Stosowanie poszczególnych grup ortez wśród kobiet
i mężczyzn w różnym wieku
Stosowanie ortez tułowia wśród kobiet i mężczyzn
Uzyskane wyniki przeprowadzonej analizy dotyczącej zaopatrzenia ortotycznego są niezwykle przejrzyste i pokrywają się ze
statystykami medycznymi, a także doświadczeniem i obserwacjami klinicznymi.
Podział na grupy wiekowe wg.Levinsona uwydatnił obraz zróżnicowanych problemów: urazów i dysfunkcji z jakimi borykają się
pacjenci różnej płci i w różnym wieku. Potwierdzenie naszych obserwacji znajdujemy w wielu opracowaniach naukowych i
badaniach medycznych dotyczących epidemiologii schorzeń i urazów narządu ruchu.
Chorzy z zespołem bólowym kręgosłupa stanowią coraz większy procent pacjentów oddziałów neurologicznych,
ortopedycznych i rehabilitacyjnych. Do lekarza zgłaszają się najczęściej pacjenci po 40 r. życia, ale statystyki podająi, że 70-90%
pacjentów do 45 r. życia przebyło przynajmniej jeden epizod bólu kręgosłupa lędz
wiowego. Przyczyny bólu kręgosłupa są
wielorakie. Mogą to być zmiany patologiczne o różnym charakterze i na różnym tle w samym kręgosłupie, oraz jego
elementach kostno-stawowych i więzadłowych. Zmiany te wywołują reakcje w układzie mięśniowo-nerwowym.
W różnym okresie życia na kręgosłup działają różne czynniki patologiczne wywołując zmiany i dysfunkcje o różnym
charakterze, przebiegu, nasileniu i obrazie klinicznym. Każdy zespół objawów koreluje z wiekiem, płcią, aktywnością fizyczną i
zawodową pacjenta. Wymaga również innego typu leczenia, przebieg procesu rehabilitacyjnego i tym samym innego
zaopatrzenia ortotycznego, co doskonale obrazuje przeprowadzona przez nas analiza.
W przedziale wiekowym od 23-45 lat zaopatrzenie kręgosłupa lędz
wiowego było wydawane w większości kobietom. Kobiety w
tym przedziale wiekowym zwłaszcza w dolnej części przedziału cierpią z powodu bóli i dysfunkcji kręgosłupa lędz
wiowego
najczęściej spowodowanych zmianami i przeciążeniami związanymi z trudami okresu ciąży i porodu, a także połogu i czasu
wzmożonej opieki nad dzieckiem. Kręgosłup najczęściej nieprzygotowany do przyjęcia dużych obciążeń dynamicznych i
statycznych (siedzący tryb życia - hipokinezja cywilizacyjna) reaguje zmianami w układzie więzadłowo-mięśniowym, oraz
niejednokrotnie kostno-stawowym. Zmianom tym sprzyjają przemiany gospodarki hormonalnej zachodzące w okresie ciąży i
połogu. W przypadku kobiet z górnego przedziału wieku pojawiające się bóle związane z pierwszymi zmianami
zwyrodnieniowo-wytwórczymi, a także dla wielu kobiet jest to okres premenopauzalny, który charakteryzuje się dużymi
zmianami w układzie hormonalnym, metabolizmie, a co za tym idzie w układzie kostno- stawowym.
Przewaga mężczyzn otrzymujących wielopoziomowe zaopatrzenie kręgosłupa w przedziale wiekowym do 22 wynika z zupełnie
innej etiologii dysfunkcji kręgosłupa w tej grupie.
Młodzi mężczyz
ni (w wieku produkcyjnym) są najczęściej ofiarami wypadków komunikacyjnychii i wypadków przy pracyiii
związanych niejednokrotnie z poważnymi uszkodzeniami w obrębie kręgosłupa. Ponad to kręgosłup mężczyzn w tym wieku
często ulega masywnym zmianom lub urazom (zwłaszcza krążka międzykręgowego) z powodu fizycznego charakteru
wykonywanej pracy  nadmiernych obciążeń. Czynnikami predysponującymi do przeciążeń mogą być też nie wykryte wady
wrodzone (spina bifida) lub nabyte (kręgoszczelina, zapalenie krążka międzykręgowego).
W przedziale wiekowym od 23  45 lat mężczyz
ni stanowią mniejszą grupę korzystającą z zaopatrzenia zarówno lędz
wiowo-
krzyżowego jak i piersiowo-lędz
wiowo-krzyżowego. Mimo, iż potwierdzenia nie znalazłam w znanej mi literaturze z obserwacji
klinicznych wynika, iż mężczyz
ni w każdym wieku dużo rzadziej korzystają z usług medycznych, porady lekarskiej, zabiegów
rehabilitacyjnych oraz zaopatrzenia ortopedycznego i choć mężczyz
ni w wieku 23-45 lat stanowią mniejszą grupę
zaopatrywaną, to jednak częściej wydawana jest wysoka sznurówka z podpaszkami, ponieważ nadal utrzymuje się ten sam
trend, co w młodszej grupie wiekowej: są to nadal mężczyz
ni aktywni zawodowo, sportowo, którzy częściej niż kobiety ulegają
poważnym urazom i przeciążeniom kręgosłupa.
Przewaga ortezy piersiowo-lędz
wiowo-krzyżowej w zaopatrywaniu kręgosłupa zarówno u kobiet jak i u mężczyzn ma też
związek z obowiązującym w Polsce systemem refundacji. Dużo korzystniejszy limit powoduje, że sklepy medyczne
współpracujące z ośrodkami rehabilitacyjnymi lub szpitalami przekonują do wypisywania wniosków na tego typu
zaopatrzenie.
W grupie 45-65 lat kobiety stanowią już zdecydowaną większość pacjentów korzystających z zaopatrzenia kręgosłupa. Ma to
zdecydowanie związek ze zmianami zachodzącymi w ciele kobiety w okresie meno i postmenopauzalnym  zmiany struktury
kostnej  osteoporoza, związane z nią zaburzenia funkcji i wytrzymałości tkanki kostnej, nasilające się przeciążenia (mniejsza
odporność tkanek na działające siły zewnętrzne). Jako, że zmiany te związane są z całym układem kostno-stawowym również w
przypadku kręgosłupa dotyczą najczęściej zmian i dysfunkcji wielopoziomowych stąd zdecydowana przewaga wydawanego
zaopatrzenia piersiowo-lędz
wiowo-krzyżowego.
W przypadku mężczyzn z tej grupy wiekowej liczba korzystających z zaopatrzenia wzrasta w stosunku do poprzednio
opisywanej grupy, co ma również związek z rozpoczynającymi się zmianami zwyrodnieniowo-wytwórczymi, zmniejszeniem
odporności tkanek i nie malejącym wciąż obciążeniem (aktywność zawodowa).
W przedziale wiekowym powyżej 66 lat liczba kobiet korzystających z zaopatrzenia rośnie, natomiast liczba mężczyzn maleje w
stosunku do wcześniej opisywanego przedziału wiekowego. W przypadku kobiet ma to związek z wyżej opisywanymi zmianami
okresu postmenopauzalnego oraz nakładającymi się na to zmianami wieku dojrzałego (zmiany zwyrodnieniowe, choroby
tkanki kostnej etc.). W przypadku mężczyzn malejąca liczba może być tłumaczona zmniejszeniem aktywności i tym samym
stanów przeciążeniowych. Z całą pewnością mężczyz
ni podlegają tym samym prawom biologicznym, którym podlegają kobiety
 pojawiają się u nich zmiany w narządzie ruchu związane z wiekiem i ze zmniejszoną odpornością tkanek, jednak z wiekiem
niechęć do korzystania z opieki medycznej u mężczyzn w przeciwieństwie do kobiet jeszcze maleje. A biorąc pod uwagę fakt
zupełnie innego procesu przekwitania u mężczyzn i kobiet zwiększona liczba kobiet cierpiących na różnego typu dolegliwości ze
strony narządu ruchu ( nie tylko okolicy kręgosłupa) jest w pełni uzasadniona.
Wysoka sznurówka z podpaszkami
Sznurówka lędz
wiowo-krzyżowa
Gorset wg Williamsa
Stosowanie ortezy na ramię i bark wśród kobiet i mężczyzn
Kamizelka ortopedyczna jest zaopatrzeniem stosowanym w przypadku urazów okolicy barku, stawu barkowo-obojczykowego i
mostkowo-obojczykowego, w zastępstwie tradycyjnego opatrunku Desaulta. Urazy tej okolicy jak i inne najczęściej związane są
z aktywnością pacjenta jego wiekiem i płcią. Przeprowadzone analiza potwierdza te zależności oraz pokrywa się z
obserwacjami klinicznymi i statystykami medycznymi.
Zdecydowana przewaga mężczyzn korzystających z tego typu zaopatrzenia w przedziałach wiekowych do 22 lat oraz od 23 do
45 wynika z faktu, iż mężczyz
ni znacznie częściej ulegają wypadkom komunikacyjnym oraz wypadkom w pracyiv . Kończyna
górna jest obszarem, który w takich wypadkach niezwykle często ulega uszkodzeniom tj. skręcenia stawu ramiennego,
zwichnięcia stawu barkowo-obojczykowego oraz mostkowo-obojczykowego. Tego typu urazy są stosunkowo rzadsze u kobiet
ze względu na często mniej fizyczny charakter pracy, mniejszą aktywność fizyczną, a uszkodzenia w tych przedziałach
wiekowych najczęściej związane są z typowymi sytuacjami urazowymi nie zaś ze zmianami destrukcyjnymi w obrębie tkanki
kostnej czy okolicznych tkanek miękkich.
W przedziale wieku od 45 do 65 lat liczba kobiet i mężczyzn korzystających z kamizelki ortopedycznej jest podobna ponieważ
zmienia się etiologia problemu. W tym okresie uszkodzenia związane są ze stanami przeciążeniowymi, które w konsekwencji
prowadzą do osłabienia struktur torebkowo-więzadłowych i ich zwiększonej podatności na urazy. Nie bez wpływu pozostają
zmiany związane z przemianami hormonalnymi okresu premenopauzalnego  osłabienie stabilizacji , zmniejszenie odporności
tkanki kostnej. Stąd zwiększona liczba kobiet korzystających z tego typu zaopatrzenia . W przypadku mężczyzn duża liczba
uszkodzeń obręczy barkowej wynika z utrzymywanej aktywności zawodowej.
W okresie po 66 roku życia zdecydowanie większą grupę stanowią kobiety. W tym okresie ze względu na zmniejszoną
odporność tkanki kostnej (zmiany osteoporotyczne) i osłabienie struktur mięśniowo- torebkowo-więzadłowych oraz problemy
okresu wieku podeszłego (trudności z lokomocją, zaburzenia ortostatyczne i równowagi) częściej dochodzi do urazów kończyny
górnej i obręczy barkowej. Ponad to zwiększona w tym przedziale liczba kobiet wiąże się ze zdecydowaną już w tej grupie
wiekowej umieralnością mężczyznv ( w tym przedziale wiekowym mężczyz
ni stanowią po prostu mniejszą liczebnie grupę).
Stosowanie ortezy na rękę i przedramię wśród kobiet i mężczyzn
Ortezy nadgarstka stosowane są jako względne unieruchomienie  stabilizacja w przypadku leczenia i doleczania uszkodzeń
obszaru nadgarstka i dystalnej części przedramienia. Tego typu zaopatrzenie służy w przypadku leczenia zachowawczego
zespołu cieśni kanału nadgarstka oraz jako stabilizacja po jego operacyjnym odbarczeniu, a także jako zabezpieczenie
pogipsowe w przypadku leczenia złamań w miejscu typowym przy powrocie do aktywności zawodowej i sportowej.
W grupie wiekowej do 22 lat przewaga kobiet może wynikać z faktu, iż według badań Centrum Medycyny Sportowej w
Michigan młode kobiety częściej ulegają urazom i kontuzjom, co może mieć związek z wpływem hormonów płciowych (okresu
dojrzewania).
W przypadku grupy wiekowej 23 do 45 lat mężczyz
ni stanowią większość pacjentów korzystających z ortez stawu
nadgarstkowego. W tym przedziale wiekowym problemy ze stawem nadgarstkowym oraz dystalną częścią przedramienia mają
raczej charakter urazowy i przeciążeniowyvi. Jako iż mężczyz
ni w tym okresie życia częściej ulegają wypadkom oraz częściej
wykonują ciężkie prace fizyczne predysponujące do przeciążeń i urazów możemy wnioskować, że to właśnie jest powodem dla
którego zmuszeni są częściej stosować wspominane zaopatrzenie.
W przedziale wiekowym od 45 do 65 lat kobiety stanowią zdecydowaną większość pacjentów korzystających z zaopatrzenia
nadgarstka. Według Derndorfa zdecydowany odsetek pacjentów cierpiących z powodu zespołu cieśni kanału nadgarstka
stanowią kobiety w okresie menopauzalnym. Związane jest to z zachodzącymi w tym czasie zmianami hormonalnymi. Nie bez
znaczenie pozostaje też fakt, iż zespół cieśni nadgarstka często wywoływany jest przeciążeniami charakterystycznymi dla
typowo kobiecych zawodówvii  w literaturze spotykamy się nawet z określeniem że jest to choroba szwaczek. Wieloletnie
przeciążenia związane z pracą zawodową zbiegające się w czasie ze zmianami hormonalnymi okresu premenopauzalnego
powodują, iż większa liczba kobiet w tym okresie wymaga zaopatrzenia stawu nadgarstkowego.
W grupie wiekowej powyżej 66 lat przewaga kobiet wynika z dwóch przyczyn. Po pierwsze jednym z najczęstszych urazów
osób dotkniętych zmianami osteoporotycznymi jest złamanie nadgarstka w miejscu typowym, w przypadku którego jako
doleczanie stosuje się ortezy nadgarstka. Jako że problem osteoporozy w przewadze dotyczy kobiet to one właśnie są
najliczniejszą grupą korzystającą z tego typu zaopatrzenia. Po drugie w tej grupie wiekowej ostro rysuje się różnica w
przeżywalności kobiet i mężczyzn (mężczyz
ni stanowią po prostu znacznie mniejszą liczebnie grupę).
Stosowanie ortezy na opadającą stopę wśród kobiet i mężczyzn
Orteza AFO jest stosowana jako zaopatrzenie w przypadku opadania stopy tj. braku możliwości jej grzbietowego zgięcia. Objaw
opadającej stopy jest wynikiem uszkodzenia nerwu strzałkowego wspólnego o różnej etiologii. Najczęstszymi przyczynami
zaburzeń funkcji nerwu strzałkowego są urazy (zranienia , zgniecenia), zatrucia metalami ciężkimi, toksynami biologicznymi,
cukrzyca (neuropatia cukrzycowa), alkoholizm (neuropatia alkoholowa), niedobór witaminy B12, stany zapalne, dyskopatie i
inne uszkodzenia odcinka lędz
wiowego kręgosłupa na poziomie L4-S1, choroby demielinizacyjne np. SM. Dysfunkcje nerwu
strzałkowego mogą być wynikiem uszkodzenia centralnego układu nerwowego  głównie udarów mózgu oraz uszkodzeń
rdzenia kręgowego
Większość z opisanych powyżej czynników częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. To właśnie mężczyz
ni częściej ulegają
wypadkom, a w konsekwencji różnego rodzaju urazom w tym uszkodzeniom nerwu strzałkowego. Ze względu na wykonywaną
pracę częściej są narażeni na zatrucia metalami ciężkimi (pracując np. w lakiernictwie, hutnictwie, rolnictwie, przy produkcji
płytek ceramicznych). Płeć męska jest również czynnikiem ryzyka w przypadku neuropatii cukrzycowejviii, alkoholowej oraz
udarów mózgu. Potwierdzenie tych informacji znajdujemy w wielu publikacjach medycznychix.
W świetle tych informacji oczywiste jest to, iż mężczyz
ni częściej korzystają z zaopatrzenia w postaci AFO co zostało
potwierdzone w przeprowadzonych przez nas badaniach. Przewaga kobiet w grupie wiekowej powyżej 66 roku życia jest
spowodowana różnicą w przeżywalności kobiet i mężczyzn (mężczyz
ni stanowią znacznie mniejszą grupę).
Stosowanie ortezy stawu kolanowego wśród
kobiet i mężczyzn
Ortezy stawu kolanowego znajdują zastosowanie w leczeniu zachowawczym urazów stawu kolanowego, doleczaniu po
zabiegach operacyjnych (orteza na goleń i udo, oraz orteza stabilizująca). Ortezy wykorzystuje się w trakcie rehabilitacji po
różnego typu uszkodzeniach, a także jako stabilizacja, odciążenie i ochronę stawu w przy powrocie do aktywności zawodowej i
sportowej po przebytym urazie. Są również wykorzystywane przy niestabilności i zespołach bólowych związanych ze zmianami
zwyrodnieniowo -wytwórczymi, chorobami układowymi tj. RZS.
Liczba i płeć osób korzystających z zaopatrzenia stawu kolanowego odzwierciedla zmieniające się z wiekiem i uzależnione
właśnie od płci problemy kliniczne dotyczące stawu kolanowego.
W młodym wieku ( przedziały wiekowe do 45 roku) są to najczęściej urazy stawu kolanowego związane z forsowną
aktywnością zawodową lub sportową. Są to najczęściej skręcenia różnego stopnia, uszkodzenia więzadeł oraz łąkotek stawu
kolanowego oraz zespoły bólowe, ostre lub przewlekłe, spowodowane przeciążeniami stawu . W tym okresie tylko około 1%
pacjentów stanowią osoby cierpiące z powodu zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowegox. Należy wziąć również pod uwagę
pacjentów, u których zmiany stawu kolanowego związane są ze zmianami zapalnymi stawów lub chorobami układowymi.
Biorąc pod uwagę etiologię problemów klinicznych łatwo można określić profil pacjentów. Są to w przewadze mężczyz
ni,
ponieważ to oni częściej ulegają wypadkom komunikacyjnym i wypadom przy pracy, w których to właśnie staw kolanowy jest
najczęściej uszkadzanym stawem. Ponad to często wykonują prace fizyczne przeciążające i predysponujące do urazów stawu
kolanowego (dokerzy, górnicy, listonosze). Dlatego to mężczyz
ni stanowią większą grupę pacjentów korzystających z
zaopatrzenia ortotycznego stawu kolanowego w grupach wiekowych do 45 lat.
Po 45 roku życia proporcje odwracają się ponieważ w tym okresie spada urazowość natomiast coraz większy procent
pacjentów wymaga zaopatrzenia z powodu niestabilności i dolegliwości bólowych związanych ze zmianami zwyrodnieniowymi
(gonartrozą) stawu kolanowego.
Gonartroza stanowi poważny problem medyczny i społeczny ponieważ jest czwartą co do częstości przyczyną
niepełnosprawności kobiet i ósmą w przypadku mężczyzn.xi Problem gonartrozy dotyczy głównie kobiet po 50 roku życia. Płeć
żeńska jest niezależnym czynnikiem ryzyka gonartrozy. Poza tym kobiety częściej zgłaszają dolegliwości bólowe i częściej u nich
występuje postać uogólniona zwyrodnienia stawów. Sugeruje się, że przyczyną gwałtownego wzrostu zapadalności po 50 roku
życia, mogą być zaburzenia hormonalne związane z menopauzą. Wraz z wiekiem pacjentów zwiększa się dysproporcja między
liczbą kobiet i mężczyzn korzystających z ortez stawu kolanowego . Wynika to zarówno z potęgowania się problemów
związanych z gonartrozą ( im starsza populacja tym więcej pacjentek cierpiących z powodu poważnych zmian
zwyrodnieniowych) jak również z różnicy przeżywalności kobiet i mężczyzn, która staje się bardziej wyraz
na po 66 roku życia.
i
www.plismed.pl
ii
www.policja.pl
iii
Centrum Rehabilitacji Narządu Ruchu Im.Weissa Konstancin Jeziorna
iv
Centrum Rehabilitacji im.prof. Weissa
v
Główny Urząd Statystyczny Departament Statystyki Społecznej
vi
http://www.medycynasportowa.pl/index.php?artykul=zlam_lodeczk
vii
http://www.medycynasportowa.pl/index.php?artykul=nadgarstek
viii
www.zdrowemiasto.pl
ix
www.openmedica.pl www.hipercardio.pl www.udarmozgu.pl
x
 Choroba zwyrodnieniowa Tomasz Petelewicz fizjoterapia.baran.be/wp-content/uploads/
xi
Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych  epidemiologia, diagnostyka i leczenie
Karol Kita, Stanisław Sierakowski, Bogdan Lewandowski, Piotr Adrian Klimiuk, Jacek Kita, Elżbieta Muklewicz
z Kliniki Reumatologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Kliniki: dr hab. med. Stanisław Sierakowski