De Mello Anthony

Kontakt z Bogiem

Konferencje rekolekcyjne

Wstęp

Anthony de Mello jeszcze jako młody człowiek odznaczał się nieprzeciętną osobowością.
Wśród wielu darów umysłu i serca wybijała się na czoło jego zdolność porozumiewania
się z ludźmi - miał coś do powiedzenia i wiedział, jak to przekazać innym. Do
Towarzystwa Jezusowego wstąpił w 1947 r., w wieku 16 lat, w prowincji Bombay, na
zachodnim wybrzeżu Indii. Koledzy jego wspominają, że samodzielnie studiował
Homera, a nawet tłumaczył go innym. Został wysłany na studia filozoficzne do Hiszpanii
i wykorzystał tę szansę, by poznać lepiej „Ćwiczenia duchowne” św. Ignacego Loyoli
pod kierunkiem wybitnego ich znawcy - ojca Calverasa. Ponieważ ujawniał wyraźne
zdolności kierowania i inspirowania innych, zdecydowano, by po skończonych studiach
teologicznych zdobył stopień naukowy w zakresie psychologii (counselling) na Loyola
University w Chicago. Studiował również przez rok duchowość na Papieskim
Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Po powrocie do Indii zaskoczył wszystkich
prośbą o wysłanie do pracy na odległej stacji misyjnej. Wkrótce jednak uczyniono go
odpowiedzialnym za formację młodych jezuitów w niełatwym okresie po Soborze
Watykańskim II. Był to tylko początek tego, co miało stać się dziełem jego życia,
zarówno bowiem nadzwyczajne uzdolnienia, jak i konkretna sytuacja sprawiały, że coraz
częściej i z różnych stron nadchodziło wiele próśb i propozycji. W krótkim czasie stał się
znaną w świecie postacią. Prowadził kursy na wielu kontynentach i pisał książki, które
doczekały się licznych wydań i przekładów*. Założył Instytut Sadhana i zajął się tam
kształceniem osób, które miały później pracować w seminariach, domach zakonnych i
ośrodkach duchowości. Osiągnąwszy szczyty popularności, zmarł nagle na atak serca w
Nowym Jorku 2 czerwca 1987 r., tuż po przybyciu do Stanów Zjednoczonych, gdzie miał
przeprowadzić serię wykładów i konferencji. W swym ostatnim liście do Indii pisał:
„Nigdy w moim życiu nie czułem się tak szczęśliwy, tak wolny...”. * W języku polskim
ukazały się: Sadhana. Ścieżka do Pana Boga, Verbinum, Warszawa 1989; Śpiew ptaka,
Verbinum, Warszawa 1989; U źródeł. Rozważania rekolekcyjne, WAM, Kraków 1990;
wyd. II, WAM, Kraków 1992; Minuta mądrości, WAM, Kraków 1991; wyd. II, WAM,
Kraków 1992; Przebudzenie, Dom Wydawniczy „REBIS”, Poznań 1992; Modlitwa żaby,
tom I i II, WAM, Kraków 1992. Ci, którzy znali bliżej ojca Tony’ego de Mello,
pamiętają, że w swojej „posłudze” przeszedł różne etapy, częściowo odpowiadając na
potrzeby tych, którym służył, lecz - pozostając w zgodzie z osobistą duchową ewolucją,
która się w nim samym dokonała. Patrząc z zewnątrz, można by wyodrębnić kolejne

fazy, kiedy był kierownikiem duchowym, terapeutą i guru. Jeden z jego osobistych
przyjaciół, spoglądając jakby od wewnątrz, określił to jako „postępujący rozwój wartości
od świętości poprzez miłość do wolności”. Oczywiście, te wartości nie wykluczają się
wzajemnie. Nie można też ściśle rozdzielić wymienionych tu etapów. Nie jest to tylko
zwykła ciągłość, lecz również jedność różnych ról i zadań. I rzeczywiście można by
powiedzieć, że Tony, zgodnie z wielką tradycją chrześcijańską, był przede wszystkim
kierownikiem duchowym. Co więcej, można twierdzić, że główną przyczyną jego
popularności aż do końca, kiedy niektórzy wysuwali zastrzeżenia co do obranego przez
niego kierunku, było to, że nie wyrzekł się nigdy swojej pierwotnej roli i pozostał zawsze
niedościgłym przewodnikiem, pomagającym innym w nawiązaniu głębszego kontaktu z
Bogiem. I oto teraz mamy przed sobą jego dzieło pośmiertne - przepisany tekst
konferencji rekolekcyjnych, które sam pieczołowicie zredagował, lecz nigdy nie oddał do
druku. Nie wiemy, dlaczego ich wcześniej nie udostępnił ani co pomyślałby dziś o ich
publikacji. Wiemy jednak na pewno, że wiele osób z radością weźmie je do ręki. Tekst
konferencji przedstawiamy w takiej formie, w jakiej pozostawił go Tony. Opatrzyliśmy
go tylko tytułem i wprowadziliśmy niewiele poprawek formalnych, chociaż niektórzy
podsuwali możliwość dokonania głębszej rewizji całości. Styl jest nieco archaiczny, a
treść nie zawsze jest „posoborowa”. Język konferencji uwarunkowany jest faktem, że
pierwotnie były one wygłaszane do jezuitów. Niewiele znajdziemy w nich odniesień do
Ćwiczeń duchownych św. Ignacego. Tony zwykł poruszać tę problematykę podczas
osobistych rozmów z rekolektantami. Przedmiotem konferencji były trzy klasyczne,
fundamentalne tematy: modlitwa, pokuta oraz miłość Chrystusa. I wreszcie podkreślmy,
że mamy do czynienia z typowym dla Tony’ego stylem - przebija z niego ogromna siła.
Tony pozostawał zawsze takim. Nigdy się nie narzucał, ale nieodparcie zapraszał, by
podzielić jego doświadczenie. Prawdą jest, że nie wiadomo, czego doświadczał w
ostatniej fazie swego życia, przed śmiercią. Niezbyt przekonywające były również jego
próby sformułowania tego doświadczenia. Zawsze jednak pozostawał sobą - tym samym
Tonym, którym był dotąd. Książka ta jest więc pewnego rodzaju „powrotem do domu” i
to w kontekście obchodów Roku Ignacjańskiego - 500 lat od urodzin Ignacego Loyoli w
1491 r. Jest również zaproszeniem skierowanym do jezuitów i ich przyjaciół rozsianych
po całym świecie, by głębiej wnikać w duchowe dziedzictwo Założyciela Towarzystwa
Jezusowego. W tym świetle ojciec Tony de Mello i jego konferencje rekolekcyjne
zawierają posłannictwo, które on sam wyraził w swej homilii 31 lipca 1983 r.: „Musimy
głęboko zakorzenić się w Bogu, jeśli chcemy pozostać na tej samej fali, co twórczy Duch
mieszkający w naszym sercu, jeśli chcemy odznaczać się zdolnością kochania i pozostać
wiernymi Kościołowi, w którym spotykamy się nieraz ze sprzeciwem i brakiem
zrozumienia. Tylko człowiek kontemplatywny może się na to zdobyć. Tylko taki
człowiek będzie wiedział, jak połączyć lojalność i posłuszeństwo z twórczością i
konfrontacją. Modlę się podczas tej mszy św., byśmy nie zostali oskarżeni przez Boga i
historię o zaniedbania w tym zakresie. Modlę się, by św. Ignacy znalazł dość powodów,
by czuć się z nas dumny...”. Parmananda R. Divarkar SJ Bombay, 2 czerwca 1991
Rozdział pierwszy Przyjąć Ducha Świętego Chciałbym przeprowadzić nasze rekolekcje
w kontekście Kościoła i współczesnego świata. Spotkaliśmy się tu, by spędzić pewien
czas w milczeniu, na modlitwie i w odosobnieniu właśnie teraz, kiedy Kościół dotknięty
jest kryzysem, a świat rozpaczliwie szuka pokoju, pełniejszego rozwoju oraz
sprawiedliwości. Czyż nie możemy być słusznie oskarżeni o „ucieczkę ze świata”? Czyż

możemy sobie pozwolić na luksus 8-dniowego skupienia na osobności akurat teraz, kiedy
dom stoi w płomieniach i potrzeba każdej pary rąk do ugaszenia pożaru? Czy można nas
posądzić o „ucieczkę”? Chciałbym zatrzymać się przez chwilę na tym porównaniu. Dom
rzeczywiście stoi w ogniu. Niestety, wielu z nas, zbyt wielu - i to jest tragiczne - nie
znajduje żadnej motywacji, by ugasić ogień. Wolimy raczej zamknąć się w naszym
małym świecie i skupić uwagę na drobnych sprawach własnego życia. Zbyt wielu jest do
tego stopnia zaślepionych, że nawet nie zauważa pożaru. Dostrzegamy jedynie to, co nam
odpowiada. I nawet zakładając, że mamy wystarczającą motywację i jesteśmy obdarzeni
jasnością widzenia, wielu z nas brakuje odpowiedniej siły, by wytrwale walczyć z tym
pożarem. Brak nam mądrości i refleksji niezbędnej do podjęcia najlepszych i
najskuteczniejszych środków do stłumienia pożaru. Ponadto w wypełnienie zadania
wplata się tyle egoizmu, który sprawia, że często sobie przeszkadzamy, zachodzimy
drogę, pomimo najlepszych intencji. W świetle tej rzeczywistości rekolekcje wydają się
luksusem i pewną formą ucieczki. Jest to jednak ta kategoria luksusu, na jaką pozwala
sobie generał wycofujący się z bezpośredniej linii ognia, by poświęcić odpowiedni czas
na refleksję, a następnie powrócić z bardziej skutecznym planem walki. Jest to rodzaj
ucieczki, który pozwoli nam umocnić motywację, rozszerzyć i otworzyć nasze serca na
większą miłość, zaostrzyć nasze spojrzenie, zgromadzić odpowiednią energię, by
poświęcić się z jeszcze większym entuzjazmem wypełnieniu zadań, które Bóg wyznaczył
nam w świecie. Dag Hammarskjold, mistyk, który został sekretarzem generalnym
Organizacji Narodów Zjednoczonych, miał rację, kiedy zapisywał w swym diariuszu
następujące słowa: „W naszych czasach droga do świętości prowadzi z konieczności
poprzez świat działania”. Oddajemy się kontemplacji i modlitwie, by się na nowo
odtworzyć i działać w sposób bardziej energiczny i skuteczny na chwałę Bożą i dla dobra
całego świata. Największa potrzeba Kościoła Kościół przeżywa okres chaosu i kryzysu.
Nie jest to z konieczności coś złego. Kryzys jest wyzwaniem, okazją do wzrostu. Chaos
poprzedza stworzenie... pod warunkiem i to jest ogromnie ważne - by Duch Boży unosił
się nad nim. Największą potrzebą Kościoła dzisiaj nie jest nowe prawodawstwo, nowa
teologia, nowe struktury, nowa liturgia - to wszystko bez Ducha Świętego jest jak martwe
ciało bez duszy. Pilnie potrzebujemy, by ktoś wyrwał nam nasze kamienne serca i dał
nam serce żywe, serce z ciała. Potrzebujemy świeżego zastrzyku entuzjazmu, inspiracji,
odwagi i duchowej mocy. Potrzeba nam wytrwałości w wypełnianiu zadań,
niepoddawania się zniechęceniu lub cynizmowi. Potrzeba nam nowej wiary w przyszłość
i w ludzi, dla których trudzimy się. Innymi słowy, potrzeba nam nowego wylania Ducha
Świętego. Mówiąc konkretniej, potrzebujemy ludzi pełnych Ducha Świętego. Duch Boży
działa poprzez ludzi i przez ludzi dociera do nas Zbawienie. „Pojawił się człowiek
posłany przez Boga - Jan mu było na imię” - czytamy w Ewangelii zapowiadającej
przyjście Chrystusa. A więc człowiek, a nie jakiś program czy też projekt albo orędzie.
„Dziecię nam się narodziło, syn został nam dany” - Bóg zbawił nas nie poprzez „plan
zbawienia”, lecz poprzez człowieka, poprzez swego Syna Jezusa Chrystusa, pełnego
mocy Ducha Świętego... Duch Święty nie zstępuje na gmachy, lecz na ludzi. Namaszcza
ludzi, a nie ich projekty. Mieszka w duszach i sercach ludzi, a nie w nowoczesnych
maszynach. Tak więc stwierdzenie, że najpilniejszą potrzebą Kościoła jest nowe wylanie
Ducha Świętego, oznacza, że Kościół potrzebuje całej armii ludzi pełnych ducha. I
dlatego odprawiamy te rekolekcje. Przyszliśmy tutaj w nadziei, że staniemy się ludźmi
pełnymi ducha. Usunęliśmy się z czynnego życia przyjmując tę samą postawę i mając te

same oczekiwania, z jakimi Apostołowie schronili się w wieczerniku aż do dnia
Pięćdziesiątnicy. Jak otrzymać Ducha Świętego? Nie ma pewniejszej prawdy od tej:
Duch Święty nie jest czymś, co możemy zawdzięczać naszym własnym wysiłkom. Nie
można sobie na Niego „zasłużyć”. Nie możemy absolutnie nic zrobić, aby Go otrzymać.
Jest On bowiem czystym darem Ojca. Mamy do czynienia z takim samym problemem, z
jakim borykali się Apostołowie. Również i oni, podobnie jak my, odczuwali potrzebę
Ducha Świętego dla prowadzenia swej działalności apostolskiej. Jezus przekazał im
wskazówki, w jaki sposób otrzymać Ducha Świętego. „Kazał im (...) oczekiwać obietnicy
Ojca: „Słyszeliście o niej ode Mnie - [mówił] - Jan chrzcił wodą, ale wy wkrótce
zostaniecie ochrzczeni Duchem Świętym... Gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie
Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po
krańce ziemi” (Dz 1, 4 nn.). Jezus powiedział: oczekujcie. Nie możemy sobie „uczynić”
Ducha Świętego. Możemy jedynie wyczekiwać, aby przyszedł. A to wydaje się trudne
dla naszej biednej natury ludzkiej we współczesnym świecie. Nie możemy czekać. Nie
możemy zatrzymać się spokojnie. Jesteśmy zbyt niespokojni, zbyt niecierpliwi. Musimy
stale coś robić, stale się ruszać. Wolimy raczej wiele godzin ciężkiej pracy niż trud
związany ze spokojnym wyczekiwaniem na coś, nad czym nie sprawujemy kontroli i
czego czasu przyjścia nie znamy. W każdym jednak wypadku musimy czekać i dlatego
czekamy, czekamy - i nic się nie dzieje, a raczej nic nie możemy dostrzec naszym
zamglonym, duchowym wzrokiem. Dlatego jesteśmy znużeni oczekiwaniem i modlitwą.
Czujemy się lepiej, kiedy „pracujemy dla Boga” i dlatego zanurzamy się znów w
działanie. Tymczasem Duch Święty udzielony jest tylko tym, którzy oczekują; tym,
którzy dzień po dniu otwierają swe serca na Boga i Jego Słowo w modlitwie; tym, którzy
„inwestują” całe godziny w to, co naszej mentalności ogarniętej obsesją produkowania i
przynoszenia zysku wydaje się zwykłą stratą czasu. Czytamy w Dziejach Apostolskich:
„Podczas wspólnego posiłku Jezus kazał im nie odchodzić z Jerozolimy, ale oczekiwać
obietnicy Ojca...” (Dz 1, 4). Mówi im: nie opuszczajcie Jerozolimy. Sprzeciwiajcie się
pragnieniu robienia czegoś, dopóki nie wyzwolicie się z nieodpartej potrzeby działania,
głoszenia innym czegoś, czego sami nie doświadczyliście. Kiedy otrzymacie Ducha
Świętego, wtedy będziecie dawać mi świadectwo w Jerozolimie i aż po krańce ziemi, ale
nie wcześniej.W przeciwnym razie będziecie fałszywymi świadkami, a w najlepszym
wypadku działaczami, ale nie apostołami. Frenetyczni działacze nie dowierzają sobie,
czują nieodpartą potrzebę przekonywania innych, by poczuć się pewniej. Jezus
powiedział: „Otrzymacie moc...”. „Otrzymacie” jest odpowiednim słowem! Jezus nie
oczekuje od nas, byśmy byli twórcami mocy, ponieważ tego rodzaju mocy nie możemy
„wyprodukować”, niezależnie od tego, jak wielkiego podjęlibyśmy się trudu. Taką moc
można jedynie otrzymać. Przypomina mi się młoda dziewczyna, która mi się zwierzyła:
„Uczestniczyłam w dziesiątkach różnego rodzaju kursów i seminariów, z których
wyniosłam przynajmniej setkę wspaniałych idei. Teraz jednak nie potrzebuję już więcej
pięknych idei, a jedynie mocy, by przynajmniej jedną z nich urzeczywistnić”. Dlatego
rekolekcje nie są kursem ani seminarium. Nie będziemy mieli ani lekcji” ani dyskusji w
grupach. Potrzeba nam wiele milczenia, wiele modlitwy i pełnego otwarcia się na Boga.
Co czynić konkretnie: postawa Na jutrzejszą poranną modlitwę oraz - jeśli macie na to
ochotę - na cały jutrzejszy dzień chciałbym wam zaproponować przyjęcie pewnej
postawy i podjęcie pewnej praktyki. Postawa polegałaby na wielkim oczekiwaniu. Św.
Jan od Krzyża twierdzi, że człowiek otrzymuje od Boga tyle, ile się od Niego spodziewa.

Jeśli oczekujemy niewiele, zwykle też i niewiele otrzymamy. Jeśli natomiast oczekujemy
wiele, wiele też otrzymamy. Potrzebujecie, by w waszym życiu spełnił się cud łaski? A
więc oczekujecie, by spełnił się cud. Ilu cudów doświadczyliście w swoim osobistym
życiu? Żadnego? Bo też i nie oczekiwaliście żadnego. Bóg nigdy nie zawodzi, kiedy
spodziewamy się od Niego wiele: możemy na Niego wyczekiwać, ale może również
odpowiedzieć zaraz. Może także nadejść niespodziewanie, „jak złodziej o nocnej porze”,
jak wyraził się Jezus. Przyjdzie jednak z pewnością, jeśli na Niego czekamy. Ktoś
słusznie powiedział, że grzech przeciwko Duchowi Świętemu polega na tym, iż człowiek
nie wierzy, że może On przemienić świat i przemienić jego samego. Jest to bardziej
niebezpieczny rodzaj ateizmu niż w wypadku kogoś, kto mówi, istnieje”, bo chociaż
człowiek wmawia samemu sobie, że wierzy w Boga, to jednak ulega zaślepieniu i popada
w praktyczny ateizm, z którego nawet nie zdaje sobie sprawy. W rzeczywistości bowiem
twierdzi: „Bóg nie może mnie już zmienić. Ani nie pragnie, ani nie ma mocy, by mnie
przemienić, by przywrócić mi życie. Wiem o tym, bo próbowałem już wszystkiego.
Odprawiłem tyle razy rekolekcje, modliłem się gorliwie, wykazałem ogromnie dużo
dobrej woli... i nic się nie stało, po prostu nic”. Praktycznie Bóg takiego człowieka jest
Bogiem umarłym, a nie Bogiem, który wskrzeszając Jezusa z martwych, wykazał nam, że
nie ma dla Niego rzeczy niemożliwej. Albo też, posługując się pięknymi słowami Pawła
mówiącego o Abrahamie, jest to Bóg, któremu Abraham zawierzył, Bóg, który „ożywia
umarłych i to, co nie istnieje, powołuje do istnienia. On to [Abraham] wbrew nadziei
uwierzył nadziei, że stanie się „Ojcem wielu narodów” zgodnie z tym, co było
powiedziane: „takie będzie twoje potomstwo”. I nie zachwiał się w wierze, choć
stwierdził, że ciało jego jest już obumarłe - miał już prawie sto lat - i że obumarłe jest
łono Sary. I nie okazał wahania ani niedowierzania co do obietnicy Bożej, ale się
wzmocnił w wierze. Oddał przez to chwałę Bogu ; był przekonany, że mocen jest On
również wypełnić, co obiecał” (Rz 4,17-21). Co czynić konkretnie: pewna praktyka
Proponuję, byście wczytali się uważnie w Ewangelię Łukasza 11,1-13. Przeczytajcie
kilka razy ten fragment i zadajcie sobie pytanie, jaka jest wasza osobista odpowiedź na
Jezusowe słowa: „O ileż bardziej Ojciec z nieba da Ducha Świętego tym, którzy Go
proszą!” Zaczekajcie, dopóki nie doświadczycie wystarczającej wiary w słowa Jezusa, by
rzeczywiście i z pełną ufnością poprosić o Ducha Świętego. A wtedy proście! Proście
nieustannie, proście z całego serca, proście coraz bardziej, proście nawet natrętnie jak ów
człowiek z Ewangelii, który pukał do drzwi swego przyjaciela o północy, nie przyjmując
do wiadomości negatywnej odpowiedzi. O pewne rzeczy możemy prosić Boga jedynie
warunkowo: „jeśli taka jest Twoja wola...” W tym jednak wypadku nie ma żadnego
wstępnego warunku. Udzielenie nam Ducha jest wyraźną wolą Boga. Jest to Jego
jednoznaczna obietnica. I nie tyle brakuje Jego woli udzielenia nam Ducha, co raczej:
naszej wiary w to, że rzeczywiście pragnie nam Go udzielić; oraz nalegania z naszej
strony. Nie wahajcie się więc poświęcić sporo czasu, by prosić i to prosić
niezmordowanie. Możecie modlić się następującymi słowami: „Udziel nam, Panie,
Ducha Chrystusowego, bo przecież jesteśmy Twymi dziećmi”; albo też: „Przyjdź, Duchu
Święty! Przyjdź, Duchu Święty!” Każde wołanie będzie na miejscu - wypowiadajcie je
powoli, uważnie, z całkowitą powagą. Powtórzcie je sto, tysiąc, dziesięć tysięcy razy.
Możecie również prosić bez słów. Po prostu, patrząc w niebo lub w tabernakulum, w
milczeniu i przyjmując postawę błagalną. Jeśli jesteś sam w swoim pokoju, możesz
wyrazić błagalną prośbę nie tylko wzrokiem, lecz całym ciałem - wznosząc swe ręce do

nieba albo też padając na twarz. Niekoniecznie musi to być „medytacja”. Nie zawsze też
dostarczy wam to jakichś natchnień czy „oświeceń”. Będzie to jednak modlitwa. A
Ducha Świętego otrzymujemy w odpowiedzi na poważną modlitwę, a nie na medytację
pieczołowicie przygotowaną. Módlcie się i to nie tylko za samych siebie, lecz za nas
wszystkich, za całą grupę. Nie mówcie tylko: „udziel mi”. Mówcie również: „udziel
nam”. A jeśli pragniecie, by wasza modlitwa osiągnęła maksymalną moc i intensywność,
postępujcie jak apostołowie oczekujący na Ducha Świętego przed Pięćdziesiątnicą -
módlcie się wraz z Maryją. Święci zapewniają nas, że nie słyszano, by ktokolwiek
wzywając Jej pośrednictwa czy pomocy, nie został wysłuchany. Możecie pójść w ślady
świętych i zwracać się do Maryi we wszystkich potrzebach. Będziecie wtedy przekonani
o tej prawdzie nie dlatego, że tak mówią święci, lecz dzięki osobistemu doświadczeniu.
Powierzcie te nasze rekolekcje Maryi, Matce Jezusa. Od samego początku proście o Jej
błogosławieństwo. Zobaczycie, jaka nastąpi zmiana. I wreszcie podsuwam wam psalmy,
które mogą wam jutro pomóc w sformułowaniu błagalnej modlitwy o Ducha Świętego:
Psalm 4: Jedynie światłość Twego oblicza może przynieść nam radość; Psalm 6: Lecz
Ty, o Panie, jakże długo jeszcze...? Płaczem obmywam co noc moje łoże. Psalm 13 [12]:
Dokąd kryć będziesz przede mną oblicze? Psalm 16 [15]: Nie dla mnie dobra poza Tobą.
Psalm 24 [23]: Niech wkroczy Król chwały. Psalm 27 [26]: O jedno proszę Pana, tego
poszukuję: bym w domu Pańskim przebywał... Szukam, o Panie, Twojego oblicza. Psalm
38 [37]: Przed Tobą, Panie, wszelkie me pragnienie i moje wzdychanie nie jest przed
Tobą ukryte. Psalm 42 [43]: Dusza moja pragnie Boga... Łzy stały się dla mnie chlebem
we dnie i w nocy. Psalm 43 [42]: Czemu jesteś zgnębiona, moja duszo, i czemu jęczysz
we mnie? Ufaj Bogu. Psalm 63 [62]: Za Tobą tęskni moje ciało, jak ziemia zeschła,
spragniona, bez wody. Psalm 130 [129]: Dusza moja oczekuje Pana bardziej niż strażnicy
świtu. Psalm 137 [136]: Nad rzekami Babilonu - tam myśmy siedzieli i płakali, kiedyśmy
wspominali Syjon. Być może, że zechcecie skupić uwagę na jednym lub drugim wersie z
tych psalmów i otworzyć serce przed Bogiem powtarzając słowa, które On sam do nas
skierował. Mają one moc, by wzbudzić w was wiarę i uzyskać to, o co prosicie. Rozdział
drugi Rekolekcje Apostoła Chciałbym rozpocząć tę konferencję pytaniem, które
prawdopodobnie część z was sobie zadaje. W niektórych środowiskach nie ma już
zwyczaju odprawiania rekolekcji w milczeniu - a nawet w ogóle odprawiania. Wydaje
się, że naszym potrzebom odpowiada bardziej coś na kształt seminarium lub kursu
odnowy teologicznej albo biblijnej. Pada argument, że z powołania jesteśmy apostołami,
a nie kontemplatywnymi mnichami. Nasze powołanie domaga się, byśmy działali, a nie
pozostawali bezczynni; byśmy mówili, a nie trwali w milczeniu. Dlatego być może jest
rzeczą zrozumiałą, że niektórzy zapytają: „Jaki sens ma dla apostoła odprawianie
rekolekcji?” Oto moja odpowiedź: „Rekolekcje z punktu widzenia apostolskiego są
najprawdopodobniej najlepszą rzeczą, jaką apostoł może podjąć. Paradoksalnie, apostoł
niczego bardziej nie potrzebuje jak wycofania się na pustynię, poświęcenia wielu godzin
na słuchanie, a nie na mówienie; potrzebuje otwarcia się na Boga i naładowania swoich
duchowych baterii, zanim ofiaruje ludziom światło. Na modlitwie apostoł staje sam przed
Bogiem, który może mu przekazać to, co pragnie, by z kolei przekazał innym. Powrócić
do Źródła Trzeba nam dziś pilnie powrócić do źródeł, by się wewnętrznie odnowić.
Sobór Watykański II zachęcał nas gorąco, by sięgać do naszych właściwych korzeni, do
naszych konstytucji i do Ewangelii, które należy ponownie odczytać i przystosować do
współczesnych czasów, aby odnaleźć w nich życie i ducha. Powrót do źródeł nie jest

jednak w pierwszym rzędzie powrotem do dokumentów. Lepiej byłoby mówić o
powrocie do naszego Źródła w liczbie pojedynczej, ponieważ istnieje tylko jedno jedyne
źródło naszego chrześcijańskiego i kapłańskiego życia, a tym źródłem jest żywa osoba:
Jezus Chrystus. Nie oznacza to jednak powracania do przeszłości, ponieważ Jezus
Chrystus jest osobą żywą, z którą możemy się spotkać dzisiaj. Oto Źródło, do którego
musimy dotrzeć i z którego powinniśmy czerpać siłę i natchnienie. To właśnie mają nam
umożliwić rekolekcje: dać nam szansę, ale nie przeczytania jakichś książek czy
wysłuchania nowych myśli, lecz spotkania się z Jezusem Chrystusem, jeśli dotychczas
nie przeżyliśmy takiego doświadczenia. A jeśli już przeżyliśmy, rekolekcje stwarzają
nam okazję do pogłębienia naszej więzi z Nim. Apostoł - człowiek miłujący Mistrza W
tych dniach Jezus oczekuje, że poświęcicie Mu cały wasz czas, całą uwagę i miłość,
obdarzając Go tym bez reszty, podobnie jak uczyniła z drogocennym olejkiem Maria,
siostra Łazarza. Ubogich bowiem mamy zawsze u siebie, przez cały rok. Jezus jednak
chce być poznany i kochany osobiście, oprócz tej miłości, jaką możemy Mu świadczyć w
naszych bliźnich i ubogich. „Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci?”
„Tak, Panie, Ty wiesz, że cię kocham...” „Paś baranki moje”. Niezależnie od tego, jak
bardzo apostoł czy pasterz może być zajęty zadaniem zleconym mu przez Mistrza, nawet
jeżeli ma do wypełnienia bardzo ważną misję, jego pierwszą i główną powinnością jest
kochać osobiście Mistrza. Zanim Jezus powierzył Piotrowi funkcję pasterską, poddał go
próbie. Zadał mu dwa pytania - i obydwa pytania dotyczyły Jego osoby, a nie owczarni.
Pierwsze pytanie brzmiało: „Za kogo Mnie uważasz?” A drugie: „Czy miłujesz Mnie?”
Te dwa pytania powinny rozbrzmiewać w naszych sercach podczas tych dni, kiedy
staramy się być coraz bardziej „apostolscy”. Musimy wsłuchiwać się, jak Jezus mówi do
każdego z nas: „Andrzeju, Adamie, Kazimierzu... za kogo ty Mnie uważasz? I nie
odpowiadaj mi: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”. Tę formułę wypowiedział Piotr.
Jaką formułą ty się posłużysz, by opisać to, czym lub kim jestem dla ciebie? Andrzeju,
Adamie, Kazimierzu... czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci?” Jeśli pragniemy być
apostołami i pasterzami, pogłębienie naszej miłości do Jezusa jest w tych dniach dla nas
sprawą życiową, tak byśmy Mu mogli powiedzieć z całym zaufaniem: „Tak, Panie, Ty
wiesz, że Cię kocham”. Apostoł - człowiek, który widział Chrystusa W Kościele
pierwotnym tylko człowiek, który widział zmartwychwstałego Pana, mógł być uznany za
apostoła. Z tego powodu wcale nie tak łatwo uznano apostolski charyzmat Pawła.
Powtarzał on z naciskiem, że jest prawdziwym apostołem wcale nie mniejszym od
Dwunastu i pozostałych apostołów, ponieważ on także zobaczył zmartwychwstałego
Pana. „Czyż nie jestem apostołem?” - zapytuje Koryntian. „Czyż nie widziałem Jezusa,
Pana naszego?” (1 Kor 9,1). Paweł z przekonaniem twierdzi również, że otrzymał swoją
Ewangelię bezpośrednio od Pana. Głosił jednak naukę, którą przejął od innych
(„Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: że Chrystus umarł - zgodnie z Pismem
- za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia, zgodnie z
Pismem; i że ukazał się Kefasowi, a potem Dwunastu...”: 1 Kor 15, 2-5). Przejął od
innych historyczne fakty, natomiast swoją Ewangelię oraz zadanie przepowiadania
Ewangelii otrzymał od samego Jezusa. Nie od Kościoła, nie od wspólnoty
chrześcijańskiej, nie od żadnej władzy kościelnej, lecz osobiście od Jezusa. „Ja bowiem
otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, kiedy został
wydany, wziął chleb i dzięki uczyniwszy połamał i rzekł: „To jest Ciało moje za was
wydane. Czyńcie to na moją pamiątkę” (1 Kor 11, 23-24). Paweł będzie mówił śmiało o

„swojej Ewangelii” (Rz 2,16). Kto z nas ośmieliłby się posłużyć takim określeniem?
Albo kto miałby odwagę wypowiedzieć słowa, które Paweł skierował do Galatów:
„Oświadczam więc wam bracia, że głoszona przeze mnie Ewangelia nie jest wymysłem
ludzkim. Nie otrzymałem jej bowiem ani nie nauczyłem się od jakiegoś człowieka, lecz
objawił mi ją Jezus Chrystus (...). Gdy jednak spodobało się Temu, który wybrał mnie
jeszcze w łonie matki mojej i powołał łaską swoją, aby objawić Syna swego we mnie,
bym Ewangelię o Nim głosił poganom, natychmiast, nie radząc się ciała i krwi ani nie
udając się do Jerozolimy, do tych, którzy apostołami stali się pierwej niż ja, skierowałem
się do Arabü, a później znowu wróciłem do Damaszku. Następnie, trzy lata później,
udałem się do Jerozolimy dla poznania się z Kefasem, zatrzymując się u niego tylko
piętnaście dni. Spośród zaś innych; którzy należą do grona Apostołów, widziałem jedynie
Jakuba, brata Pańskiego. A Bóg jest mi świadkiem, że w tym, co tu do was piszę, nie
kłamię” (Ga 1,11-20). Czyż nie tak właśnie powinno być? Apostoł jest świadkiem.
Powinien świadczyć o tym, co sam widział i słyszał, jeśli chce, by jego przekaz był
wiarygodny. Powinien być nawet bardziej prawdomówny niż świadek zeznający w
sądzie, który ma świadczyć o tym, co sam widział i słyszał, a nie co inni mu powiedzieli,
jeśli świadectwo jego ma być przekonywające. Znakomicie podkreśla to Paweł w dwóch
relacjach o swojej wizji zmartwychwstałego Pana i o swoim nawróceniu. W Dziejach
Apostolskich (22, 12-15) mówi: „Niejaki Ananiasz, człowiek przestrzegający wiernie
Prawa, o którym wszyscy tamtejsi Żydzi wydawali dobre świadectwo, przyszedł,
przystąpił do mnie i powiedział: „Szawle, bracie, przejrzyj!” W tejże chwili spojrzałem
na niego, on zaś powiedział: „Bóg naszych ojców wybrał cię, abyś poznał Jego wolę i
ujrzał Sprawiedliwego, i Jego własny głos usłyszał. Bo wobec wszystkich ludzi będziesz
świadczył o tym, co widziałeś i słyszałeś””. A w innym fragmencie Dziejów
Apostolskich (26, 15-16) sam Jezus na pytanie Pawła: „Kto jesteś, Panie?”, odpowiada:
„Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Ale podnieś się i stań na nogi, bo ukazałem się
tobie po to, aby ustanowić cię sługą i świadkiem tego, co zobaczyłeś, i tego, co ci
objawię”. Podobnym językiem mówią pozostali apostołowie. Jan mówi: „Co było od
początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co
patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce - bo życie objawiło się. Myśmy je widzieli, o
nim świadczymy i głosimy wam życie wieczne, które było w Ojcu, a nam zostało
objawione - oznajmiamy wam, cośmy ujrzeli i usłyszeli, abyście i wy mieli
współuczestnictwo z nami. A mieć współuczestnictwo z nami znaczy: mieć je z Ojcem i
z Jego Synem Jezusem Chrystusem. Piszemy to w tym celu, aby nasza radość była pełna”
(1 J 1, 1-4). A ze swej strony Piotr mówi: „Nie za wymyślonymi bowiem mitami
postępowaliśmy, wtedy, gdy daliśmy wam poznać moc i przyjście Pana naszego Jezusa
Chrystusa, ale nauczaliśmy jako naoczni świadkowie Jego wielkości. Otrzymał bowiem
od Boga Ojca cześć i chwałę, gdy taki oto głos Go doszedł od wspaniałego Majestatu:
„To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie”. I słyszeliśmy, jak ten głos
doszedł z nieba, kiedy z Nim razem byliśmy na górze świętej” (2 P 1,16-17). To
wszystko stanowi również dzisiaj - dwa tysiące lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa
- kryterium prawdziwości i wiarygodności apostoła i świadka, podobnie jak wtedy, kiedy
mijało zaledwie dwadzieścia lat od Jego śmierci i zmartwychwstania. Każdy autentyczny
apostoł w dziejach Kościoła musiał być poddany temu testowi. Rzeczywiście, niektórzy z
nich, jak na przykład Ojcowie i Doktorzy Kościoła, ubogacają go swoją nauką i
wywierają wpływ na jego życie właśnie dlatego, że byli ludźmi utrzymującymi

bezpośredni kontakt z Jezusem Chrystusem, byli ludźmi tak bardzo kontemplatywnymi,
jak byli nimi Paweł, Piotr i Jan. Jeśli być kontemplatywnym oznacza żyć w stałej i
głębokiej komunii z Jezusem, zmartwychwstałym Panem, w takim razie jak można być
apostołem nie będąc człowiekiem kontemplatywnym? A jak możesz być
kontemplatywnym, jeśli nie poświęcisz czasu na osobistą i głęboką rozmowę z
Chrystusem. Dlatego właśnie odprawiamy rekolekcje, a nie uczestniczymy w jakimś
seminarium czy kursie odnowy teologicznej. Apostoł - człowiek Ducha W rozdz.19.
Dziejów Apostolskich czytamy, że kiedy Paweł przybył do Efezu, spotkał tam grupę
nawróconych, którzy nigdy nie słyszeli o istnieniu Ducha Świętego. Gdy dowiedział się o
tym, położył na nich ręce i przekazał im Ducha Świętego. Jest to w końcu podstawowe
zadanie apostoła: przekazywać innym Ducha Świętego. Dlatego też apostołowie jako
pierwsi otrzymali Ducha Świętego: to właśnie miało stać się ich „specjalnością”, ich
szczególnym wkładem w świat. To oni mieli najpierw doświadczyć przemieniającej
mocy Ducha w swych sercach, by z kolei przekazywać tę moc innym. W rozdziale 8.
Dziejów czytamy, że kiedy apostołowie dowiedzieli się o przyjęciu przez Samarię słowa
Bożego, wysłali Piotra i Jana, by przekazali świeżo nawróconym Ducha Świętego. Nie
wydawało się to zbyt uprzejme wobec diakona Filipa, który sam ewangelizował Samarię.
Nie tylko apostołowie mogli przekazać Ducha Świętego. Powinien być do tego zdolny
każdy chrześcijanin i prawdopodobnie Filip uczyniłby to równie dobrze. Wydawało się
jednak, że to rola bardziej odpowiednia dla apostoła. Dlatego do Samarii udali się Piotr i
Jan. Dowiadujemy się więc, że „modlili się za nich, aby mogli otrzymać Ducha
Świętego. Bo na żadnego z nich jeszcze nie zstąpił (...). Wtedy więc wkładali
Apostołowie na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego” (8,15-17). Zauważmy
jeden ważny szczegół: apostołowie modlili się przed nałożeniem rąk na tych dobrych
mieszkańców Samarii. Przede wszystkim dzięki mocy modlitwy apostołowie
przekazywali Ducha Świętego. Oni sami otrzymali Go po okresie intensywnej modlitwy
poprzedzającej Pięćdziesiątnicę. Nic więc dziwnego, że w ten sam sposób przekazywali
Go innym. Nie dziwi również fakt, że niezbyt chętnie godzili się na działalność, która
odciągała ich nadmiernie od głównego zadania. Oto co mówią w rozdziale 6. Dziejów
Apostolskich: „Nie jest rzeczą słuszną, abyśmy zaniedbali słowo Boże, a obsługiwali
stoły (...). Upatrzcież zatem, bracia, siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą
sławą (...). Im zlecimy to zadanie. My zaś oddamy się wyłącznie modlitwie i posłudze
słowa” (6, 2-4). Żyjemy w epoce „księży specjalistów”: ksiądz robotnik, ksiądz
naukowiec, ksiądz artysta... W epoce, w której księża troszczą się, by zdobyć taką czy
inną specjalizację jako pomoc dla swego apostolatu. Wszystko w porządku pod
warunkiem, że podtrzymają w pełni to, co jest najbardziej charakterystyczne w ich
powołaniu apostolskim: zdolność przekazywania innym Ducha Świętego. Według tego
kryterium osądzałbym owoce naszych programów formacyjnych. Pod koniec formacji
zapytałbym młodego kapłana wchodzącego w prace apostolskie: „Czy rzeczywiście masz
Ducha Świętego? Czy ufasz, że będziesz Go mógł przekazywać innym z pomocą łaski
Bożej?” A jeśli jego odpowiedź brzmi: „nie”, to w takim razie, jaki sens ma cała jego
formacja, cała filozofia i teologia, całe przygotowanie w zakresie języków, homiletyki,
liturgii, Pisma Świętego oraz w różnych dziedzinach nauk świeckich czy też innych? Cóż
pomoże lekarzowi, jeśli jest ekspertem w dziedzinie literatury lub czegokolwiek innego,
a jednocześnie zna się kiepsko na medycynie? Nasz młody kapłan może być znakomitym
teologiem. Może nawet przybliżać innym teologię w najbardziej atrakcyjny sposób.

Świat jednak nie łaknie teologii. Łaknie Boga. Pierwotny Kościół nie podawał ludziom
teologii o Duchu Świętym. Teologia pojawiła się znacznie później. Najpierw Kościół
ofiarowywał Ducha Świętego, doświadczenie Jego mocy. Człowiek głodny pragnie
rzeczywistego pokarmu, a nie atrakcyjnych obrazów przedstawiających żywność. I
oczywiście nie pragnie słów w miejsce posiłku. Czy nasze programy formacyjne są w
pierwszym rzędzie pomyślane tak, by „wyposażyć” kapłanów nie tylko w słowa i
pojęcia, lecz w Ducha Świętego? Czy jest to jedyna racja usprawiedliwiająca wszystkie
zmiany, jakich dokonujemy w ich formacji seminaryjnej? Czy wszystko inne
rzeczywiście schodzi na drugi plan? Co to znaczy być zdolnym do przekazania innym
Ducha Świętego? Odpowiedzi może być wiele; ale istota rzeczy jedna: mieć umiejętność
przemieniania serc i życia innych ludzi mocą własnego słowa oraz mocą własnej
modlitwy. Spośród tych dwóch, zdolność przemieniania innych mocą modlitwy jest
najważniejsza. Jest to moc, którą głównie posługiwał się Paweł, by czynić swój apostolat
skutecznym i owocnym. Jego słowa zdawały się nie wywierać większego wrażenia na
ludziach. Zgadza się on z oskarżeniem wysuwanym przez niektórych Koryntian, że jest
kiepskim mówcą. Natomiast jakaż była moc jego modlitwy? Posługiwał się nią stale.
Nieomal w każdym liście mówi, że nieustannie modli się za nawróconych. Pisze, na
przykład, do Efezjan: „Dlatego zginam kolana moje przed Ojcem, od którego bierze
nazwę wszelki ród na niebie i na ziemi, aby według bogactwa swej chwały sprawił w was
przez Ducha swego wzmocnienie siły wewnętrznego człowieka. Niech Chrystus
zamieszka przez wiarę w waszych sercach; abyście w miłości wkorzenieni i ugruntowani,
wraz ze wszystkimi świętymi zdołali ogarnąć duchem, czym jest Szerokość, Długość,
Wysokość i Głębokość, i poznać miłość Chrystusa, przewyższającą wszelką wiedzę,
abyście zostali napełnieni całą Pełnią Bożą” (Ef 3, 14-19). Paweł stara się przekazać
chrześcijanom pewne duchowe dary (moc, siłę, wiarę, miłość), których nie można
wyrazić samymi słowami (ponieważ chodzi o coś, co jest ponad słowami i poza
wszelkim poznaniem). I widzimy, że jako prawdziwy apostoł stara się przekazać te dary
mocą swojej modlitwy wstawienniczej. Nie ma innej drogi. W tym właśnie tkwi następna
przyczyna, dla której apostoł wybiera samotność, by odprawić rekolekcje: ponieważ
potrzebuje „napełnić się” Duchem Świętym. Duch Święty udzielany jest tym, którzy
czuwają, modlą się i cierpliwie czekają, którzy mają odwagę oddalić się od świata, by
mocować się z sobą i z Bogiem w samotności i milczeniu. Nic więc dziwnego, że
wszyscy wielcy prorocy, w tym również sam Jezus, usuwali się na pustynię, by spędzić
dłuższy okres w milczeniu, modląc się, poszcząc i podejmując walkę z mocami zła.
Pustynia jest tyglem, w którym wytapia się osobowość apostoła i proroka. Pustynia, a nie
rynek. Rynek jest miejscem, gdzie działa apostoł. Pustynia natomiast jest miejscem,
gdzie się kształtuje, „hartuje” i otrzymuje zadanie oraz posłannictwo dla świata. Gdzie
otrzymuje „swoją” ewangelię. Apostoł - człowiek rozeznania Istnieje jeszcze jedna racja,
skłaniająca apostoła do odprawiania rekolekcji: uczą one rozeznawania, pomagają
stworzyć i pogłębić w naszych sercach milczenie, w którym możemy usłyszeć głos Boga.
A któż bardziej jak nie apostoł potrzebuje wsłuchiwać się nieustannie w głos Boga? Musi
wsłuchiwać się, aby z kolei wiedzieć, co ma przekazać innym. A co ważniejsze, musi
wsłuchiwać się, by wiedział dokąd iść, co i kiedy robić, do kogo mówić i w jakim
momencie. W jakiż inny sposób może rozpoznać wolę Bożą? Apostoł jest człowiekiem
obdarzonym misją. Tak ważne jest utrzymywanie stałego kontaktu z centralą! Znaczna
część tego, co nazywamy naszą „działalnością apostolską”, nie jest niczym innym jak

tylko niepohamowaną krzątaniną ukrywającą fakt, że właściwie spełniamy tylko naszą
własną wolę. Nie poświęciliśmy odpowiedniego czasu, by oczyścić nasze serca od
różnych sądów i nieuporządkowanych przywiązań czy uprzedzeń, aby dostrzec wolę
Bożą przejrzystym wzrokiem. Nie wystarczy być pełnym entuzjazmu i dobrej woli. W
rozdziale 10. Listu do Rzymian Paweł twierdzi, że faryzeusze pałali żarliwością ku Bogu,
była to jednak dwuznaczna gorliwość i dlatego zamiast czynić dobro, wyrządzali
prawdziwą szkodę. Przypominam sobie księdza, który pewnego dnia mi powiedział:
„Teraz, kiedy powróciłem znów do modlitwy i zaczynam dostrzegać wszystko w świetle
Ewangelii, patrzę ze smutkiem na minione lata, w których pracowałem dla Chrystusa.
Zastanawiam się, czy rzeczywiście dokonałem czegoś dla Chrystusa, czy też, przeciwnie,
przysporzyłem Mu znacznie więcej pracy, by naprawił wyrządzone przeze mnie szkody!”
Jaka szkoda, że tak późno to sobie uświadomił. Stracił tyle czasu. W końcu na nowo
zaczął wsłuchiwać się w głos Boga w swoim wnętrzu, zanim rozpoczął działanie. Kiedy
zaczynamy „nastawiać uszu”, by uchwycić głos Boga, odkrywamy mnóstwo dźwięków
bombardujących nasz słuch. Najgłośniejsze z nich i powtarzające się natarczywie
odpowiadają naszym egoistycznym pragnieniom, natomiast najniebezpieczniejsze z tych
dźwięków (chociaż niekoniecznie najgłośniejsze) to podszepty anioła ciemności, „księcia
tego świata”, jak go nazwał Chrystus, wabiącego nas i zapraszającego do wejścia na
drogę zdającą się przynosić chwałę Bogu, ponieważ ukazuje się nam jako anioł
światłości (2 Kor 11, 14). Jeśli jednak idziemy za tymi podszeptami, sieją one
spustoszenie w królestwie Chrystusowym. Oto dlaczego apostoł powinien być
człowiekiem rozeznania. Spojrzenie jego musi być jasne, a słuch wyostrzony, jeśli chce
odróżnić wolę Bożą od własnych pragnień i pragnienia Ducha Świętego od złego ducha.
Dzieje Apostolskie przedstawiają apostołów jako ludzi starających się nieustannie
dostrajać swoje wnętrze do głosu Ducha Świętego właśnie dlatego, że byli ludźmi
modlitwy. W rozdziale 10. Piotr otrzymuje objawienie, by udał się do pogan. Jego
pierwszą reakcją jest pobożne przerażenie. Mówi nam jednak Pismo Święte, że Piotr w
tym czasie trwał na modlitwie, mógł więc przezwyciężyć swe religijne uprzedzenia i
otworzyć się na tak nieoczekiwany Boży zamiar. Gdyby nie był człowiekiem modlitwy i
gdyby tamtego wieczoru zamiast wyjść na taras i modlić się, rzucił się w wir działania,
prawdopodobnie uczyniłby wiele dla sprawy Chrystusa. Czy byłby jednak zdolny
otworzyć z takim powodzeniem Kościół na cały świat? Wystarczy przeczytać jego słowa
z 11. i 15. rozdziału Dziejów Apostolskich, aby to docenić. Czas, który pozornie „tracił”
na rozmowę z Bogiem i na odkrycie Jego woli, w rzeczywistości okazał się czasem, który
później bardzo procentował. Z zazdrością myślę o tych ludziach z Dziejów Apostolskich,
którzy tak bardzo pozostawali pod wpływem Ducha Świętego podczas całej swojej
działalności apostolskiej. Ewangelista Filip zostaje wysłany przez Ducha na pustynną
drogę prowadzącą do Gazy. Kto przy zdrowych zmysłach pomyślałby o tym, by udać się
na ten pustynny obszar ziemi, by zbierać owoce pracy apostolskiej? Nie mogło o tym
przekonać Filipa ani żadne planowanie, ani żaden raport, czy też dane statystyczne albo
opracowanie socjologiczne. Jedynie Duch może nam ukazać tak absurdalne pozornie
kierunki, jeśli tylko nie zagłusza nas wrzawa tego świata i naszych egoistycznych
pragnień. Rozważmy ten wspaniały fragment z 16. rozdziału Dziejów Apostolskich,
który powinien wzbudzać zazdrość każdego apostoła starającego się odkryć wolę Bożą
co do siebie i swojej pracy: „Przeszli Frygię i krainę galacką, ponieważ Duch Święty
zabronił im głosić słowo w Azji. Przybywszy do Myzji, próbowali przejść do Bitynii, ale

Duch Jezusa nie pozwolił im, przeszli więc Myzję i zeszli do Troady. W nocy miał Paweł
widzenie: jakiś Macedończyk stanął przed nim i błagał go: „Przepraw się do Macedonii i
pomóż nam!” Zaraz po tym widzeniu staraliśmy się wyruszyć do Macedonii w
przekonaniu, że Bóg nas wezwał, abyśmy głosili im Ewangelię” (Dz 16, 6-10). Paweł z
pewnością utrzymywał stały kontakt z „centralą”. Wiemy z Drugiego Listu do Koryntian
(rozdz.12), że był człowiekiem kontemplatywnym, nadzwyczajnym mistykiem. Jest
jednak rzeczą oczywistą, że modlitwa nie była dla niego formą ucieczki, a jedynie
sposobem poznania, dokąd się udać, ile czasu tam spędzić, co robić i co mówić. Był to
stały, żywy i pełen miłości dialog ze zmartwychwstałym Panem, który dostarczał mu nie
tylko potrzebnej orientacji, lecz także odwagi i męstwa. Po nawróceniu, przebywając na
modlitwie w świątyni jerozolimskiej, wpadł w zachwycenie. Oto jego słowa: „Ujrzałem
Go: „Spiesz się i szybko opuść Jerozolimę - powiedział do mnie - gdyż nie przyjmą
twego świadectwa o Mnie”. A ja odpowiedziałem: „Panie, oni wiedzą, że zamykałem w
więzieniach tych, którzy wierzą w Ciebie, i biczowałem w synagogach, a kiedy
przelewano krew Szczepana, Twego świadka, byłem przy tym i zgadzałem się, i
pilnowałem szat jego zabójców”. „Idź - powiedział do mnie - bo Ja cię poślę daleko, do
pogan”” (Dz 22,17-22). Kiedy przebywa w Koryncie i sprawy przybierają zły obrót,
ukazuje się znów zmartwychwstały Pan, by dodać mu odwagi. „W nocy Pan przemówił
do Pawła w widzeniu: „Przestań się lękać, a przemawiaj i nie milcz, bo Ja jestem z Tobą i
nikt nie targnie się na ciebie, aby cię skrzywdzić, dlatego że wiele ludu mam w tym
mieście”” (Dz 18, 9-11). Podobnie kiedy został po raz ostatni aresztowany, sam Pan
przyszedł go umocnić i powiadomić, że go dalej czeka: „Następnej nocy ukazał mu się
Pan. „Odwagi! - powiedział - trzeba bowiem, żebyś i w Rzymie świadczył o Mnie, tak
jak dawałeś o Mnie świadectwo w Jerozolimie”” (Dz 23,11). Jak nabyć to, co
charakteryzuje apostoła? Sami nie możemy nic zrobić, aby „nabyć prawo” lub zasłużyć
sobie na powołanie do apostolstwa. Jest to czysty dar Boży. Podobnie nie możemy nic
zrobić, aby zasłużyć sobie lub nabyć to wszystko, co najbardziej wyróżnia apostoła, a co
też jest czystym darem: spotkanie z Chrystusem, zdolność przekazania innym Ducha
Świętego, rozeznanie woli Bożej. Możemy jednak działać tak, by otrzymać wspomniane
dary od Pana. Możemy: gorąco ich pragnąć; nieustannie o nie prosić. Zwykle Chrystus
ukazuje się ludziom wielkich pragnień, a Duch Święty udziela się im. W dniu, w którym
zapłonie w waszym sercu gorące pragnienie Boga, radujcie się, ponieważ nie minie wiele
czasu, a to pragnienie się spełni. Niestety, wielu nie ma nawet tego pragnienia. Nie
odczuwają głodu Boga. Jeśli odnosi się to do ciebie, nie trać odwagi. Czy przynajmniej
pragniesz odczuwać ten głód Boga? Tak? To znakomicie! Nie pozostaje ci nic innego,
jak podjąć się tego, o czym wspomnieliśmy przed chwilą w drugim punkcie: prosić
wytrwale na modlitwie. Módl się o łaskę spotkania z Chrystusem (jest to twoje prawo i
przywilej jako apostoła). Proś, by Duch Święty zstąpił na ciebie. Módl się, byś odzyskał
głód Boga. Z pewnością to wszystko nie powinno być dla ciebie zbyt trudne. Spocznij po
prostu jak żebrak w obecności Pana i nie przestawaj wymachiwać swoją żebraczą miską,
dopóki się nie wypełni. Nie przyjmuj odpowiedzi w formie: „Nie” lub „Później”. Bogu
podoba się to pełne miłości naleganie, zwłaszcza jeśli dar, o który prosimy, odnosi się do
Niego samego. Naśladujcie kobietę kananejską z 15. rozdziału Ewangelii Mateusza, która
nie zrezygnowała nawet wtedy, kiedy spotkała się w sposób oczywisty z lekceważeniem
ze strony Jezusa. Obdarzył ją Swoją miłością i podziwem. Albo też weźcie przykład z
setnika (Mt 8, 5-13): Wystarczy, Panie, jedno Twoje słowo... Wystarczy, że wypowiesz

tylko jedno słowo. Jakże życzliwie odpowiedział Jezus na tę modlitwę! Starajcie się więc
podjąć jutro taką modlitwę. Wybierzcie sobie jakieś zdanie lub jakiś okrzyk i
powtarzajcie go nieustannie: „Panie, naucz mnie modlić się”, albo: „Panie, pragnę Cię
całym moim sercem”. Albo też zapożyczcie słów od psalmisty: „Dusza moja pragnie
Ciebie”; „Jak łania pragnie wody ze strumieni, tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże!”.
Być może, że po jakimś czasie poczujecie się zmęczeni lub znudzeni. Mimo wszystko
trwajcie dalej na modlitwie. Ani jedno słowo waszej modlitwy nie będzie zmarnowane.
Bóg słyszy każde pojedyncze słowo błagania, które wypowiadają nasze wargi. Jeśli dla
umocnienia naszej wiary opóźnia swoje przyjście, nie każe na siebie zbyt długo czekać.
A wtedy waszym udziałem stanie się pasjonujące doświadczenie odkrycia ogromnej
mocy modlitwy, jeśli dotychczas jeszcze tego odkrycia nie przeżyliście. Możecie jeszcze
podjąć się czegoś innego, zwłaszcza jeżeli uważacie, że stanowicie „beznadziejny
przypadek”. Możecie poprosić Matkę Bożą, by powiedziała za wami jedno słowo.
Przypomnijcie sobie, czego dokonała podczas wesela w Kanie Galilejskiej. Jeśli
zdobędziecie się na to, przeżyjecie jeszcze jedno nadzwyczajne doświadczenie (jeżeli
dotychczas nie spotkaliście się z nim): że wpływ Maryi na Chrystusa jest olbrzymi i że
apostoł znajduje w Jej wstawiennictwie źródło ogromnej siły, pociechy i pokoju.
Rozdział trzeci Wewnętrzna gotowość do rozpoczęcia rekolekcji Po co odprawiać
rekolekcje? Każdy z was przybył na te rekolekcje z pewnymi oczekiwaniami. Byłoby
dobrze, gdybyśmy je sobie uświadomili. Uczestniczyłem czasami w spotkaniach grup,
podczas których zaraz na początku proszono uczestników o wyrażenie swoich nadziei i
obaw. Czego się obawiacie w związku z tym naszym spotkaniem? Wyobraźcie sobie, że
po zakończeniu rozstajecie się z tą grupą - co chcielibyście stąd wynieść? Inaczej
mówiąc, czego konkretnie spodziewacie się po tym spotkaniu? Odpowiedź może
znacznie pomóc w określeniu sobie celów, a następnie osiągnięciu większych korzyści z
doświadczenia związanego ze spotkaniem. Proszę was, byście szukali odpowiedzi na
modlitwie - albo dzisiejszej nocy, zanim udacie się na spoczynek, albo podczas porannej
modlitwy. Postawcie sobie pytanie: czy doświadczam jakichś lęków podejmując te
rekolekcje? Jaka jest ich natura? Czy rozpocząłem te rekolekcje z jakimiś
oczekiwaniami? Z jakimi konkretnie? Ludzie przychodzą z różnymi oczekiwaniami.
Niektórzy chcą pogłębić swoje życie modlitwy. Inni pragną przezwyciężyć jakieś wady
lub uwolnić się od nieuporządkowanych przywiązań lub lęków. Jeszcze inni pragną
odkryć, czego Bóg od nich oczekuje. Po uświadomieniu sobie własnych lęków i
skonkretyzowaniu oczekiwań, być może zechcesz porozmawiać o tym ze swym
kierownikiem duchowym lub ze mną, by wspólnie zastanowić się, co mógłbyś zrobić w
tych dniach, by osiągnąć wytyczone cele. Ludzie słusznie spodziewają się po
rekolekcjach doświadczenia Boga, głębokiego i intensywnego spotkania z Nim. Chodzi
bowiem o rekolekcje, a nie o jakieś spotkanie typu seminaryjnego. Nie chodzi o
przybliżenie wam teologii czy nawet „duchowości”, lecz umożliwienie doświadczenia.
Doświadczenia Boga, doświadczenia zakochania się w Nim i odczucia, że jesteście przez
Niego bardzo kochani. Ten rodzaj doświadczenia zostawi głęboki ślad w waszych
sercach, a do tego nie jest zdolna ani teologia, ani cała mądrość tego świata, chociaż
mogą okazać się dobre i pożyteczne w odpowiednim miejscu i czasie. Jako uważający się
za apostołów, potrzebujemy w sposób szczególny tego doświadczenia w naszym życiu,
jeśli chcemy ofiarować innym nie zwykłe formuły odnoszące się do Boga, lecz samego
Boga. Jak możemy ułatwić innym dostęp do Boga lub Jezusa Chrystusa, jeśli nigdy

dotychczas nie spotkaliśmy się z Nim? Wiecie z pewnością, że świat dzisiejszy ma dosyć
słów. Rynek przesycony jest w nadmiarze książkami; żyjemy wśród tylu idei i pustych
słów. Świat natomiast potrzebuje czynu oraz doświadczenia. Nie ma już cierpliwości, by
wysłuchiwać kolejnych przemówień o Bogu. Świat współczesny zdaje się mówić:
„Pokaż mi, gdzie jest Bóg, o którym mówisz? Czy mogę Go spotkać w swoim życiu? Bo
jeżeli nie, to po co On jest mi potrzebny? A jeśli mogę Go spotkać, to w jaki sposób i
gdzie?” Dzisiejszy świat staje się coraz bardziej niewierzący. Jaki przytoczyć dowód na
istnienie Boga? Jedna z naszych książek hinduistycznych wyraża to znakomicie:
„Najlepszym dowodem na istnienie Boga jest zjednoczenie z Nim”. Jeśli będziemy mogli
przekazać innym doświadczenie zjednoczenia z Bogiem oraz pokój i radość, będące
owocem tego doświadczenia, znacznie łatwiej doprowadzimy ateistów do Boga. Świat
spragniony Boga Przed wystąpieniem z Kościoła Charles Davis opublikował w
czasopiśmie „America” artykuł, który czytany obecnie - z pewnego dystansu - wydaje się
niezwykle przenikliwy. Oto co mniej więcej powiedział w tym artykule: po Soborze
Watykańskim II przyjąłem z prawdziwym entuzjazmem perspektywę odnowy,
uwspółcześnienia i zmiany struktur w Kościele. W salach wypełnionych po brzegi
słuchaczami ukazywałem nową i wspaniałą teologię Vaticanum II, która otwierała
ogromne możliwości przeprowadzenia aggiornamento i reformy. Stopniowo jednak
zacząłem pojmować, że wpatrzeni we mnie ludzie nie szukali nowej teologii. Szukali
Boga. Chcieli zobaczyć we mnie nie teologa przekazującego pewne treści, lecz kapłana
zdolnego przekazać im Boga. W sposób oczywisty spragnieni byli Boga. Zacząłem więc
spoglądać do mego wnętrza i ku memu przerażeniu uświadomiłem sobie, że nie mogłem
przybliżyć im Boga, ponieważ sam Go nie posiadałem. Odkryłem ogromną pustkę w
moim sercu. Im bardziej byłem pochłonięty takimi sprawami jak reforma Kościoła i
unowocześnienie jego struktur, albo odnowa liturgiczna, studia biblijne czy metody
duszpasterskie, tym łatwiej udawało mi się uciekać przed Bogiem i przed pustką, która
zagnieździła się w moim sercu. Oto, w przybliżeniu, istotna treść artykułu Chariesa
Davisa. Ilu z nas, księży, mogłoby odnaleźć się w tym, co z taką szczerością powiedział o
sobie Davis? Jeśli kapłan wchodzi we współczesny świat i obdarzony jest wszystkimi
możliwymi talentami, ale brakuje mu bezpośredniego, osobistego doświadczenia Boga,
świat po prostu nie potraktuje poważnie jego mówienia o Bogu i nie będzie go szanował
jako kapłana, nawet jeżeli doceni go jako wychowawcę albo filozofa lub naukowca. To,
co mówi nam dzisiejszy świat, a zwłaszcza młode pokolenie („Nie mówcie tyle, raczej
ukażcie to”), to powtarzają nam Indie od stuleci. Przypominam sobie, jak świątobliwy
Ojciec Abhishiktananda powiedział mi przed laty, że spotkał na południu Indii pewnego
nabożnego hinduistę, który mu wyznał: „Wy, misjonarze, nic nie osiągniecie pośród nas,
dopóki nie zbliżycie się do nas jako guru”. Guru to człowiek, który nie ogranicza się
tylko do mówienia o tym, co wyczytał w książkach. Mówi z przekonaniem na podstawie
osobistego doświadczenia religijnego. Prowadzi swoich uczniów pewną ręką, ponieważ
prowadzi ich do Boga drogami, które sam przemierzył, a nie tylko o nich czytał.
Niewiele pomoże, jeżeli będziemy opowiadać naszym braciom hinduistom o
doświadczeniu człowieka zwanego Janem od Krzyża, którego dzieła spoczywają na
naszych półkach i z którego słusznie jesteśmy dumni. Być może zaciekawi ich to, ale nie
wywrze żadnego wrażenia. Odpowiedzą: „Wspaniale. A jakie jest wasze doświadczenie
Boga? Przyszliście do nas z teologią, liturgią, Pismem i prawem kanonicznym. Jednak
poza tymi wszystkimi obrzędami, słowami i pojęciami kryje się Rzeczywistość, którą te

obrzędy symbolizują, a pojęcia nie potrafią do końca wyrazić. Macie bezpośredni kontakt
z tą Rzeczywistością? Możesz mi ułatwić kontakt z Nią?” Kilka sugestii Jeśli oczekujesz
doświadczenia Boga, w takim razie są to rekolekcje odpowiednie dla ciebie. Będę starał
się w ciągu następnych dni przekazać pewne wskazania, które pomogą ci przygotować
się do tego, by doświadczyć Boga, modlić się i nawiązać z Nim głębszą komunikację.
Oto niektóre z nich: 1. Zachowuj ściśle milczenie przez cały dzień Przed laty było rzeczą
oczywistą, że głos Boga najlepiej można usłyszeć w milczeniu i że rekolekcje powinno
odprawiać się w milczeniu. Dzisiaj dla wielu ludzi nie jest to już tak pewne. Milczenie
jest bardziej dyscypliną słuchu niż języka. Wyciszamy nasz język, by lepiej słyszeć. Z
jakim trudem możemy wyłowić delikatne dźwięki, kiedy rozmawiamy! Tymczasem głos
Boga jest niezwykle delikatny i subtelny, zwłaszcza dla uszu nieprzyzwyczajonych do
niego. Jeśli twoje uszy nie nawykły do wsłuchiwania się w głos Boga, tym bardziej
potrzebujesz szczególnego milczenia. Dyrygent orkiestry wyłowi dźwięk tak delikatnego
instrumentu, jakim jest flet, pomimo rozbrzmiewającego głosu orkiestry składającej się z
setki innych instrumentów. Natomiast ucho człowieka nieprzygotowanego musi
wsłuchiwać się w sam dźwięk fletu przez dłuższy czas, by mogło później rozpoznać go
pośród wszystkich innych dźwięków orkiestry. I my musimy wsłuchiwać się w głos Boga
w milczeniu przez pewien czas, by następnie go wyłowić w zgiełku codziennego życia.
Dla współczesnego człowieka milczenie stało się szczególnie przykre. Trudno
przychodzi mu pozostać ze sobą sam na sam. Odczuwa stale potrzebę przemieszczania
się z jednego miejsca na drugie, robienia czy mówienia czegoś... Nie może pozostać
bezczynny i dlatego większość jego działań nie jest całkiem wolna, twórcza i
dynamiczna, chociaż z wielką przyjemnością myśli, że tak właśnie jest. Działa pod
wpływem czegoś, pod przymusem. Jeśli posiądziesz zdolność trwania w spokoju i
milczeniu, będziesz człowiekiem wolnym. Będziesz mógł działać lub zrezygnować z
działania, mówić lub zamilknąć, i wtedy twoja mowa i aktywność nabiorą nowej głębi i
mocy. Człowiek dzisiejszy jest powierzchowny i przeżywa z tego powodu poważny
kryzys. Nie może wejść w głąb siebie, ponieważ w chwili kiedy się na to zdobywa, czuje
się odrzucony przez własne serce, podobnie jak morze wyrzuca na brzeg martwe ciało.
Jeden z pisarzy wyraził to w sposób bardzo wymowny: człowiek nie może być
szczęśliwy, dopóki nie dotrze do źródła życia tryskającego w najgłębszych pokładach
jego duszy. Niestety, żyjąc jak na wygnaniu, poza swoim ogniskiem domowym,
pozbawiony swojej osobistej, duchowej samotności, coraz bardziej przestaje być sobą.
Poeta Khalil Gibran mówi: „Zaczynasz mówić, kiedy tracisz swój wewnętrzny pokój. I
gdy nie możesz pozostać w głębi swego serca, żyjesz uzależniony od swych warg. A
wtedy dźwięk staje się tylko rozrywką i sposobem spędzenia czasu”. Masz ochotę
sprawdzić, do jakiego stopnia sam jesteś ofiarą kryzysu powierzchowności? Zastanów
się, czy czujesz się dobrze milcząc. Jakie są twoje możliwości zachowania milczenia, byś
nie odczuwał przynaglającej potrzeby mówienia? Oczywiście nie jest to jedyne kryterium
głębi, ale dosyć niezawodne. 2. Unikaj lektury Powstrzymaj się od jakiejkolwiek lektury
oprócz Pisma Świętego i książek takich jak O naśladowaniu Chrystusa Tomasza a
Kempis, pomagających bezpośrednio w modlitwie. Książka może pomóc w modlitwie.
W czasie rekolekcji staje się jednak często przeszkodą w spotkaniu z Bogiem. Łatwo
zatopić się w czytaniu książki, podobnie jak zasłaniamy się gazetą, jeśli chcemy uniknąć
spotkania z kimś. Kiedy sprawa staje się trudna, a komunikacja z Bogiem frustrująca i
powodująca oschłości (a dzieje się tak wcześniej czy później), pojawia się wtedy silna

pokusa znalezienia ucieczki w lekturze. A wówczas zamiast poddać się odważnie
wymogom i rozczarowaniom związanym z nawiązywaniem kontaktu z Bogiem, a także
znieść przykre uczucie oschłości i opuszczenia, dokonujemy „znieczulenia” siebie przy
pomocy interesującej książki. Musimy się nauczyć walczyć z rozproszeniem i znosić
cierpliwie oschłość serca bez potrzeby szukania łatwego rozwiązania w postaci książki.
Ból może się okazać elementem oczyszczającym. Jest to jedna z podstawowych prób
życia kontemplatywnego. Pogłębisz swoją modlitwę, jeśli poddasz się próbie i
przyjmiesz ból, bez potrzeby uciekania się do książki. Trzeba jednak unikać książek nie
tylko podczas modlitwy, lecz także podczas całych rekolekcji, podobnie jak
powstrzymujesz się od rozmów z innymi. Zachowuj milczenie i skieruj uwagę na Boga
przez cały dzień, nie tylko podczas modlitwy. Nie poddawaj się rozproszeniu
związanemu z lekturą. Niewątpliwie byłoby to pobożne rozproszenie, jednakże
pozostałoby rozproszeniem. Dla wielu ludzi czytanie duchowne, chociaż bardzo cenne, a
nawet konieczne w ich życiu duchowym, nie pomaga im wcale podczas modlitwy. Staje
się rodzajem narkotyku osłabiającego ból i łagodzącego trudności kontemplacji. Muszę
jednak dodać, że dla niektórych ludzi lepsza jest niewielka dawka tego narkotyku niż
całkowita abstynencja. Jeśli po kilku dniach całkowitego powstrzymania się od lektury
zaczniesz podejrzewać, że to jest właśnie twój przypadek, zapraszam cię, byśmy we
dwóch o tym porozmawiali. Doświadczenie poucza mnie, że po kilku dniach większość
rekolektantów zwraca się do mnie i mówi: „Lektura? Ależ nie mam czasu na czytanie!”
Przeważnie jest to dobry znak, że wreszcie wystartowali. 3. Poświęć dużo czasu
modlitwie Poświęć cały możliwy czas na milczące przestawanie z Bogiem. W ten sposób
odniesiesz najwięcej korzyści z rekolekcji. Jest to sposób najtrudniejszy, ale
zdecydowanie najlepszy. Jeśli znajdziesz czas, znacznie pogłębi się twoje życie
modlitwy, a to będzie prawdziwy skarb, jaki wyniesiesz z rekolekcji. Większość
uczestników rekolekcji poświęca od pięciu do sześciu godzin dziennie na modlitwę, nie
licząc czasu na sprawowanie Eucharystii, na Liturgię Godzin i na wieczorną modlitwę
wspólnotową. Nie jest to wcale za dużo. Kiedyś odprawiłem rekolekcje pod kierunkiem
pewnego buddysty. Budził nas o czwartej nad ranem i kazał medytować przeciętnie
dwanaście godzin dziennie. Niektórzy dochodzili nawet do czternastu i piętnastu godzin.
Tak, to był intensywny program. Nie mogę powstrzymać się od uśmiechu na myśl, że
wielu katolików uważa za heroizm poświęcenie sześciu godzin dziennie na modlitwę
podczas rekolekcji. Będziemy jeszcze mieli okazję, by powrócić do problemu
konieczności znalezienia czasu na modlitwę. Teraz ograniczę się tylko do udzielenia
wam rady, byście się wiele modlili i ustalili określone pory modlitwy, za każdym razem
godzinę lub dłużej. Zwracam uwagę na „ustalenie pory”, to znaczy starajcie się określić
moment rozpoczęcia i zakończenia. Jest to bardzo ważne dla większości osób, które w
przeciwnym wypadku spędziłyby „cały dzień na modlitwie”, brakowałoby jej jednak
głębi oraz intensywności. Byłaby to bowiem modlitwa zbyt ogólna i mglista. Tak więc
ustal pory modlitwy i oczywiście módl się również poza nimi. Pragnienie Boga Jeśli
chcesz zdobyć w tych rekolekcjach głębsze doświadczenie Boga, musisz przyjąć dwie
istotnie ważne postawy. Jeśli jeszcze nie odznaczasz się nimi, powinieneś na początku
rekolekcji poświęcić temu odpowiedni czas. Pierwsza z nich to pragnienie Boga; druga -
to odwaga i hojność. Pomówmy najpierw o pragnieniu Boga. Bóg nie może pozostać
obojętnym wobec człowieka, który pragnie Go gorąco, z całego serca. Przypominam
sobie, jakie wrażenie wywarła na mnie hinduistyczna opowieść o pewnym wieśniaku,

który przyszedł do sannyasi (człowiek żyjący w opinii świętości), medytującego w cieniu
drzewa, i rzekł do niego: „Chcę zobaczyć Boga. Pokaż mi, jak mogę Go doświadczyć”.
Sannyasi, w typowy dla siebie sposób, nic nie odpowiedział. Trwał dalej na medytacji.
Poczciwy wieśniak powrócił następnego dnia z tym samym pytaniem. I tak powracał
codziennie, nie otrzymując odpowiedzi. Wreszcie widząc jego wytrwałość, sannyasi
zwrócił się do niego: „Wydaje się, że naprawdę szukasz Boga. Dziś po południu zejdę w
dół, do rzeki, by wziąć kąpiel. Tam mnie spotkasz”. Kiedy tego popołudnia obydwaj
znaleźli się w rzece, sannyasi chwycił wieśniaka za głowę, zanurzył go i trzymał przez
dłuższy czas pod wodą. Biedny wieśniak rzucał się i szarpał, by wydostać się na
powierzchnię. Po kilku minutach sannyasi puścił go i rzekł: „Przyjdź znów jutro do mnie
pod drzewo”. Kiedy przyszedł następnego dnia, sannyasi pierwszy zabrał głos: „Powiedz
mi - zapytał - dlaczego tak zaciekle walczyłeś, kiedy trzymałem ci głowę pod wodą?”
„Ponieważ chciałem oddychać; bez powietrza zginąłbym niechybnie” - brzmiała
odpowiedź wieśniaka. Sannyasi uśmiechnął się i rzekł: „W dniu, w którym będziesz tak
zaciekle pragnął Boga, jak pragnąłeś powietrza - w tym dniu z całą pewnością Go
spotkasz”. Oto główna przyczyna, dla której nie znajdujemy Boga: ponieważ nie
pragniemy Go wystarczająco żarliwie. Nasze życie wypełnione jest wieloma innymi
sprawami i możemy się doskonale urządzić bez Boga. Na pewno nie jest On dla nas tak
istotny jak powietrze, którym oddychamy. Nie odnosi się to do takich ludzi, jak
Ramakrishna. Ilekroć myślę o jego życiu, doznaję głębokiego wzruszenia. Miał zaledwie
szesnaście lat, kiedy był już kapłanem w świątyni hinduistycznej i sprawował obrzędy ku
czci bóstwa. Pewnego dnia ogarnęła go nieodparta chęć przekroczenia zasłony
otaczającej bożka świątyni i wejścia w kontakt z Nieskończoną Rzeczywistością,
symbolizowaną przez tego bożka, Rzeczywistością, którą nazywał „Matką”. To jego
pragnienie przybrało postać obsesji do tego stopnia, że czasami zapominał sprawować
obrzędy. Innym razem zaczął poruszać świętą lampę przed bóstwem i ogarnięty obsesją
czynił to zapamiętale całymi godzinami, dopóki ktoś nie przyszedł i nie pomógł mu
opamiętać się i skończyć z tym. Odznaczał się wszystkimi cechami człowieka głęboko i
namiętnie zakochanego. Co noc, zanim udał się na spoczynek, siadał przed bóstwem i
wołał: „Matko, minął jeszcze jeden dzień i znów cię nie spotkałem! Jak długo muszę
jeszcze czekać, Matko, jak długo?” W końcu, niepocieszony, zaczął szlochać. Czyż Bóg
może przejść obojętnie wobec takiego żarliwego pragnienia? Czyż trzeba się dziwić, że
Ramakrishna został tak nadzwyczajnym mistykiem? Pewnego razu wyjaśnił on
przyjacielowi, co znaczy tęsknić za Bogiem: „Gdyby złodziej spał w pokoju oddzielonym
jedynie cienką ścianą od skarbca wypełnionego po brzegi złotem, czy mógłby spać
spokojnie? Nie zmrużyłby oka przez całą noc myśląc o tym, jak dostać się do skarbca i
zdobyć złoto. Od samej mojej młodości pragnę Boga jeszcze żarliwiej niż ten złodziej
łaknący złota”. Św. Augustyn mówi o niepokoju ludzkiego serca, które nie spocznie,
dopóki nie odnajdzie się w Bogu, dla którego zostaliśmy stworzeni, jesteśmy jak ryba bez
wody. I jeśli nie doświadczamy agonii ryby pozbawionej wody, dzieje się tak dlatego, że
zlikwidowaliśmy ból ogromną ilością innych pragnień i przyjemności, a nawet
problemów, którym pozwalamy zajmować naszą uwagę. W ten sposób odsuwamy na bok
pragnienie Boga i nie odczuwamy bólu z tego powodu, że Go jeszcze nie spotkaliśmy.
Jeśli nie odczuwasz pragnienia Boga, proś o nie. Jest to łaska, której Bóg udziela
każdemu, komu chce się objawić. Oby te rekolekcje, poprzez wyciszenie innych tęsknot
gnieżdżących się w naszym sercu, pomogły dojść do głosu temu głębokiemu pragnieniu.

Odwaga i hojność Oto druga potrzebna postawa. Modlitwa wcale nie jest łatwą sprawą,
zwłaszcza kiedy trzeba jej poświęcić sporo czasu. Doświadczysz silnego, wewnętrznego
oporu - uczucia znudzenia, niechęci, a nawet strachu w miarę, jak modlitwa będzie się
stawała coraz głębsza. Nawet św. Teresa od Jezusa mówi, że były okresy w jej życiu, w
których czuła taką niechęć do modlitwy, że musiała się cała mobilizować, aby wejść do
oratorium. Zwierza się nam: „Wiem z własnego doświadczenia, jaka to bolesna próba;
wymaga więcej odwagi niż wszystkie inne próby świata”. A przecież nikt nie może
posądzić św. Teresę, że nie wiedziała, co znaczy życie pełne trosk i udręki. Wystarczy
wspomnieć, co przeżyła zakładając karmelitańskie klasztory reformowane w całej
Hiszpanii. Tak więc, aby wytrwać na modlitwie podczas tych dni, musicie okazać Bogu
hojność i wykazać się odwagą. Jest jeszcze inny powód, dla którego potrzeba wam
odwagi i hojności. Nie tylko sama modlitwa może okazać się wymagającym ćwiczeniem,
ale również Bóg, którego spotykamy na modlitwie, uruchamia całą naszą zdolność
racjonalizacji, nasze postawy obronne; sprawia, że zaczynamy się widzieć takimi, jakimi
rzeczywiście jesteśmy. A to wszystko może się okazać bardzo bolesnym procesem.
Spotkanie z Bogiem nie zawsze jest słodkim i przyjemnym doświadczeniem. Ktoś
słusznie zauważył, że spotkanie, zańim staje się przyjemne, musi przejść przez fazę
„chirurgiczną”. Boga Biblii spotykamy w przykazaniu. Za każdym razem, kiedy Biblia
opowiada o czyimś spotkaniu z Bogiem, łączy to z ofiarą, którą trzeba było podjąć, albo z
wyrzeczeniem się czegoś lub podjęciem zadania, zwykle niezbyt przyjemnego. Na
przykład przypomnijmy sobie opór stawiany przez ludzi tej kategorii co Jeremiasz lub
Mojżesz w momencie przyjmowania trudnego zadania narzucanego im przez Boga.
Jeżeli chcemy spotkać się z Bogiem, musimy być gotowi usłyszeć Jego głos wzywając
1/ 1