Materiały pomocnicze

dla gimnazjum

Warszawa 2010

©

1. Zasady higienicznego trybu życia __

_______________________________________ 5

1.1. Higieniczny tryb pracy i życia codziennego oraz wypoczynku.

10

1.2. Higieniczny dom i jego otoczenie

19

1.3. Bezpieczne

odżywianie się

32

1.4. Umiejętne dbanie o swoje zdrowie i urodę. 54
1.5. Higiena

psychiczna.

66

2. Zagrożenia jednostki ze strony przyrody, minimalizacja tych zagrożeń

oraz zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia _________________________ 77

2.1. Słońce jako źródło pozytywnych i negatywnych oddziaływań na człowieka i środowisko 80
2.2. Ochrona przed skutkami promieniowania słonecznego 87
2.3. Zagrożenia ze strony zjawisk atmosferycznych

93

2.4. Rośliny i zwierzęta jako źródło zagrożeń dla zdrowia człowieka 99
2.5. Sposoby zapobiegania zagrożeniom w różnych sytuacjach

105

3. Zagrożenia cywilizacyjne, sposoby ich minimalizacji,

zasady postępowania w sytuacji zagrożenia______

_________________________107

3.1. „Instrukcja

obsługi życia codziennego", czyli kto czyta, nie błądzi 111

3.2. „Pamiętaj chemiku młody..." - czyli chemiczne zagrożenia zdrowia i życia 116
3.3. „Po

podłączeniu do prądu wszystko zaczyna działać",

czyli elektryczne zagrożenia zdrowia i życia 133

3.4. „Nie stresuj się", czyli stres, agresja, przemoc jako zagrożenia naszego zdrowia i życia 143
3.5. „Half life", czyli pół życia przed monitorem - zagrożenia medialne

152

3.6. „Bądź bezpieczny na drodze" - bezpieczne uczestnictwo w ruchu drogowym

156

3.7. „Gdyby kózka nie skakała...", czyli mechaniczne zagrożenia zdrowia i życia 164
3.8. „Żyjmy zdrowo" - zasady zdrowego trybu życia 177

4. Zagrożenia zbiorowe, zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia_________197

4.1. Zagrożenia pożarowe

201

4.2. Zagrożenie hałasem

209

4.3. Klęski żywiołowe

215

4.4. Skażenie toksyczne, radiologiczne, biologiczne

221

4.5. Zagrożenia terrorystyczne

231

5.

Zasady udzielania pierwszej pomocy _____________________________________241

5.1. Zasady pierwszej pomocy

245

5.2. Zasady

postępowania na miejscu wypadku

254

5.3. Ocena stanu poszkodowanego i podstawowe podtrzymywanie życia 264
5.4. Postępowanie przy zranieniach, krwotokach, oparzeniach i odmrożeniach 275
5.5. Postępowanie przy obrażeniach kości i stawów

286

5.6. Nagłe zaburzenia świadomości w chorobach wewnętrznych i inne niebezpieczne sytuacje

295

SPIS TREŚCI

WSTĘP

Poœwiêcamy pamiêci
prof. Bogus³awa Kêdzi

inicjatora opracowania
i merytorycznego opiekuna

Wprowadzenie

Przekazujemy do Państwa dyspozycji materiały edukacyjne pt. „Kultura bezpieczeństwa" dla gi mnazjum, które wchodzą

w skład komplementarnego materiału pozwalającego na kształcenie z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii

na wszystkich poziomach krajowego systemu oświatowego, a mianowicie:

- w klasach I-III szkoły podstawowej,
- w klasach IV-VI szkoły podstawowej,
- w gimnazjum,
- w szkołach ponadgimnazjalnych,

Materiały powstały w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy- Państwowym Instytucie Badawczym w latach 2002 - 2004

w wyniku realizacji programu rządowego pn. „Dostosowanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej".

Ich autorami są nauczyciele.

Materiał dla sz kół podstawowych i gi mnazjum nie w iąże si ę z wprowadzeniem do pr ogramu nauczania now ych treści

programowych. Przed przystąpieniem do prac autorskich dokonano szczegółowej analizy już istniejących zapisów w pod-

stawach programowych kształcenia i z adaniach szkoły. Celem p rojektu było opracowanie pomocy dydaktycznych, które

uł

atwią Państwu realizację tych treści. Autorzy kierowali się następującymi zasadami:

- treści programowe powinny mieścić się w ramach już istniejących obciążeń programowych,
- powinna istnieć ciągłość w narastaniu treści programowych dla poszczególnych grup percepcyjnych (poziomów

edukacji).

-odpowiedni dobó r tr eści pr ogramowych jak i metod n auczania pow inien wpływać na ksz tałtowanie bez piecznych

zachowań m łodzieży, przekładających s ię na pod stawowe środowiska i ch życia, a w przyszłości t akże na prac ę

zawodową. W celu z weryfikowania p rzydatności ma teriałów w praktyce szkolnej przeprowadzono ic h pilo tażowe

wdrażanie w roku szkolnym 2003/2004. Uczestniczyło w nim 49 szkół, po kilkanaście z każdego poziomu edukacyjnego.

Zgłoszone uwagi i nowe propozycje dotyczące treści, metodyki nauczania, jak i zaproponowanych narzędzi edukacyjnych

zostały uwzględnione w końcowej redakcji dokonanej przez zespół autorski i przyczyniły się do udoskonalenia materiałów.

Materiał dla gimnazjum (podobnie jak pozostałe) ma strukturę modułową. Na każdy moduł składa się:
1. karta modułu, która informuje o jego czasie realizacji, celach edukacyjnych oraz treściach modułu, przedstawia spis

jednostek lekcyjnych zawartych w module i wykaz literatury pomocniczej,

2. karty poszczególnych jednostek lekcyjnych określające jej temat, formę realizacji, cele operacyjne, metody nauczania,

pomoce dydaktyczne i f ormy aktywi zacji uc zniów, a także plan z ajęć ze w skazówkami m etodycznymi, spis folio-

gramów, materiały pomocnicze dla nauczyciela, ćwiczenia dla grup oraz rozwiązania ćwiczeń indywidualnych,

3. karty pracy ucznia do każdej jednostki lekcyjnej zawierające informacje podstawowe oraz różnorodne ćwiczenia

indywidualne,

4. foliogr amy.
5. filmy i klipy filmowe, które powstały z materiałów uzyskanych drogą umowy licencyjnej z TVP, bezpłatnych

materiałów· filmowych Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy oraz opracowane zostały

w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy - Państwowym Instytucie Badawczym.

Karty pracy ucznia wydrukowane w książce zostały dodatkowo z amieszczone na załączonej do wy drukowanych mate-

riałów płycie DVD, co powinno ułatwić ich powielanie. Foliogramy umieszczone zostały jedynie na p łycie DVD. Materiały

stanowią ko mplementarny zbiór pom ocy dyda ktycznych do obo wiązujących t ematów lekcji z wiązanych z bez-

pieczeństwem i zdrowiem, k tóre w podstawach progra mowych r ozrzucone s ą w różnych ścieżkach edukacyj nych.

Materiały są obszerne, co daje Pa ństwu możliwość elastycznego wyboru tych elemen tów planów zajęć, które wy nikają

z potrzeb dydaktycznych w danej klasie. Materiały te nie stanowią dodatkowego obciążenia, lecz mają pomóc Państwu

przy real izacji aktua lnych treści pro gramowych maj ących kształtować wśród uczniów pod stawy be zpiecznych

i prozdrowotnych zachowań.

Liczymy, że mat eriały pn. „Kultura bezpieczeństwa" b ędą pomoc ne w Pa ństwa pracy i uz yskają Pa ństwa akceptację

podobnie jak wśród Pedagogów, którzy mieli wcześniej okazję skorzystania z nich. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi

i opinie, które możecie Państwo kierować do na s listownie, t elefonicznie lub pr zez Internet. Pozwoli to nam na bie żące

korygowanie i uaktualnianie materiałów.

4