masz parę pudełek
co siÄ™ zmienia i czym to
cie, ale bezskutecz- zmienia i czym to pochodzących z odzysku tranzystorów,
zaowocuje.
nie szuka w skle- zaowocuje. w tym także sporą ilość profesjonalnych
pach i na giełdzie Mogę ci na ten BCAP07B.
podanego na schemacie elementu, boi temat powiedzieć coś praktycznego, po- Jeszcze inny problem: w jednym z ar-
się bowiem cokolwiek zmienić w ukła- nieważ w swoim życiu  popełniłem tykułów w Forum Czytelników pojawił
dzie. sporo mniej lub bardziej udanych ukła- się potencjometr o wartości 2,4kW. Py-
Dotyczy to nie tylko początkujących. dów elektronicznych. Możesz to spraw- tałeś już we wszystkich możliwych miej-
Nawet wśród doświadczonych prakty- dzić we wcześniejszych numerach Elekt- scach, i nikt nie chce się przyznać, że ma
ków istnieje jakaś głęboko zakorzeniona roniki Praktycznej i EdW. (lub choćby widział na oczy) potencjo-
obawa przed stosowaniem elementów Gdy projektuję dany układ czy urzą- metr o takiej rezystancji. Co robić?
innych, niż podano na schemacie. Sam dzenie, najpierw ustalam cel, czyli okreś-
Zmieniać i zamieniać!
byłem świadkiem sceny, jak inżynier lam co chcę osiągnąć. Potem w kilku po-
elektronik podczas projektowania płytki dejściach rysuję na kartce schemat ideo- Oczywiście, żeby bez obawy zmie-
pytał swego kolegę, czy na pewno wy, a ostateczną jego wersję, która niać wartości i typy wszystkich elemen-
w szeregowym obwodzie RC można za- moim zdaniem będzie pracować, wstu- tów występujących w układzie, trzeba
mienić miejscami rezystor i kondensator być konstruktorem lub przynajmniej do-
rysunek 1). Otóż
(zobacz rysunek 1 można zamie- świadczonym hobbystą. Ale nie bój się -
rysunek 1
rysunek 1
rysunek 1
niać - dla płynącego prądu nie ma to żad- pomału nauczysz się wszystkiego, co
nego znaczenia. jest do tego potrzebne.
Czy ty też boisz się cokolwiek zmienić Na rysunkach 2 i 4 znajdziesz dwa
w układzie? Ten materiał jest więc spe- schematy. Rysunek 2 pokazuje urządze-
cjalnie dla ciebie! nie analogowe - podsłuchiwacz szeptów
Nie bój się! To prawda, że są w ukła- opisany w EdW 7/96, a rysunek 4 - urzą-
dach punkty, które mają kluczowe zna- dzenie typowo cyfrowe - układ zdalnego
czenie dla ich działania i wprowadzane sterowania za pomocą pilota TV z tego
Rys. 1. Szeregowy obwód RC.
tam zmiany mogą wpłynąć na funkcjono- numeru EdW.
57
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Na tych przykładach pokażę ci, które jeszcze większa. wzmacniacza U1A wynosiło 50...70%,
elementy, i w jakim zakresie możesz Dzielnik rezystorowy R4, R5 polaryzu- a U1B - 50% napięcia zasilającego.
zmieniać. Być może wszystkiego od razu je wejście nieodwracające, czyli ustala Ponieważ zastosowany wzmacniacz
nie zrozumiesz - nie przejmuj się! Spró- stałoprądowy punkt pracy wzmacniacza TL072 ma na wejściu tranzystory polo-
buj zrozumieć, jaką rolę pełnią poszcze- operacyjnego U1A. Oczywiście dzielnika we J-FET, i prąd polaryzacji wejść jest
gólne elementy. Chciałbym, żebyś po- R4, R5 nie można dołączyć wprost do rzędu pojedynczych nanoamperów,
mału przyswajał sobie zasady, które leżą dodatniej szyny zasilającej (czyli do kon- więc rezystory R4, R5, R12, R13 mogły-
u podstaw działania zaprezentowanych densatora C1) - musi on być włączony za by mieć wartość nawet rzędu kilku me-
układów. Stopniowo nauczysz się stoso- filtrem R1C3. gaomów, i nie wpłynie to na działanie
wać  co cię ma , a niekoniecznie to  co Przy zasilaniu wzmacniacza operacyj- układu.
się lubi . nego pojedynczym napięciem stosuje Mogłyby też mieć rezystancję rzędu
się zazwyczaj dzielnik złożony z dwóch pojedynczych kiloomów, ale nie byłby to
Układy analogowe
jednakowych rezystorów, żeby napięcie dobry pomysł - niepotrzebnie wzrósłby
rysunek 2
A teraz popatrz na rysunek 2. Zasto- stałe na wejściach i wyjściu kostki U1A pobór prądu, należałoby też zwiększyć
rysunek 2
rysunek 2
rysunek 2
sowany mikrofon elektretowy wymaga było mniej więcej równe połowie napię- pojemności C4 i C18.
odpowiedniego spolaryzowania prądem cia zasilającego. W przedstawionym Pojemności C4, C5, C8 i C16 wraz
stałym. Zapewnia to rezystor R3. War- układzie rezystory mają różne wartości, z pewnymi rezystancjami tworzą górno-
tość tego rezystora można zmieniać i napięcie to jest nieco wyższe. Przyczy- przepustowe filtry RC i decydują o dol-
w zakresie od kilkuset omów do kilku- na jest prosta: chodzi o to, żeby elektroli- nej częstotliwości granicznej całego
dziesięciu kilkoomów. Czym większy re- tyczny kondensator sprzęgający C8 był wzmacniacza.
zystor, tym większy sygnał użyteczny zawsze spolaryzowany napięciem sta- C4 tworzy filtr z wypadkową rezystan-
z mikrofonu, ale i większa podatność na łym o właściwej biegunowości. Drugi cją wejściową wzmacniacza U1A. Sam
zewnętrzne zakłócenia. wzmacniacz U1B ma w układzie polary- wzmacniacz operacyjny ma rezystancję
Obwód filtru odsprzęgającego R1C3 zacji dwa jednakowe rezystory R12 wejściową (dla sygnałów zmiennych)
zmniejsza wpływ tętnień i wahań zasila- i R13, więc napięcie na wszystkich jego rzędu megaomów, więc o pasmie decy-
nia, a także zmniejsza skłonność układu końcówkach jest zbliżone do połowy na- duje tu rezystancja równolegle połączo-
na samowzbudzenie. Istotna tu jest stała pięcia zasilającego. nych rezystorów R4 i R5. Czy wiesz, dla-
czasowa RC. Można ją osiągnąć stosując Co prawda w układach sprzęgają- czego połączonych równolegle, a nie
mniejszą rezystancję i większą pojem- cych, elektrolity od biedy mogą praco- szeregowo? Popatrz na rysunek 3
rysunek 3
rysunek 3
rysunek 3
rysunek 3 poka-
ność, albo odwrotnie - mniejszą pojem- wać przy zerowym napięciu stałym. Ale zujący ten sam schemat z punktu widze-
ność i większą rezystancję. Nie ma tu wskutek obecności R1 (i spadku napię- nia prądu zmiennego. Kondensatory przy
ściśle określonej minimalnej wartości cia na nim), gdyby przez mikrofon M1 prądzie zmiennym wykazują pewien
R1C3 - czym jest ona większa, tym le- płynął zwiększony prąd i przy jednako- opór - reaktancję zależną od częstotli-
piej. Zaproponowałem pojemność wych wartościach R4, R5, na wyjściu wości - dlatego narysowałem je używa-
220µF, bowiem na rynku można bez U1A napiÄ™cie staÅ‚e byÅ‚oby niższe niż po- jÄ…c symbolu rezystora.
problemu i tanio kupić kondensatory łowa napięcia zasilającego - kondensator Kondensatory C1 i C3 powinny mieć
o tej pojemności mające małe wymiary. C8 byłby spolaryzowany odwrotnie. Na- dużą pojemność, czyli małą, wręcz pomi-
Nie zawsze natomiast można kupić kon- leży też pamiętać, że rezystory mają jalną reaktancję. Zauważ, że jeśli XC1
densatory o pojemnoÅ›ci 470µF lub okreÅ›lone odchyÅ‚ki od wartoÅ›ci nominal- i XC3 sÄ… bardzo maÅ‚ymi reaktancjami,
1000µF i tak maÅ‚ych gabarytach. nej zwiÄ…zane z tolerancjÄ… wykonania. czyli dla prÄ…dów zmiennych stanowiÄ…
Rezystor R1 ma stosunkowo małą Dlatego dla pewności rezystor R4 powi- zwarcie, wtedy na schemacie zastęp-
wartość 510W, żeby układ pracował nien mieć mniejszą wartość niż R5. Za- czym można je pominąć. Pomyśl! Szyny
w każdych warunkach, nawet gdyby proponowane w układze rezystory R4, zasilania z punktu widzenia prądu zmien-
przypadkiem w serii mikrofonów trafiły R5 ustalają napięcie na wyjściu wzmac- nego można traktować jak masę. (Ściśle
się egzemplarze o poborze prądu rzędu niacza U1A na około 3/5 (60%) napięcia rzecz biorąc, tak nie jest, bo kondensato-
miliampera. Ponieważ w praktyce przez na kondensatorze C3. Gwarantuje to, że ry odsprzęgające mają jednak jakąś nie-
mikrofon płynie prąd dużo mniejszy, kondensator C8 nie będzie spolaryzowa- zerową reaktancję i tu tkwi przyczyna
można zwiększyć wartość R1 do 1kW, ny odwrotnie. niektórych kłopotów z układami analogo-
a nawet 2,2kW (należałoby wtedy też Widać z tego, że można zmieniać war- wymi. Ale to nie jest temat na dziś.)
zwiększyć R3 do 10kW) - wtedy skutecz- tości rezystorów R4, R5 (a także R12, Chyba teraz rozumiesz, dlaczego dzię-
ność filtru odsprzęgającego R1C3 będzie R13), byleby tylko napięcie na wyjściu ki obecności kondensatorów odsprzęga-
jących rysunek 3a można narysować nie-
co inaczej - jako rysunek 3b.
Nie można natomiast pominąć i po-
&!
traktować jako zwarcie kondensatorów
C4, C5, C8 i C16. MajÄ… one znacznie
&!
mniejsze pojemności i wraz z współpra-
cujÄ…cymi rezystancjami tworzÄ… najprost-
sze filtry górnoprzepustowe.
Wiadomo, że reaktancja kondensato-
ra maleje ze wzrostem częstotliwości.
Dla jakiejś częstotliwości, reaktancja
kondensatora jest równa liczbowo rezys-
tancji współpracującego rezystora. Jak
zapewne wiesz (albo od tej chwili bÄ™-
dziesz wiedział), jest to przyjęta umow-
Rys. 2. Schemat ideowy podsłuchiwacza szeptów.
nie częstotliwość graniczna takiego
58 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
a) b)
Rys. 3. Schemat zastępczy podsłuchiwacza szeptów dla
prÄ…du zmiennego.
prostego filtru RC - przy tej częstotliwoś- Stosownie do wartości R7 należy do- zwrotnego. Jego wartość ma natomiast
ci tłumienie filtru wynosi 3dB. Inaczej brać pojemność C5 według podanej wpływ na maksymalną siłę głosu. Może
mówiąc, jest tłumiony 1,41 razy (dokład- wcześniej zasady. W moim układzie on mieć rezystancję do kilkuset omów,
nie 2 ), czyli przenoszony ze współ- częstotliwość graniczna tego obwodu ale w zasadzie nie jest konieczny i...
czynnikiem 0,707 razy. wynosi: można zamiast niego zastosować zworę.
Ponieważ podsłuchiwacz szeptów W układzie można zastosować inne
1
współpracuje ze słuchawkami o szero- f = = 15,9Hz
typy wzmacniaczy operacyjnych. Za-
2Ä„ Å"CÅ" Xc
kim pasmie przenoszenia, należy zad- miast kostki TL072 śmiało można stoso-
Drugi stopień wzmocnienia pracuje
bać, aby odpowiednie częstotliwości wać najpopularniejszą, standardową
graniczne były rzędu 20...50Hz lub na- w konfiguracji odwracającej. Wzmocnie- wersję - TL082. Co prawda szumy będą
nie jest tu zmienne - wyznacza je stosu- trochę większe, ale w proponowanym
wet mniej.
Wracamy teraz do naszego kondensa- nek aktywnej rezystancji potencjometru
zastosowaniu nie ma to większego zna-
tora C4. Czy z rysunku 3b widzisz, dla- P1 i rezystora R10. Ja z potencjometrów
czenia.
czego wcześniej mówiłem ci o równo- o charakterystyce B, czyli powiedzmy lo- Możesz też zastosować niskoprądo-
garytmicznej, miałem akurat pod ręką je- wą wersję TL062 lub układ wykonany
ległym połączeniu rezystancji R4, R5? Ich
dynie egzemplarze o rezystancji 1kW
wypadkowa rezystancja wynosi 132kW w technologii bipolarnej - LM358. Układ
(220kW || 330kW). Dla najmniejszej częs- i 22kW. Podsłuchiwacz szeptów z zasady
będzie dobrze pracować z niskoszumny-
musi mieć duże wzmocnienie - użyłem
totliwości, powiedzmy 50Hz, reaktancja mi, ale pobierającymi więcej prądu, kost-
potencjometru o rezystancji 22kW. DziÄ™- kami LM833 lub NE5532. W zasadzie
C4 nie powinna być większa niż owe
132kW. Znasz wzór na reaktancję kon- ki temu stosując rezystancję R10 równą
można tu stosować każdy podwójny
1kW uzyskałem maksymalne wzmocnie- wzmacniacz operacyjny. Gdyby stoso-
densatora:
nie tego stopnia równe 22. Rezystor R10
wane były wzmacniacze operacyjne wy-
1
(1kW) wraz z kondensatorem C8 (10µF)
konane w technologii bipolarnej, należy
Xc =
2Ä„ Å" f Å"C
tworzy filtr o częstotliwości, jak poprzed- pamiętać, że mają one większe prądy
Dla nas potrzebny jest po przekształ- nio - 15,9Hz.
polaryzacji wejść. Wtedy należy unikać
ceniu do postaci: Gdyby P1 miał wartość 1kW, dla uzys- rezystorów o wartościach rzędu 1MW
kania sensownego wzmocnienia, R10
i większych, albo też zmierzyć napięcia
1
musiałby mieć wartość rzędu kilkudzie- na wyjściach obu wzmacniaczy i ewen-
C =
2Ä„ Å"f Å" Xc
sięciu omów - a więc dla uzyskania od- tualnie skorygować rezystancje w obwo-
PodstawiajÄ…c f=50Hz i Xc=132kW
powiednio niskiej częstotliwości granicz- dach polaryzacji.
otrzymujemy
nej, C8 musiałby mieć pojemność przy- Więcej informacji o wzmacniaczach
Cmin = 24,11nF
najmniej 220µF.
operacyjnych podam ci za jakiÅ› czas
Od biedy wystarczyłaby więc pojem- Oczywiście P1 może mieć dowolną
w jednym z następnych listów.
ność 22nF, ale ja zastosowałem pojem- wartość w zakresie 1kW...1MW - odpo- Jak widzisz, możliwości wprowadza-
ność dziesięciokrotnie większą. Częstot- wiednio do tego należy zmienić rezys- nia zmian są bardzo szerokie.
liwość graniczna tego obwodu leży więc
tancję R10 i ewentualnie pojemność C8.
Ogólnie rzecz biorąc w układach ana-
w okolicach 5Hz.
Należy jeszcze zauważyć, że reaktan- logowych zawsze można dowolnie
Wzmocnienie kostki U1A ustalone
cja pojemnościowa kondensatora C18
zwiększać pojemności kondensatorów
jest stosunkiem rezystorów R i R .
8+9 7 dla częstotliwości akustycznych jest (i
filtrujących i sprzęgających. To na pew-
zawsze powinna być) o kilka rzędów
no nie zaszkodzi.
R8+9
G = 1+ wielkości (czyli kilkaset do kilkuset tysię- W obwodach polaryzujących i ustala-
R7
cy razy) mniejsza od rezystancji rezysto- jących wzmocnienie można zmieniać
Ustaliłem wzmocnienie równe 34, ale rów R12, R13. Można wtedy bez obawy
wartości rezystorów, byle zachować ich
może ono wynosić 10...100. Można przyjąć, że wejście nieodwracające
stosunek - czasem trzeba przy tym zmie-
więc zmieniać zarówno R jak i R wzmacniacza U1B (nóżka 5) jest dla
8+9 7 nić współpracujące kondensatory.
w szerokich granicach, byle R nie miał przebiegów zmiennych zwarte do masy.
8+9
UrzÄ…dzenia cyfrowe
rezystancji większej niż 1...2MW. Dla Na koniec można jeszcze wspomnieć,
zmniejszenia szumów, w pierwszych że pojemność C16 równa 100µF, tworzy A teraz przejdz
my do rysunku 4
rysunku 4
rysunku 4.
rysunku 4
rysunku 4
stopniach wzmacniaczy należy jednak z rezystancją połączonych szeregowo W układach cyfrowych możliwości
stosować możliwie małe rezystancje. słuchawek (typowo 2x32W) filtr o częs- zmian elementów RC są jeszcze więk-
Stąd R ma wartość 1kW, choć bez totliwości granicznej około 25Hz. sze.
7
większego wpływu na szumy mógłby Rezystor R25 nie ma na to wpływu Układ scalony dekodera kodów RC5 -
mieć rezystancję 100W...10kW. ponieważ jest objęty pętlą sprzężenia na rysunku 4 oznaczony U3 - to kostka
59
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
1 18
3
2
Rys. 4. Schemat ideowy odbiornika kodu RC5.
SAA3049, wykonana w technologii Elementy oscylatora R3C4 wyznacza- zwykłej bramki CMOS serii 4000 mogą
CMOS. W odróżnieniu od jej poprzed- ją częstotliwość pracy. Częstotliwości mieć próg przełączania w granicach
niczki (kostki SAA3008), na wszystkich tej nie należy zmniejszać, ale bez żadnej 30...70% napięcia zasilającego.
wyjściach informacyjnych zastosowano szkody można ją nawet dwu- czy trzy- A w bramkach z układem Schmitta, (czy-
tranzystory MOSFET N z otwartym dre- krotnie zwiększyć. Ponieważ kostka U1C li z histerezą) mniej więcej na takich po-
nem. Do współpracy z układami cyfro- jest układem CMOS, więc jej wejście ziomach leżą górny i dolny próg przełą-
wymi konieczne jest więc zastosowanie praktycznie nie pobiera prądu i rezystor czania.
tak zwanych rezystorów podciągających R3 może mieć wartość od około 1kW do W praktyce tranzystor T1 będzie miał
rysunek 5
(ang. pull up resistors) - rysunek 5
rysunek 5. ponad 1MW. Można więc zastosować wzmocnienie prądowe większe niż 50,
rysunek 5
rysunek 5
Ja zamiast 15 pojedynczych rezysto- kombinację R3C4, na przykład więc budując konkretny egzemplarz
rów zastosowałem dwie drabinki po 1MW+2,2nF lub 22kW+100nF czy nawet urządzenia, można spróbować zwięk-
8 rezystorów - takie zestawy określa się 22nF+47kW. szyć wartość R1 do kilku kiloomów, byle
jako R-pack; na rysunku 4 są to elemen- Wartość rezystora R1 należy tak do- tylko napięcie na kolektorze tranzystora
ty RP1 i RP2. Ich rezystancja nie jest kry- brać, żeby tranzystor T1 bez kłopotu wy- T1 w stanie otwarcia nie było większe
tyczna. Ponieważ wyjścia układu SA- sterował przekaz
nik. Popularny przekaz
- niż 0,5...1V.
A3048 według katalogu mogą dostar- nik RM81 z cewką na napięcie 12V po- Widzisz tu, że wcale nie musisz szu-
czyć co najmniej 1,6mA prądu, przy na- biera około 50mA prądu. Możemy bez kać podanego przeze mnie tranzystora
pięciu zasilania 5V, minimalna rezystan- obawy przyjąć, że tranzystor będzie miał BC548. Możesz zastosować dowolny
cja rezystorów podciągających musi wy- współczynnik wzmocnienia prądowego tranzystor NPN małej mocy, na przykład
nosić co najmniej: co najmniej 50 (co jest prawdą dla BC107...109, BC237...239, 2N2222 czy
Rmin = 5V / 1,6mA = 3,12kW wszystkich współczesnych tranzysto- jakikolwiek inny.
W układach, które z zasady powinny rów m.cz. małej mocy). W bazie tranzys-
pobierać mało prądu, stosuje się rezys- tora T1 powiniem więc płynąć prąd
tory o większej wartości, zazwyczaj o wartości co najmniej 1mA. Przy napię-
w granicach 10...100kW. Ale w analizo- ciu zasilania 5V, współczesne bramki
wanym układzie można stosować jesz- CMOS mają rezystancję mniejszą niż
cze większe rezystancje, nawet rzędu 1kW. Aby uzyskać prąd bazy równy 1mA
1MW. mógłbym więc zastosować rezystor R1
Generalnie, tak dużych rezystancji na- o wartości 3,3kW. Dla pewności zwięk-
leży jednak raczej unikać, bowiem w nie- szyłem nieco ten prąd, dając rezystor
których przypadkach może to spowodo- 2,2kW. Nie mogę jednak zmniejszyć tego
wać wystąpienie szkodliwych oscylacji. rezystora, na przykład do wartości 1kW,
Uwagi te dotyczą także rezystorów czy jeszcze mniejszej, bowiem mogłoby
R4 i R5. Zastosowałem tu wartości się okazać, że wewnętrzna rezystancja
10kW, bowiem układ jest zasilany z sieci wyjściowa bramki U1D tworząca z rezys-
i pobór prądu nie jest sprawą istotną. tancją R1 dzielnik napięcia, uniemożliwia
Jeśli jednak układ byłby zasilany z ba- poprawną pracę przerzutnika RS zbudo-
terii, na pewno zwiększyłbym rezystan- wanego z bramek Schottky ego U1D,
rysunku 6
cje RP1, RP2, R4 i R5, przynajmniej do U1A. Pokazuję ci to na rysunku 6. Mu- Rys. 5. Schemat obwodów wyjścio-
rysunku 6
rysunku 6
rysunku 6
100kW. sisz pamiętać, że obwody wejściowe
wych.
60 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
Listy od Piotra
ka, gdzie przy włączeniu do sieci mogą nych C2 i C5 o napięciu pracy 6,3V. Kon-
wystÄ…pić znaczne impulsy prÄ…du wywo- densator 1µF/6,3V nie jest przez nikogo
łane ładowaniem kondensatora C1. Dla- produkowany. Twoje elektrolity będą
tego zaproponowałem zastosowanie mieć napięcie pracy większe - 10, 16 lub
najpopularniejszych plastikowych diod 1- 25V. To wyższe napięcie pracy w niczym
amperowych z serii 1N4001...4007. nie przeszkadza, nawet jest korzystne.
Oczywiście możesz tu wlutować dowol- A co z zamianami układów scalonych?
ne diody prostownicze o prądzie powy- Zaproponowałem scalony odbiornik
żej 0,2A. podczerwieni SFH505A. Ten układ moż-
W układzie przewidziałem miejsce na na bez wahania zastąpić odbiornikiem
dodatkowy rezystor R2. Wlutujesz go Telefunkena TFMS5360, TFMS5370 lub
wówczas, gdy zamiast zalecanego trans- nowszym układem Siemensa SFH506
Rys. 6. Wpływ rezystancji wyjściowej
formatora TS2/14 zastosujesz inny. 36kHz.
bramki U1D.
Możesz bowiem wykorzystać dowol- Układu SAA3048 i kwarcu X1 nie pró-
ny transformator sieciowy, nawet buj zastąpić niczym innym.
Podobnie ma się rzecz z diodami o znacznie wyższym napięciu wyjścio- Natomiast wymienność układów cyf-
D1...D4. W wykazie elementów podaję wym. Uważaj tylko, żeby nie przekroczyć rowych to już inny temat. Dużo wiado-
typ 1N4148 - najpopularniejszą obok dopuszczalnego napięcia kondensatora mości na ten temat znajdziesz w cyklu
1N914 diodę małej mocy. Możesz tu za- C1 i stabilizatora U5 (35V). W takim dotyczącym układów cyfrowych, który
stosować dowolne diody krzemowe właśnie przypadku musisz zastosować już niedługo pojawi się na łamach EdW.
w małych szklanych obudowach, choćby dobrany we własnym zakresie rezystor
Podsumowanie
BAVP17...21 czy BAYP95. R2 o odpowiedniej mocy, żeby w stanie
W zasadzie jako D5...D8 też mógłbyś aktywnym przekaz
nika nie przekroczyć Mam nadzieję, że teraz w budowa-
zastosować 1N4148 lub BAVP17...19, bo dopuszczalnego napięcia cewki przekaz
- nych układach będziesz śmielej stoso-
mają one prąd pracy równy 200mA. Jed- nika REL1, równego 1,1Un (1,1x12V = wał elementy zastępcze.
nak inne typy, jak BAYP95 czy 1N914 13,2V). Za miesiÄ…c podam ci szereg dalszych
mają mniejszy prąd dopuszczalny i lepiej Zauważ jeszcze, że w praktyce nie wskazówek na ten temat.
nie stosować ich w obwodzie prostowni- znajdziesz kondensatorów elektrolitycz-
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Piotr Górecki
Cd. ze str. 19  Czy nikt nie potrafi już zrobić dekodera na brak fonii, natomiast zasilacz chętnie
adresów bez PAL? Czy do wszystkiego zaprezentujemy w ramach Forum.
A oto list Aleksandra Króla z Bornego Suli- potrzebny jest mikroprocesor? Nie jest
nowa: sztuką zmontować urządzenie i wstawić Bardzo interesujący list przysłał Mariusz To-
Sądzę, że nie będę oryginalny, jeśli stwier- gotowy EPROM. Nie mam nic przeciwko mecki z Bytomia. Mariusz jest z zawodu
dzę, że Wasze pismo jest najlepszym pis- takim artykułom, ale ktoś chyba o czymś elektromonterem, ale ciągle coś robi
mem o tematyce elektronicznej na na- zapomniał albo przeoczył. Trochę wol- w swej maleńkiej pracowni elektronicznej.
szym rynku prasowym. Mam 27 lat i elekt- niej! Za każdym razem takie refleksje Dziękujemy za ciekawe uwagi. Odpowia-
roniką zajmuję się od siódmej klasy szkoły i zwracając gazetę mówię:  Dziękuję, to damy na pytania.
podstawowej. mogę chyba powiedzieć, nie dla mnie . Hobby powinno przynosić 1. Nie zamieszczamy i nie będziemy za-
że do pewnego czasu byłem  na bieżą- radość i zadowolenie z siebie, a nie ro- mieszczać wzorów na obliczanie uzwojeń
co w dziedzinie elektroniki, a przynaj- dzić frustrację. Kiedy kupiłem pierwszy nu- transformatorów sieciowych. Współczes-
mniej w tym, co mnie szczególnie intere- mer EdW - zdębiałem. Toć to esencja te- ne wymagania dotyczące bezpieczeńs-
sowało (technika cyfrowa i obwody go, czego mi trzeba. Można jednak po- twa wymagają na przykład, żeby gotowy
m.cz.). Przyszedł jednak moment, w któ- godzić stare i nowe, podstawy i profesjo- transformator wytrzymał napięcie pro-
rym stwierdziłem (na podstawie dostęp- nalizm. Pierwszy raz byłem zadowolony biercze równe 4000V między uzwojeniami
nych publikacji), że jestem daleko w tyle. z wydanych pieniędzy. Jednak nie mia- pierwotnym i wtórnym. Przy samodziel-
Nowe technologie i elementy zagościły łem wielkich nadziei, że tak będzie nadal. nym nawijaniu i montażu nie ma gwaran-
na dobre w najprostszych nawet aplika- Drugi numer jeszcze przejrzałem - następ- cji, że wymaganie to zostanie spełnione.
cjach. Byłem zachwycony parametrami ny już kupiłem w ciemno. Nie zawiodłem Nadal więc w miarę możliwości będziemy
i możliwościami zastosowań opisywanych się. Odzyskałem nadszarpnięty niegdyś proponować użycie gotowych fabrycz-
elementów czy podzespołów. Niestety, te szacunek dla Korporacji AVT. Jestem pe- nych zasilaczy posiadających wymaga-
rzeczy nie były na moją kieszeń i możli- łen uznania dla Redakcji EdW za właści- ne atesty.
wości. Nie da się eksperymentować z mik- we podejście do tematu i do czytelnika 2. Chętnie zamieszczalibyśmy w EdW ar-
rokontrolerami bez emulatora czy progra- jako osoby, a nie klienta. Mam nadzieję tykuły na temat zdalnego sterowania
matora EPROM. Choć powszechnie dziś na regularną gościnę Waszego pisma i łączności drogą radiową. Ich brak spo-
stosowane, są nadal poza moim zasię- w moim domu. Będę wdzięczny, jeżeli nie wodowany jest prozaiczną przyczyną -
giem. Zatrzymałem się na poziomie TTn i, odejdziecie od charakteru i tego specy- wśród współpracujących konstruktorów
ohoć ko struuję całkiem zaawansowane ficznego, niepowtarzalnego klimatu EdW. nie mamy osoby, która mogłaby się syste-
urządzenia, to z zazdrością spoglądam na Obym nadal z niecierpliwością czekał na matycznie i, co najważniejsze, przystęp-
możliwości nawet 8051. nowy numer. (...) nie zająć się tym tematem.
Przy pomocy obecnie dostępnej literatury Dziękujemy za wyrazy uznania! W dalszej 3. Zwykły odbiornik radiowy można od
nie potrafię w miarę płynnie przejść części listu Aleksander proponuje dwa te- biedy przerobić na pasmo CB, ale
w  nowe technologie . Wasze pismo rodzi maty. Co do konwertera composite vi- w praktyce siÄ™ tego nie stosuje. Lepiej za-
takie nadzieje. Do tej pory wystawałem deo na VGA mamy wątpliwości, czy te- oszczędzić trochę pieniędzy i kupić na
przed kioskiem, przeglądając każde pis- mat może zainteresować szersze grono giełdzie jakiś nowy czy używany radiotele-
mo, zanim zdecydowałem się na kupno: czytelników EdW, szczególnie ze względu fon CB.
61
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96