MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Waldemar Kula
Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania
i obróbki plastycznej
311[20].Z1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Janusz Jasek
mgr Janusz Salmanowicz
Konsultacja:
dr inż. Zbigniew Kramek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Korekta:
mgr Edyta Kozieł
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[20].Z1.03
Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania i obróbki plastycznej w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik mechanik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Wykonanie części maszyn w procesie odlewania 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.1.2. Sprawdzian postępów 13
5.2. Wykonanie części maszyn w procesie obróbki plastycznej 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.2.2. Sprawdzian postępów 16
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 17
7. Literatura 27
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Wykonywanie części maszyn
w procesach odlewania i obróbki plastycznej , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik mechanik 311[20].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
311[20].Z1
Wytwarzanie części
maszyn
311[20].Z1.04
311[20].Z1.01 311[20].Z1.02 311[20].Z1.03
Wykonywanie
Wykonywanie obróbki Wykonywanie części Wykonywanie części
połączeń spajanych
cieplnej maszyn w procesach maszyn w procesach
i cieplno-chemicznej obróbki skrawania odlewania i obróbki
plastycznej
311[20].Z1.05
Projektowanie procesów
technologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej uczeń powinien
umieć:
- stosować układ SI,
- posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się narzędziami pomiarowymi,
- stosować ogólne przepisy bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
- sklasyfikować metody odlewania,
- określić właściwości odlewnicze metali i stopów,
- wyjaśnić etapy wytwarzania odlewów różnymi metodami,
- ustalić kolejność operacji technologicznych w procesie wytwarzania odlewu w formach
piaskowych,
- scharakteryzować odlewanie pod ciśnieniem, precyzyjne, odśrodkowe, skorupowe,
metodÄ… Shawa, metodÄ… wypalania oraz wytapiania modeli,
- dobrać metodę odlewania,
- rozróżnić podstawowe rodzaje obróbki plastycznej,
- określić zalety obróbki plastycznej,
- porównać obróbkę plastyczną na zimno i gorąco,
- scharakteryzować nagrzewanie wsadu do obróbki plastycznej,
- scharakteryzować proces walcowania,
- rozróżnić asortyment walcowniczy,
- scharakteryzować proces ciągnienia i wyciskania,
- sklasyfikować procesy kucia,
- wykazać wpływ kucia na strukturę metalu i jego właściwości,
- rozróżnić operacje kucia swobodnego,
- dobrać narzędzia i urządzenia do kucia swobodnego,
- ustalić kolejność operacji technologicznych podczas kucia ręcznego,
- wykonać element w procesie kucia swobodnego ręcznego,
- wyjaśnić zasadę kucia w matrycach,
- scharakteryzować proces tłoczenia,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania pras do tłoczenia,
- wykonać element z wykorzystaniem wykrojnika oraz tłocznika,
- dobrać metodę obróbki plastycznej do wykonania części maszyny,
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Technik mechanik 311[20]
Moduł: Wykonywanie części maszyn 311[20].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania i obróbki
plastycznej 311[20].Z1.03
Temat: Wykonanie części maszyn w procesie odlewania
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania części maszyn w procesie odlewania.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- sklasyfikować metody odlewania,
- określić właściwości odlewnicze metali i stopów,
- wyjaśnić etapy wytwarzania odlewów różnymi metodami,
- ustalić kolejność operacji technologicznych w procesie wytwarzania odlewu w formach
piaskowych,
- scharakteryzować odlewanie pod ciśnieniem, precyzyjne, odśrodkowe, skorupowe,
metodÄ… Shawa, metodÄ… wypalania oraz wytapiania modeli,
- dobrać metodę odlewania.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład wprowadzający,
- pokaz,
- dyskusja,
- przewodni tekst.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- różne odlewy części maszyn,
- rysunki, normy, plansze, tablice poglÄ…dowe, foliogramy, filmy dydaktyczne,
- literatura zgodnie z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Czas trwania:
- 540 min.
Uczestnicy:
Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Plan zajęć:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
A. Podstawy odlewnictwa:
 wstęp  należy wyjaśnić uczniom typowy proces wytwarzania odlewów,
 nauczyciel klasyfikuje i charakteryzuje w sposób ogólny metody odlewania,
 nauczyciel przedstawia technologie formy i rdzenia przygotowując jednocześnie
uczeń zapoznaje się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
 uczniowie otrzymują karty ćwiczeniowe do wykonania ćwiczenia,
 uczniowie wykonują ćwiczenie pt.  Ustalenie kolejności czynności podczas
wykonywania formy piaskowej,
 pracując w grupie uczniowie dokonują ustalania kolejności czynności oraz
identyfikują czynności podczas wykonywania formy piaskowej. W trakcie realizacji
ćwiczenia nauczyciel wskazuje na mogące wystąpić trudności w ustaleniu kolejności
czynności podczas wykonywania formy piaskowej.
B. Topienie i urzÄ…dzenia do topienia:
 należy krótko scharakteryzować materiały na odlewy, urządzenia do topienia,
 należy wskazać na różne rozwiązania konstrukcyjne urządzeń do topienia wsadu
z podaniem jednocześnie ekonomiki tych urządzeń,
 należy dążyć, aby wywiązała się dyskusja związana z zastosowaniem różnych
rozwiązań konstrukcyjnych dla podniesienia ekonomiki procesu odlewania,
 należy wskazać w trakcie dyskusji przepisy bhp obowiązujące podczas odlewania.
C. Specjalne metody wytwarzania odlewów:
 należy krótko scharakteryzować specjalne metody wytwarzania odlewów,
 uczniowie wraz z nauczycielem uczestniczÄ… w wycieczce dydaktycznej zwiÄ…zanej
z tematem,
 w trakcie wycieczki należy pokazać i wyjaśnić procesy technologiczne, jakie
odbywajÄ… siÄ™ w odlewni,
 dokonanie podsumowania wycieczki dydaktycznej.
5. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie uzasadniają wykonanie części maszyn w procesie odlewania,
- wskazują na różne korzyści w porównaniu z innymi metodami wytwarzania części
maszyn,
- wymieniają podstawowe składowe procesu odlewania typowego,
- wymieniają różne metody odlewania dokładnego oraz specjalnego.
6. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
Zakończenie zajęć
Uczniowie wykonujÄ… sprawozdanie z realizacji tematu  Specjalne metody wytwarzania
odlewów i prezentują na następnych zajęciach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Technik mechanik 311[20]
Moduł: Wykonywanie części maszyn 311[20].Z1
Jednostka modułowa: Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania i obróbki
plastycznej 311[20].Z1.03
Temat: Wykonanie części maszyn w procesie obróbki plastycznej
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wykonywania części maszyn w procesach obróbki
plastycznej.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozróżnić podstawowe rodzaje obróbki plastycznej,
- określić zalety obróbki plastycznej,
- porównać obróbkę plastyczną na zimno i gorąco,
- scharakteryzować nagrzewanie wsadu do obróbki plastycznej,
- scharakteryzować proces walcowania,
- rozróżnić asortyment walcowniczy,
- scharakteryzować proces ciągnienia i wyciskania,
- sklasyfikować procesy kucia,
- wykazać wpływ kucia na strukturę metalu i jego właściwości,
- rozróżnić operacje kucia swobodnego,
- dobrać narzędzia i urządzenia do kucia swobodnego,
- ustalić kolejność operacji technologicznych podczas kucia ręcznego,
- wykonać element w procesie kucia swobodnego ręcznego,
- wyjaśnić zasadę kucia w matrycach,
- scharakteryzować proces tłoczenia,
- wyjaśnić budowę i zasadę działania pras do tłoczenia,
- wykonać element z wykorzystaniem wykrojnika oraz tłocznika,
- dobrać metodę obróbki plastycznej do wykonania części maszyny,
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład wprowadzający,
- pokaz,
- dyskusja w grupie,
- ćwiczenia praktyczne,
- tekst przewodni.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do kucia swobodnego,
- stanowisko dydaktyczne do kucia ręcznego,
- stanowisko dydaktyczne do cięcia,
- stanowisko dydaktyczne do tłoczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- stanowisko dydaktyczne do wykuwania.
Czas trwania:
 540 min.
Uczestnicy
Uczniowie technikum.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Plan zajęć:
A. Ogólna charakterystyka obróbki plastycznej:
 wstęp  należy krótko scharakteryzować obróbkę plastyczną, rozróżnić podstawowe
sposoby obróbki plastycznej,
 uczniowie otrzymują karty ćwiczeniowe do wykonania ćwiczenia oraz różne części
wykonane przy pomocy obróbki plastycznej,
 uczniowie wykonują ćwiczenie polegające na identyfikacji procesów obróbki
plastycznej na podstawie otrzymanych wcześniej części maszyn wykonanych
w procesach obróbki plastycznej,
 w trakcie realizacji ćwiczenia uczniowie zwracają uwagę na możliwości
zastosowania w jednej części różnych sposobów obróbki plastycznej.
B. Projektowanie obróbki plastycznej:
 należy scharakteryzować proces projektowania obróbki plastycznej celem
wykonania odpowiedniej części maszyn,
 uczniowie otrzymują rysunki techniczne przykładowych części maszyn wykonanych
w procesie obróbki plastycznej,
 na podstawie otrzymanych rysunków uczniowie wykonują ćwiczenia polegające na
projektowaniu procesu obróbki plastycznej części maszyn,
 podczas wykonywania ćwiczenia nauczyciel wskazuje na różne rozwiązania
konstrukcyjne projektowanego procesu oraz sposobu doboru rodzaju obróbki
plastycznej.
C. Charakterystyka kucia:
 należy krótko omówić ogólną charakterystykę kucia ręcznego, maszynowego,
matrycowego,
 należy omówić stanowiska pracy ze szczególnym uwzględnieniem przepisów bhp,
 uczniowie przystępują do wykonania ćwiczenia polegającego na wykonaniu części
metodą kucia ręcznego,
 uczniowie wykonują ćwiczenie kucia ręcznego pod nadzorem nauczyciela, który
udziela wskazówek w zakresie prawidłowego wykonania części maszyn metodą
kucia ręcznego.
D. Charakterystyka tłoczenia i walcowania:
 należy krótko omówić ogólną charakterystykę tłoczenia i walcowania,
 należy krótko omówić urządzenia do tłoczenia z uwzględnieniem zasad bhp podczas
obsługi urządzeń do tłoczenia i walcowania,
 uczniowie wykonują ćwiczenie tłoczenia z użyciem wykrojnika i tłocznika,
 przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie zapoznają się z instrukcją
bhp i obsługi prasy, a także zapoznają się z dokumentacją rysunkową do wykonania
ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 uczniowie wykonują ćwiczenie pod nadzorem nauczyciela,
 uczniowie dokonują pomiarów wykonanych operacji.
5. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie uzasadniając proces tłoczenia wskazują szczególnie na bezpieczeństwo
pracy przy prasach i walcach,
- wyjaśniają zasadę działania pras do tłoczenia i walcowania,
- wymieniają podstawowe operacje tłoczenia podczas obróbki plastycznej,
- wskazują na ekonomikę procesu obróbki plastycznej.
6. Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wykonać sprawozdanie z ćwiczenia  Wykonanie części metodą kucia ręcznego .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Wykonanie części maszyn w procesie odlewania
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustalenie kolejności podczas wykonywania form odlewów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i technikę wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać dokumentację rysunkową odlewu,
2) ustalić tolerancję odlewu oraz wielkość dodatków na podstawie tablicy z poradnika
odlewnika,
3) zaprojektować kolejność czynności przy wykonywaniu formy piaskowej,
4) przy projekcie uwzględnić wielkości produkcji, sposób formowania rdzeni, wkładu
wlewowego,
5) zapisać wyniki przeprowadzonego ćwiczenia.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- metoda projektów, metoda tekstu przewodniego, ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja rysunkowa odlewu,
- foliogramy, filmy, plansze,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Opisywanie procesu odlewania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien wskazać na zagrożenia
występujące podczas realizacji ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z procesem odlewania w odlewni żeliwa lub aluminium,
2) sporządzić sprawozdanie z procesu odlewania,
3) sporządzić sprawozdanie z procesu wytwarzania odlewów specjalnymi metodami
odlewania.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- pokaz, dyskusja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Åšrodki dydaktyczne:
- typowa odlewnia dostępna w terenie,
- linia produkcyjna procesu odlewania,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.1.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) scharakteryzować etapy procesu wytwarzania procesu
2) wymienić materiały stosowane na masy formierskie
3) scharakteryzować rodzaje formowania
4) identyfikować surowce stosowane na odlewy
5) wymienić specjalne metody wytwarzania odlewów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Wykonanie części maszyn w procesie obróbki plastycznej
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Identyfikowanie procesów obróbki plastycznej na podstawie wykonywanych części
maszyn i półwyrobów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na podstawie części maszyn należy zidentyfikować proces obróbki plastycznej.
2) opisać zidentyfikowany proces obróbki plastycznej.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- pokaz, dyskusja ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- typowe części i półwyroby produkowane w procesie obróbki plastycznej,
- foliogramy, tablice, gabloty poglÄ…dowe,
- literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Projektowanie procesu obróbki plastycznej części maszyn.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy..
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z rysunkiem technicznym części,
2) dobrać proces obróbki plastycznej,
3) ustalić kolejność operacji,
4) dobrać parametry techniczne obróbki plastycznej części,
5) wypełnić kartę technologiczną obróbki plastycznej.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- metoda przewodniego tekstu, metoda projektu.
Åšrodki dydaktyczne:
- rysunki części maszyn, dla których uczniowie projektują proces obróbki plastycznej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- foliogramy, poradniki, plansze oraz przykłady innych procesów technologicznych
obróbki części maszyn,
- literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Wykonanie części metodą kucia ręcznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz wskazać na zasady bezpieczeństwa pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z dokumentacją części do wykonania szczególnie z rysunkiem technicznym
lub z wzorcem części do wykonania,
2) przygotować stanowisko pracy do wykonania operacji kucia ręcznego,
3) przeprowadzić operacje kucia ręcznego,
4) sprawdzić wykonanie części metodą kucia ręcznego w szczególności wymiary, kształt
geometryczny, estetykę wykończenia powierzchni.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- pokaz, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do kucia ręcznego,
- urzÄ…dzenie do pomiaru temperatury grzanego elementu,
- dokumentacja techniczna lub wzorniki części do wykonania,
- literatura wymieniona w punkcie 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4
Wykonanie elementu części na prasie z wykorzystaniem wykrojnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać z zasadami bhp podczas wykonywania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi stanowiska do wykonywania obróbki plastycznej,
2) przygotować stanowisko do wykonania obróbki plastycznej ze szczególnym
uwzględnieniem mocowania wykrojnika w suwaku,
3) przeprowadzić wykonanie elementu na prasie zgodnie z przepisami bhp,
4) dokonać pomiaru i sprawdzenia zgodności z dokumentacją lub wzornikiem.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do wykonania elementów części z wykorzystaniem wykrojnika,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
- dokumentacja technologiczna, instrukcje obsługi stanowiska, filmy foliogramy,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 5
Wykonanie elementu części na prasie z wykorzystaniem tłocznika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać z zasadami bhp podczas wykonywania ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją obsługi prasy z zamontowanym tłocznikiem,
2) przygotować stanowisko do wykonywania operacji tłoczenia,
3) przeprowadzić proces tłoczenia na prasie zgodnie z warunkami bhp,
4) sprawdzić zgodność wymiarów wykonanych elementów.
Zalecane metody nauczenia-uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko dydaktyczne do wykonywania elementów części z wykorzystaniem tłocznika,
- dokumentacja techniczna, instrukcje, filmy dydaktyczne, foliogramy,
- literatura zgodna z punktem 7 Poradnika dla nauczyciela.
5.2.2. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Uczeń potrafi:
1) określić, na czym polega obróbka plastyczna
2) wymienić sposoby obróbki plastycznej
3) scharakteryzować proces walcowania
4) scharakteryzować proces kucia swobodnego
5) wymienić składkowe procesu kucia matrycowego
6) wykonać podstawowe operacje obróbki plastycznej
7) stosować zasady bhp podczas obróbki plastycznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test I
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie części maszyn
w procesach odlewania i obróbki plastycznej
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadanie 4 jest z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 3 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 5 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 6 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu
ponadpodstawowego,
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. d, 5. c, 6. c, 7. a
Plan testu Klucz odpowiedzi
Poprawna
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
odpowiedz

zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. Rozpoznać proces wytwarzania odlewów A P a
2. Wskazać podstawowy składnik masy
A P b
formierskiej
3. Określić cel stosowania rdzenia A P a
4. Rozpoznać metodę odlewania części maszyn B PP d
5. Wskazać zakres temperatury obróbki
A P c
plastycznej
6. Dobrać obróbkę do wykonywanych części A P c
7. Wskazać operacje obróbki plastycznej A P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 7 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 20 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Zestaw pytań testowych
1. Typowy proces wytwarzania odlewów składa się z pięciu następujących po sobie etapów:
a) 1) wykonania modelu przedmiotu,
2) wykonania formy odlewniczej,
3) przygotowaniu metalu do wypełnienia formy,
4) zalewania formy odlewniczej,
5) wyjęcia z formy i wykończenia odlewu,
b) 1) wykonania formy odlewniczej,
2) wykonania modelu przedmiotu,
3) przygotowaniu metalu do wypełnienia formy odlewniczej,
4) zalewania formy odlewniczej,
5) wyjęcia z formy i wykończenia odlewu,
c) 1) przygotowaniu metalu do wypełnienia formy odlewniczej,
2) wykonania modelu przedmiotu,
3) wykonania formy odlewniczej,
4) zalewania formy odlewniczej,
5) wyjęcia z formy i wykończenia odlewu,
d) 1) przygotowaniu metalu do wypełnienia formy odlewniczej,
2) wykonania formy odlewniczej,
3) wykonania modelu przedmiotu,
4) zalewania formy odlewniczej,
5) wyjęcia z formy i wykończenia odlewu.
2. Podstawowym składnikiem masy formierskiej jest:
a) kamień,
b) Piasek,
c) Żwir,
d) Glina.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
3. W jakim celu wytwarza się rdzeń?
a) odtworzenia wewnętrznych kształtów odlewów,
b) odtworzenia zewnętrznych kształtów odlewów,
c) zmniejszenia objętości odlewów,
d) doprowadzeniu metalu do formy.
4. Za pomocą jakiej metody odlewania wykonuje się łopatki turbin, pomp odśrodkowych?
a) odlewania kokilowego,
b) odlewania w formach skorupowych,
c) odlewaniu w formach wirujÄ…cych,
d) odlewania precyzyjnego.
5. Obróbkę plastyczną wykonujemy:
a) tylko na gorÄ…co,
b) tylko na zimno,
c) na gorÄ…co i zimno,
d) nie ma znaczenia temperatura.
6. W wyniku jakiej obróbki plastycznej powstają pręty, kształtowniki, blacha itp.?
a) kucia swobodnego,
b) kucia matrycowego,
c) walcowania,
d) tłoczenia.
7. Tłoczenie to proces obróbki plastycznej na zimno i gorąco obejmujący operacje:
a) cięcia i kształtowania,
b) gięcia,
c) kucia swobodnego,
d) walcowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania i obróbki plastycznej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Test II
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie części maszyn
w procesach odlewania i obróbki plastycznej
Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 6, 7, 8 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadanie 4, 5, 9 jest z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 4 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 5 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 6 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 8 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. c, 5. a, 6. d, 7. b, 8. c, 9. a
Plan testu Klucz odpowiedzi
Poprawna
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom
odpowiedz

zad. (mierzalne osiągnięcia ucznia) celu wymagań
1. Rozpoznać materiały do wykonania rdzenia A P a
2. Wskazać podstawowy składnik masy
A P b
formierskiej
3. Określić objętość skurcza odlewniczego A P c
4. Scharakteryzować metody odlewania B PP c
5. Scharakteryzować naprężenia C PP a
6. Wskazać temperaturę obróbki plastycznej stali B P d
7. Wskazać temperaturę zgrzewania stali podczas
B P b
kucia
8. Wskazać operacje tłoczenia B P c
9. Dobrać urządzenie do określanej operacji
D PP a
obróbki plastycznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 7 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 20 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw pytań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Zestaw pytań testowych
1. Rdzenie do form odlewniczych wykonuje siÄ™ z:
a) masy formierskiej,
b) metalu,
c) drewna,
d) tworzywa sztucznego.
2. Końcowym zabiegiem podczas przygotowania masy formierskiej jest:
a) nawilżanie,
b) spulchnianie,
c) suszenie,
d) przesiewanie.
3. Skurcz objętości odlewu wykonanego z żeliwa szarego wynosi:
a) ok 3%,
b) ok 1,5%,
c) ok 1%,
d) ok 5%.
4. W formach kokilowych odlewa się materiały:
a) żeliwo ciągliwe,
b) staliwo,
c) stopy aluminium,
d) żeliwa szare.
5. Odkształcanie plastyczne obrabianego materiału wywołują naprężenia:
a) przewyższające granice plastyczności,
b) nie przewyższające granicy plastyczności,
c) nie ma to znaczenia,
d) przewyższające granice rozciągania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. Temperatura obróbki plastycznej na gorąco dla stali wynosi:
a) 350o÷450oC,
b) 500o÷800oC,
c) 700o÷900oC,
d) 800o÷1200oC,
7. Zgrzewanie stali podczas kucia następuje w temperaturze około:
a) 1400oC,
b) 1200oC,
c) 600oC,
d) 950oC.
8. Pierwszy zabiegiem operacji tłoczenia jest:
a) dotłaczanie,
b) wygniatanie,
c) wytłaczanie,
d) przetłaczanie.
9. Do operacji wycinania z użyciem wykrojników z prowadzeniem najczęściej stosuje się
prasy:
a) mimośrodowe,
b) kolanowe,
c) korbowe,
d) hydrauliczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Wykonywanie części maszyn w procesach odlewania i obróbki plastycznej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
7. LITERATURA
1. Okoniewski S.: Technologia Maszyn. WSiP, Warszawa 1999
2. Rutkowski A.: Części Maszyn. WSiP, Warszawa 1996
3. Bartosiewicz J.: Obróbka i montaż części maszyn. WSiP, Warszawa 1995
4. Górecki A.: Technologia ogólna WSiP, Warszawa 1994
5. Praca zbiorowa: Poradnik inżyniera. Odlewnictwo T II. WSiP, Warszawa 1986
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27