Listy od...
L
i
s
t
y
o
d
.
.
.
Gdy się nie ma, co się lubi...
G
d
y
s
i
ę
n
i
e
m
a
,
c
o
s
i
ę
l
u
b
i
.
.
.
Niniejszy artykuł napisany jest przez
jednego z najbardziej znanych
autorów książek o tematyce krótko-
falarskiej, Andrzeja Janeczka.
Artykuł jest odpowiedzią na liczne
listy czytelników EDW dotyczące
układów w. cz.
Ze względu na osobisty charakter
tekstu, materiał trafił do działu
 Listy od...
Zostałem ostatnio skrytykowany za za- rą stabilnością, czego nie można uzyskać MC1648 (oraz potrójnych diod pojemnoś-
stosowanie w układach generatorów w układach tranzystorowych bez doboru ciowych BB113, które także były trudne
układów scalonych typu UL1202. Były to punktów pracy i kondensatorów w dziel- do nabycia).
zarówno zarzuty ze strony kilku Czytelni- nikach o odpowiednich współczynnikach Ponieważ należę do tych, którzy nie lu-
ków, jak i zaopatrzeniowców AVT, którzy temperaturowych. bią komplikować konstrukcji poprzez sto-
nie mogli nabyć potrzebnych układów do Kiedy zostałem zachęcony przez Czy- sowanie wielu podzespołów zamiast jed-
kitów AVT...2127, 2133. telników i redakcję do zbudowania gene- nego, i w tym przypadku zamiast tranzys-
No cóż, ja elektroniki uczyłem się na ratora w.cz., postanowiłem udać się na tora i kilku dodatkowych elementów wy-
tranzystorach bipolarnych typu TG5, 50..., słynny warszawski Wolumen, by zbadać brałem właśnie UL1202, znany mi dosko-
a kiedy CEMI rozpoczęło produkcję ukła- rynek i wybrać odpowiedni układ scalony. nale z początków mojej praktyki konstruk-
dów analogowych typu UL... starałem się Bez problemu (ku mojemu zaskoczeniu) torskiej, godząc się na krytykę, że zasto-
wykorzystywać je w swoich opracowa- znalazłem kilku sprzedających oferują- sowałem układ przedpotopowy (tak
niach, z reguły krótkofalarskich. W okre- cych właśnie układy scalone UL1202 stwierdził jeden z Czytelników w poczcie
sie prosperity krajowych zakładów radio- w cenach od 20....50gr. Tylko u jednego Internetowej).
wych i telewizyjnych układy UL1202 zna- sprzedającego spotkałem układy SP1648 Gdyby jednak ktoś chciał zastosować
lazły zastosowanie w układach p.cz. kilku firmy Plessey (odpowiednik MC1648 fir- układ bardziej nowoczesny, proponuję
odbiorników RTV. Układ ten był także my Motorola), który żądał za 1 sztukę wymianę UL1202 na inny układ scalony,
z powodzeniem stosowany przez istnieją- 20zł, a miał ich w swoich zapasach chyba np. na wspomniany MC1648 (rysunek 1).
cy jeszcze zakład RADMOR w radiotele- z pięć. Już chciałem kupić te układy, po- Niestety, niewiele jest układów analo-
fonach będących na wyposażeniu rów- nieważ kilka lat temu z powodzeniem wy- gowych w katalogach (nie mówiąc o ryn-
nież w wojsku. konałem kilka generatorów nawet do ku) przewidzianych do zastosowania
Mimo upadku zakładu CEMI są jesz- ponad 100MHz, ale przypomniałem sobie w generatorach w.cz. Komputeryzacja
cze w Polsce firmy, które mają w swoich wycofanie kitu AVT133 właśnie z powodu spowodowała, że zapomniano o prostych
zapasach magazynowych takie układy trudności z zakupem i wysokiej ceny układach w.cz., bo jak inaczej można na-
(często do celów serwisowych). Pomimo
dużego wyboru na rynku zachodnich ukła-
dów scalonych, trudno jest znalez
ć odpo-
wiedni układ do generatora w.cz.
Dlaczego zastosowałem akurat taki
układ? Po pierwsze dlatego, że jest to
dobrze zaprojektowany układ i  pomimo
nietypowego wykorzystania  doskonale
może być zastosowany w generatorach
w.cz. do kilkudziesięciu MHz, o czym nie
wspomina się w układach aplikacyjnych.
Oprócz obwodu rezonansowego, który
występuje we wszystkich generatorach,
wymaga on tylko jednego kondensatora
zamykającego pętlę dodatniego sprzęże-
Rys. 1. Zamiana układu UL1202 na MC1648.
nia zwrotnego, a przy tym pracuje z dob-
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97 69
Listy od...
L
i
s
t
y
o
d
.
.
.
zwać fakt, że na rynku jest o ćwierć wieku pana było,
masa przeróżnych układów kiedy na jego oczach nawi-
scalonych: pamięci, proceso- nąłem mu cewkę na palcu
rów..., w przeciwieństwie do i ... układ zapracował. Nie
układów radiowych. było w tym żadnej magii, po
A tak na marginesie chciał- prostu z doświadczenia
bym zapytać, może ktoś wie, znałem orientacyjną liczbę
dlaczego upadły takie zakłady zwojów cewki powietrznej,
jak Kasprzak, CEMI...? Czy a dla pewności zmierzyłem
tylko ze względów ekono- jej indukcyjność (za pomocą
micznych? Aby dowiedzieć przystawki, którą opisałem
się, czy była to decyzja słusz- póz
niej jako AVT139) i dob-
na, musimy chyba poczekać rałem potrzebny kondensa-
kolejne ćwierć wieku... tor z nomogramu. Właśnie
Spotkałem się także ze taki użyteczny nomogram
stwierdzeniem, że konstruk- do wyznaczania jednej
cje w.cz. są trudne, ponieważ z niewiadomych wartości:
trudno jest wykonać czy na- f, L, C przedstawia rysunek
być potrzebne cewki do ob- 2. Powinien on rozwiązać
wodów rezonansowych. Nie problemy z obliczaniem ob-
zgadzam się z tym stwierdze- wodów rezonansowych od
niem, ponieważ nie chodzi fal długich do krótkich. Ko-
tutaj o posiadanie czy dostęp rzystanie z tego nomogra-
do wielu typów cewek lub mu jest niesłychanie pros-
obwodów, ale o umiejętność te. Wystarczy przyłożyć li-
logicznego myślenia i wycią- nijkę do punktów oznacza-
gania wniosków praktycz- jących wartości założone
nych przy strojeniu obwodów lub dane i odczytać na po-
LC. W swojej praktyce spoty- zostałej skali wartość po-
kałem się z wieloma rozcza- szukiwaną.
rowaniami konstruktorów, Dla przykładu: mamy
którzy właśnie z powodu ce- cewkę o indukcyjności
wek zaniechali dalszych dzia- 10�H, kondensator zmienny
łań zmierzających do ukoń- o pojemności maksymalnej
czenia rozpoczętej konstruk- 200pF, pojemność począt-
cji. Cewek nie należy się bać! kową 50pF (pojemność po-
W wielu przypadkach wystar- czątkowa kondensato-
czy przypomnieć sobie szkol- ra = pojemność wewnętr-
ny wzór Thomsona, by popra- zna układu).
wnie uruchomić układ. Nie Wyznaczamy częstotli-
zapomnę takiego spotkania wość tak powstałego obwo-
z konstruktorem transceive- du rezonansowego LC.
ra, który nawinął cewkę na Po przyłożeniu linijki na
rdzeń toroidalny z niesłycha- podziałkę oznaczającą 10�H
ną starannością (drut iden- i 200pF odczytujemy częs-
tyczny, jak w urządzeniu mo- totliwość minimalną równą
delowym, liczba zwojów na- około 3,5MHz, a następnie
winięta z dokładnością co do przesuwamy jeden koniec
dziesiątych części zwoja jak linijki na wartość 50pF i od-
w opisie), a rezultat był taki, czytujemy częstotliwość
że układ w.cz. nie dawał się maksymalną równą około
zestroić. Oczywiście winien 7,1MHz. Z tej prostej analizy
był rdzeń ferrytowy, ale kon- można już wyciągnąć ważny
struktor w tym przypadku za- wniosek, że obwód rezo-
wierzył sprzedawcy, który nansowy będzie w stanie
sprzedawał właśnie taki, jaki pokryć pasma amatorskie
był potrzebny (już nie pamię- 80 i 40m.
tam: F81 czy podobny). Oczywiście nomogram
Z pewnością sprzedawcy wy- nie uwzględnia dobroci ob-
sypały się rdzenie i włożył je wodu rezonansowego, ale
do niewłaściwego pudełka, to już kolejny problem wią-
a problem w tym że, na rdze- żący się z szerokością prze-
niu nie ma napisów wskazu- noszenia pasma, amplitudy
jących o przenikalności mag- wyjściowej czy stabilności
Rys. 2. Nomogram.
netycznej. Wielkim zaskocze- obwodu.
A
n
d
r
z
e
j
J
a
n
e
c
z
e
k
niem dla starszego ode mnie Andrzej Janeczek
70 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 5/97