1

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Adam Mickiewicz

Do matki Polki

O matko Polko! gdy u syna twego
W źrenicach błyszczy genijuszu świetność,
Jeśli mu patrzy z czoła dziecinnego

Dawnych Polaków duma i szlachetność;
Jeśli rzuciwszy rówienników grono
Do starca bieży, co mu dumy pieje,
Jeżeli słucha z głową pochyloną,
Kiedy mu przodków powiadają dzieje:

O matko Polko! źle się twój syn bawi!
Klęknij przed Matki Boleśnej obrazem
I na miecz patrzaj, co Jej serce krwawi:
Takim wróg piersi twe przeszyje razem!

Bo choć w pokoju zakwitnie świat cały,
Choć się sprzymierzą rządy, ludy, zdania,
Syn twój wyzwany do boju bez chwały
I do męczeństwa… bez zmartwychpowstania.

Każże mu wcześnie w jaskinią samotną
Iść na dumanie… zalegać rohoże,
Oddychać parą zgniłą i wilgotną
I z jadowitym gadem dzielić łoże.

Tam się nauczy pod ziemię kryć z gniewem
I być jak otchłań w myśli niedościgły;

Adam Mickiewicz

Do matki Polki

Mową truć z cicha, jak zgniłym wyziewem,
Postać mieć skromną jako wąż wystygły.
Nasz Odkupiciel, dzieckiem w Nazarecie
Piastował krzyżyk, na którym świat zbawił.
O Matko Polko! ja bym twoje dziecię
Przyszłymi jego zabawkami bawił.
Wcześnie mu ręce okręcaj łańcuchem,
Do taczkowego każ zaprzęgać woza,
By przed katowskim nie zbladnął obuchem
Ani się spłonił na widok powroza.
Bo on nie pójdzie, jak dawni rycerze,
Utkwić zwycięski krzyż w Jeruzalemie,
Albo jak świata nowego żołnierze
Na wolność orać… krwią polewać ziemię.
Wyzwanie przyszle mu szpieg nieznajomy,
Walkę z nim stoczy sąd krzywoprzysiężny;
A placem boju będzie dół kryjomy,
A wyrok o nim wyda wróg potężny.
Zwyciężonemu za pomnik grobowy
Zostaną suche drewna szubienicy,
Za całą sławę krótki płacz kobiécy
I długie nocne rodaków rozmowy.

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Na tle epoki

Wiersz Adama Mickiewicza powstał prawdopodobnie w lipcu 1830 roku, podczas poby-
tu poety we Włoszech. Opublikowany był kilkakrotnie na emigracji, a następnie włączo-
ny przez artystę do jego Dziadów cz. III. To jeden z najsłynniejszych utworów Mickiewi-
cza i zarazem jeden z najbardziej popularnych wierszy polskich.

Znany był z niezwykle wielu odpisów krążących w kraju i za granicą. Doczekał
się także wielu parafraz, przeróbek i aluzji literackich w innych tekstach. Wzbu-
dzał ogromne zainteresowanie czytelników, dając inspiracje do niezliczonych
dyskusji oraz „długich nocnych rozmów” Polaków. Miał tyleż samo wielkich entu-
zjastów, co zagorzałych przeciwników. Zwolennicy uważali, że utwór we właści-
wy sposób odmalowuje sytuacje Polaków pod zaborami, przeciwnicy – dostrzega-
li w tekście pesymizm i czarnowidztwo.

Utwór ma wiele cech romantycznych, jednak na tle epoki wyróżnia się specyficznym wize-
runkiem patriotyzmu – można dostrzec w nim rodzaj tragicznej ironii i szczególny sarkazm.

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Forma utworu – elementy analizy

Na wiersz składa się jedenaście czterowersowych zwrotek. Pisany jest ulubionym przez
Mickiewicza jedenastozgłoskowcem.

Forma utworu nie jest szczególnie wyszukana. Zaczyna się apostrofą: „O matko
Polko!” i właściwie cały, ma charakter płomiennego wezwania. Zauważamy bo-
gactwo epitetów, porównania („być jak otchłań w myśli niedościgły”), metafory
(„mową truć z cicha, jak zgniłym wyziewem”).

Najistotniejszym zabiegiem formalnym jest mistrzowskie operowanie ironią

dzięki wprowadzeniu niezwykle wielu kontrastów. Mamy tu zarówno sformuło-
wania o charakterze oksymoronów (sąd krzywoprzysiężny), jak i dłuższe wypo-

Geneza wiersza związana jest z do-
cierającymi do Mickiewicza z kra-
ju wiadomościami o tajnych spi-
skach, których rozwój nasilił się
w końcu lat 20. XIX w., a które do-
prowadziły do wybuchu powsta-
nia listopadowego. Można też do-
strzec związek z (będącymi w żywej
pamięci poety) losami kolegów
z czasów wileńskich – współtowa-
rzyszy represji, jakie dotknęły ich
i samego Mickiewicza w 1823
roku.

2

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

wiedzi nadające nowe, przeciwstawne treści pojęciom związanym z tradycyjnym
wzorem walki i bohaterstwa:

Bo choć w pokoju zakwitnie świat cały,
Choć się sprzymierzą rządy, ludy, zdania,
Syn twój wyzwany do boju bez chwały
I do męczeństwa… bez zmartwychpowstania.

Język utworu, używane w nim słownictwo wydaje się bardzo proste, ale niezwykle celne,
tak „trafiające w sedno”, że niektóre sformułowania urosły do rangi haseł – symboli
(„długie nocne rodaków rozmowy” czy sama tytułowa matka Polka). Poeta Mieczysław
Jastrun nazwał używane przez Mickiewicza słowa „twardymi i trwałymi jak kamienie”.

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Sytuacja liryczna, treść, motywy, bohaterowie

Adresatką wypowiedzi podmiotu lirycznego jest bezimienna matka Polka. Jak już wspo-
mniano, urasta ona do rangi symbolu – matki, której zadaniem jest patriotyczne wychowa-
nie syna i która za realizację tego celu poniesie straszliwą karę – jej dziecko zginie i po-
zbawione zostanie honoru. O losie matki i syna opowiada podmiot liryczny – ktoś mający
świadomość trudności i cierpień, które czekają młodych Polaków (może – sam poeta?).

Podmiot liryczny kieruje do swej słuchaczki przewrotne sarkastyczno-ironiczne wska-
zówki: jeśli zauważy ona u swego syna szczególne zainteresowania historią, przeszło-
ścią bohaterską, tradycją swego narodu, powinna zrozumieć, że młody człowiek źle
się bawi. Bowiem jej syna nie czeka otwarta walka – zgodna z zasadami honoru –
o wolność swego narodu, lecz będzie się on musiał posługiwać zdradą i podstępem:

Tam się nauczy pod ziemię kryć z gniewem
I być jak otchłań w myśli niedościgły,
Mową truć z cicha, jak zgniłym wyziewem.

Dzieje się tak dlatego, ponieważ wróg jest potężny i zdradziecki – nie stosuje
„cywilizowanych” metod walki, lecz podstępne, posługując się zdradą, prowo-
kacją, torturami i podłością. Z takim wrogiem, rzec można, nie da się wygrać!

Toteż syna matki Polki czeka cierpienie i rozpacz. W wierszu zostały wyliczone różne
rodzaje tortur, jakim będzie on poddany – ukazana perspektywa więzienia i syberyjskie-
go zesłania. Podmiot liryczny sugeruje więc, że – zamiast rozwijać zainteresowania
historią ojczystą – młody człowiek powinien się hartować w oczekiwaniu zła, które go
spotka: ćwiczyć w sztuce milczenia, przygotowywać do trudnego, samotnego życia.

Los genialnego syna nieszczęsnej matki został porównany do dziejów Chrystusa.
Poeta wspomina legendę, wedle której Jezus jako dziecko bawił się krzyżem
– znakiem swego późniejszego męczeństwa. Sugeruje, że matka powinna dawać
swemu dziecku „przyszłe jego zabawki” – kajdany, powrozy, szubienicę, bo to one
będą znakami jego późniejszego cierpienia. Tak, jak syn został porównany do Chry-
stusa, tak matkę możemy porownywać do Matki Boskiej cierpiącej pod krzyżem.

Zakończenie wiersza można rozumieć dwojako:
Pesymistycznie – za swe cierpienie syn nie otrzyma żadnego zadośćuczynie-

nia, choć pozostanie po nim pamięć.

I nieco bardziej optymistycznie, jeśli w interpretacji nacisk położymy właśnie

na ową pamięć i porównania do Chrystusa.

Jak interpretować?

Jak interpretować?

Jak interpretować?

Jak interpretować?

Jak interpretować?

Należy zwrócić uwagę na ironię i sarkazm jako podstawowe formy wypowiedzi podmio-
tu lirycznego. To zarazem rodzaj obrony przed złem, jakie stwarza wróg – dzięki owej
ironii można mu okazać pogardę i niechęć.

Obraz wroga jest zdecydowanie negatywny – wróg (Rosja) jest zły, podły i podstęp-

ny; walka z nim jest skazana na nipowodzenie, choć walczyć trzeba, wedle obowiązują-
cego nakazu moralnego.

Losy Matki i syna symbolizują los wszystkich Polaków – skazanych na niezawinione

cierpienie, ale dobrych, szlachetnych i uczciwych.

Utwór Mickiewicza stał się wzor-
cem, można rzec – umownie – ar-
chetypem: matki – Polki. Adresatką
wiersza jest kobieta odważna, pa-
triotka, starająca się o jak najlep-
sze wychowanie – w duchu patrio-
tyzmu – swych dzieci, gotowa do
poświęceń i ofiary w imię miłości
do dzieci oraz ojczyzny. Jest to
kobieta skazana na cierpienie –
wie, ze wychowuje synów po to,
aby ginęli w niemożliwej do wy-
grania walce o wolność, ale rozu-
mie zarazem, że tak być musi. Tego
wymaga poświęcenie dla ojczyzny.

Zauważ!

Los syna można utożsamiać z lo-
sem wszystkich cierpiących Pola-
ków – z losem całego narodu.
Analogicznie – tak jak owa bezi-
mienna matka cierpią wszystkie
polskie matki, wszystkie kobiety.

Motyw szubienicy pojawia się czę-
sto w patriotycznej literaturze pol-
skiego romantyzmu – w czasach
powstania listopadowego i po
jego klęsce, także w utworach na-
wiązujących do losów rosyjskich
dekabrystów. Jego funkcję można
porównywać do tej, jaką w kultu-
rze pełni symbol krzyża. Podobnie
jak krzyż szubienica – dzięki cier-
pieniu niewinnej ofiary – z narzę-
dzia hańby staje się symbolem wy-
wyższenia i chwały.

Adam Mickiewicz ugruntował
w swym utworze specyficzny typ
patriotyzmu polskiego. Zarówno
syn, jak i jego matka wiedzą, że
młodzi Polacy skazani są na gi-
nięcie w nierównej walce z podłym
zaborcą. Wiedzą o tym i… godzą
się z tym! Bezgranicznie kochają
ojczyznę i zdolni są do każdego
poświęcenia na jej rzecz. Polski
patriotyzm romantyczny to właśnie
patriotyzm poświęcenia, świado-
mość, że trzeba „na śmierć iść po
kolei/ jak kamienie przez Boga rzu-
cane na szaniec” (jak pisał Juliusz
Słowacki w Testamencie moim).
Z takim wzorcem polemizowali
chociażby pozytywiści, uważający,
że lepiej – zamiast ginąć dla oj-
czyzny – jest dla niej wydajnie pra-
cować!