Douglas Yeo (Jay Friedman website), Joannès Rochut Sept 22, 2015

tłum. Łukasz Michalski

67. Joannès Rochut i Bolero

Douglas Yeo (na stronie Jaya Friedmana)
wrzesień 2015

Joannès Rochut (1881-1952) to dobrze znany puzonistom autor opracowania

trzech zeszytów Wokaliz Marco Bordogniego, wydanych przez Carla Fishera w roku
1928. Wiele osób jednak nie wie, że owe trzy części Melodyjnych Etiud Rochut
opublikował w trakcie swej pięcioletniej (1925-1930) kariery pierwszego puzonisty
Bostońskiej Orkiestry Symfonicznej. O ile w pierwszym wydaniu Melodyjnych Etiud
wyraźnie podkreślono przynależność Rochuta do BSO, to uwaga ta zniknęła
z kolejnych edycji. W najnowszym wydawniu Carl Fischer pomija nawet przedmowę
Rochuta i nie zamieszcza większości jego uwag redakcyjnych.

Mimo tego podręczniki Rochuta, od prawie 100 lat, wywierają stały wpływ na

pedagogikę puzonu, choć wielu nawet nie wie, że sam autor był znakomitym
puzonistą. To pozwala postawić logiczne pytanie: Czy zachowały się jakieś nagrania
Rochuta? I dalej: Czy to Rochut wykonuje solo puzonowe w nagraniu Bolero Ravela
w nagraniu BSO z roku 1930, pod dyrekcją Sergiusza Kusewickiego?

Rochut ukończył Paryskie Konserwatorium w roku 1905, z pierwszą lokatą wsród

puzonistów; obowiązkowym utworem konkursowym dla dyplomantów była
wówczas Fantazja Zygmunta Stojowskiego. W trakcie swej europejskiej kariery był
członkiem kilku francuskich orkiestr wojskowych, w tym zespołu paryskiej Gwardii
Republikańskiej. Znalazł się też wśród wykonawców Koncertów Kusewickiego,
organizowanych przez dyrygenta w Paryżu w roku 1921. Rosjanin Kusewicki,
zdobywszy dyrygencką sławę w Niemczech i Francji, został dyrektorem
artystycznym Boston Symphony w roku 1924, jako następca Pierre Monteux.

Od następnego sezonu (1925-1926) Kusewicki zatrudnił w orkiestrze czterech

nowych prowadzących, wszyscy byli z Francji i pracowali z Kusewickim już
wcześniej: pierwszy klarnecista Edmond Allegra, pierwszy oboista Ferdinand Gillet,
pierwszy altowiolista Jean Lefranc i pierwszy puzonista Joannès Rochut. Program
pierwszego koncertu Rochuta w BSO ( 9 października 1925) obejmował I Symfonię
Brahmsa. W ówczesnej sekcji puzonów grali jeszcze: Eugene Adam (asystent
pierwszego), Lucien Hansotte (drugi puzonista) i Leroy Kenfield (puzonista basowy).

Znanych jest sześć fotografii Rochuta, wykonanych podczas jego kadencji

w Orkiestrze Bostońskiej; na wszystkich trzyma swój tenorowy puzon paryskiego
wytwórcy Lefevre, który działał od roku 1812 do przynajmniej roku 1911. Rochut

Douglas Yeo (Jay Friedman website), Joannès Rochut Sept 22, 2015

tłum. Łukasz Michalski

posiadał dwa puzony Lefevre: prosty puzon tenorowy z sześciocalowym
dźwięcznikiem (152,4 mm) i menzurą .480 (12,2 mm) oraz puzon tenorowy
z tłokowym kwartwentylem F (i dodatkowym, ręcznie przełączanym, obrotowym
wentylem E) o dźwięczniku sześć i pół cala (165 mm) i równie małej menzurze. Tymi
instrumentami, będącymi przez wiele lat w posiadaniu drugiego puzonisty BSO
Williama Moyer’a (pracował w latach 1953-1966), później należącymi do mnie,
opiekują się teraz obecni puzoniści Orkiestry Bostońskiej: Toby Oft i Stephen Lange.

Rochut w Bostonie grał na swym wąskomenzurowanym puzonie Lefevre. Tu

ciekawostka z jego wcześniejszych, francuskich czasów. W roku 1921 ukazał się
katalog serii instrumentów Holtona o nazwie Revelation (Rewelacja), a w nim zdjęcie
Rochuta i jego mocno wspierający tekst: „Z przyjemnością będę grał na Twoim
puzonie, ponieważ dla mnie to naprawdę rewelacja. Ma wspaniały dźwięk, wysokie
i niskie tony odzywają się łatwo i brzmią potężnie. Ślę moje gorące gratulacje.”
Dotychczas nie znaleziono fotografii Rochuta grającego na takim instrumencie, który
miał menzurę .500 (12,7mm) i siedmiocalowy dźwięcznik; nie wiadomo też, czy
zabrał ten instrument z Paryża do Bostonu.

Kiedy Rochut opuszczał Boston i wracał do Francji po zakończeniu sezonu 1929-

1930, pozostawił swe puzony Lefevre, nabywszy tenorowy puzon Vincent Bach
o numerze seryjnym 23. Rochut odebrał instrument 22 listopada 1929 roku, nie
zachowały się jednak żadne jego fotografie grającego na tym puzonie, który był
podwójnie menzurowany: .514/.525 (13,06mm/13,34 mm) i miał 8 calowy dźwięcznik.

Teraz kolej na Jacoba Raichmana (1892-1982). Raichman był rosyjskim puzonistą,

który studiował u Błażewicza w Moskiewskim Konserwatorium. Kusewicki poznał
Raichmana jeszcze w Rosji, gdzie razem pracowali i w roku 1927 zatrudnił go
w Orkiestrze Bostońskiej, powiększając sekcję z czterech do pięciu puzonów.
Raichman zagrał swój pierwszy koncert w BSO 7 października 1927, w programie
były: Pietruszka Strawińskiego, III Symfonia Brahmsa i uwertura Benvenuto Cellini
Berlioza. Lista muzyków, zamieszczana w tym czasie w programach BSO, to prosty
spis nazwisk, który nie wyszczególnia zajmowanych pozycji w orkiestrze; nie zawsze
jest możliwe dokładne odtworzenie, kto zajmował które krzesło. Sekcja puzonów
w sezonie 1927-1928 była przedstawiona w następującym porządku: Rochut,
Hansotte, Kenfield, Raichman, Adam.

Wykonana latem roku 1929 fotografia Boston Pops Orchestra przedstawia

młodego Arthura Fiedlera, stojącego na czele zespołu, w którym sekcja puzonów to
Rochut, Raichman i Kenfield. Rochut dzierży swój puzon Lefevre, zaś Raichman,

Douglas Yeo (Jay Friedman website), Joannès Rochut Sept 22, 2015

tłum. Łukasz Michalski

później grający na puzonach Conn, trzyma puzon Heckel, otrzymany w nagrodę za
pierwszą lokatę w Moskiewskim Konserwatorium.

W następnym sezonie skład osobowy sekcji puzonów wydrukowany został

w kolejności tej samej, jak w sezonie 1927/1928. W następnym, 1929-1930, nazwiska
uporządkowano inaczej: Raichman, Rochut, Hansotte, Kenfield. Powszechnie
przyjmuje się, że Rochut i Raichman podzielili się w tym sezonie obowiązkami
pierwszego puzonisty, choć z kolejności nazwisk nie należy wyciągać zbyt daleko
idących wniosków, bowiem nie zawsze konsekwentnie drukowano głównego solistę,
jako pierwszego.

Mając już listę wykonawców, możemy zadać pytanie, kto był solistą w Bolero,

nagranym przez Boston Symphony, pod Kusewickim.

Orkiestra Bostońska dokonała swych pierwszych nagrań w październiku 1917

roku, dla wytwórni The Victor Talking Machine Company; następne rejestracje miały
miejsce dopiero 13 listopada roku 1928, kiedy to nagrano Pietruszkę Strawińskiego
pod batutą Kusewickiego. Pierwsze z dwóch nagrań Bolero z Kusewickim odbyło się
w sali orkiestry (Symphony Hall) 14 kwietnia 1930, dla wytwórni RCA Victor, po
wykonaniach koncertowych w Bostonie i Hartford (Connecticut). Drugie nagranie
Bolero, również dla RCA Victor, zarejestrowano w letniej siedzibie orkiestry-
Tanglewood, 13 sierpnia 1947, po tamtejszym wykonaniu koncertowym w dniu 10
sierpnia.

Porównanie tych nagrań ukazuje wyraźnie, że solo puzonowe wykonywało

dwóch różnych wykonawców. W nagraniu z roku 1930 mógł to być Rochut lub
Raichman; w tym z roku 1940 Raichman wydaje się być jedynym logicznym
kandydatem, bo sekcję tak wówczas opisano: Raichman, Hansotte, John Coffey
(basowy), Josef Orosz i Vinal Smith (który grał również czasem na tubie). Na
nagraniu z roku 1947 słychać czasem zmagania solisty, krzykliwy sposób
artykułowania, brak glissand (co, samo w sobie, nie jest niespodzianką- w tym czasie
nawet wielu francuskich wykonawców uważało glissando za prostactwo, również
wielu wykształconych amerykańskich wykonawców, w tym Henry Charles Smith na
swym nagraniu z Orkiestrą Filadelfijską, też nie grało glissand), kiks na jednym
z wysokich B i eksponowanie szybkiego i drżącego, niesuwakowego vibrato.
Wykonanie z roku 1930 jest znacznie bardziej powściągliwe; puzonista, mimo że też
unika glissand, gra spokojnie i swobodnie, dźwiękiem znacznie lżejszym, niż ten
w roku 1947. Nawet, jeśli uwzględnimy postęp technik nagrywania i różną akustykę
miejsca nagrań, to widoczne różnice brzmienia i stylu są tak wielkie, że wydaje się
prawdopodobne, iż Kusewicki zwrócił się do swego francuskiego puzonisty Rochuta,

Douglas Yeo (Jay Friedman website), Joannès Rochut Sept 22, 2015

tłum. Łukasz Michalski

by w 1930 roku nagrał Bolero, jako jedno ze swych ostatnich dzieł, jako członka
Orkiestry Bostońskiej.

Czy wiemy to z całą pewnością? Nie. W owych czasach rejestry nagrywających

muzyków Orkiestry Bostońskiej nie zawierają nazwisk solistów sekcji, wymienia się
wszystkich grających, często alfabetycznie w poszczególnych sekcjach. Ale, logicznie
łącząc znane informacje, możemy stwierdzić, ze jest niezwykle prawdopodobne, że
w nagraniu Bolero z roku 1930 słyszany jest właśnie Joannès Rochut, zwłaszcza, jeśli
weźmie się pod uwagę jego reputację wykonawcy grającego lekko i elegancko,
preferującego wąską menzurę. Nagranie z roku 1947 to na pewno Raichman, znany
z szybkiego vibrato. Przemawia za tym też fakt bliskiego końca kariery Raichmana
(przeszedł na emeryturę w roku 1955); nie był już tak precyzyjny, jego dźwięk,
artykulacja, stały się szorstkie i twardsze.

Tych nagrań można posłuchać na mojej stronie:

1930:

http://www.yeodoug.com/Bolero_Rochut_BSO_1930.mp3

1947:

http://www.yeodoug.com/Bolero_Raichman_BSO_1947.mp3

Douglas Yeo
Bass Trombonist, Boston Symphony Orchestra, 1985-2012 (emerytowany)
Professor of Trombone, Arizona State University

yeodoug.com

asutrombonestudio.org