22

Przeglàd Seksuologiczny, styczeƒ/marzec 2009, nr 17

Agata LeÊnicka

Studentka VI roku
Wydzia∏u Lekarskiego
Akademii Medycznej
w Gdaƒsku
i III roku Psychologii
Uniwersytetu Gdaƒskiego

CZY MO˚LIWE JEST PROWADZENIE
TERAPII SEKSUALNEJ
ZA POÂREDNICTWEM INTERNETU?

– PRZEGLÑD LITERATURY

Streszczenie
E-terapi´ definiuje si´ jako relacj´ specjalisty w zakresie zdrowia psychicznego (psychiatry, psychologa,
psychoterapeuty) i pacjenta za poÊrednictwem Internetu. Dost´p do seksuologa jest w Polsce utrudniony,
a problemy ze zdrowiem seksualnym nale˝à do wstydliwych. Wobec powy˝szego, celem badania by∏o
dokonanie przeglàdu literatury na temat dotychczasowych zastosowaƒ e-terapii w dziedzinie seksuologii.
Odnaleziono cztery artyku∏y z których wynika, ˝e wszystkie dotychczas podejmowane próby e-terapii
seksuologicznej obejmowa∏y osoby z izolowanym zaburzeniem seksualnym i przekonane o skutecznoÊci
takiej formy leczenia. Tacy pacjenci w wi´kszoÊci uznawali e-terapi´ za pomocnà. Wydaje si´ jednak,
˝e kontakt elektroniczny powinien s∏u˝yç raczej psychoedukacji i kierowaniu do kontaktu „twarzà w twarz”
ze specjalistà. Istnieje tak˝e potrzeba naukowego zbadania d∏ugoterminowej skutecznoÊci e-terapii.

S∏owa kluczowe
e-terapia, e-mail, Internet, terapia psychoseksualna

IS IT POSSIBLE TO CONDUCT SEX THERAPY VIA INTERNET? – ON OVERVIEW

E-therapy can be defined as a relationship between mental health professional and the patient established
via the Internet. In Poland accessibility to sexologist is very low and sexual health issues are regarded as
a taboo topic. Therefore, the aim of this report was to prepare an overview of literature on application of
e-therapy to sex therapy. Four articles were found and all e-sex therapies involved people with isolated sex
dysfunctions and convinced that this can be an effective treatment. The majority of such patients regarded
e-therapy as helpful. It appears that electronic communication should serve rather as means of psycho-
education and redirecting to face to face contact with appropriate professional. There is also need for
scientific research into long-term efficiency of e-therapy.

Key words
e-therapy, e-mail, Internet, psychosexual therapy

Agata LeÊnicka

PRACA RECENZOWANA

Wst´p

Anegdotyczne doniesienia g∏oszà, ˝e

„seks” i „pornografia” to najpopularniejsze
has∏a wyszukiwane w Internecie. Ale czy
Internet mo˝e tak˝e s∏u˝yç pomocy przy-
padku zaburzeƒ seksualnych?

Istnieje wiele doniesieƒ na temat sku-

tecznoÊci oddzia∏ywaƒ przez Internet w
przypadku bólu g∏owy, depresji, wspomaga-

nia rehabilitacji po urazie mózgu, zaburzeƒ
l´kowych czy nawet dzwonienia w uszach
[1,2,3,4,5]. Zatem warto tak˝e przeanalizo-
waç jaki potencja∏ zastosowania niesie
za sobà Internet w przypadku leczenia zabu-
rzeƒ seksualnych.

E-terapi´ definiuje si´ jako relacj´ specja-

listy w zakresie zdrowia psychicznego
(psychiatry, psychologa, psychoterapeuty)

Przeglàd Seksuologiczny, styczeƒ/marzec 2009, nr 17

23

i pacjenta za poÊrednictwem Internetu [6].
Internet mo˝na wykorzystywaç do psycho-
edukacji i do psychoterapii. Pierwsza z tych
opcji polega na zamieszczaniu w sieci istot-
nych informacji w postaci tekstu lub te˝
materia∏u graficznego. Taka forma psycho-
edukacji mo˝e byç spe∏nieniem za∏o˝eƒ za-
wartych w punktach 9 i 10 Deklaracji Praw
Seksualnych WHO, dotyczàcych prawa oby-
watela do edukacji i informacji seksualnej.

Natomiast psychoterapia, czy, jak to na-

zywajà inni, konsultacje psychologiczne, po-
lega na nawiàzaniu relacji z terapeutà. Taka
komunikacja mo˝e zachodziç synchronicz-
nie lub asynchronicznie. Synchroniczne po-
rozumiewanie si´ bardziej przypomina zwy-
czajnà rozmow´, poniewa˝ wymiana zdaƒ
nast´puje w czasie rzeczywistym, tak jak to
si´ dzieje podczas rozmowy na czacie,
przez komunikator, czy te˝ nawet przez
Skype dajàcy mo˝liwoÊç autentycznego po-
rozmawiania. Formà komunikacji synchro-
nicznej najbardziej zbli˝onà do kontaktu
„twarzà w twarz” jest telekonferencja, ale
jest to bardzo ma∏o rozpowszechniona
forma kontaktowania si´ online.

Kontakt asynchroniczny opiera si´

na wymianie wi´kszej iloÊci informacji prze-
dzielanej d∏u˝szymi interwa∏ami czasowymi.
Najlepszym przyk∏adem jest tu wymienianie
e-maili. Poczta elektroniczna jest tak˝e naj-
cz´Êciej stosowanym medium prowadzenia
e-terapii.

Do zalet komunikacji z Internecie zalicza

si´ poczucie anonimowoÊci (wynikajàcej
z braku wymogu podawania personaliów,
albo choçby z faktu, ˝e nie jest si´ widzia-
nym przez rozmówc´), które u∏atwia otwie-
ranie si´. W Internecie brakuje tak˝e widocz-
nych oznak statusu spo∏ecznego, które
wp∏ywajà na codziennà komunikacj´ i w
normalnych warunkach ka˝à si´ powstrzy-
mywaç przed dzieleniem si´ informacjami
mogàcymi nas kompromitowaç w oczach
rozmówcy, na którego opinii nam zale˝y.
AnonimowoÊç zmniejsza tak˝e znaczenie
w∏asnego wyglàdu w nawiàzywaniu kon-
taktu, co zwi´ksza poczucie kontroli
nad przebiegiem ca∏ej interakcji [7].

Niestety, kontakt na odleg∏oÊç uniemo˝li-

wia fizykalne zbadanie pacjenta, czy te˝ je-
go obserwacj´, która ma miejsce sponta-
nicznie podczas rozmowy w gabinecie le-
karskim. Jest to powa˝ny mankament, który
zawsze powinien byç brany pod uwag´.

Oprócz anonimowoÊci ogromnà rol´ od-

grywa tak˝e dost´pnoÊç takiej formy pomo-
cy. Ceny za kontakt z profesjonalistà sà ni˝-

sze ni˝ wizyty w gabinecie, a us∏uga taka
jest dost´pna wsz´dzie, gdzie jest dost´p
do Internetu. Z tego wzgl´du mo˝e on byç
z powodzeniem wykorzystywany przez oso-
by, które du˝o podró˝ujà, a chcà podtrzy-
mywaç sta∏y kontakt z jednym specjalistà,
którego obdarzyli zaufaniem. Dost´pnoÊç
Internetu ma równie˝ niebagatelne znacze-
nie w przypadku osób, które nie majà dost´-
pu do seksuologa w swojej okolicy. W chwi-
li obecnej wizyta u lekarza seksuologa nie
jest refundowana, a Polskie Towarzystwo
Medycyny Seksualnej podaje na swojej stro-
nie list´ tylko 22 polecanych gabinetów
w ca∏ej Polsce [8]. Nie jest to z pewnoÊcià li-
sta kompletna, ale daje pewne poj´cie
o skali dost´pnoÊci do tego specjalisty
w Polsce.

Kontakt internetowy jest tak˝e najlep-

szym wyjÊciem w przypadku osób nie mo-
gàcych opuszczaç domu z powodu niepe∏-
nosprawnoÊci, a przecie˝ coraz cz´Êciej
i odwa˝niej podejmuje si´ temat seksualno-
Êci osób niepe∏nosprawnych.

Jednak i w przypadku tej zalety nale˝y

pami´taç o jej potencjalnych ujemnych
stronach, jak to, ˝e komunikacja pisem-
na pozbawia komunikatów niewerbalnych,
a w zwiàzku z tym trudniej jest interpretowaç
wypowiedzi pacjenta, jak równie˝ zrozumie-
nie ewentualnych pisemnych instrukcji mo-
˝e byç utrudnione dla samego pacjenta [9].

Dyskusyjnà kwestià jest to, czy podczas

e-terapii mo˝liwe jest zbudowanie silnego
sojuszu terapeutycznego, porównywalnego
z tym w relacji „twarzà w twarz” [10,11].
W rozmowach nad tym zagadnieniem pod-
nosi si´ tak˝e kwesti´ tego, jak niewidzialny
specjalista jest odbierany przez pacjenta.
Taka specyficzna sytuacja na pewno stwa-
rza dobre warunki do wyobra˝ania sobie
przez pacjenta reakcji specjalisty [12], czy
jego poglàdów na dany temat. Niektórzy
jednak w tym miejscu dodajà, ˝e taka gra
wyobraêni jest w∏aÊciwie korzystna, ponie-
wa˝ pozwala pacjentowi stworzyç sobie
idealnà wizj´ lekarza [13].

Ostatnià kwestià jest ju˝ wczeÊniej wspo-

minana specyfika komunikacji przez Inter-
net. Zachodzi ona najcz´Êciej wy∏àcznie
drogà pisemnà, a kolejne wypowiedzi sà
przedzielane d∏ugà przerwà. Zaletà jest kie-
dy zauwa˝y si´, ˝e zarówno pacjent jak
i specjalista majà w ten sposób czas
na przemyÊlenie swojej wypowiedzi i dowol-
ne jej zredagowanie. Ponadto, istnieje za-
wsze mo˝liwoÊç powrotu do poprzednio
otrzymanych listów, co u∏atwia obu stronom

24

Przeglàd Seksuologiczny, styczeƒ/marzec 2009, nr 17

Êledzenie post´pu lub powracanie do pew-
nych wàtków.

Na zakoƒczenie omawiania cech e-tera-

pii warto poÊwi´ciç troch´ uwagi wp∏ywowi
uczestnictwa w komunikacji internetowej
na osobowoÊç. W badaniach Bargha
i McKenny wykazano, ˝e aktywne uczest-
nictwo w grupach dyskusyjnych poÊwi´co-
nych cechom, które ∏atwo ukryç (jak np. ho-
moseksualizm lub nietypowe upodobania
seksualne) sprzyja w∏àczeniu tych cech
w obraz Ja, a na d∏u˝szà met´ tak˝e ujaw-
nianiu ich bliskiemu otoczeniu w realnych
interakcjach [14].

W dodatku, z innych badaƒ tych samych

autorów wynika, ˝e ci, którzy ukazujà swoje
prawdziwe Ja w Internecie, sà wr´cz bar-
dziej sk∏onni, w∏aÊnie w sieci, formowaç
trwa∏e, g∏´bokie relacje. Z owych badaƒ wy-
nika, równie˝, ˝e ludzie bardziej si´ lubià,
jeÊli ich pierwszy kontakt odbywa∏ si´ przez
Internet, a nie „twarzà w twarz” [15]. Tak for-
mowana relacja szybko ma si´ stawaç bar-
dzo silna, szczególnie u osób samotnych
z l´kiem spo∏ecznym. Z dalszych dociekaƒ
tych badaczy wynika tak˝e, ˝e ludzie ch´t-
nie dà˝à do urealnienia znajomoÊci zawar-
tej online, przynajmniej w postaci rozmowy
telefonicznej [16].

Cel

Celem niniejszego opracowania by∏o do-

konanie przeglàdu dost´pnego piÊmiennic-
twa na temat przydatnoÊci e-terapii dla le-
czenia zaburzeƒ seksualnych pod kàtem
opisywanych zalet i wad relacji ze specjali-
stà, jak równie˝ okreÊlenie zakresu ewentu-
alnej przydatnoÊci takiej formy leczenia.

Wyniki

Przeszukiwano bazy danych Medline,

PsychINFO i PsychARTICLES. Za pomocà
hase∏ „sex therapy+ Internet” i „erectile dys-
function+ Internet” odnaleziono tylko cztery
artyku∏y poÊwi´cone tematyce wykorzysty-
wania Internetu w terapii seksualnej. We
wszystkich przypadkach, opisywane od-
dzia∏ywania zachodzi∏y drogà mailowà.

W badaniach Leusincka i Aarts z Holandii

oddzia∏ywaniem obj´to pacjentów z zabu-
rzeniami erekcji. Badacze ci wychodzili z za-
∏o˝enia, ˝e ograniczenie kontaktu do formy
elektronicznej jest etyczne, poniewa˝ w
Holandii marginalizuje si´ znaczenie bada-
nia fizykalnego czy analiz laboratoryjnych
w wypadku tej przypad∏oÊci, a w razie po-
trzeby lekarz mo˝e przes∏aç recept´ faksem.
Próba obejmowa∏a 219 ch´tnych uczestni-

ków rekrutowanych przez Internet, a bada-
cze mieli pewnoÊç, ˝e sà to Holendrzy, po-
niewa˝ serwis by∏ prowadzony w ich ojczy-
stym j´zyku. Zastosowane behawioralne
metody leczenia zosta∏y uznane za skutecz-
ne na podstawie póêniejszego badania an-
kietowego uczestników. Oddzia∏ywanie by∏o
szczególnie efektywne w przypadku, gdy
pacjenci preferowali drog´ internetowà,
a jednoczeÊnie bardzo si´ wstydzili swoich
problemów w ˝yciu realnym [17].

Kolejne badanie opisywane w znalezio-

nych artyku∏ach obejmowa∏o jedynie 9 pa-
cjentów obojga p∏ci, którzy byli rekrutowani
przez Internet. Zakres zg∏aszanych proble-
mów obejmowa∏: anorgazmi´ i pochwic´
u kobiet, dyspareuni´ i zaburzenia po˝àda-
nia z którymi zwracali si´ m´˝czyêni w imie-
niu partnerek oraz zaburzenia erekcji,
wytrysk przedwczesny i opóêniony u m´˝-
czyzn. Kryteria przyjmowania takich pacjen-
tów by∏y ÊciÊle okreÊlone, wymagano bo-
wiem pe∏noletnioÊci i zdrowia psychicznego.
Nie przyjmowano osób majàcych problemy
z identyfikacjà p∏ciowà lub nie akceptujà-
cych swojej orientacji seksualnej. Pacjentom
gwarantowano poufnoÊç, a w wi´kszoÊci
wypadków drogà kontaktu by∏a poczta elek-
troniczna. W tym projekcie stosowano tak˝e
zasady terapii behawioralnej przesy∏ajàc
opis kolejnych çwiczeƒ co tydzieƒ lub dwa,
w zale˝noÊci od umowy z samym pacjen-
tem. Pacjentów zach´cano tak˝e do w∏àcze-
nia do terapii ewentualnego partnera i cz´Êç
z nich godzi∏a si´ na takie rozwiàzanie.

Podczas trwania badania cz´Êç pacjen-

tów wyzna∏a, ˝e w ogóle nie szuka∏aby po-
mocy w realnym ˝yciu. Terapeutka stwier-
dzi∏a, ˝e jest w stanie zaanga˝owaç si´ w
relacj´ terapeutycznà z pacjentem, ale
do potencjalnych trudnoÊci zaliczy∏a fakt, ˝e
niemo˝liwe jest obserwowanie autentycznej
interakcji pomi´dzy partnerami. Tak˝e samo
pisemne t∏umaczenie kolejnych çwiczeƒ
okazywa∏o si´ trudniejsze ni˝ wyjaÊnianie
ich w kontakcie bezpoÊrednim.

Po zakoƒczeniu terapii oÊmiu pacjentów

zaobserwowa∏o u siebie wzrost samoÊwia-
domoÊci, trzech lepszy wglàd we w∏asnà
relacj´, a szeÊciu zwi´kszenie poziomu wie-
dzy z zakresu seksuologii. A˝ siedem osób
odczu∏o popraw´ [13].

Kolejne opisywane badanie obejmowa∏o

39 m´˝czyzn i dotyczy∏o prowadzenia tera-
pii zaburzeƒ erekcji i wytrysku przedwcze-
snego. Tym razem równie˝ kontaktowano
si´ z pacjentami za pomocà e-maila i ofero-
wano leczenie zgodne z modelem Mastersa

Przeglàd Seksuologiczny, styczeƒ/marzec 2009, nr 17

25

i Johnson, a w razie potrzeby w∏àczano
farmakoterapi´. Tak˝e i w tym badaniu sto-
sowano rygorystyczne kryteria przyj´cia,
nie przyjmowano bowiem osób z parafilià,
obsesyjnymi lub kompulsywnymi zachowa-
niami seksualnymi, chorobami psychiczny-
mi, homoseksualizmem, czy zaburzeniami
identyfikacji p∏ciowej. A˝ 46% uczestników
zrezygnowa∏o z leczenia w trakcie trwania
projektu, natomiast po jego zakoƒczeniu 14
osób deklarowa∏o popraw´, a 18 by∏o usa-
tysfakcjonowanych udzia∏em w projekcie. 7
osób deklarowa∏o popraw´ tak˝e po mie-
siàcu od zakoƒczenia takiej terapii. Wi´k-
szoÊç pacjentów dobrze ocenia∏a terapi´,
a cz´Êç deklarowa∏a tak˝e ch´ç jej kontynu-
owania „twarzà w twarz” z tym samym tera-
peutà. Wi´kszoÊç ocenia∏a kontakt z tera-
peutà jako dobry i czu∏a empati´ z jego
strony, ale jednoczeÊnie tylko 31% uczestni-
ków przyzna∏o, ˝e po udziale w tym progra-
mie by∏oby bardziej gotowych do rozmowy
o swoich problemach seksuologicznych
z lekarzem pierwszego kontaktu [18].

Ostatni odnaleziony w bazach opis za-

stosowania Internetu w terapii seksuologicz-
nej dotyczy∏ specjalnie skonstruowanego
programu do diagnozy i leczenia. We wnio-
skach znalaz∏a si´ informacja, ˝e program
ten by∏ oceniany jako gorszy ni˝ opcja kon-
taktu „twarzà w twarz”, ale jednoczeÊnie wy-
pada∏ on korzystnie w porównaniu z porad-
nikami ksià˝kowymi. JednoczeÊnie autorzy
podkreÊlajà, ˝e Internet daje du˝e mo˝liwo-
Êci zamieszczania w nim atrakcyjnych mate-
ria∏ów edukacyjnych, ale mo˝e on tak˝e byç
p∏aszczyznà, na której jakaÊ grupa rozwinie
zainteresowania parafilne [19].

Dyskusja

Wyniki powy˝ej opisanych nielicznych

programów terapeutycznych zdajà si´
wskazywaç na pewien potencja∏ aplikacyjny
kontaktu e-mailowego w przypadku zabu-
rzeƒ seksualnych u m´˝czyzn i kobiet. Jak
jednak warto podkreÊliç, ˝adne z cytowa-
nych badaƒ nie by∏o przeprowadzane
z udzia∏em grupy kontrolnej (na przyk∏ad
listy oczekujàcych o porównywalnym sk∏a-
dzie pod wzgl´dem cech demograficznych
i epidemiologicznych), a co za tym idzie nie
wiemy do koƒca czy poprawa deklarowa-
na przez pacjentów jest w ca∏oÊci efektem
oddzia∏ywania terapeutycznego, czy mo˝e
jest w niej jakiÊ element samoczynnej popra-
wy. Dodatkowo, cz´sto obowiàzywa∏a Êcis∏a
selekcja, w rezultacie której pacjenci mieli
tylko jedno zaburzenie seksualne, podczas

gdy do realnie istniejàcego gabinetu przy-
chodzà osoby, cz´sto obarczone ró˝nymi
chorobami, których trudnoÊci seksualne wy-
nikajà z somatycznych dolegliwoÊci albo
skutków ubocznych przyjmowania leków
[20]. W samych wynikach pojawi∏a si´ te˝
wzmianka na temat utrudnionej obserwacji
dynamiki relacji partnerskiej w danym zwiàz-
ku, a jest to istotny element mogàcy rzucaç
Êwiat∏o na to, jakie interwencje nale˝y podej-
mowaç w danym przypadku. W kwestii
zakresu zaburzeƒ, które mo˝e obejmowaç
e-terapia, cenne mo˝e si´ wydawaç poczy-
nienie rozró˝nienia pomi´dzy dysfunkcjà,
a dewiacjà i ograniczenie stosowania takiej
formy leczenia tylko do dysfunkcji seksual-
nych.

Analizowane wyniki poddajà tak˝e w wàt-

pliwoÊç zasadnoÊç poglàdu, ˝e kontakt
elektroniczny otwiera drog´ do spotkania
z terapeutà „twarzà w twarz”, poniewa˝ taka
tendencja wyst´powa∏a jedynie u niektórych
uczestników badaƒ.

Wa˝nym pytaniem jest tak˝e to, czy oso-

by szukajàce pomocy w Internecie i wierzà-
ce w jej skutecznoÊç ró˝nià si´ w jakiÊ istot-
ny sposób od ogó∏u osób majàcych proble-
my seksualne, wydaje si´ bowiem uzasad-
nione przypuszczenie, ˝e u˝ytkownicy Inter-
netu ró˝nià si´ od ogó∏u spo∏eczeƒstwa.
Z badaƒ Aouila wÊród studentów wynika, ˝e
m´˝czyêni cz´Êciej uwa˝ajà pomoc psycho-
seksualnà online za efektywnà, a tak˝e, ˝e
to oni, cz´Êciej ni˝ kobiety, zwracajà si´ o e-
-porad´ w tym zakresie. Byç mo˝e wynika to
z tego, ˝e dla m´˝czyzny konsultacje online
sà ∏atwiejsze do podj´cia ze wzgl´du
na wi´kszy poziom anonimowoÊci i mniej-
sze poczucie zagro˝enia [21]. Najcz´Êciej
sà to osoby w wieku 20–24 lat, dopiero
wchodzàce w ˝ycie seksualne i charaktery-
zujàce si´ wysokim poczuciem wstydu. Pro-
centowy rozk∏ad najcz´Êciej zg∏aszanych
problemów seksualnych w zasadzie przypo-
mina ten spotykany w tradycyjnych gabine-
tach seksuologa, z wyjàtkiem tego, ˝e wyjàt-
kowo du˝o osób przedstawia∏o w mailach
jako swój problem masturbacj´, co rzadko
zdarza si´ w gabinecie seksuologa. Z badaƒ
tych wynika, ˝e kontakt mailowy mo˝e
dawaç wsparcie psychiczne, byç medium
psychoedukacji i informowaç o drodze po-
st´powania w danym przypadku [22].

Wnioski

E-terapia jest zjawiskiem nowym, o nie-

potwierdzonej d∏ugoterminowej skutecz-
noÊci [12]. Z uwagi na to, ˝e seks jest w

26

Przeglàd Seksuologiczny, styczeƒ/marzec 2009, nr 17

PiÊmiennictwo

1. Andersson G., Lundstrom P., Strom L. (2003) Internet-based treatment of headache: does telephone contact add anything?

Headache 43 (4): 353-361.

2. Spek V., Cuijpers P., Nyklicek I., Riper H., Keyzer J., Pop V. (2007) Internet-based cognitive behaviour therapy for symptoms

of depression and anxiety: a meta- analysis. Psychological Medicine 37:319-328.

3. Schoenberg M.R., Ruwe W.D., Dawson K., McDonald, N.B., Houston B., Forducey P.G. (2008) Comparison of functional

outcomes and treatment cost between a computer- based cognitive rehabilitation teletherapy program and face- to- face rehabilitation
program. Professional Psychology: Research and Practice 39 (2): 169-175.

4. Kenardy J., McCafferty K., Rosa V. (2006) Internet-delivered indicated prevention for anxiety disorders: six-month follow-up.

Clinical Psychologist 10 (1): 39-42.

5. Andersson G., Kaldo V. (2004) Internet-based cognitive behavioral therapy for tinnitus. Journal of Clinical Psychology 60 (2): 171-178.

6. Manhal-Baugus M. (2001) E-therapy: Practical, ethical, and legal issues. Cyberpsychology & Behavior 4 (5): 551-563.
7. Mc Kenna K.Y.A., Bargh J.A. (2000) Plan 9 from cyberspace: the implications of the Internet for personality and social psychology,

Personality and Social Psychology Review 4 (1): 57-75.

8. Polskie Towarzystwo Medycyny Seksualnej, http://ptms.com.pl/, uzyskane: 17.09.2008 r.
9. Heinlen K.T., Welfel E.R., Richmond E.N., O’Donnell M.S. (2003) The nature, scope, and ethics of psychologists” e-therapy web

sites: what consumers find when surfing the web. Psychotherapy: Theory, research, practice, training 40 (1/2): 112-124.

10. Cook J.E., Doyle C. (2002) Working alliance in online therapy as compared to face-to face therapy: preliminary results. Cyber-

psychology & Behaviour 5 (2): 95-105.

11. Reynolds D.J., Stiles W.B., Grohol J.M. (2006) An inverstigation of session impact and alliance in Internet based psychotherapy:

Preliminary results. Counselling and Psychotherapy Research 6 (3): 164-168.

12. Recupero P.R., Rainey S.E. (2005) Informed consent to e-therapy. American Journal of Psychotherapy 59 (4): 319-331.
13. Hall P. (2004) Online psychosexual therapy: a summary of pilot study findings. Sexual and Relationship Therapy 19 (2): 167-178.
14. Mc Kenna K.Y.A., Bargh J.A. (1998) Coming out in the age of the Internet: identity „demarginalization” through virtual group

participation, Journal of Personality and Social Psychology 75 (3): 68-694.

15. Bargh J.A., Mc Kenna K.Y.A., Fitzsimons G. M. (2002) Can you see the real me? Activation and expression of the „True Self”

on the Internet, Journal of Social Issues 58 (1): 33-48.

16. Bargh J.A., Mc Kenna K.Y.A. (2004) The Internet and social life, Annual Review of Psychology 55: 573-590.
17. Leusinck P.M., Aartis E. (2006) Treating erectile dysfunction through electronic consultation: a pilot study. Journal of Sex &

Marital Therapy 32: 401-407.

18. van Diest S.L., van Lankveld J.J.D.M., Leusink P.M., Slob A.K., Gijs L. (2007) Sex therapy through the Internet for men with

sexual dysfunctions: A pilot study. Journal of Sex & Marital Therapy 33: 115-133.

19. Ochs E.P.P., Binik Y.M. (2002) A sex-expert system on the Internet: fact or fantasy. Cyberpsychology & Behavior 3 (4): 617-629.
20. Schover L.R. (2005) Problemy seksualne a choroby przewlek∏e. W: Leiblum S.R., Rosen R.C., Terapia zaburzeƒ seksualnych,

GWP, Gdaƒsk 458-487.

21. Rochlen A.B., Lan L.N., Wong Y.J. (2004) Male restrictive emotionality and evaluations of online versus face- to-face counseling.

Psychology of Men & Masculinity 5 (2): 190-200.

22. Aouil B. (2008) Pomoc psychologiczna online. Oficyna Wydawnicza Miros∏aw Wroc∏awski, Bydgoszcz 182-193.

naszym spo∏eczeƒstwie tematem tabu, a
dost´p do seksuologa jest utrudniony, inte-
resujàcy jest zakres zastosowania e-terapii
w takiej problematyce. Wydaje si´, ˝e jest to
odpowiednia forma do podejmowania dzia∏aƒ
o charakterze psychoedukacyjnym obejmujà-
cym wyjaÊnianie zagadnieƒ zwiàzanych
z seksualnoÊcià i kierowanie do kontaktu
„twarzà w twarz” z odpowiednim specjalistà.

Z rezultatów przytaczanych badaƒ wyni-

ka, ˝e nie znamy skutecznoÊci e-terapii dla
zaburzeƒ seksualnych towarzyszàcych za-
burzeniom psychicznym i wydaje si´ tak˝e,
˝e nie jest to droga leczenia odpowiednia
dla parafilii. Mo˝e to byç jednak dobre roz-
wiàzanie dla grupy pacjentów wahajàcych
si´, czy zwróciç si´ do seksuologa, bàdê nie
majàcych pewnoÊci, czy ich zaburzenie
kwalifikuje si´ do wizyty u takiego specjalisty.

W takiej sytuacji mogliby oni przedstawiç
swój problem drogà mailowà i uzyskaç nie-
zb´dne informacje na temat ewentualnego
fizjologicznego lub psychologicznego pod-
∏o˝a w∏asnych problemów oraz tego, do ja-
kiego specjalisty si´ zwróciç. Wa˝ne jest,
aby taka forma pomocy by∏a oferowana je-
dynie osobom, które sà do niej przekonane.
Równie˝ ka˝da osoba oferujàca takie us∏ugi
drogà meilowà powinna informowaç pacjen-
ta o zaletach i wadach takiego kontaktu,
a tak˝e o jego ograniczeniach i kwestiach
zwiàzanych z zachowywaniem bezpieczeƒ-
stwa przekazywanych informacji.

Potrzebne sà tak˝e dalsze badania doty-

czàce d∏ugoterminowej skutecznoÊci relacji
z profesjonalistà nawiàzywanej przez e-mail
prowadzone z udzia∏em grupy kontrolnej.

◗