Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

365

Tomasz Neubauer

1

, Krzysztof Nowakowski

2

Iwona Pietkiewicz

3

Wstęp

Dla

kutrów

torpedowych,

jednym

z trudniejszych przedsięwzięć eksploatacyjnych
było zaopatrzenie materiałowo-techniczne. Wa-
runkiem przeprowadzenia skutecznego ataku było
wszechstronne

zabezpieczenie

logistyczne.

W przeciwieństwie do dużych i średnich okrętów,
gdzie zabezpieczenie wyliczało się jako jedno na-
pełnienie bojowe, przy którym okręty posiadały
duży promień działania sięgający do 1000 mil
morskich i autonomiczność sięgała kilkunastu
dni, małe okręty pobierały je w większości przy-
padków tylko na jedno wyjście bojowe. Dzięki
zdobywanej praktyce w eksploatacji, najlepsze
rezultaty osiągały małe okręty w działaniach ze-
społowych przy kilku wyjściach bojowych. Uży-
cie dużej ilości tego typu jednostek w warunkach
morza zamkniętego stawało się siłą, pozwalającą
szybko unieszkodliwić nieprzyjaciela.

Główne zadania kutrów torpedowych

W zależności od konkretnej sytuacji, kutry

torpedowe mogły wykonywać m.in. zadania roz-
poznawcze:

• poszukiwanie,
• obserwacja w określonym rejonie,
• rozpoznanie walką
• obserwacja ruchów okrętów nieprzyjacie-

la podczas przejścia morzem,

• naprowadzanie własne siły na nieprzyja-

ciela,

• wysadzanie grup rozpoznawczych na wy-

brzeżu nieprzyjaciela,

• zabieranie jeńców i dokumentów ze stor-

pedowanych okrętów bojowych i trans-
portowców nieprzyjaciela

4

.

1

dr Tomasz Neubauer, AMW Gdynia

2

dr Krzysztof Nowakowski, AMW Gdynia

3

dr Iwona Pietkiewicz, AMW Gdynia

Ponadto, kutry torpedowe mogły wykonywać

zadania specjalne w składzie małych grup (od 2-4
jednostek):

• napad (atak) małą grupą kutrów torpedo-

wych

na

pojedyncze

transportowce

i uszkodzone okręty bojowe przeciwnika
idące bez ochrony,

• napad mała grupą kutrów torpedowych na

okręty i transportowce stojące na kotwico-
wiskach,

• stawianie łach minowych przez małą grupę

kutrów torpedowych w wąskich przejściach
i na redach portów przeciwnika,

• stawianie manewrowych zagród minowych,
• wysadzanie grup dywersyjnych na wybrze-

żu

i

małych

grup

desantowych

w portach,

• prowadzenie rozpoznania na otwartym mo-

rzu i przybrzeżnych wodach nieprzyjaciela
przez małą grupę kutrów torpedowych.

Oprócz dobrze rozwiniętej bazy logi-

stycznej, jednym z decydujących czynników, za-
pewniających skuteczne działanie kutrów torpe-
dowych było zaskoczenie. Dlatego w czasie ćwi-
czeń kutry często wykonywały swoje działania w
nocy lub podczas złej widoczności. Działania bo-
jowe podczas dobrej widoczności osłaniane były
przez lotnictwo myśliwskie. Ponadto działania
przeciwko dużym okrętom nawodnym wspierane
były ogniem artylerii. Każde bojowe wyjście ku-
tra torpedowego należało również poprzedzić do-
kładnym rozpoznaniem i naprowadzaniem na
nieprzyjaciela

5

.

Rodzaje oraz normy zaopatrywania

Załogi kutrów torpedowych będące

w grupie bojowej oraz w pierwszej linii odtwarza-

4

Archiwum Marynarki Wojennej (Arch. M. W.), sygn.

3150/66/74, k. 147 i k. 235.

5

Tamże, k. 148.

Logistyczne aspekty bezpieczeństwa eksploatacji kutrów

torpedowych projektu 183 W PMW

Logistyka 6/2013

366

Logistyka - nauka

ły gotowość bojową w następującym czasie:

• okręty grupy bojowej (3 kutry torpedowe)

w ciągu 4 godzin,

• okręty pierwszej linii do 24 godzin,
• pozostałe okręty w możliwie najkrótszym

czasie,

• dowództwo i sztab dywizjonu 3 godziny,
• dowództwo i sztab brygady w ciągu

3 godzin.

Tabela 1. Zaopatrzenie według norm należności
pełnych dla kutrów torpedowych projektu „183”

Rodzaj zaopatrzenia

Grupa kutrów

torpedowych

Torpedy wz. 53-38 lub 53-39

6 sztuk

Miny AMD-500 wa-
riant minowy wariant
torpedowo-minowy

54 sztuki
24 sztuki

Miny KMD-1000 wariant mi-
nowy

30 sztuk

Miny KB wariant minowy

18 sztuk

Bomby głębinowe wz. B-1

24 sztuki

25 mm naboje do działek

6000 sztuk

26 mm naboje do pistoletu sy-
gnałowego

180 sztuk

Amunicja do PMK

2700 sztuk

Paliwo DS.

30,9 ton

Olej MS-20

2,25 ton

Woda do picia

1,2 ton

Świece dymne

12 sztuk

Żywność wg. nazwy R

3 racje dzienne na

zaokrętowanie

Kutry torpedowe z grupy bojowej

i pierwszej linii w warunkach codziennych mogły
posiadać nie mniej niż 90 % zapasów amunicji ar-
tyleryjskiej oraz 80 % zapasów materiałów pęd-
nych (paliwo DS i olej MS – 20).

Normy natężenia wyjść w morze przy

systematycznych działaniach na morzu i czasie
przebywania jednej doby kutra torpedowego
przedstawiały się następująco:

• dla grupy – jedno wyjście na cztery dni,
• dla dywizjonu – pięć wyjść na miesiąc.

Wyjścia w morze na czas 4-6 godzin mo-

gły być wykonywane co drugi dzień.
Ze względu na potrzeby operacyjno – taktyczne
i możliwości techniczne wprowadzono następują-
ce stopnie gotowości kutrów torpedowych do
wyjścia:

,r

goto

wości

Stopień gotowości w

czasie

Uwagi

1

Natychmiastowa

Gotowość do wyjścia nr 1 zarządza

się po podgrzaniu silników

2

30 min

3

1 godzina

4

2 godziny

5

6 godzin

6

12 godzin

7

24 godziny

Przy gotowości do wyjścia nr 1

załogę, uzbrojenie i mechanizmy

doprowadza się do gotowości

bojowej nr 1

Przy pozostałych gotowościach stan

mechanizmów, uzbrojenie i zapasy

określa się stopniem gotowości

operacyjnej zespołu

Działanie bojowe kutrów torpedowych dzielono
na kilka okresów:

• przygotowanie do wykonania otrzymane-

go zadania,

• przejście do rejonu spotkania,
• przejście do pozycji taktycznego rozwi-

nięcia,

• atak,
• powrót do miejsca bazowania,
• odtworzenie gotowości bojowej

6

.

L.p.

Obroty

silnika

[obr/min]

Prędkość

[w]

Zasięg

pływania

[Mm]

1

800

14

930

2

1400

32,9

650

3

1600

38,5

580

4

1850

43,5

brak danych

Czynniki zabezpieczające eksploatację

Do zabezpieczenia bazowania kutrów torpedo-

wych

oraz

zwiększenia

możliwości

lepszego

6

Tamże, k. 250.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie ze-
branych materiałów

Źródło:

Arch. M. W., sygn. 3150/66/74, k. 252.

Źródło:

Arch. M. W., sygn. 3150/66/74, k. 250.

Tabela 2. Stopień gotowości kutrów torpedo-
wych projektu „183”

Tabela 3. Zasięg pływania kutra torpedowego

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

367

i

bardziej

efektywnego

funkcjonowania

i wykorzystania tego typu okrętów w warunkach bojo-
wych, na mocy rozkazu nr 035/Org. z dnia 22 sierpnia
1963 roku dowódcy Marynarki Wojennej wiceadmirała
Zdzisława Studzińskiego, podporządkowano Brygadzie
Kutrów Torpedowych, Bazę Pływającą Brygady Obro-
ny Wodnego Rejonu Głównej Bazy (późniejsza nazwa
Baza Pływająca Okrętów „Motława”). Mogła ona za-
pewnić
w standardowych warunkach 237 miejsc dla podofice-
rów i marynarzy, a w warunkach wyjątkowych – przez
zawieszenie hamaków – 272 miejsca oraz dodatkowo
25 miejsc dla oficerów

7

. Jak wyglądały warunki so-

cjalno – bytowe kadry i marynarzy podczas postoju
okrętów w porcie, można przytoczyć wypowiedź kmdr.
Franciszka Kotuły: „Kadra i marynarze z kutrów tor-
pedowych w czasie godzin służbowych przebywali na
okrętach, wykonywali oni ćwiczenia i zadania jakie by-
ły postawione im na dany dzień. Po godzinach służbo-
wych

marynarze

byli

zakwaterowani

w budynkach socjalnych 3. Brygady Kutrów Torpedo-
wych.

'a

kutrach

rakietowych

pozyskanych

w 1964 roku kadra i marynarze przebywali
w godzinach służbowych jak i poza nimi na okręcie.
'ie mieli swoich pomieszczeń na lądzie. Kadra dowód-
cza Brygady (mam tu na myśli sztab, zarówno Brygady
jak i dywizjonów) przebywała w godzinach służbowych
w budynkach 3. Brygady Kutrów Torpedowych”. Kmdr
Jerzy Kuliś dodał: „Marynarze mieli własną stołówkę,
a pomieszczenia mieszkalne (jedna załoga – jedna izba
żołnierska) nie odbiegały od typowych jak na ówczesne
czasy warunków koszarowych”

8

.

Mając na uwadze poprawę w zaopatrywaniu

i zabezpieczeniu logistycznym kutrów podczas wyko-
nywania zadań na morzu i w innych portach polskiego
wybrzeża, ówczesny dowódca Brygady Kutrów Torpe-
dowych kmdr Ludwik Zaborski apelował do szefa od-
działu VI Sztabu Głównego Marynarki Wojennej
o włączenie do etatu Brygady Ruchomej Bazy Zaopa-
trzenia, powołując się przy tym na „Instrukcję o dzia-
łaniach bojowych kutrów torpedowych”. W dokumen-
cie tym sugerowano, iż samodzielna brygada, nie
wchodząca w skład dywizji, powinna posiadać swoją
bazę brzegową i bazę pływającą oraz dostateczną ilość
środków łączności i transportu potrzebnych do wyko-
nywania zadań wzdłuż wybrzeża. Baza taka, zgodnie

7

Arch. M. W., 3522/74/78, k. 28, sygn. 3522/74/6, k. 293,

sygn. 3150/66/74, k. 251 i 330.

8

Relacja kmdr. Franciszka Kotuły z dnia 6 kwietnia 2011 r.

i e-wywiad z kmdr. Jerzym Kulisiem z dnia 25 kwietnia
2011 r.

z ww. instrukcją, powinna zaopatrzyć dywizjon kutrów
torpedowych w ciągu 4-5 godzin, a brygadę w czasie
16-20 godzin. W ówczesnym czasie normy te spełniała
tylko Komenda Portu Wojennego Gdynia, a pozostałe
porty polskiego wybrzeża nie były przygotowane do
pełnego zaopatrzenia materiałowego. Wykazały to,
liczne ćwiczenia z faktycznym użyciem sił

9

.

Ruchoma Baza Zaopatrzenia Okrętów (RBZO)

zgodnie z zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego
ostatecznie weszła w skład 3. Brygady Kutrów Torpe-
dowych w 1965 roku. Stan osobowy RBZO przedsta-
wiał się następująco: 4 oficerów, 6 podoficerów zawo-
dowych i nadterminowych oraz 30 marynarzy. Baza
zdolna była zabezpieczyć zespół okrętów w nowym
miejscu dyslokacji, miała również możliwość rozśrod-
kowania w terenie swoich obiektów, zapasów, a także
mogła uzupełniać zapasy środkami cywilnymi. Uzu-
pełnianie zapasów bojowych poza Portami Gdynia
i Hel, traktowane było jako jeden z podstawowych
elementów odtwarzania gotowości bojowej. Ładowa-
nie zapasów ćwiczono w różnych portach, w których
wyznaczone były do tego specjalne miejsca. Najwięk-
szy problem był jednak z dowozem i załadowaniem
ciężkich torped i min. Nie wszystkie nabrzeża były do
tego przystosowane. Z paliwem, smarami i prowiantem
były mniejsze problemy. Ruchoma Baza Zaopatrzenia
Okrętów i 3. Składnica Broni Podwodnej ściśle współ-
pracowały z grupami okrętów, starając się każdorazo-
wo w uzgodnionym miejscu i czasie zabezpieczyć jed-
nak wszystkie potrzeby owych jednostek

10

.

Wnioski

Zagwarantowanie odpowiedniego procesu za-

bezpieczenia i zaopatrzenia materiałowo-technicznego
małych jednostek wpływało bezpośrednio na efektyw-
ność ale i na bezpieczeństwo wykonywanych zadań na
morzu. Obok zaopatrzenia typowo morskiego okrętów
w macierzystym porcie, obejmującego m.in. bieżące
dostawy, wyposażenie, remonty okrętów, głównym za-
daniem służb logistycznych było zapewnienie całego
zaplecza technicznego niezbędnego do odtworzenia
gotowości bojowej we wszystkich portach polskiego
wybrzeża.

I to okazało się niełatwym zadaniem, ponieważ

wymagało wielu ćwiczeń i koordynacji wielu elemen-

9

Arch. M. W., sygn. 3004/64/1, k. 85-86.

10

Arch. M. W., sygn. 3563/76/34, k. 65 , sygn. 3522/74/8, k.

195, sygn. 3150/66/74, k. 251, sygn. 3522/74/50,
k. 185.

Logistyka 6/2013

368

Logistyka - nauka

tów gospodarki oraz służb odpowiedzialnych za jak
najbardziej efektywne wspieranie działań jednostek
Marynarki Wojennej.

Streszczenie

W niniejszym artykule autorzy przedstawiają lo-

gistyczne uwarunkowania użycia kutrów torpedowych
projektu 183 w PMW w aspekcie utrzymania bezpie-
czeństwa eksploatacji. Ponadto, przedstawiono rodzaje,
metody oraz czynniki zapewniające skuteczne działa-
nie owych jednostek przy odpowiednim zabezpiecze-
niu i zaopatrzeniu materiałowo-technicznym. Warto
nadmienić, iż Polska Marynarka Wojenna w latach
1956-1973 posiadała 19 tego typu jednostek.

Abstract

In the present article authors are showing

logistic conditioning of using torpedo boats of pro-
ject 183 in Polish 'avy in the aspect of maintenance
safeties of exploitations. Moreover, it present kinds,
methods and factors guaranteeing the effective action
of those individuals at the appropriate security and
material-technical supplying were described. It is
proper to mention, that Polish 'avy owned in
lats1956-1973 19 this type of unit.

Literatura

1. Archiwum

Marynarki

Wojennej

sygn.

3150/66/74, sygn. 3004/64/1, sygn. 3522/74/6,
sygn. 3522/74/8, sygn. 3522/74/44, sygn.
3522/74/50,

sygn.

3522/74/78,

sygn.

3563/76/34.

2. Relacja autorów z kmdr. Franciszkiem Kotułą

z dnia 6 kwietnia 2011 r.

3. E-wywiad autorów z kmdr. Jerzym Kulisiem

z dnia 25 kwietnia 2011 r.