„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Sławomir Wojtaszko
Aneta Dudek

Asystowanie podczas wykonywania badań
ultrasonograficznych 322[19].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n med. Anna Michalska
Prof. dr hab. med. Michał Studniarek



Opracowanie redakcyjne:
lek med. Sławomir Wojtaszko
lek med. Aneta Dudek

Konsultacja:
mgr Ewa Łoś

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[19].Z3.04
„Asystowanie podczas wykonywania badań ultrasonograficznych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik elektroradiolog.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1. Typy prezentacji, rodzaje głowic, przygotowanie pacjenta

7

4.1.1.

Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

9

4.1.3. Ćwiczenia

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2.

Asystowanie podczas badań

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2.

Pytania sprawdzające

18

4.2.3.

Ć

wiczenia

18

4.2.4.

Sprawdzian postępów

21

4.3.

Dokumentowanie i analizowanie badania ultrasonograficznego

22

4.3.1.

Materiał nauczania

22

4.3.2.

Pytania sprawdzające

23

4.3.3.

Ć

wiczenia

24

4.3.4.

Sprawdzian postępów

25

5.

Sprawdzian osiągnięć

26

6. Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Kontynuujesz naukę w zawodzie: technik elektroradiolog w systemie, w którym treści

nauczania są podzielone na moduły. Każdy z modułów jest jeszcze podzielony na jednostki
modułowe.

Jednostka

modułowa:

Asystowanie

podczas

wykonywania

badań

ultrasonograficznych, do której otrzymałeś poradnik, jest czwartą z kolei jednostką w module:
Diagnostyka obrazowa. Wiedza zawarta w Poradniku pomoże Ci w nauce w ramach
kolejnych jednostek modułowych. W trakcie nauki powinieneś również wykorzystać wiedzę
zdobytą podczas realizacji poprzednich jednostek modułowych.
Poradnik pomoże Ci w opanowaniu wiedzy zawartej w jednostce: Asystowanie podczas
wykonywania badań ultrasonograficznych. Zawiera on niezbędne materiały i ćwiczenia
ze wskazówkami, potrzebnymi do ich wykonania i zaliczenia. Przed rozpoczęciem nauki
zapoznaj się z wymaganiami wstępnymi, jakie powinieneś spełniać, aby bez problemów
korzystać z poradnika oraz z celami, do realizacji, dowiesz się z nich, co będziesz umieć po
zakończeniu procesu kształcenia w jednostce modułowej: Asystowanie podczas wykonywania
badań ultrasonograficznych. Jednostka modułowa jest podzielona na tematy. Każdy temat
należy rozpocząć od analizy treści teoretycznych przygotowanych przez nauczyciela,
zawartych w poradniku oraz literaturze uzupełniającej. Przed przystąpieniem do realizacji
ć

wiczeń, sprawdź czy jesteś do nich odpowiednio przygotowany. W tym celu wykorzystaj

zestaw pytań sprawdzających, dotyczących materiału przygotowanego dla Ciebie,
zamieszczonych zawsze po materiale nauczania. Następnie przystąp do wykonywania
ć

wiczeń. Ćwiczenia są tak skonstruowane, że wymagają zarówno od Ciebie jak i nauczyciela

stałej kontroli postępów. Pod koniec każdego tematu zamieszczony jest sprawdzian
postępów, ocenianie w nim jest dwustopniowe: umiem, nie umiem. Odpowiedź na pytanie
zawarte w sprawdzianie postępów pozwoli Ci sprawdzić opanowanie materiału teoretycznego
i umiejętności praktycznych.

Aby ułatwić Ci poruszanie się po Poradniku został on podzielony na rozdziały, w których

znajdziesz interesujące Cię w danej chwili zagadnienia:
–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś, posiadać aby bez
problemów korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz w trakcie procesu kształcenia,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej i wykonania ćwiczeń,

–

zestaw pytań sprawdzających, abyś mógł sprawdzić, czy opanowałeś już określone treści,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału nauczania jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Mamy nadzieję, że Poradnik dla ucznia pomoże Ci zdobyć niezbędną wiedzę i umiejętności
praktyczne przygotowujące do asystowania przy badaniach ultrasonograficznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

322[19].Z3.03

Wykonywanie mammografii

322[19].Z3.01

Wykonywanie rentgenografii

i asystowanie podczas rentgenoskopii

322[19].Z3.02

Wykonywanie radiodiagnostyki

stomatologicznej

322[19].Z3.04

Asystowanie podczas wykonywania

badań

ultrasonograficznych

322[19].Z3.05

Wykonywanie badań

przy użyciu tomografu komputerowego

322[19].Z3.06

Wykonywanie badań przy użyciu rezonansu

magnetycznego

322[19].Z3.07

Wykonywanie badań i zabiegów

z zakresu radiologii interwencyjnej

oraz hemodynamiki

322[19].Z3

Diagnostyka obrazowa

322[19].Z3.08

Wykonywanie densytometrii

322[19].Z3.09

Wykonywanie badań izotopowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

nawiązywać kontakt z pacjentem i współpracownikami,

−

komunikować się z pacjentem i współpracownikami,

−

współpracować w zespole terapeutycznym,

−

wykonywać czynności zgodnie ze wskazówkami,

−

przestrzegać praw pacjenta,

−

przestrzegać tajemnicy zawodowej,

−

stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom dorosłym i dzieciom,

−

charakteryzować budowę i czynności układu narządów ruchu, układu trawiennego,
układu oddechowego, układu krążenia, układu krwiotwórczego, czynności układu
chłonnego, układu moczowo-płciowego, układu nerwowego, gruczołów wydzielania
wewnętrznego,

−

wskazywać położenie poszczególnych układów i narządów organizmu człowieka,

−

wyjaśniać

mechanizm

podstawowych

procesów

fizjologicznych

zachodzących

w organizmie człowieka,

−

posługiwać się normami anatomicznymi, antropometrycznymi oraz fizjologicznymi,

−

posługiwać się podstawową terminologią z zakresu patofizjologii,

−

wyjaśniać podstawowe procesy patologiczne,

−

charakteryzować typowe choroby układu krwiotwórczego, układu krążenia, układu
chłonnego, układu oddechowego, układu trawiennego, układu moczowego, układu
płciowego, układu ruchu, układu nerwowego, narządów wydzielania wewnętrznego,

−

charakteryzować najczęściej występujące choroby wrodzone wieku dziecięcego,

−

posługiwać się podstawowymi prawami i pojęciami z zakresu fizyki i biofizyki,

−

charakteryzować fale dźwiękowe i określić ich zastosowanie w medycynie,

−

charakteryzować budowę i wyjaśnić działanie aparatów ultrasonograficznych wraz
z głowicami,

−

obsługiwać komputer,

−

użytkować aparaturę i sprzęt zgodnie z instrukcją obsługi,

−

zabezpieczać pacjenta i otoczenie w sytuacji awarii sprzętu i aparatury medycznej,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony od porażenia prądem elektrycznym, oraz ochrony środowiska podczas
wykonywania pracy zawodowej,

−

stosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować zasady bezpiecznej pracy w pracowni ultrasonograficznej,

−

przedstawić plan topograficzny pracowni ultrasonografii i określić jej wyposażenie,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do wykonywania badań ultrasonograficznych,

−

nawiązać i utrzymać kontakt z pacjentem oraz współpracownikami,

−

zarejestrować pacjenta,

−

udzielić informacji dotyczących przygotowania pacjenta do badania oraz miejsca
i terminu badania,

−

przygotować psychicznie i fizycznie pacjenta do badań ultrasonograficznych,

−

scharakteryzować prezentacje stosowane w ultrasonografii,

−

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania ultrasonografii,

−

przygotować sprzęt i aparaturę medyczną do badania ultrasonograficznego,

−

wyskalować ultrasonograf,

−

obsłużyć urządzenia komputerowe w pracowni,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas badania ultrasonograficznego,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas sonomammografii,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas echokardiografii,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas badań ultrasonograficznych
układu krążenia,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas badań ultrasonograficznych
węzłów chłonnych,

−

wykonać czynności związane z asystowaniem podczas badań ultrasonograficznych
w ginekologii i położnictwie,

−

zinterpretować obraz ultrasonograficzny,

−

rozpoznać

struktury

prawidłowe

i

patologiczne

uwidocznione

w

obrazie

ultrasonograficznym,

−

udokumentować wyniki przeprowadzonych badań ultrasonograficznych,

−

posłużyć się specjalistycznymi programami komputerowymi,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony
od porażenia prądem elektrycznym, ochrony radiologicznej oraz zasady aseptyki
i antyseptyki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Typy prezentacji, rodzaje głowic, przygotowanie pacjenta

4.1.1. Materiał nauczania

Prezentacje stosowane w ultrasonografii

Powracające echa wysyłanej wiązki, mogą być w różny sposób przedstawiane na

ekranie monitora. Sposób ten nazywamy prezentacją lub typem obrazowania. Wyróżniamy
następujące typy obrazowania:

−

Prezentacja „A” czyli amplitudowa polega na uwidocznieniu ech w postaci ciągłych
impulsów. Daje to możliwość pomiaru odległości pomiędzy różnymi strukturami.
Zastosowanie tej prezentacji i wyświetlanie jej w postaci obrazu ciągłych impulsów,
praktycznie ogranicza się do okulistyki. Jednak informacje zawarte w tej prezentacji służą
do odtworzenia obrazu dwuwymiarowego w prezentacji typu B.

−

Prezentacja „M” – podobna do A, z tą różnicą, że echo przedstawione jest w postaci
pikseli. Jest sposobem przedstawienia ruchu, ukazując go jako funkcję czasu. Wynikiem
ruchu jest linia falista. Prezentacja jest stosowana w kardiologii.

−

Prezentacja „B” – wartość amplitud ech jest przedstawiana w postaci punktów o różnej
jasności ( najczęściej w skali szarości). Umożliwia jednoczesną obserwację wszystkich
tkanek penetrowanych wiązka ultradźwiękową, echa przedstawione są w postaci
dwuwymiarowych obrazów, określanych jako prezentacje typu B. Sekwencja szybko
zmieniających się obrazów w prezentacji typu B staje się obrazowaniem w czasie
rzeczywistym (real- time). Umożliwia to obserwacje ruchu narządów czy przepływów.
Aparaty z trybem real- time mają możliwość zatrzymana obrazu w celu dokonania
pomiarów lub dokładniejszej obserwacji.
Prezentację typu B stosuje się w:

−

ultrasonografii narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz narządów leżących
powierzchownie,

−

ultrasonografii ginekologiczno – położniczej,

−

ultrasonografii dużych stawów i niektórych mięśni,

−

innych: diagnostyka pomocnicza w przebiegu chorób z odczynem płynowym (płyn
w jamie opłucnowej i otrzewnowej), wstępna diagnostyka zmian tkankowych
umiejscowionych powierzchownie etc.

Głowice stosowane w ultrasonografii

Głowica ultrasonograficzna określana jest również mianem sonda lub skaner. Obecnie

używane są głowice elektroniczne. Zawierają one przetworniki, które wysyłają ultradźwięki
w kierunku tkanek i odbierają powracające z tkanek echa. Wiązka ultradźwięków, którą
emituje różne głowice, różni się kształtem i wymiarami (zależy to od metod pobudzania
przetworników i budowy głowicy):

−

równoległe (w praktyce nazywane liniowymi)- wysyłające do tkanek równoległe wiązki
ultradźwięków, przy ich pomocy otrzymuje się obraz prostokątny, którego szerokość nie
zależy od głębokości wniknięcia impulsu. Najbardziej przydatne w badaniu tarczycy,
gruczołów piersiowych, badaniach położniczych,

−

sektorowe wysyłające do tkanek wiązki ultradźwięków rozchodzące się wachlarzowato,
w ograniczony kąt 90, albo 120st. przy ich pomocy otrzymuje się obraz o kształcie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

trójkąta, z nieznacznie wyciętym rogiem. Stosuje się je w sytuacjach gdy obszar do
którego można przyłożyć głowicę jest bardzo niewielki. Obraz uzyskiwany za pomocą tej
sondy umożliwia dobry przegląd głębiej położonych narządów. Najbardziej przydatne
w badaniach ginekologicznych, kardiologicznych, górnej części jamy brzusznej,

−

konweksowe (wypukłe) - przy ich pomocy otrzymuje się obraz przekroju o kształcie
wachlarza (pośredni między obrazami tworzonymi przez głowicę liniową i sektorową).
Głowica używana przy badaniu prawie wszystkich okolic ciała.

Fizyczne przygotowanie pacjenta do badań.

Przygotowanie psychiczne i fizyczne pacjenta do badania ultrasonograficznego w dużym

stopniu zależy od obszaru badania. Do badania USG jamy brzusznej nie jest konieczne
przygotowanie, może więc być wykonane w nagłych przypadkach. W przypadku planowanego
badania USG wskazane jest szczególnie dla oceny pęcherzyka żółciowego i trzustki, aby
pacjent był na czczo ( bez posiłku co najmniej 6 godzin). Po posiłku pęcherzyk żółciowy
obkurcza się, a jego ocena może być trudna lub nawet niemożliwa. Podobne obkurczające
działanie ma dym tytoniowy, dlatego przed badaniem obowiązuje zakaz palenia tytoniu.
Niemowlęta należy badać tuż przed porą karmienia. Dzieci powinny pozostać na czczo przez
3 godziny, jeśli ich stan kliniczny na to pozwala.
Do badania narządów miednicy mniejszej niezbędne jest wypełnienie pęcherza moczowego
(należy na godzinę przed terminem badania wypić 2-3 szklanki niesłodzonej herbaty lub
niegazowanego płynu by w momencie badania mieć uczucie parcia na mocz). Podobne
przygotowanie stosuje się w badaniu ginekologiczno- położniczym.
Badanie przezodbytnicze gruczołu krokowego może być wykonane po opróżnieniu odbytnicy
- przed badaniem wskazana jest lewatywa.
Pozostałe badania USG nie wymagają specjalnego przygotowania fizycznego.

Psychiczne przygotowanie pacjenta do badań.

Nie przed każdym badaniem ultrasonograficznym pacjent wymaga przygotowania

fizycznego, natomiast przygotowanie psychiczne, jeżeli stan pacjenta na to pozwala, powinno
być częścią przygotowania do każdego badania ultrasonograficznego, niezależnie od
badanego obszaru. Przed każdym badaniem ultrasonograficznym należy poinformować
pacjenta, jaki będzie zakres, przybliżony czas trwania i przebieg badania. Należy zaznaczyć,
iż badanie USG jest niebolesne, bezpieczne i nie obarczone powikłaniami. Należy poprosić
pacjenta
o ewentualne pytania, udzielić mu odpowiedzi i wyjaśnić wątpliwości. Należy też
bezwzględnie upewnić się, czy pacjent jest poinformowany w zadowalający dla niego sposób
i czy wyraża zgodę na wykonanie badania. Rozmawiając z pacjentem należy unikać pośpiechu
i poświęcić mu tyle czasu ile potrzebuje.
Przy przygotowywaniu dzieci do badań ultrasonograficznych, należy wziąć pod uwagę wiek
dziecka i spróbować wyjaśnić w sposób odpowiedni do wieku zakres, przybliżony czas
trwania i przebieg badania. Bardzo ważne jest zaznaczenie, iż badanie jest niebolesne i może
być przeprowadzone w obecności rodziców. Należy poprosić dziecko o ewentualne pytania,
odpowiedzieć na nie i wyjaśnić wątpliwości. Należy też bezwzględnie upewnić się, czy
dziecko poinformowane jest w zadowalający dla niego sposób. W trakcie rozmowy należy
unikać pośpiechu i poświęcić na nią tyle czasu ile potrzebuje dziecko.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Ułożenie pacjenta do badań ultrasonograficznych.

Tabela 1. Ułożenie pacjenta do badania USG w zależności od obszaru badania.

Ułożenie pacjenta do badania USG w zależności od obszaru badania
L.p

Rodzaj badania

Ułożenie badanego

USG jamy brzusznej

ułożenie na plecach ewentualnie z głową na
małej poduszce. Pomocne mogą być ułożenia
na prawym i lewym boku, przyjęcie pozycji
stojącej. W badaniu nerek pomocne jest
ułożenie na brzuchu z poduszką położoną pod
lędźwie.

USG jamy brzusznej

u dzieci

ułożenie na plecach ewentualnie z głową na
małej poduszce, nerki u dzieci badamy w
ułożeniu na brzuchu.

USG ginekologiczno-

położnicze

ułożenie na plecach, ewentualnie pomocne
mogą być ułożenia na boku.

USG klatki piersiowej

i opłucnej

wygodna pozycja siedząca, jeśli pozwala na to
stan pacjenta.

USG szyi, tarczycy,

przytarczyc

ułożenie na plecach ze zgiętą lekko grzbietowo
szyją, ułożoną nad poduszką, która jest
położona pod ramionami. U pacjentów ze
skłonnością do zawrotów głowy (na przykład
osób starszych) badanie lepiej przeprowadzić
w pozycji stojącej lub siedzącej.

USG sutków

ułożenie na plecach, po stronie badanej
pacjentka układa rękę pod głową.

ECHO serca

ułożenie na plecach lub na lewym boku
z odsłoniętą klatka piersiową, prawą rękę
pacjenta układamy na jego prawym biodrze,
a lewą rękę pod głową, odwiedzioną jak
najdalej w celu maksymalnego poszerzenia
przestrzeni międzyżebrowych.

USG narządu ruchu

ułożenie bardzo zmienne, zależne od badanego
obszaru.

Musimy zawsze pamiętać aby obszar badania pokryć żelem ultrasonograficznym. Służy on
usunięciu powietrza z przestrzeni pomiędzy głowicą, a skórą pacjenta, gdyż powietrze
stanowi przeszkodę dla przechodzenia ultradźwięków. Jeśli w obszarze badania znajduje się
ś

wieża rana należy użyć sterylnego żelu.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

W jakich badaniach znajduje zastosowanie prezentacja A?

2.

W jakich badaniach znajduje zastosowanie prezentacja M?

3.

Jaka prezentacja pozwala na obrazowanie w czasie rzeczywistym?

4.

Jaką prezentację stosujemy w ultrasonografii ginekologiczno- położniczej?

5.

Jakie znasz rodzaje głowic ultrasonograficznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

6.

Jaką głowicę ultrasonograficzną zastosujesz przy badaniu ultrasonograficznym jamy
brzusznej?

7.

Jaką głowicę ultrasonograficzną zastosujesz przy badaniu ultrasonograficznym tarczycy?

8.

Jaką głowicę ultrasonograficzną zastosujesz przy badaniu przezciemiączkowym
noworodka w 4 dobie życia?

9.

Do czego służy żel w badaniu ultrasonograficznym?

10.

Jak powinien być przygotowany fizycznie i psychicznie pacjent do badania USG jamy
brzusznej w zależności od badanych narządów i ogólnego stanu zdrowia?

11.

Jakiego przygotowania fizycznego wymaga pacjentka do badania USG gruczołów
sutkowych?

12.

Jakie są sposoby przygotowania fizycznego i psychicznego pacjenta do badania gruczołu
krokowego w zależności od sposobu badania?

13.

Jak należy ułożyć pacjenta do badania węzłów chłonnych szyi?

14.

Jak należy ułożyć pacjenta do badania sonomammograficznego?

15.

W jakiej pozycji badamy nerki u dzieci?

16.

Jakie badanie ultrasonograficzne wykonujemy w pozycji siedzącej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ typ prezentacji i rodzaj używanej do badania głowicy.

W karcie pracy znajdują się rysunki przedstawiające różne rodzaje głowic

ultrasonograficznych, oznaczone kolejnymi literami, wykorzystując kartę pracy podaj ich
nazwę, zakres częstotliwość, kształt obszarów przekroju dla danej głowicy, rodzaj badań
wykonywanych przy pomocy danej sondy oraz prezentacje używane przy wykonywaniu
badań. W zeszycie odpowiedz na pytania:
1.

Czym różni się głowica konweksowa od liniowej?

2.

Do czego służy głowica o częstotliwości powyżej 9 MHz?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony prezentacjom stosowanym
w ultrasonografii i zapoznać się z nim,

2)

rozpoznać rodzaje głowic ultrasonograficznych i podać ich nazwy,

3)

zapisać przy rodzaju głowicy ultrasonograficznej krótką jej charakterystykę,

4)

przedstawić otrzymane wyniki innym uczniom i nauczycielowi,

5)

porównać otrzymane wyniki z innymi uczniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

długopis,

−

karta pracy przedstawiająca rysunki różnych rodzajów głowic ultrasonograficznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Karta pracy

Rysunki głowic

Nazwa

głowicy

Zakres

częstotliwość

głowicy

Kształt

obszaru

przekroju

Rodzaj wykonywanych

badań

Prezentacje

A

B

C

D

E

F

G

H

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Przygotuj pacjenta do badania USG.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragmenty poświęcone przygotowaniu
fizycznemu i psychicznemu pacjenta do badań ultrasonograficznych i zapoznać się
z nimi,

2)

ustalić odrębności przygotowania fizycznego i psychicznego pacjentów, przy badaniach
różnych narządów jamy brzusznej, przy różnych metodach wykonywania badania
ultrasonograficznego i różnym stanie pacjenta.

3)

ustalić zalecenia dla pacjentów, przy badaniach różnych narządów jamy brzusznej, przy
różnych metodach wykonywania badania ultrasonograficznego i różnym stanie pacjenta,

4)

przedstawić wyniki w punktach,

5)

przedstawić otrzymane wyniki innym uczniom,

6)

porównać otrzymane wyniki z wynikami innych uczniów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

papier formatu A4 lub zeszyt,

−

długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia głowica, częstotliwość ?

2)

przedstawić podstawowy podział głowic ultrasonograficznych?

3)

zdefiniować rodzaje prezentacje stosowane w ultrasonografii?

4)

określić jaką głowicę należy wybrać w zależności od planowanego
zakresu badania?

5)

rozróżnić poszczególne rodzaje głowic ultrasonograficznych?

6)

określić zakres częstotliwości wybranej głowicy?

7)

zdefiniować pojęcie „na czczo”?

8)

określić zalecenia dla pacjenta w przygotowaniu do badania gruczołu
krokowego?

9)

określić zalecenia dla pacjenta w przygotowaniu do badania
ultrasonograficznego jamy brzusznej?

10)

przygotować psychicznie pacjenta do badania USG piersi?

11)

określić zakres częstotliwości wybranej głowicy?

12)

zdefiniować pojęcie „na czczo”?

13)

określić zalecenia dla pacjenta w przygotowaniu do badania gruczołu

krokowego?

14)

określić zalecania dla pacjenta w przygotowaniu do badania

ultrasonograficznego jamy brzusznej?

15)

przygotować psychicznie pacjenta do badania USG piersi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2. Asystowanie podczas badań

4.2.1. Materiał nauczania

Sonomammografia

Sonomammografia to niezbędne i bezpieczne badanie gruczołów piersiowych zarówno

u mężczyzn jak i u kobiet. Jest jednym z najważniejszych badań profilaktycznych, które
wykrywa zmiany w gruczole piersiowym u kobiet przed czterdziestką. Badanie
ultrasonograficzne piersi jest badaniem z wyboru zwykle do 35-40 roku, kiedy w piersiach
przeważa tkanka gruczołowa. U kobiet po 40 roku życia, u których

budowa piersi uległa

z wiekiem przemianie tłuszczowej, zaleca się mammografię, kobiety z obfitymi piersiami
powinny również raczej mieć wykonaną mammografię. Badanie USG piersi wykonywane jest
również jako uzupełnienie badania mammograficznego, w przypadku, kiedy charakter zmian
wykrytych w mammografii jest niejednoznaczny. Najczęściej ocenia się wtedy czy guzek ma
charakter płynowy czy tkankowy.
Badanie profilaktycznie należy wykonywać raz do roku i zawsze w przypadku wykrycia
zmian podejrzanych w obrębie piersi lub dołów pachowych. Dodatkowym wskazaniem jest
ginekomastia u mężczyzn.
Badanie wykonuje się przy pomocy głowicy powyżej 7 MHz z możliwością zastosowania
opcji dopplerowskiej znakowanej kolorem.
Badanie nie wymaga większego przygotowania, najlepiej je wykonać między 5 a 10 dniem
cyklu miesiączkowego. Pacjentkę do badania układamy na plecach, po stronie badanej
pacjentka układa rękę pod głową.
Badanie sonomammograficzne powinno obejmować ocenę budowy piersi (gruczołowa,
tłuszczowa, ew. gruczołowo-tłuszczowa), ocenę przewodów mlecznych (obecność
torbielowatych poszerzeń), ocenę tkanki łącznej podścieliska, obecność ewentualnych zmian
ogniskowych litych (określenie ich lokalizacji, wielkości, echogenności, ograniczenia od
otaczających tkanek). Uzupełnienie badania o mapowanie kolorowym dopplerem umożliwia
ocenę unaczynienia zmiany i ocenę jej charakteru (zmiana łagodna lub złośliwa). Każde
badanie sonomammograficzne powinno także obejmować ocenę dołów pachowych.
Sonommamografia jest badaniem decydującym w różnicowaniu zmian litych i torbielowatych.
Natomiast ma małą swoistość w różnicowaniu zmian litych. Ważną zaletą badania jest duża
łatwość wykonania celowanych aspiracyjnych biopsji cienkoigłowych (BACC) i uzyskanie
materiału do badania cytologicznego. Zaletami badania są także jego duża dostępność
i nieinwazyjny charakter ( możliwość częstego powtarzania badania w celu oceny ewentualnej
dynamiki procesu chorobowego, bez narażenia pacjentki).

Zasady wykonywania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej celowanej pod kontrolą
ultrasonografu

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC) pod kontrolą ultrasonografu jest

prostą i względnie bezpieczną metodą dostarczenia materiału do badan histopatologicznych,
jest nieodłączną częścią diagnostyki bardzo dużej grupy pacjentów. Aby uzyskać materiał
z właściwego miejsca, można użyć ultrasonografu. USG jest bardzo dobrym sposobem
kontroli, ponieważ stal, z której wykonana jest igła odbija fale ultradźwiękowe i łatwo
uwidocznić proces przechodzenia igły przez tkanki.
Najprostszą formą jest biopsja bez specjalnej sondy biopsyjnej. Nakłucie odbywa się bez
jednoczesnego obrazowania ultrasonograficznego, po wcześniejszym wyznaczeniu, przy
pomocy USG, miejsca nakłucia, jego kierunku i głębokości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Poprawienie wyników biopsji uzyskuje się poprzez ustalenie miejsca, głębokości i kierunku
nakłucia na podstawie obrazu ultrasonograficznego, a następnie przeniesienia głowicy w inne
miejsce na powierzchni ciała, tak aby uwidocznić zaplanowany kanał punkcji. Jeśli ustawimy
głowicę tak by jednocześnie uwidocznić kanał punkcji i aby fale akustyczne padały możliwie
prostopadle na trzon igły biopsyjnej, możemy obserwować całą biopsję na monitorze USG.
Przy tym sposobie wykonywania biopsji nie jest konieczna specjalna sonda biopsyjna.
Technikę można stosować jedynie w niektórych lokalizacjach zmian oraz do badania
histopatologicznego miąższu narządów, bez konieczności nakłucia konkretnej zmiany
ogniskowej.

Przy nakłuwaniu małych, głęboko położonych lub ruchomych struktur przydatna jest

możliwość kontrowania przebiegu nakłucia. Do celu tego stosuje się głowice biopsyjne,
w których znajduje się kanał do prowadzenia igły lub nakładki nakładane na sondę tzw.
prowadnice biopsyjne, które utrzymują igłę we właściwej płaszczyźnie, poprzez połączenie
igły i głowicy. Kiedy igła jest właściwie ulokowana głowicę można odłączyć, a igła
pozostanie w celu. Igła jest wprowadzana przez kanał do punktowanej zmiany, równolegle do
przebiegu fal akustycznych, w związku z tym koniec igły jest widoczny na ekranie jako jasny
punkt.

W innych głowicach biopsyjnych igła umiejscawiana jest na powierzchni przekroju, ale

przebiega skośnie do kierunku fal akustycznych, w związku z tym, igła widoczna jest na
całym swoim przebiegu. W głowicach tych możemy zmieniać kąt nachylenia igły i kierunek
wkłucia, co jest przydatne, na przykład w przypadku zmian ruchomych. Do biopsji
wykonywanej bez specjalnej głowicy biopsyjnej wystarczają igły iniekcyjne, przy głowicach
biopsyjnych potrzebne są igły długości do 20cm o średnicy zewnętrznej 0,6 - 1,2 mm. Przed
wykonaniem biopsji pod kontrolą ultrasonografu należy poinformować pacjenta o zabiegu,
wytłumaczyć jego przebieg, cel i możliwe powikłania oraz uzyskać jego zgodę. Pacjenci,
którzy obawiają się zabiegu, mogą wymagać przed zabiegiem zastosowania leku
znieczulającego. Dobrym zwyczajem jest założenie przed zabiegiem wkłucia dożylnego.
Biopsje przeprowadzamy w warunkach sterylnych. Zawsze należy pamiętać o sterylizacji
sond biopsyjnych i prowadnic. Jeżeli używamy sondy z prowadnicą, sondę możemy osłonić
sterylną chustą. Dezynfekujemy miejsce nakłucia i przykrywamy sterylną serwetą, pokrywamy
sterylnym żelem. Zdecydowaną większość biopsji wykonujemy w znieczuleniu miejscowym,
podawanym po wcześniejszej wstępnej lokalizacji zmiany. Skórę nastrzykujemy dookoła
miejsca wkłucia środkiem znieczulającym. Bezpośrednio przed nakłuciem pacjent powinien
wstrzymać oddech lub oddychać płytko. Za pomocą skalpela wykonujemy niewielkie nacięcie
skóry co pomaga wprowadzić igłę. Następnie wprowadza się pod kontrolą ultrasonograficzną
igłę w odpowiednie miejsce, wyjmuje mandryn. Fragmenty tkanek wnikają do igły na skutek
działania podciśnienia, wytwarzanego strzykawką, jednocześnie porusza się igłą do przodu
i do tyłu w celu rozluźnienia struktury tkanki. Aspirat przenosi się na szkiełko podstawowe
i rozmazuje szkiełkiem nakrywkowym. Rozmaz utrwala się i barwi. Należy pamiętać
o dołączeniu do preparatu danych dotyczących personaliów pacjenta, miejsca biopsji,
wielkości, oceny konsystencji zmiany.

Przeciwwskazania do wykonania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej:

−

guz chromochłonny,

−

tętniaki,

−

naczyniaki,

−

zaburzenia krzepnięcia,

−

ryzyko uszkodzenia ważnej dla życia struktury,

−

brak zgody pacjenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Echokardiografia

Echokardiografia (ECHO serca) to nieinwazyjnego badanie, które pozwala na ocenę

struktur anatomicznych serca i naczyń krwionośnych, ocenę ruchu mięśnia sercowego, ocenę
pracy komór, działania zastawek wewnątrzsercowych, przepływu krwi w obrębie jam serca,
dużych naczyń krwionośnych i naczyń wieńcowych. Echo serca jest również stosowane do
diagnostyki wad serca, nowotworów mięśnia sercowego, obecności płynu w worku
osierdziowym.
Wskazania do wykonania badania:

−

diagnozowanie bólów w klatce piersiowej

−

choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego) oraz ocena
jej następstw i ryzyka wystąpienia, często wykonuje się echokardiografię dodatkowo
podczas próby wysiłkowej lub po podaniu środków farmakologicznych,

−

wady serca wrodzone i nabyte oraz ich klasyfikacja do zabiegów chirurgicznych,

−

zapalenie mięśnia sercowego,

−

bakteryjne zapalenie wsierdzia,

−

choroby mięśnia sercowego (kardiomiopatie),

−

nadciśnienie tętnicze i ocena jego następstw,

−

choroba zakrzepowo-zatorowa,

−

poszukiwanie przyczyny zaburzeń rytmu serca,

−

choroby osierdzia (np. płyn w jamie osierdzia, tamponada serca),

−

choroby naczyń (np. tętniak aorty),

−

choroby sercowo-płucne (nadciśnienie płucne, zatorowość płucna),

−

zaburzenia czynnościowe i anatomiczne serca płodu - echokardiografia płodowa,

−

ustalanie wskazań do diagnostyki inwazyjnej (koronarografii),

−

ocena wyników zabiegów kardiochirurgicznych (np. ocena sztucznych zastawek),

−

inne (urazy serca, nowotwory serca),

−

szeroko pojęta profilaktyka chorób układu krążenia.

Badanie ECHO

Jest nieinwazyjne, nieszkodliwe i bezbolesne, dlatego też nie ma szczególnych

przeciwwskazań do jego wykonania, jest bezpieczne dla dzieci i ciężarnych, można je
wielokrotnie powtarzać bez dodatkowego zagrożenia dla pacjenta.

Echo serca nie wymaga żadnych szczególnych przygotowań ani opieki po badaniu.

Jedynie w przypadku wykonywania echokardiografii przezprzełykowej pacjent powinien być
na czczo przez co najmniej 6 godzin. W celu zniesienia odruchu wymiotnego przy badaniu
przez przełykowym, znieczula się gardło pacjenta stosując środki znieczulające w aerozolu.
Wskazane jest również podanie środka uspokajającego. Przy badaniu przezprzełykowym
szczególnie dzieci małych może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego. Wskazane jest,
aby pacjent przed badaniem echo serca poddany był wstępnej ocenie kardiologicznej,
obejmującej badania: EKG i RTG klatki piersiowej. Wyniki tych badań powinny być
przedstawione wykonującemu badanie echokardiograficzne. Pacjent powinien też zgłosić
lekarzowi wykonującemu badanie: aktualnie przyjmowane leki, wykonane badania
dodatkowe, choroby przełyku (w wypadku wykonywania badania przezprzełykowego).

Pacjenta do badania układamy na wznak lub na lewym boku z odsłoniętą klatką

piersiową, prawą rękę pacjenta układamy na jego prawym biodrze, a lewą rękę pod głową,
odwiedzioną jak najdalej w celu maksymalnego poszerzenia przestrzeni międzyżebrowych.
W celu łatwiejszej orientacji w fazach cyklu serca, pacjenta można podłączyć do
odprowadzenia EKG z aparatu echokardiograficznego. Na klatkę piersiową pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

nakładamy żel. Zawsze w czasie badania należy zwrócić uwagę czy u pacjenta nie pojawiają
się nagłe objawy typu: bólu w klatce piersiowej, duszności.
Ze względu na bardzo złe przenikanie ultradźwięków przez powietrze oraz położenie serca
w sąsiedztwie lewego płuca, bezpośrednią dostępność serca w badaniu jest dość trudna.
W związku z tym znaleziono miejsca, z których ultradźwięki przenikną do serca, nazywane są
one oknami echokardiograficznymi. Najczęściej używane okna stanowią: okno przymostkowe
(obszar od III do IV przestrzeni m- żebrowej przy lewym brzegu mostka), okno koniuszkowe
(na wysokości wyczuwalnego uderzenia koniuszkowego), okno podmostkowe (pod
wyrostkiem mieczykowatym mostka) oraz okno nadmostkowe (we wcięciu jarzmowym). Do
badania zwykle stosuje się głowicę sektorowe o częstotliwości 1-10 MHz.
Informacje w badaniu echo serca przezklatkowym uzyskujemy dzięki zastosowaniu różnych
systemów echokardiograficznych (echokardiografia jedno-, dwuwymiarowa, dopplerowska).

Systemy echokardiograficzne:

−

Echokardiografia jednowymiarowa (z angielskiego M- mode).

−

Pozwala na uzyskanie przekroju serca tylko w jednej wybranej płaszczyźnie serca.
Obecnie nie używa się aparatów posiadających tylko tę funkcję.

−

Echokardiografia dwuwymiarowa (z angielskiego two dimensional 2D, bi- plane)
Pozwala

na

uzyskanie obrazu serca w dwóch płaszczyznach. Powszechnie stosuje się

aparaty

echokardiograficzne

umożliwiające

jednoczesną

prezentację

jedno

–

i dwuwymiarową. Oceny obrazu dokonuje się w ruchu i po zatrzymaniu obrazu na
monitorze w dowolnie wybranej fazie cyklu pracy serca, co daje możliwość dokonania
pomiaru grubości ścian serca, wielkości poszczególnych jam serca i innych pomiarów.
Aparaty echokardiograficzne pozwalają również ocenić parametry takie jak kurczliwość
mięśnia sercowego czy objętość krwi wyrzucanej z komór podczas skurczu tzw. frakcji
wyrzutowej.

−

Echokardiografia trójwymiarowa (3D) daje możliwość oceny przestrzennego obrazu
serca, jest to szczególnie przydatne w ocenie mięśnia sercowego przed zabiegami
kardiochirurgicznymi.

−

Echokardiografia dopplerowska.

−

Metoda oparta jest na rejestracji przepływu krwi w jamach serca i naczyniach
krwionośnych. Umożliwia to między innymi ocenę przecieków wewnątrzsercowych,
a także stopień zwężenia czy niedomykalności zastawek wewnątrzsercowych. Znacznym
ułatwieniem wykonania badania jest obrazowanie w kolorach zmian prędkości przepływu
krwi (tzw. echo " kolor-Doppler").
Większość używanych obecnie aparatów posiada wszystkie wymienione powyżej
systemy echokardiograficzne, co pozwala na pełniejszą ocenę czynności serca.

Możliwe opcje badania echokardiograficznego:

−

Echokardiografia przezprzełykowa- badanie wykonuje się w wybranych przypadkach, dla
dokładniejszego obrazowania serca u osób, u których obrazy standardowego echa, są
słabej jakości lub, u których poszukuje się skrzeplin w jamach serca. Specjalną sondę
o średnicy ok. 1cm na długiej elastycznej rurce wprowadza się do przełyku pacjenta na
głębokość odpowiadającą położeniu serca.

−

Echokardiografia obciążeniowa - badanie służy do oceny kurczliwości mięśnia serca,
przy zwiększonym zapotrzebowaniu na energię, co wywołuje się poprzez: obciążenie
pacjenta wysiłkiem w trakcie badania, podanie leków nasilających zapotrzebowanie
mięśnia serca na tlen lub szybką stymulację serca do uzyskania przyspieszenia jego akcji
zwykle z wykorzystaniem elektrody przezprzełykowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

Echokardiografia

ś

ródoperacyjna-

badanie

wykonuje

się

podczas

zabiegu

kardiochirurgicznego specjalną sondą tzw. nasierdziową, przykładając ją bezpośrednio do
mięśnia sercowego.

−

Echokardiografia kontrastowa - badanie wykonuje się w przypadku niedostatecznej
jakości typowej echokardiografii. W celu poprawy rozdzielczości obrazu podaje się
dożylnie substancję zawierającą mikropęcherzyki, najczęściej powietrza. Można to
osiągnąć, podając wstrząśnięty roztwór 0,9% soli fizjologicznej lub specjalne środki
kontrastowe zawierające mikropęcherzyki.

Typowemu przezklatkowemu badaniu echokardiograficznemu serca nie towarzyszą żadne

powikłania, jedynie przy wykonywaniu badania przezprzełykowego bardzo rzadko może
dojść do uszkodzenia przełyku lub powikłań po znieczuleniu.

Interpretacja i wynik badania

Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z wartościami liczbowymi badanych

parametrów, niekiedy z dołączonymi zdjęciami, taśmą video, płytą CD lub DVD.
W opisie uwzględnia się ocenę kurczliwości mięśnia sercowego: (normokineza - prawidłowa
ruchomość mięśnia sercowego, hipokineza - zmniejszona ruchomość mięśnia sercowego,
akineza - brak ruchu, dyskineza - paradoksalny ruch w kierunku przeciwnym do otaczającego
mięśnia sercowego).

Podaje się także wartości liczbowe parametrów oceniających wymiary struktur serca

i dużych naczyń:

−

LVEDd - wymiar końcoworozkurczowy lewej komory - 3,5 - 5,7 cm,

−

LVESd - wymiar końcowoskurczowy lewej komory - 2,2 - 3,8 cm,

−

RVEDd - wymiar końcoworozkurczowy prawej komory - 2,6 - 4,3 cm,

−

PWd - grubość tylnej ściany serca w rozkurczu - 0,6 - 1,1 cm,

−

PWs - grubość tylnej ściany serca w skurczu - 1,0 - 1,5 cm,

−

IVSd - grubość przegrody międzykomorowej w rozkurczu - 0,9 - 1,2 cm,

−

LA - lewy przedsionek - 1,9 - 4,0 cm,

−

Ao - opuszka aorty - 2,0 - 3,7 cm,

−

MPA - pień płucny - 1,5 - 2,7 cm.
Ocenia się też parametry hemodynamiczne serca:

−

LVEF - frakcja wyrzutowa lewej komory - 55 - 70%,

−

FS - frakcja skurczowa lewej komory - 28 - 44%,

−

przepływ maksymalny przez zastawkę mitralną - 0,6 - 1,3 m/s,

−

przepływ maksymalny przez zastawkę aortalną - 1,0 - 1,7 m/s,

−

przepływ maksymalny przez zastawkę płucną - 0,6 - 0,9 m/s,

−

przepływ maksymalny przez zastawkę trójdzielną - 0,3 - 0,7 m/s,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaka są wskazania do sonomammografii?

2.

Czy wykonuje się ultrasonografie piersi u mężczyzn?

3.

Jak przygotowujemy pacjenta do badania sonomammograficznego ?

4.

Jaką sondą wykonuje się badanie ultrasonograficzne piersi?

5.

Jakie struktury są oceniane w sonomammografii?

6.

Jakie są zalety badania ultrasonograficznego piersi?

7.

Czy istnieje możliwość powikłań po badaniu usg piersi?

8.

Czy badanie sonomammograficzne może być wykonywane jako uzupełnienie
mammografii?

9.

Jakie jest zastosowanie biopsji cienkoigłowej pod kontrolą usg?

10.

Jakie znasz sposoby wykonywania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej?

11.

Jakie są rodzaje głowic stosowanych do biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej?

12.

Jaka jest kolejność czynności przy wykonywaniu aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej?

13.

Jakie znasz przeciwwskazania do wykonania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej?

14.

Czy echokardiografia pozwala na ocenę przepływu krwi w obrębie jam serca?

15.

Czy echokardiografia jest użyteczna w diagnostyce nadciśnienia tętniczego?

16.

Czy ECHO serca jest przydatne w diagnostyce nowotworów mięśnia sercowego?

17.

Czy echokardiografię można wykonywać u dzieci?

18.

Czy echokardiografię można wykonywać u kobiet ciężarnych?

19.

Jakie jest zadanie opcji dopplerowskiej w badaniu echokardiograficznym?

20.

Na czym polega echokardiografia obciążeniowa i w jakim celu jest wykonywana?

21.

Jaka jest różnica między echokardiografią bez kontrastu, a echokardiografią
z kontrastem?

22.

Czy potrafisz wyjaśnić skrót LVEDd?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj czynności asystowania podczas sonomammografii.

Ć

wiczenie odbywa się w pracowni ultrasonograficznej. Zapoznaj się z zasadami

wykonywania sonommamografii. Zapoznaj się z prowadzeniem dokumentacji medycznej
w pracowni ultrasonografii przy wykonywaniu usg piersi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragmenty poświęcone sonomammografii
i zapoznać się z nim,

2)

poprosić pacjenta o wejście do gabinetu ultrasonograficznego,

3)

zapytać pacjenta o dane osobowe, wiek, wyniki badań dodatkowych (mammografia)
i zarejestrować go,

4)

zapewnić pacjentowi intymności przed i w trakcie badania,

5)

poprosić pacjenta o rozebranie się i położenie na leżance,

6)

ułożyć pacjenta do badania USG piersi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

7)

pokryć obszar badania żelem ultrasonograficznym,

8)

obserwować wykonywanie sonommamografii przez lekarza, ze szczególnym zwróceniem
uwagi na technikę badania i anatomię ultrasonograficzną piersi,

9)

pomóc pacjentowi po badaniu w wytarciu żelu i wstaniu z leżanki, jeżeli tego potrzebuje,

10)

zapoznać się z prowadzeniem dokumentacji medycznej w pracowni ultrasonografii przy
wykonywaniu badania sonomammograficznego,

11)

wydać pacjentowi dokumentacje, po wykonaniu opisu badania przez lekarza, pamiętając
o dołączeniu badań dodatkowych (jeśli pacjent dostarczył je przed badaniem),

12)

przygotować leżankę dla kolejnego pacjenta,

13)

wypisać w zeszycie pytania jakie powinny być zadane pacjentowi przed wykonaniem
badania sonomammograficznego,

14)

przedstawić swoje wyniki nauczycielowi oraz innym uczniom.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

ultrasonograf,

−

specjalistyczne programy komputerowe do dokumentowania badań,

−

zeszyt, długopis.

Ćwiczenie 2

Określ kolejność wykonywania czynności podczas biopsji cienkoigłowej celowanej pod

kontrolą USG na podstawie przeprowadzonej obserwacji zabiegu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragmenty poświęcone zasadom wykonywania
biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej celowanej pod kontrolą ultrasonografu i zapoznać się
z nim,

2)

obserwować przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki przy biopsji,

3)

obserwować czynności wykonywane przez lekarza i osoby asystujące w trakcie
wykonywania aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej tarczycy,

4)

zwrócić uwagę na sposób komunikowania się z pacjentem i wydawane mu polecenia,

5)

obserwować postępowanie z materiałem uzyskanym z biopsji,

6)

obserwować postępowanie z pacjentem po wykonaniu BACC,

7)

zapoznać się z prowadzeniem dokumentacji medycznej w pracowni ultrasonografii przy
wykonywaniu biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej tarczycy,

8)

przedstawić w zeszycie w punktach kolejność czynności przy biopsji tarczycy,
z uwzględnieniem wykonujących je osób, zasad aseptyki i antyseptyki, postępowaniu
z materiałem uzyskanym z biopsji,

9)

wymienić w zeszycie dane, które powinny być dołączone do materiału biopsyjnego,
podać przykład,

10)

porównać i przedyskutować, pod kontrolą nauczyciela, otrzymane wyniki z wynikami
innych uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

ultrasonograf z nasadką lub głowicą biopsyjną,

−

sprzęt do wykonywania biopsji,

−

papier formatu A4 lub zeszyt,

−

długopis.

Ćwiczenie 3

Określ kolejność wykonywanych czynności w badaniu echokardiograficznym, na

podstawie przeprowadzonej obserwacji badania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragmenty poświęcone echokardiografii
i zapoznać się z nim,

2)

obserwować czynności wykonywane przez osoby asystujące w trakcie wykonywania
echokardiografii, tj. rejestrację pacjenta, ułożenie pacjenta do badania, nałożenie żelu
ultrasonograficznego.

3)

zwrócić uwagę na sposób komunikowania się z pacjentem i wydawane mu polecenia,

4)

obserwować wykonywanie badania echokardiograficznego przez lekarza, zwróć uwagę
na stosowane prezentacje oraz obraz jam serca,

5)

obserwować postępowanie z pacjentem po wykonaniu badania echokardiograficznego,

6)

zapoznać się z prowadzeniem dokumentacji medycznej w pracowni ultrasonografii przy
wykonywaniu badania ECHO serca,

7)

wymienić w zeszycie prezentacje stosowane przy wykonywaniu badania echo serca
i krótko je zdefiniować,

8)

wypisać w zeszycie pytania, jakie powinny być zadane pacjentowi przed wykonaniem
badania ECHO serca,

9)

przedstawić swoje wyniki nauczycielowi i kolegom,

10)

omówić wyniki swoje i kolegów z nauczycielem, wyjaśnić ewentualne rozbieżności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

ultrasonograf,

−

program komputerowy do dokumentowania badań,

−

zeszyt,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

podać synonimy sonomammografii ?

2)

przygotować

pacjenta

fizycznie

i

psychicznie

do

badania

ultrasonograficznego piersi?

3)

ułożyć pacjenta do badania ultrasonograficznego piersi?

4)

określić wskazania do mammografii i sonomammografii?

5)

wymienić sposoby wykonania aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej?

6)

zdefiniować pojęcia sonda biopsyjna, mandryn?

7)

określić funkcje nasadki biopsyjnej?

8)

wyliczyć

czynności

wykonywane

przy

aspiracyjnej

biopsji

cienkoigłowej?

9)

wymienić dane, które powinny być dołączone do materiału
biopsyjnego?

10)

wymienić przeciwwskazania do aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej?

11)

wyjaśnić skrót BACC?

12)

wymienić wskazania do badania ECHO serca?

13)

wyjaśnić na czy polega echokardiografia przezprzełykowa i kiedy jest
stosowana?

14)

ułożyć pacjenta do wykonania badania ECHO serca?

15)

rozróżnić prezentacje stosowane podczas wykonywania badania
echokardiograficznego?

16)

nazwać parametry oceniające wymiary i hemodynamikę struktur serca
i dużych naczyń, oraz podać stosowane na ich określenie skróty?

17)

prowadzić dokumentacje podczas badania echokardiograficznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.3.

Dokumentowanie i analizowanie badania ultrasonograficznego

4.3.1. Materiał nauczania

Dokumentowanie badania ultrasonograficznego

Metody ultrasonograficzne obrazują jedynie pojedyncze przekroje, obraz narządów

powstaje dopiero po ich zsumowaniu. Wskutek nakładania się struktur wewnętrznych, często
wypełnienia się ich powietrzem, badanie nie zawsze może być wykonane w dokładnie
zdefiniowanych przekrojach podłużnych i poprzecznych. Niektóre obiekty mogą być jedynie
dobrze uwidocznione w trudnych do opisania przekrojach ukośnych. Przekroje często
otrzymywane są w specjalnych warunkach (pozycja ciała, faza oddechowa, stosowanie
ucisku). Do rozpoznania przyczynia się też ocena ruchomości opisywanych narządów, zmiana
kształtu organów, reakcje bólowe pacjenta. W związku z tym przy wykonywaniu badania
USG zazwyczaj nie mamy możliwości pełnego wizualnego udokumentowania całego
przebiegu badania. Zdjęcia statyczne pomijają tak ważne aspekty jak, np. ruch narządów, ich
odkształcanie, reakcje pacjenta, nie pozwalają więc na pełną ocenę wykonanego badania.
Ciągła rejestracja video lub nagranie na płytę DVD/CD, również nie rozwiązuje problemu,
gdyż ciężko jest dokładnie uzmysłowić sobie jaki przekrój był aktualnie obrazowany i czy
przebadano wszystkie części danego narządu. W związku z licznymi i złożonymi kryteriami
oceny badania ultrasonograficznego, wynik badania najlepiej przedstawić jest w formie
pisemnej, ewentualnie uzupełniony dokumentacją zdjęciową, video na kasecie lub płycie
CD/DVD.

Na wynik badania ultrasonograficznego powinny składać się następujące elementy:

1)

opis istotnych z diagnostycznego punktu widzenia cech obrazu ultrasonograficznego-
położenia, wielkości, kształtu, struktury organów, ich przesuwalności, konsystencji
i bolesności przy celowanej palpacji,

2)

medyczna ocenę opisywanych zmian,

3)

ewentualne zalecenia, co do dalszego postępowania z pacjentem.

Mimo iż, opis jest najistotniejszym dokumentem badania USG, to istnieją również

powody dla których należy udokumentować same obrazy USG:
1)

przedstawienie poprawności rozpoznania,

2)

przedstawienie bliższych szczegółów badania lekarzowi kierującemu,

3)

możliwość obejrzenia wcześniejszych obrazów w czasie monitorowania choroby.

Podstawowym urządzeniem do dokumentowania obrazów w badaniu USG jest

wideodrukarka. W wideodrukarce dochodzi do termicznej obróbki specjalnego czułego na
wzrost temperatury papieru. Obraz do wideodrukarki przesyłany jest z ultrasonografu za
pomocą wyjścia video. Przy odpowiednim przechowywaniu jakość zdjęć zachowywana jest
przez co najmniej 5 lat.

Nagrania na taśmie video, płycie DVD/CD nie mają ograniczenia jeśli chodzi o liczbę

dokumentowanych obrazów, można dokumentować cały przebieg badania wraz z analizą
ruchów zachodzących w opisywanym obszarze. Ten rodzaj dokumentacji daje również
możliwość zatrzymywania kadrów oraz przeglądania badania w zwolnionym tempie.

Badanie USG ma duże znaczenie w diagnostyce chorób tarczycy. Za pomocą badania

można określić, położenie, wielkość, objętość, i zmiany strukturalne tarczycy. Pacjent do
badania powinien znajdować się w pozycji leżącej ze zgiętą lekko grzbietowo szyją.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

U pacjentów ze skłonnością do zawrotów głowy (np. osób starszych) badanie lepiej

przeprowadzić w pozycji stojącej lub siedzącej. Do diagnostyki gruczołu tarczowego
używamy głowicy o wysokiej częstotliwości (powyżej 7 MHz). Przy wykorzystaniu głowic
o niższej częstotliwości wymagana jest nakładka dystansowa.

Tarczyca złożona jest z dwóch płatów położonych po obu stronach tchawicy,

połączonych cieśnią. Gruczoł tarczowy obejmuje tchawicę od przodu na wysokości od II do
IV chrząstki tchawiczej. Płaty i cieśń tarczycy mają taki sam homogeniczny, drobnoziarnisty
i jasny wzór echa. Obrysy płatów tarczycy powinny być regularne i gładkie. Oba płaty
powinny mieć zbliżony rozmiarach przekrój w płaszczyźnie poprzecznej ma kształt trójkąta,
w płaszczyźnie poprzecznej płat ma przekrój owalny. Prawidłowo tarczyca ma wymiary:
szerokość 20-25 mm, długość 30-50 mm, grubość 15-20 mm.

Wskazaniami do wykonania USG tarczycy są:

−

objawy nad - i niedoczynności gruczołu tarczowego,

−

powiększenie obwodu szyi,

−

deformacja szyi z wyczuwalnym guzem,

−

uczucie duszności,

−

inne.

Podział zmian w tarczycy obejmuje zmiany:
A. Ogniskowe:

1)

lite - zazwyczaj są to guzki tarczycy, najczęściej gruczolaki (w większości łagodne,
rzadko złośliwe), w badaniu usg mają różnorodny wygląd. Mogą być hipo-, normo-
lub hiperechogeniczne, mogą zawierać komponentę torbielowatą. Ultrasonografia
nigdy nie rozstrzyga o łagodności lub złośliwości zmiany. Jednakże pewne cechy
mogą świadczyć o charakterze zmiany patologicznej. Zmiany łagodne są zazwyczaj
dobrze odgraniczone, otoczone cienką hipoechogeniczną obwódką . Jeżeli wewnątrz
guzka obserwujemy rozpad jest to raczej zmiana złośliwa.

2)

torbielowate - dobrze odgraniczone, o regularnych ścianach, bezechowe, najczęściej
owalne lub okrągłe.

3)

krwotok lub ropień - zmiany widoczne jako twór torbielowaty źle odgraniczony od
otoczenia.

4)

zwapnienia - hiperechogeniczne obszary, często z cieniem akustycznym. Zwapnienia
najczęściej występują w gruczolakach. Mogą być izolowane, lub tworzyć skupiska.

B. Rozsiane:

1)

jednorodne powiększenie - powiększona tarczyca, czasami może sięgać za mostek,
tworząc tzw. wole zamostkowe. Rozrost może dotyczyć całego gruczołu, ale także
płata lub jego części, obu płatów lub cieśni. Powiększenie takie jest jednorodne,
najczęściej świadczy o obecności wola endemicznego, wola nadczynnego, rozrostu po
częściowym wycięciu gruczołu tarczowego

2)

niejednorodne powiększenie - obraz usg gęstości tarczycy jest niejednorodny, zwykle
są to mnogie guzki (lite lub złożone) - jest to wole wieloguzkowe.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co to jest videodrukarka i jakie jest jej działanie?

2.

Co jest najistotniejszym elementem w dokumentowaniu badania ultrasonograficznego?

3.

Z jakich punktów powinien składać się opis badania USG?

4.

Jakie znasz sposoby rejestracji obrazu w badaniu USG?

5.

Czy ciągła rejestracja video jest wystarczającym udokumentowaniem badania ultrasonograficznego ?

6.

Z jakich przyczyn do wyniku badania dołącza się dokumentacje zdjęciową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Udokumentuj badanie USG tarczycy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych fragment poświęcony dokumentowaniu badań
ultrasonograficznych i zapoznać się z nim,

2)

zapoznać się z zasadami wykonywania dokumentacji badania ultrasonograficznego,

3)

zapoznać się z obsługą komputera i drukarki do wydruku opisu badania,

4)

zapoznać się z obsługą i działaniem wideodrukarki,

5)

zapoznać się z obsługą i działaniem nagrywarki płyt CD/DVD,

6)

zapoznać się z obsługą i działaniem nagrywarki video,

7)

wykonać badanie USG kolegi, pod kierunkiem nauczyciela,

8)

wykonać dokumentację wykonywanego badania w postaci taśmy wideo lub płyty
CD/DVD,

9)

wykonać dokumentację wykonywanego badania w postaci zdjęcia z wideodrukarki,

10)

sprawdzić czy badanie zostało prawidłowo nagrane,

11)

sprawdzić czy jakość wykonanych zdjęć jest zadowalająca i czy umieszczono na nich
właściwe informacje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

komputer i program komputerowy do dokumentowania badań,

−

drukarka,

−

ultrasonograf,

−

videodrukarka,

−

nagrywarka video lub nagrywarka DVD/CD.

Ćwiczenie 2

Odczytaj obraz USG tarczycy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać

w

materiałach

dydaktycznych

fragment

poświęcony

badaniu

ultrasonograficznym tarczycy i zapoznać się z nim,

2)

wypisać w zeszycie cechy, jakimi charakteryzuje się prawidłowy obraz gruczołu
tarczowego, wziąć pod uwagę echogeniczność, strukturę, wielkość, objętość, zarys
brzegów tarczycy,

3)

wypisać w zeszycie podstawowe zmiany patologiczne jakie obserwujemy w tarczycy,

4)

odszukać wśród przykładowych ultrasonogramów, oznaczonych kolejnymi numerami, te
które według ciebie odpowiadają normie w badaniu tarczycy,

5)

przedstawić wybrane przez siebie ultrasonogramy nauczycielowi i kolegom, uzasadnić
swój wybór,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

6)

porównać i przedyskutować otrzymane wyniki pod kontrolą nauczyciela z innymi
uczniami,

7)

omówić z nauczycielem i innymi uczniami ewentualne błędy w rozpoznawaniu
prawidłowej tarczycy w badaniu USG i spróbować odszukać ich przyczyny,

8)

odszukać wśród przykładowych ultrasonogramów oznaczonych kolejnymi numerami, te,
które według ciebie odpowiadają patologii w badaniu tarczycy,

9)

przedstawić wybrane przez siebie ultrasonogramy nauczycielowi i innym uczniom,
uzasadnić swój wybór,

10)

pod kontrolą nauczyciela, porównać i przedyskutować, otrzymane wyniki z innymi
uczniami,

11)

omówić z nauczycielem i innymi uczniami ewentualne błędy w rozpoznawaniu patologii
tarczycy w badaniu USG i spróbować odszukać ich przyczyny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

przykładowe ultrasonogramy tarczycy, oznaczone kolejnymi numerami,

−

długopis,

−

papier formatu A4 lub zeszyt.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

podać najistotniejszy element dokumentacji wyniku badania
ultrasonograficznego?

2)

wymienić elementy z jakich powinien składać się opis badania USG?

3)

wymienić sposoby rejestracji badania USG

4)

wymienić powody dla jakich do wyniku badania dołącza się
dokumentacje zdjęciową?

5)

wyjaśnić zasadę działania wideodrukarki?

6)

ułożyć pacjenta do badania ultrasonograficznego tarczycy?

7)

opisać cechy prawidłowego obrazu tarczycy w badaniu USG?

8)

określić wymiary prawidłowej tarczycy w badaniu USG?

9)

określić objętość prawidłowej tarczycy w badaniu USG?

10)

wymienić wskazania do badania USG tarczycy?

11)

wymienić cechy świadczące o patologii tarczycy w badaniu
ultrasonograficznym?

12)

podać podział zmian ogniskowych tarczycy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Poniższy test pozwoli Ci sprawdzić nabytą wiedzę i umiejętności w tej jednostce modułowej
1.

Przeczytaj uważnie instrukcję, dotyczącą rozwiązywania zadań i udzielania odpowiedzi.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 25 zadań testowych. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości

odpowiedzi. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółkiem odpowiednią

odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź przekreślić znakiem X,
a następnie ponownie zakreślić dobrą odpowiedź w prawidłowej rubryce.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Jeśli jakieś zadanie będzie Ci sprawiało trudność opuść je chwilowo, wróć do niego

później, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do zasilania aparatów ultrasonograficznych służą

a)

tylko standardowe elektryczne gniazdka zasilające o prądzie znamionowym 5A dla
napięcia 230V.

b)

tylko standardowe elektryczne gniazdka zasilające o prądzie znamionowym 10A dla
napięcia 110V.

c)

tylko standardowe elektryczne gniazdka zasilające ze stabilizatorem napięcia
elektrycznego, w wypadku zakłóceń wartości napięcia i częstotliwości w sieci
zasilającej.

d)

wszystkie powyższe odpowiedzi są prawdziwe.

2.

Wskaż zdanie prawdziwe

a)

ultradźwięki nie mają żadnych biologicznych skutków działania.

b)

podczas wykonywania badania ultrasonograficznego nie ma ryzyka przeniesienia
zakażenia.

c)

nie istnieją żadne ograniczenia stosowania badań ultrasonograficznych u kobiet
ciężarnych.

d)

nie ma żadnych szczególnych wymagań co do materiału z którego wykonane są
ś

ciany gabinetu USG.

3.

Z podanych poniżej wskazań do badania ultrasonograficznego jamy brzusznej, wybierz te

które są prawidłowe i wskaż prawidłowy zestaw odpowiedzi
Wskazania do badania USG:

1.

bóle brzucha o ostrym i przewlekłym charakterze.

2.

uraz jamy brzusznej.

3.

wyczuwalny guz jamy brzusznej.

4.

ż

ółtaczka.

5.

podejrzenie urazu rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym.

6.

podejrzenie złamania głowy kości udowej.

Prawidłowymi wskazaniami do wykonania badania ultrasonograficznego jamy brzusznej są

a)

tylko 1,2,3.

b)

tylko 1,2,3,4.

c)

tylko 1,2,3,4,5.

d)

wszystkie wskazania są prawidłowe.

4.

Do badania jamy brzusznej wykonywanego w nagłych przypadkach nie jest konieczne
przygotowanie. W przypadku planowanego badania USG zalecane jest, aby pacjent był na
czczo, jest to szczególnie wskazane do oceny narządu
a)

pęcherzyka żółciowego.

b)

nerek.

c)

pęcherza moczowego.

d)

moczowodów.

5.

Podstawową prezentacja do badania jamy brzusznej jest

a)

A.

b)

M.

c)

B.

d)

X.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

6.

Organizując stanowisko pracy w pracowni ultrasonograficznej szczególną uwagę należy

zwrócić na
a)

tylko wyposażenie pracowni we właściwe meble, zwłaszcza ergonomiczne miejsca
do siedzenia, aby uniknąć obciążenia układu szkieletowo- mięśniowego.

b)

tylko właściwe oświetlenie, odpowiednie żaluzje lub zasłony w miejscu pracy,
pozwalające na prawidłowe wykonywanie i opisywanie badań i nie prowadzące do
nadmiernego zmęczenia wzroku.

c)

tylko dostatecznie przestronne pomieszczenia z odpowiednio szerokimi drogami
komunikacyjnymi dla pacjentów i personelu medycznego, wystarczającą ilość
miejsca na biurku na dokumenty i komputer.

d)

wszystkie wymienione aspekty są równie ważne dla organizacji wygodnego
i ergonomicznego stanowiska pracy w pracowni ultrasonograficznej i należy starać
się je realizować.

7.

Głowica liniowa

a)

emituje równoległą wiązkę fal ultradźwiękowych, daje obraz w kształcie prostokąta.

b)

tylko jest inaczej zwana sondą konweksową.

c)

tylko daje obrazy o kształcie wachlarza i używana jest kiedy obszar do którego
można przyłożyć głowicę jest bardzo niewielki.

d)

odpowiedzi b i c są prawidłowe.

8.

Badanie USG tarczycy

a)

tylko możemy przeprowadzić u pacjentów ze skłonnością do zawrotów głowy, w
pozycji stojącej lub siedzącej.

b)

przeprowadzamy w pozycji leżącej na plecach, po stronie aktualnie badanego płata
pacjent układa rękę pod głową.

c)

tylko przeprowadzamy w pozycji leżącej na plecach, ze zgiętą lekko grzbietowo
szyją.

d)

odpowiedzi a i c są prawidłowe.

9.

Prawidłowa wątroba u pacjentów w różnym wieku, w badaniu USG to

a)

tylko wątroba normoechogeniczna, jednorodna, bez uchwytnych zmian ogniskowych.

b)

wątroba normoechogeniczna, jednorodna, z obecnością licznych obszarów
hipoechogenicznych w prawym płacie.

c)

tylko wątroba hiperechogeniczna, jednorodna, bez uchwytnych zmian ogniskowych.

d)

odpowiedzi a i b są prawidłowe.

10.

Podczas ultrasonograficznego obrazowania narządów ruchu nie mamy możliwości oceny

a)

mięśni i więzadeł.

b)

chrząstek.

c)

zarysu powierzchni stawowych.

d)

kości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

11.

Odnajdź twierdzenie prawdziwe dotyczące ultrasonograficznej diagnostyki klatki

piersiowej
a)

ocena ultrasonograficzna klatki piersiowej, ze względu na bezinwazyjność
i bezpieczeństwo jest badaniem przesiewowym, podobnie jak zdjęcie rtg klatki
piersiowej.

b)

ustalenie miejsca biopsji klatki piersiowej nie jest możliwe w badaniu usg ze
względu na bardzo złe przenikanie ultradźwięków przez tworzące szkielet klatki
piersiowej struktury kostne.

c)

badanie ultrasonograficzne klatki piersiowej bardzo dobrze nadaje się do oceny
prawidłowego miąższu płucnego, gdyż powietrze jest bardzo dobrze przenikalne dla
ultradźwięków.

d)

patologiczne procesy toczące się w pobliżu ściany klatki piersiowej, bardzo dobrze
poddają się ocenie USG.

12.

Ocena dla narządów jamy brzusznej badaniem ultrasonograficznym jest „niemiarodajna”

a)

tylko moczowodów na całej długości.

b)

tylko żołądka.

c)

tylko kręgosłupa lędźwiowego.

d)

wymienionych.

13.

Wybierz

stwierdzenia

nieprawdziwe

dotyczące

zastosowania

badania

ultrasonograficznego w ginekologii i położnictwie sondą brzuszną:

I.

pacjentka do badania powinna mieć wypełniony pęcherz moczowy.

II.

pacjentka do badania powinna mieć pusty pęcherz moczowy, gdyż pozwala to

uwidocznić macicę, którą przesłaniałby wypełniony pęcherz moczowy.

III.

badanie wykonujemy w pozycji na plecach.

IV.

do badania ginekologicznego standardowo używamy sondy o częstotliwości

2 MHz.

V.

okres między 18-22 tygodnia ciąży jest najkorzystniejszy momentem do

przeprowadzenia badania USG.

VI.

okres między 32-36 tygodnia ciąży jest najkorzystniejszy momentem do

przeprowadzenia badania USG.

Nieprawdziwymi stwierdzeniami są

a)

tylko II i IV.

b)

tylko II, IV i V.

c)

tylko II, IV i VI.

d)

wszystkie stwierdzenia są prawdziwe.

14.

Pacjentce 30- letniej chcącej wykonać badania profilaktyczne w kierunku raka piersi

zaproponowałbyś wykonanie

a)

mammografii, ze względu na to, iż w tym wieku w sutku przeważa tkanka
tłuszczowa.

b)

mammografii uzupełnionej ewentualnie badaniem ultrasonograficznym piersi, ze
względu na to, iż w tym wieku w sutku przeważa tkanka gruczołowa.

c)

badania ultrasonograficznego piersi, ze względu na to, iż w tym wieku w sutku
przeważa tkanka gruczołowa.

d)

tomografii komputerowej z kontrastem, ze względu na to, iż w tym wieku w sutku
przeważa tkanka gruczołowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

15.

Echokardiografię przezprzełykową wykonuje się

a)

gdy wykonujemy echokardiografię jednowymiarową.

b)

zawsze

przy:

podejrzeniu

bakteryjnego zapalenie wsierdzia, podejrzeniu

kardiomiopatii i przy ocenie sztucznych zastawek serca.

c)

badanie wykonuje się wybranych przypadkach, dla dokładniejszego obrazowania
serca u osób, u których obrazy standardowego echo są słabej jakości lub, u których
poszukuje się skrzeplin w jamach serca.

d)

zawsze gdy pacjent jest po utracie przytomności.

16.

W badaniu ultrasonograficznym naczyń krwionośnych stosuje się opcję dopplerowską

znakowane kolorem. W opcji tej informacja o przepływie krwi jest znakowana kolorem
i nakładana na obraz USG. Wybierz właściwe zdanie na temat stosowanego oznaczenia
kolorystycznego
a)

krew tętnicza ma kolor czerwony, krew żylna niebieski.

b)

krew napływająca w kierunku sondy ma kolor czerwony.

c)

krew odpływająca od sondy ma kolor czerwony.

d)

oznaczenia barwne mają charakter umowny i mogą być zmienne.

17.

Uszereguj czynności wykonywane podczas aspiracyjnej biopsji cienkoigłowej

w kolejności ich następowania, a następnie wybierz odpowiedź zawierającą odpowiedni
ciąg czynności
I)

dezynfekcja miejsce nakłucia,

II)

przykrycie pola zabiegowego sterylna serwetą,

III)

nastrzyknięcie skóry dookoła miejsca wkłucia środkiem znieczulającym,

IV)

wprowadzenie pod kontrolą ultrasonograficzną igłę w odpowiednie miejsce,

V)

wyjęcie mandrylu,

VI)

pobranie fragmentu tkanek,

VII)

przeniesienie aspiratu na szkiełko podstawowe,

VIII)

rozmazanie preparatu szkiełkiem nakrywkowym,

a)

I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII.

b)

II, I, III, V, IV, VI, VIII, VII.

c)

II, I, III, IV, V, VI, VII, VIII.

d)

I, II, III, V, IV, VI, VIII, VII.

18.

Skrót PUD

a)

oznacza przezczaszkową ultrasonografię dopplerowską.

b)

jest oznaczeniem używanym dla jednego z rodzajów aspiracyjnej biopsji
cienkoigłowej.

c)

jest rzadko używanym skrótem na określenie przekroju ukośnego dolnego
stosowanego przy poszukiwaniu powiększonych węzłów chłonnych przyaortalnych.

d)

jest skrótem pochodzenia angielskiego oznaczającym Power Doppler USG.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

19.

Wskaż zdanie prawdziwe

a)

prawidłowa trzustka u ludzi młodych jest hiperechogeniczna.

b)

w warunkach prawidłowych kora nerki jest bardziej echogeniczna niż miąższ
wątroby.

c)

w warunkach prawidłowych śledziona ma dużo większą echogeniczność niż miąższ
wątroby.

d)

w warunkach prawidłowych pęcherzyk żółciowy jest strukturą bezechową.

20.

Masz przed sobą cztery wyniki badania usg jamy brzusznej. Wskaż ten opis badania, który

wskazuje, że u w 70-letniej pacjentki nie wykryto żadnej patologii
a)

wątroba niepowiększona, hiperechogeniczna, bez uchwytnych zmian ogniskowych.
Pęcherzyk żółciowy bezkamiczy. PśW nieposzerzony. Trzustka nieposzerzona,
hiperechogeniczna. Nerki o zachowanej strukturze korowo-rdzeniowej, bez cech
kamicy i zastoju. Pęcherz moczowy słabo wypełniony. Aorta brzuszna
nieposzerzona.

b)

wątroba niepowiększona, normoechogeniczna, bez uchwytnych zmian ogniskowych.
Pęcherzyk żółciowy echoujemny, bez cieniujących złogów. PśW szerokości 4mm.
Trzustka przesłonięta. Nerki o zachowanej strukturze korowo-rdzeniowej, bez cech
kamicy i zastoju. Pęcherz moczowy słabo wypełniony. Aorta brzuszna
nieposzerzona.

c)

wątroba niepowiększona, normoechogeniczna, bez uchwytnych zmian ogniskowych.
Pęcherzyk żółciowy bezkamiczy. PśW nieposzerzony. Trzustka przesłonięta. Nerki
o zachowanej strukturze korowo-rdzeniowej, bez cech kamicy i zastoju. Pęcherz
moczowy pusty. Prostata w normie wieku. Aorta brzuszna w normie.

d)

wątroba niepowiększona, hiperechogeniczna bez uchwytnych zmian ogniskowych.
Pęcherzyk żółciowy bezkamiczy. PśW szerokości 5 mm. Pole trzustki
hiperechogeniczne,

nieposzerzone

nieposzerzona,

hiperechogeniczna.

Nerki

o zachowanej strukturze korowo-rdzeniowej, bez cech kamicy i zastoju. Pęcherz
moczowy o gładkich obrysach ścian. Aorta brzuszna nieposzerzona.

21.

Wybierz prawdziwe twierdzenie dotyczące kontroli jakości aparatów ultrasonograficznych

a)

tylko dokładna kontrola jakości aparatu ultrasonograficznego przeprowadzana jest
przez

wysoko

wyspecjalizowanych

pracowników,

przy

wykorzystaniu

wyspecjalizowanej aparatury.

b)

tylko regularna podstawowa kontrola aparatu ultrasonograficznego powinien być
przeprowadzana codziennie przed rozpoczęciem badań.

c)

tylko każdy aparat ultrasonograficzny musi być dokładnie sprawdzony przed
pierwszym użyciem.

d)

wszystkie twierdzenia są prawidłowe.

22.

Specjalistyczne programy w diagnostyce ultrasonograficznej

a)

tylko umożliwiają: przepływ informacji między użytkownikami programu, odszukanie
wyników poprzednich badań pacjenta.

b)

tylko są obsługiwane przez użytkowników, z których każdy posiada swój osobisty
login i hasło.

c)

tylko umożliwiają: rejestrację pacjenta, edycję wyniku badania i jego wydruk.

d)

wszystkie twierdzenia dotyczące specjalistycznych programów komputerowych są
prawdziwe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

23.

Jaka jest najmniejsza wartość prądu wyczuwana przez człowieka przy dotyku ręką

a)

0,2 mA.

b)

0,5 mA.

c)

5 mA.

d)

10 mA.

24.

Ocena zalegania moczu w pęcherzu moczowym polega na

a)

ultrasonograficznej ocenie wymiarów pęcherza moczowego 1 godzinę po wypiciu
1 lira wody.

b)

ultrasonograficznej ocenie objętości pęcherza moczowego przed mikcją, oraz
ewentualnej ocenie objętości moczu pozostałego po mikcji w pęcherzu.

c)

ultrasonograficznej ocenie objętości pęcherza moczowego i objętości prostaty,
a następnie zmierzeniu w menzurce ilości moczu oddanego w czasie mikcji.

d)

ż

adna odpowiedź nie jest prawidłowa.

25.

Wskaż stwierdzenie błędne

a)

prawidłowe moczowody zazwyczaj nie są widoczne w badaniu usg.

b)

badanie ultrasonograficzne układu moczowego u dorosłych wykonuje się najczęściej
głowicą 3,5 MHz.

c)

badanie ultrasonograficzne pozwala na ocenę nerek i pęcherza moczowego.

d)

echogeniczność kory nerek u dorosłych prawidłowo jest wyższa niż echogeniczność
prawego płata wątroby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Asystowanie podczas wykonywania badań ultrasonograficznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

6.

LITERATURA

1.

Bates J.A.: Ultrasonografia jamy brzusznej. Urban&Partner, Wrocław 2004

2.

Kremer H.: Dobrinski W (red): Diagnostyka ultrasonograficzna. Urban&Partner,
Wrocław 2004

3.

Palmer P. E. S (red).: Diagnostyka ultrasonograficzna. PZWL, Warszawa 1997

4.

Pruszyński B.(red): Radiologia. PZWL, Warszawa 2005

5.

http://zdrowie.med.pl/uk_krazenia/badania/ echokardiografia.html

6.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Echokardiografia

7.

http://www.gynae.pl/index.php?id=sonomammografia