M I N I P R O J E K T Y
Wspólną cechą układów opisywanych w dziale "Miniprojekty" jest łatwość ich praktycznej
realizacji. Na zmontowanie i uruchomienie układu wystarcza zwykle kwadrans. Mogą to być
układy stosunkowo skomplikowane funkcjonalnie, niemniej proste w montażu i uruchamianiu, gdyż
ich złożoność i inteligencja jest zawarta w układach scalonych. Wszystkie projekty opisywane w
tej rubryce są wykonywane i badane w laboratorium AVT. Większość z nich wchodzi do oferty
kitów AVT jako wyodrębniona seria  Miniprojekty o numeracji zaczynającej się od 1000.
Zasilacz symetryczny
WiÍkszośĘzasilaczylabo-
Na Å‚amach
ratoryjnych, jakie do tej pory
Elektroniki Praktycznej
zbudowaliśmy, posiadajedno
opisaliśmy bardzo wiele
wyjÅ›cie, najczÍÅ›ciej
zasilaczy najrÛÅ‚niejszego
o regulowanym napiÍ-
typu. Proponowany ciu. Stwarza to pewne
problemy podczas uru-
układ jest jednak dośĘ
chamiania i testo-
wyjÄ…tkowy i pomimo
wania ukÅ‚adÛw
prostoty konstrukcji
elektronicznych
i niskich kosztÛw
wymagajÄ…cych
dwÛch, symet-
wykonania mołe ułatwiĘ
rycznych na-
Å‚ycie niejednemu
piÍĘ. Mam tu
konstruktorowi.
na myśli urzą-
dzenia ze
wzmacniacza-
mi operacyjnymi i wzmac-
niacze mocy, w wiÍkszoÅ›ci nym stabilizatorem napiÍcia
przypadkÛwtakÅ‚e wymagajÄ…- dodatniego, zostaÅ‚ zbudowa-
ce podwÛjnego,symetryczne- nyz wykorzystaniem wzmac-
go ürÛdÅ‚a napiÍcia zasilania. niacza operacyjnegoIC2typu
WiÍkszośĘ takich ukÅ‚adÛw tranzystory wykonawcze T1 TL081 (moÅ‚na tu zastosowaĘ
docelowo wyposaÅ‚ana jest i T2. Do regulacji napiÍcia prawie dowolny wzmacniacz
w wÅ‚asne ürÛdÅ‚o zasilania, wyjÅ›ciowego sÅ‚uÅ‚Ä… potencjo- operacyjny, nawet archaicz-
ale naetapietestÛwlaborato- metry P1 i P2. Potencjomet- ny 741). Zbudowany na IC2
ryjnych przydaÅ‚by siÍ symet- rem P2 ustawiamy napiÍcie komparator porÛwnuje ze so-
ryczny zasilacz pomocniczy, zgrubnie, a P1 sÅ‚uÅ‚y do do- bÄ… wartośĘ napiÍcia wytwo-
zwłaszcza o płynnie regulo- kładnej regulacji. rzonego przez dzielnik R6+R7
wanym napiÍciu. Zastosowanie dwÛch po- z wartoÅ›ciÄ… napiÍcia na ma-
PoniewaÅ‚ zasilacz symet- tencjometrÛw jest typowym sie ukÅ‚adu. PoniewaÅ‚ wzmac-
ryczny nie bÍdzie prawdopo- rozwiÄ…zaniem ìoszczÍdnoÅ›- niacz operacyjny ìdÄ…Å‚yî do
dobnie zbyt czÍsto uÅ‚ywany, ciowymî. Znacznie wygod- wyrÛwnania napiÍĘ na jego
duły nacisk połołyłem na niej byłoby ułyĘ potencjo- wejściach,tranzystory T3+T4
prostotÍ konstrukcji i niski metru wieloobrotowego, ale bÍdÄ… wysterowywanetak,aby
koszt potrzebnych dojego wy- koszt tego elementu przekro- napiÍcie na wejÅ›ciu2 IC2by-
konania podzespoÅ‚Ûw. czyÅ‚by wartośĘ wszystkich Å‚o rÛwne napiÍciu na masie
pozostaÅ‚ych podzespoÅ‚Ûw po- ukÅ‚adu, czyli 0V. PoniewaÅ‚
Opis dziaÅ‚ania trzebnych do wykonania za- wartoÅ›ci rezystorÛw w dziel-
Schemat elektryczny labo- silacza. niku napiÍciowym sÄ… sobie
ratoryjnego zasilacza symet- Tranzystor T6 (oraz T5 rÛwne, wyjÅ›ciowe napiÍcie
rycznego pokazano na rys. 1. w ukÅ‚adzie stabilizatora na- ujemne bÍdzie takÅ‚e dokÅ‚ad-
Jak z pewnoÅ›ciÄ… zauwaÅ‚yliÅ›- piÍcia ujemnego) sÅ‚uÅ‚y ogra- nierÛwne napiÍciu dodatnie-
cie, wzmiankao prostociei ta- niczaniu prÄ…du pobieranego mu (z odwrÛconÄ… polaryza-
niości układu niebyłabezpod- z zasilacza. W momencie, cją).
stawna: dwataniei powszech- kiedy napiÍcie odkÅ‚adajÄ…ce W taki to prosty sposÛb
nie dostÍpne ukÅ‚ady scalone siÍ na rezystorze pomiaro- osiÄ…gnÍliÅ›myzamierzonycel:
(wtymlegendarnyjuÅ‚ µA723), wym R3 przekroczy wartośĘ jednoczesnÄ…, pÅ‚ynnÄ… regula-
sześĘ popularnych tranzysto- ok. 0,6V, tranzystor T6 za- cjÍ dwÛch napiÍĘ.
rÛw i garstka elementÛw dys- czyna silnie przewodziĘ WydajnośĘ prÄ…dowazasi-
kretnych, to wszystko. (a nawet siÍ nasyca), zwiera- laczazaleÅ‚y wyÅ‚Ä…cznieodty-
GÅ‚Ûwnym elementem za- jÄ…c zÅ‚Ä…cza baza-emiter tran- puzastosowanychtranzysto-
silacza jest scalony stabiliza- zystorÛw T1, T2 i skutecznie rÛw mocy mostka BR1, spo-
tor napiÍcia typu 723. Pracu- ograniczajÄ…c prÄ…d wyjÅ›ciowy sobu ich chÅ‚odzenia i trans-
je on w typowej konfiguracji, do wartości określonej wzo- formatora zasilającego. Na-
w ktÛrej napiÍcie pobierane rem I = 0,6/R3. W ukÅ‚adzie, piÍcia wejÅ›ciowe nie mogÄ…
z wewnÍtrznego ürÛdÅ‚a po- ze wzglÍdu nachÍĘjego mak- przekroczyĘ wartoÅ›ci
rÛwnywane jest przez wbu- symalnego uproszczenia, nie 2x30VAC, a minimalne na-
dowany w strukturÍ ukÅ‚adu zastosowano regulacji prÄ…du piÍcie wyjÅ›ciowe wynosi ok.
komparator z napiÍciem wyj- wyjÅ›ciowego i wartośĘ rezys- Ä…7,8V. Gdybyta wartośĘoka-
Å›ciowymzasilacza. Wynikte- torÛw R3 i R8 naleÅ‚y dobraĘ zaÅ‚Ä…siÍzbyt duÅ‚a,tozamiast
go porÛwnania przekazywa- stosowanie do potrzeb. rezystora R2 moÅ‚na zastoso-
ny jest na wyjÅ›cie VO IC1 Stabilizator napiÍcia waĘ odpowiednio dobrany
i odpowiednio wysterowuje ujemnego,sprzÍÅ‚onyz opisa- dzielnik napiÍciowy.
Elektronika Praktyczna 11/99
85
M I N I P R O J E K T Y
Rys. 1.
MontaÅ‚ i uruchomienie kondensatorÛw elektrolitycz- ukÅ‚ady scalone naleÅ‚y zasto- UkÅ‚ad zmontowany ze
Na rys. 2 pokazano roz- nych. Pewne zdziwienie mo- sowaĘ podstawki,a tranzysto- sprawnych elementÛw nie
mieszczenie elementÛw na Å‚ejedynie wzbudziĘ oznacze- ry T1 i T4 wyposaÅ‚yĘ w od- wymaga uruchamiania ani
pÅ‚ytce obwodu drukowanego nie na pÅ‚ytce tranzystorÛw powiedni do potrzebradiator. regulacji. PoniewaÅ‚ prototyp
na laminacie jednostronnym. wykonawczych. Jako tranzys- Montując tranzystory na ra- nie wymagałładnych popra-
MontaÅ‚ ukÅ‚adu nie nastrÍczy tory na pÅ‚ytce widzimy... dwa diatorze nie wolnozapomnieĘ wek, mam nadziejÍ, Å‚e wy-
nikomu wiÍkszych trudnoÅ›ci zÅ‚Ä…cza ARK3! Jest to jednak o zastosowaniu podkÅ‚adek konane przez Was zasilacze
i wykonamy go w wielokrot- wygodne rozwiÄ…zanie, umoÅ‚- i tulejek izolacyjnych oraz ìodziedziczÄ…î po nim tÍ mi-
nie opisywanysposÛb,rozpo- liwiajÄ…ce Å‚atwe doÅ‚Ä…czenie do o uÅ‚yciu pasty zmniejszajÄ…cej Å‚Ä… cechÍ.
czynajÄ…c od elementÛw o naj- pÅ‚ytki przewodÛw prowadzÄ…- rezystancjÍ termicznÄ…. Zbigniew Raabe, AVT
mniejszychgabarytach,a koÒ- cych do umieszczonych nara-
czÄ…c na wlutowaniu w pÅ‚ytkÍ diatorach tranzystorÛw. Pod
WYKAZ ELEMENTÓW
Rezystory C6, C7: 470µF/35V
P1: potencjometr obrotowy Półprzewodniki
4,7k&!/A
BR1: mostek prostowniczy
P2: potencjometr obrotowy 3A
47k&!/A
IC1: µA723
R9, R1: 560&!
IC2: TL081 lub odpowiednik
R2: 3k&!
T1: BD911 lub odpowiednik
R3, R8: rezystory 5W dobrać
T2: BD139 lub odpowiednik
stosownie do wymaganej
T3: BD140 lub odpowiednik
wydajności prądowej układu
T4: BD912 lub odpowiednik
R4: 220&!
T5: BC557 lub odpowiednik
R5: 22k&!
T6: BC548 lub odpowiednik
R6, R7: 100k&!/5%
Różne
Kondensatory
CON2, CON1: ARK3
C1, C2: 4700µF/50V
Dodatkowe dwa złącza
C3, C4, C8, C9: 100nF
ARK3
C5: 1nF
PÅ‚ytka drukowana wraz z kompletem elementÛw jest dostÍpna
Rys. 2. w AVT - oznaczenie AVT-1253.
Elektronika Praktyczna 11/99
86