Prawa narodzin, życia i śmierci Roman A Tokarczyk

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiązki audio,

e-booki

Spis treści

Wprowadzenie

...................................................................................................................... 13

Do wydania szóstego

........................................................................................................... 14

Do wydania siódmego

........................................................................................................ 16

Do wydania ósmego

............................................................................................................ 17

Rozdzia³ pierwszy

Przedmiot biojurysprudencji

............................................................................................. 19

Tezy i hipotezy ................................................................................................................. 19

Kontury biojurysprudencji ............................................................................................ 20

Biologia a biojurysprudencja ......................................................................................... 22

Technika a biojurysprudencja ....................................................................................... 24

Medycyna a biojurysprudencja .................................................................................... 25

Psychiatria a biojurysprudencja ................................................................................... 26

Moralnoœæ a biojurysprudencja .................................................................................... 28

Jurysprudencja a biojurysprudencja ............................................................................ 29

Biojurysprudencja praktyczna ...................................................................................... 31

Kontury bioprawa........................................................................................................... 33

Wnioski i konkluzje ........................................................................................................ 36

Wybrana literatura .......................................................................................................... 37

Rozdzia³ drugi

Religie a ¿ycie

....................................................................................................................... 40

Podobieñstwo problemów ............................................................................................. 40

Judaizm a ¿ycie................................................................................................................ 41

Chrzeœcijañstwo a ¿ycie ................................................................................................. 43

Islam a ¿ycie ..................................................................................................................... 46

Hinduizm a ¿ycie ............................................................................................................ 48

Buddyzm a ¿ycie ............................................................................................................. 51

Konfucjanizm a ¿ycie ..................................................................................................... 53

Animizm a ¿ycie .............................................................................................................. 54

Wybrana literatura .......................................................................................................... 56

Rozdzia³ trzeci

Filozofia a ¿ycie

.................................................................................................................... 58

Trwa³y w¹tek ................................................................................................................... 58

Trzy systemy .................................................................................................................... 59

Filozofia ¿ycia .................................................................................................................. 60

Istota ¿ycia........................................................................................................................ 61

Wymiary ¿ycia ................................................................................................................. 62

Sens ¿ycia ......................................................................................................................... 63

Postawy ¿yciowe ............................................................................................................. 64

Zagro¿enia ¿ycia ............................................................................................................. 65

Oceny ¿ycia ...................................................................................................................... 66

Wybrana literatura .......................................................................................................... 67

Rozdzia³ czwarty

Nauka a ¿ycie

........................................................................................................................ 69

Specyfika nauki ............................................................................................................... 69

Biologia o ¿yciu ............................................................................................................... 71

Narodziny ¿ycia .............................................................................................................. 72

Cechy ¿ycia ...................................................................................................................... 73

Œrodowisko ¿ycia ............................................................................................................ 74

Nauka a „gatunkowizm” ............................................................................................... 76

¯ycie a cierpienie ............................................................................................................ 78

Nauka a nieœmiertelnoœæ ................................................................................................ 80

Wybrana literatura .......................................................................................................... 81

Rozdzia³ pi¹ty

Normy a ¿ycie

........................................................................................................................ 83

Normatywna triada ........................................................................................................ 83

Wartoœciowanie ¿ycia ..................................................................................................... 84

Koncepcja gatunkowizmu ............................................................................................. 87

Oceny gatunkowizmu .................................................................................................... 88

Ochrona ¿ycia ludzi ........................................................................................................ 89

Ochrona ¿ycia zwierz¹t.................................................................................................. 93

Trendy wspó³czesne ........................................................................................................ 96

Wybrana literatura .......................................................................................................... 98

Rozdzia³ szósty

Kultury a ¿ycie

.................................................................................................................... 100

Okreœlenie relacji ........................................................................................................... 100

Kultura a biologia ......................................................................................................... 101

Ból i cierpienie ............................................................................................................... 101

Kultura normatywna .................................................................................................... 103

Krytyka kultury ............................................................................................................. 104

Prymat ¿ycia .................................................................................................................. 105

Prawo a ¿ycie ................................................................................................................. 106

Wielkie kultury .............................................................................................................. 107

Wielkie problemy .......................................................................................................... 109

Wybrana literatura ......................................................................................................... 110

Rozdzia³ siódmy

Normy a seksualizm

........................................................................................................... 112

Natura a seks .................................................................................................................. 112

Nauka a p³eæ ................................................................................................................... 113

Kultury a seksualizm ..................................................................................................... 114

Religie a seksualizm ...................................................................................................... 115

Epoki seksualizmu ......................................................................................................... 118

Modele seksualnoœci ..................................................................................................... 120

Orientacje seksualne ..................................................................................................... 122

Formy dewiacji .............................................................................................................. 123

Choroby seksualne ........................................................................................................ 127

Terapie seksualne .......................................................................................................... 128

Pornografia i cenzura ................................................................................................... 129

Relatywizacja norm ...................................................................................................... 130

Wybrana literatura ........................................................................................................ 131

Rozdzia³ ósmy

Normy a genetyka

.............................................................................................................. 134

Okreœlenie problemów ................................................................................................. 134

Badania genetyczne ...................................................................................................... 135

Terapie genetyczne........................................................................................................ 136

In¿ynieria genetyczna .................................................................................................. 138

Genetyka behawioralna ............................................................................................... 140

Konteksty spo³eczne ..................................................................................................... 140

Aspekt sprawiedliwoœci ............................................................................................... 141

Aspekt wolnoœci ............................................................................................................ 142

Regulacje i orzecznictwo .............................................................................................. 143

Wybrana literatura ........................................................................................................ 144

Rozdzia³ dziewi¹ty

Normy a eugenika

.............................................................................................................. 147

Rozwój eugeniki ............................................................................................................ 147

Eugenika w praktyce .................................................................................................... 148

„Nowa eugenika” ......................................................................................................... 150

Program minimalistyczny ........................................................................................... 151

Eugenika a judaizm ...................................................................................................... 152

Eugenika a chrzeœcijañstwo......................................................................................... 153

Eugenika a prawo natury ............................................................................................ 154

Metoda klonowania ...................................................................................................... 154

Wybrana literatura ........................................................................................................ 157

Rozdzia³ dziesi¹ty

Normy a prokreacja

............................................................................................................ 158

Skale zainteresowañ ..................................................................................................... 158

W¹tpliwoœci etyczne ..................................................................................................... 161

Zasady prawne .............................................................................................................. 162

„Banki ¿ycia” ................................................................................................................. 165

Zap³odnienie sztuczne ................................................................................................. 167

Zap³odnienie post mortem ............................................................................................ 174

Zap³odnienie in vitro .................................................................................................... 175

Macierzyñstwo zastêpcze ............................................................................................ 178

Przybli¿anie zgodnoœci ................................................................................................ 182

Wybrana literatura ........................................................................................................ 184

Rozdzia³ jedenasty

Normy a antyprokreacja

.................................................................................................... 186

Sformu³owanie problemów ......................................................................................... 186

Z historii antyprokreacji .............................................................................................. 188

Spór o aborcjê................................................................................................................. 192

Z historii aborcji ............................................................................................................ 195

Regulacje prawne aborcji ............................................................................................. 197

Aborcja w Polsce ........................................................................................................... 202

Aborcja a biojusgeneza ................................................................................................. 204

Regulacje sterylizacji..................................................................................................... 208

Zró¿nicowanie ocen ....................................................................................................... 211

Wybrana literatura ......................................................................................................... 211

Rozdzia³ dwunasty

Normy a transplantacje

..................................................................................................... 213

G³ówne pojêcia .............................................................................................................. 213

Historia i przysz³oœæ ..................................................................................................... 214

Zasady przewodnie ...................................................................................................... 216

Regulacje krajowe ......................................................................................................... 218

Regulacje polskie ........................................................................................................... 220

Transplantacje z cia³ martwych .................................................................................. 222

Transplantacje z cia³ ¿ywych ....................................................................................... 224

Transplantacje nerek ..................................................................................................... 225

Transplantacje serca ...................................................................................................... 226

Rozbie¿ne oceny ............................................................................................................ 228

Wybrana literatura ........................................................................................................ 231

Rozdzia³ trzynasty

Normy a populacje

............................................................................................................. 233

Niektóre w¹tpliwoœci ................................................................................................... 233

Prognozowanie demograficzne .................................................................................. 234

Wartoœci kluczowe ........................................................................................................ 238

Przysz³e pokolenia ........................................................................................................ 240

K³opotliwe rozterki ....................................................................................................... 243

Perspektywy normatywne .......................................................................................... 244

Wybrana literatura ........................................................................................................ 245

Rozdzia³ czternasty

Normy a ekologia

............................................................................................................... 247

Uwagi o ekologii ........................................................................................................... 247

Dominacja nad przyrod¹ ............................................................................................. 248

Uczestnictwo w przyrodzie ......................................................................................... 249

Oddzia³ywanie na przyrodê ....................................................................................... 251

Problematyka wzrostu ................................................................................................. 252

Troska o przetrwanie .................................................................................................... 253

Miêdzynarodowe prawo ochrony œrodowiska ........................................................ 254

Krajowe prawo ochrony œrodowiska ......................................................................... 256

Wybrana literatura ........................................................................................................ 257

Rozdzia³ piêtnasty

Normy a nauka

.................................................................................................................... 260

Trzy stanowiska ............................................................................................................. 260

Istota odpowiedzialnoœci ............................................................................................. 262

Historia i wspó³czesnoœæ .............................................................................................. 266

Wartoœci a dzia³anie ...................................................................................................... 268

Odpowiedzialnoœæ uczonych ...................................................................................... 269

Uczeni a prawo .............................................................................................................. 272

Dozwolone ryzyko ........................................................................................................ 273

Normowanie ryzyka ..................................................................................................... 274

Postulat uczciwoœci ....................................................................................................... 278

Kontekst profesjonalizmu ............................................................................................ 279

Wybrana literatura ........................................................................................................ 281

Rozdzia³ szesnasty

Normy a technika

............................................................................................................... 283

Przewodnie w¹tki ......................................................................................................... 283

Filozofia techniki ........................................................................................................... 285

Niektóre przyk³ady ....................................................................................................... 287

Przyk³ad wojen .............................................................................................................. 289

Normy a informacja ...................................................................................................... 292

Cz³owiek a technika...................................................................................................... 294

Oceny techniki ............................................................................................................... 296

Wybrana literatura ........................................................................................................ 298

Rozdzia³ siedemnasty

Normy a medycyna

............................................................................................................ 299

Typowe relacje ............................................................................................................... 299

Norma zawodowa ........................................................................................................ 300

Przyczyny konfliktów .................................................................................................. 302

Przejawy odpowiedzialnoœci ...................................................................................... 303

Odpowiedzialnoœæ moralna ........................................................................................ 304

Odpowiedzialnoœæ prawna ......................................................................................... 305

Odpowiedzialnoœæ cywilna ......................................................................................... 307

Ruch Praw Pacjenta ...................................................................................................... 309

Wybrana literatura ......................................................................................................... 311

Rozdzia³ osiemnasty

Religie a œmieræ

................................................................................................................... 312

Trwa³y w¹tek ................................................................................................................. 312

Buddyzm a œmieræ ........................................................................................................ 313

Hinduizm a œmieræ........................................................................................................ 314

Konfucjanizm a œmieræ ................................................................................................. 315

Biblia o œmierci .............................................................................................................. 316

Judaizm a œmieræ ........................................................................................................... 317

Chrzeœcijañstwo a œmieræ ............................................................................................. 318

Islam a œmieræ ................................................................................................................ 320

Wybrana literatura ........................................................................................................ 321

Rozdzia³ dziewiêtnasty

Filozofia a œmieræ

................................................................................................................ 323

Konceptualizacja œmierci ............................................................................................. 323

Staro¿ytnoœæ grecka ...................................................................................................... 324

Myœl hellenistyczna ...................................................................................................... 325

Idee œredniowiecza ....................................................................................................... 327

Czasy nowo¿ytne .......................................................................................................... 329

Czasy najnowsze ........................................................................................................... 330

Wybrana literatura ........................................................................................................ 332

Rozdzia³ dwudziesty

Nauka a œmieræ

.................................................................................................................... 333

Przedmiot tanatologii ................................................................................................... 333

Definicje œmierci ............................................................................................................ 334

Biologia a œmieræ ........................................................................................................... 337

Medycyna a œmieræ ....................................................................................................... 338

Psychologia a œmieræ..................................................................................................... 341

Socjologia a œmieræ ........................................................................................................ 343

Nauka a nieœmiertelnoœæ .............................................................................................. 345

Wybrana literatura ........................................................................................................ 346

Rozdzia³ dwudziesty pierwszy

Obyczaje a œmieræ

............................................................................................................... 347

Obyczaje a prawo .......................................................................................................... 347

Zró¿nicowanie obyczajów ........................................................................................... 348

Œmieræ naturalna ........................................................................................................... 350

Œmieræ dzieci .................................................................................................................. 352

Œmieræ starych ................................................................................................................ 353

Œmieræ nienaturalna ...................................................................................................... 354

Odmiany kanibalizmu ................................................................................................. 357

Cia³a zmar³ych ............................................................................................................... 360

Pamiêæ o zmar³ych ........................................................................................................ 363

Wybrana literatura ........................................................................................................ 366

Rozdzia³ dwudziesty drugi

Prawo a œmieræ

.................................................................................................................... 368

Zakresy regulacji ........................................................................................................... 368

Definicje i w¹tpliwoœci ................................................................................................. 369

Normy a samobójstwo ................................................................................................. 371

Normy a eutanazja ........................................................................................................ 375

Prawo do œmierci........................................................................................................... 379

Stany koniecznoœci ........................................................................................................ 381

Normy a wojna .............................................................................................................. 382

Kara œmierci ................................................................................................................... 383

Teorie kary œmierci ........................................................................................................ 385

Wybrana literatura ........................................................................................................ 389

Rozdzia³ dwudziesty trzeci

Kultury a œmieræ

................................................................................................................. 392

Percepcje œmierci ........................................................................................................... 392
Ultima verba

.................................................................................................................... 394

Œmieræ w religiach ......................................................................................................... 396

Œmieræ w obyczajach ..................................................................................................... 397

Œmieræ w prawie ............................................................................................................ 398

Samobójstwo a kultury ................................................................................................ 399

Kulturowe formy œmierci ............................................................................................. 401

Wybrana literatura ........................................................................................................ 402

Skorowidz

............................................................................................................................ 405

Opinie o ksi¹¿ce

................................................................................................................. 423

WPROWADZENIE

Nowe dyscypliny badawcze rozwijaj¹ siê d³ugo w postaci spontanicznej

i przypadkowej, a¿ osi¹gn¹ stan, gdy zdolne s¹ og³osiæ swoj¹ „deklaracjê nie-

podleg³oœci”. Przyjmujemy jednoczeœnie (za T. Kuhnem), ¿e czyni¹c to prze-

nosz¹ siê z „peryferii” do „centrum” nauki. Na peryferiach wiedza jest ¿ywa,

ale nie steoretyzowana, w centrum „dojrza³a” (choæ ju¿ podatna na skostnienie).

Biojurysprudencja powsta³a póŸniej ni¿ „bioetyka” (prawo i prawoznaw-

stwo zawsze s¹ powolniejsze od moralnoœci i etyki). Wœród jej twórców w Polsce

od kilkunastu lat aktywny jest prof. Roman Tokarczyk. Jego wyk³ady otwarte

w UMCS w 1995 roku osi¹gnê³y jednak kulminacjê w tezie, i¿ biojurysprudencja

sta³a siê rzeczywistoœci¹ z „centrum” dyscyplin prawniczych. W ka¿dym razie ma-

j¹c¹ ju¿ racjê bytu wœród uznanych dyscyplin i nurtów myœlenia prawniczego.

W jakim sensie deklaracjê tê mo¿na zrozumieæ pozytywnie? „Nauki po-

graniczne” ³¹cz¹ zazwyczaj odrêbne sfery wiedzy odnosz¹cej siê do ró¿nych

obszarów bytu. Tak „bioetyka” stara³a siê okreœliæ, co jest z³e i dobre, s³uszne

i nies³uszne w ingerencji cz³owieka w procesy ¿yciowe (aborcja, sztuczne zap³od-

nienie, przeszczepy, in¿ynieria genetyczna, doping farmakologiczny itp.). Trady-

cyjna mglistoœæ i intuicyjnoœæ refleksji etycznej pozostawi³y jednak „bioetykê” na

pograniczu wiedzy filozoficznej i przyrodniczej. Te same problemy na gruncie

biojurysprudencji nabieraj¹ natomiast wyraŸnej wymiernoœci i przejrzystoœci. Tu

konkret i abstrakcja, wartoœæ i fakt, ³¹cz¹ siê w sposób w³aœciwy „nauce”.

Lecz có¿ znaczy „³¹cz¹ siê”? ¯ycie jest wartoœci¹ fundamentaln¹. Prawo

— zdaje siê — powinno mu s³u¿yæ. Lecz prawo ma i swoje autonomiczne wy-

mogi (dura lex sed lex) — bez nich zaistnia³by relatywizm i sytuacjonizm kultu-

rowy. Tu „³¹czyæ” ¿ycie z „prokrustowym ³o¿em” paragrafów musi nie tylko

rozum teoretyczny, ale i praktyczny. Ten w tradycji antycznej i póŸniejszej zwa-

ny bywa³ roztropnoœci¹ (prudentia). Roztropnoœæ to umiejêtnoœæ i sztuka kom-

promisu, symetrii, umiaru. „Rozum praktyczny”, konstruowania i stosowania

prawa, artyku³owany w jurysprudencji, gdy obejmuje swoim dzia³aniem zagad-

nienia biologii i medycyny, nakazuje „to, co ¿yciowe — oddaæ ¿yciu, a co praw-

nicze — prawu”. Tak da³oby siê wyraziæ przes³anie biojurysprudencji. Pozornie

proste, ale jak¿e trudne ju¿ dziœ, a tym bardziej jutro — gdy mo¿e ludzie zechc¹

kopiowaæ swoj¹ to¿samoœæ cielesn¹ na drodze klonowania. Biologia, wraz z fi-

zyk¹, nale¿¹ u koñca XX wieku do nauk, których rewelacje badawcze zapiera-

j¹ nam dech w piersiach.

Chocia¿ Thomas Kuhn okreœli³by „biojurysprudencjê jako naukê z pogra-

nicza”, to inny wybitny naukoznawca — Ludwik Fleck (jeden z pierwszych

profesorów UMCS) — okreœli³by inaczej jej miejsce w architektonice nauk. Do-

wodzi³ on, ¿e nauki utrwalone w treœci, skodyfikowane, „klasyczne”, s¹ ju¿ „na

obrze¿ach” wiedzy ¿ywej. W jej centrum jest zawsze to, co dopiero siê tworzy,

co jest nowe i œwie¿e, inspiruj¹ce dla twórczych rozwi¹zañ i propozycji dzia³a-

nia. Myœlenie prawnicze, bardzo szacowne i „klasyczne” w treœci, musi byæ blis-

kie w³aœnie formu³om Flecka. Gdy dziœ cz³owiek „z prochu genów i tkanek”

zaczyna tworzyæ nowe postacie i kontury swojej egzystencji cielesnej, gdy wraz

z „braniem w posiadanie” przyrody bierze we w³adanie równie¿ swój organizm,

to myœlenie takie jest w³aœnie najbardziej autentycznym i otwartym na przy-

sz³oœæ. Biojurysprudencja mo¿e byæ partnerem twórczej pracy biologów, leka-

rzy, zwiêkszaj¹cych siê potrzeb i aspiracji pacjentów.

Jakkolwiek wiêc ustalimy miejsce nowego nurtu wœród dyscyplin prawo-

znawstwa, to wypada zgodziæ siê, ¿e biojurysprudencja stoi w samym rdzeniu

„paradygmatu prawa” i swoim wyodrêbnieniem siê jako samodzielnej dziedzi-

ny, dowodzi ona duchowej mocy prawa, jako sfery kulturowo wra¿liwej i otwar-

tej na historiê. Jest to znak, ¿e jej przysz³oœæ zapowiada siê ciekawie i bogato.

Stefan Symotiuk

DO WYDANIA SZÓSTEGO

W porównaniu do piêciu wczeœniejszych wydañ treœci ksi¹¿ki zosta³y

znacznie rozszerzone, pog³êbione i zaktualizowane, przy zachowaniu w zasa-

dzie jej dotychczasowej formy.

Szóste wydanie ksi¹¿ki zosta³o wzbogacone o osiem nowych rozdzia³ów.

Nowe rozdzia³y — od drugiego do szóstego — rozszerzaj¹ i jednoczeœnie pog³ê-

biaj¹ problematykê praw ¿ycia, czyni¹c to w kontekœcie religijnym, filozoficz-

nym, naukowym, etycznym, prawnym i kulturowym. Podobny charakter

— rozszerzaj¹cy i pog³êbiaj¹cy — maj¹ rozdzia³y: siedemnasty, dwudziesty

i dwudziesty trzeci. Do obecnego wydania zosta³ do³¹czony tak¿e Wykaz recenzji

wczeœniejszych wydañ ksi¹¿ki.

Najnowsza edycja ksi¹¿ki zosta³a pog³êbiona nie tylko poprzez wprowa-

dzenie do niej zupe³nie nowych rozdzia³ów. Tak¿e pozosta³e jej rozdzia³y uleg³y

znacznemu pog³êbieniu. Sta³o siê to mo¿liwe dziêki wykorzystaniu dodatko-

wych Ÿróde³ wiedzy o charakterze zarówno opisowym, jak i normatywnym.

Obok dotychczas uwzglêdnianych perspektyw normatywnych praw narodzin,

¿ycia i œmierci: religijnych, moralnych, etycznych, filozoficznych, naukowych,

technicznych, medycznych, pojawi³a siê dalsza ich perspektywa — kulturowa.

Ksi¹¿ka zosta³a zaktualizowana we wszystkich jej warstwach — opiso-

wych, normatywnych i bibliograficznych. By³o to niezbêdne ze wzglêdu na

niezwykle szybkie i powa¿ne zmiany w zakresie rozwa¿anej problematyki,

wynikaj¹ce ze spektakularnych wrêcz osi¹gniêæ nauk biologicznych, technicznych

i medycznych. Nale¿a³o wiêc opisaæ te osi¹gniêcia i ukazaæ je w nowych per-

spektywach normatywnych. Konsekwencj¹ owych nowych, aktualnych treœci,

rozszerzaj¹cych i pog³êbiaj¹cych treœci ksi¹¿ki, musia³o byæ znaczne poszerzenie

wykazów Wybranej literatury, do³¹czonych do kolejnych rozdzia³ów ksi¹¿ki.

Dotychczasowa forma ksi¹¿ki zosta³a w zasadzie zachowana. Po okreœle-

niu w rozdziale pierwszym jej przedmiotu, przenika j¹ trójpodzia³ omawianych

treœci na zasygnalizowan¹ tytu³em problematykê praw, jako zespo³ów norm:

narodzin, ¿ycia i œmierci. Mówi¹c o wspomnianym trójpodziale nale¿y pamiê-

taæ o jego nieco umownym charakterze. Tylko bowiem w ujêciu teoretycznym,

dla jasnoœci ujêcia i przekazu, mo¿na przeprowadzaæ wyraŸne granice miêdzy

zjawiskami narodzin, ¿ycia i œmierci. W rzeczywistoœci zjawiska te œciœle ³¹cz¹

siê ze sob¹, tote¿ trudno je od siebie ca³kowicie oddzieliæ.

Próba trójdzielnego pogrupowania rozdzia³ów ksi¹¿ki prowadzi do na-

stêpuj¹cych uwag. Praw narodzin dotycz¹ g³ównie rozdzia³y od siódmego do

dwunastego. Praw ¿ycia przede wszystkim rozdzia³y od drugiego do szóstego.

Praw œmierci zaœ rozdzia³y od osiemnastego do dwudziestego trzeciego. Pozo-

sta³e rozdzia³y nie mog¹ byæ jednoznacznie w³¹czone do jednej z trzech wspo-

mnianych grup; w ró¿nym bowiem zakresie i stopniu dotycz¹ i praw narodzin,

i praw ¿ycia, i praw œmierci.

Przedmiot ksi¹¿ki dotyka wielu dyscyplin wiedzy zainteresowanych

nadzwyczaj rozleg³¹ i trudn¹ problematyk¹ narodzin, ¿ycia i œmierci. Próbê

scalenia i jednolitego ujêcia tej rozcz³onkowanej i rozproszonej wiedzy podj¹³em

na gruncie nowego nurtu jurysprudencji, który nazwa³em biojurysprudencj¹.

Do przedstawienia tej d³ugo dojrzewaj¹cej propozycji zachêci³ i oœmieli³ mnie

Profesor Stefan Symotiuk, Autor Wprowadzenia do ksi¹¿ki. W tym miejscu bar-

dzo serdecznie Mu za to dziêkujê. Koncepcja biojurysprudencji, jako nowego,

i ze wszech miar aktualnego nurtu jurysprudencji, spotka³a siê ju¿ z ¿yczliwym

przyjêciem, a przynajmniej zainteresowaniem, w wielu krajach œwiata.

Ksi¹¿ka obejmuje, co chcia³bym podkreœliæ, jedynie g³ówne idee na temat

narodzin, ¿ycia i œmierci cz³owieka. Oœwietla je wszak¿e z ró¿nych punktów

widzenia. Zmierza zw³aszcza do prze³amywania doœæ ciasnych ram europocen-

tryzmu. Tam przeto, gdzie by³o to mo¿liwe, pretenduje do uwzglêdniania

wszystkich wielkich systemów myœlowych œwiata, zw³aszcza religijnych i filo-

zoficznych. Nawet ogólna charakterystyka wielu punktów widzenia na te same

zagadnienia stwarzaæ mo¿e grunt dla interesuj¹cych zestawieñ i porównañ.