--

112

Z

za nie czysz cze nia mi w pa li wie mo że my
dość ła two się roz pra wić, sto su jąc
choć by do dat ko we fil try, jed nak sil ni ki
współ czes nych mo to cy kli ma ją co raz
wyż sze stop nie sprę ża nia, co po cią ga

za so bą ko niecz ność sto so wa nia wy so ko ok ta -
no wych pa liw. Co zro bić, gdy nie ma ta kie go
pa li wa w pro mie niu 1000 km? Czy sto so wa nie
do dat ków pod wyż sza ją cych licz bę ok ta no wą
ma sens? Ja ki mo to cykl wy brać do pod ró ży
w re jo ny świa ta, gdzie nie wy stę pu je Pb 95?

Za cznij my mo że od odro bi ny te o rii. Co to

wła ści wie jest licz ba ok ta no wa i do cze go słu -
ży?

Licz ba ok ta no wa jest to do świad czal nie

wy zna cza ny pa ra metr mó wią cy nam o od por -
no ści pa li wa do sil ni ków o za pło nie iskro wym
na spa la nie stu ko we. A cóż to zno wu to spa la -
nie stu ko we? Spa la nie stu ko we za cho dzi gdy
mie szan ka pa li wo wo – po wietrz na za pa la się
nie od świe cy za pło no wej, lecz w spo sób nie -
kon tro lo wa ny z po wo du lo kal ne go wzro stu
tem pe ra tu ry w ko mo rze spa la nia po wy żej
tem pe ra tu ry sa mo zap ło nu pa li wa. Mó wiąc
naj pro ściej: róż ni ca po mię dzy nor mal nym
prze bie giem spa la nia a de to na cyj nym (stu ko -
wym) jest ta ka, jak po mię dzy spa la niem wę gla
w pie cu CO a wy bu chem py łu wę glo we go
w ko pal ni. W obu przy pad kach do cho dzi do
za mia ny ener gii che micz nej na ciep ło, jed nak
tyl ko pier wszy przy pa dek jest dla czło wie ka
po żą da ny. War to w tym miej scu zwró cić uwa -
gę, że spa la nie stu ko we bar dzo czę sto jest my -
lo ne przez la i ków ze stu ka mi po cho dzą cy mi
z ukła du roz rzą du. Wie lo krot nie by łem świad -
kiem sy tu a cji, kie dy to „fa cho wiec” stwier dzał:
„za lał pan kiep skie pa li wo, no i za wo ry gra ją”.

Na praw dę dźwię ki te nie ma ją nic wspól ne go
z za wo ra mi. Cha rak te ry stycz ny stuk to nic in -
ne go jak prze no sze nie się fron tu pło mie nia
przez nie spa lo ną jesz cze mie szan kę z pręd ko -
ścią po nad dźwię ko wą.

Ja kie ne ga tyw ne skut ki nie sie za so bą wy -

stę po wa nie spa la nia stu ko we go w sil ni ku spa -
li no wym? Prze de wszyst kim po wo du je du żo
wię ksze ob cią że nia w ukła dzie kor bo wo – tło -
ko wym, prze grze wa nie się za wo rów wy de -
cho wych oraz tło ka. Dla te go je śli chce my, aby
nasz sil ni czek słu żył nam dłu go i bez a wa ryj -
nie, po win niś my go chro nić przed ta ki mi
atrak cja mi.

Co raz bar dziej wy śru bo wa ne jed nost ki na -

pę do we współ czes nych mo to cy kli wy ma ga ją
sto so wa nia pa liw o wy so kiej licz bie ok ta no -
wej. Pa ra me tra mi sil ni ka, któ re ma ja wpływ
na wy stę po wa nie zja wi ska de to na cji są:

Sto pień sprę ża nia.

Im on jest wyż szy, tym

wyż sza tem pe ra tu ra i ciś nie nie mie szan ki
w chwi li za pło nu.

Kształt ko mo ry spa la nia i umiesz cze nie

Świa

t Mo

toc

ykli

5

/2

009

T E C H N I K A

Tekst i zdję cia

Ra do sław

Przy siec ki

www.ra dek przy siec ki.pl

OKTANOWY BÓL GŁOWY

Co jest w paliwie?

Nawet w cywilizowanym, jak
się wydaje kraju, jakim jest
Polska, nigdy do końca nie
wiemy, co tankujemy.

113

świe cy za pło no wej.

Ko mo ra po win na być jak

naj bar dziej zwar ta, a świe ca umiesz czo na
w naj go ręt szym miej scu ko mo ry spa la nia.

Kąt wy prze dze nia za pło nu.

Zwię ksze nie

ką ta wy prze dze nia za pło nu sprzy ja de to na cji,
jed nak je go opóź nie nie po cią ga za so bą spa -
dek mo cy oraz wzrost zu ży cia pa li wa.

Skład mie szan ki.

λ = 0,8 – 0,9 co da je naj -

wię ksze praw do po do bień stwo de to na cji.

Wy mia ry i licz ba cy lin drów.

Im wię ksza

śred ni ca tło ka, tym sil nik bar dziej po dat ny na
spa la nie stu ko we. W sil ni kach wie lo cy lin dro -
wych mo że wy stę po wać de to na cja na nie któ -
rych tyl ko cy lin drach z po wo du nie jed na ko -
we go za si la nia cy lin drów mie szan ką.

Ob cią że nie sil ni ka.

Im wię ksze, tym praw -

do po do bień stwo wy stą pie nia spa la nia stu ko -
we go wię ksze.

Stan ciepl ny sil ni ka.

Nad mier nie prze grza -

ne czę ści ko mo ry spa la nia sprzy ja ją po wsta -
wa niu stu ku.

Spo sób two rze nia mie szan ki.

Za si la nie

wtry sko we, zwłasz cza bez poś red nio do cy lin -
dra zmniej sza skłon ność do de to na cji.

Z po wyż szej przy dłu giej wy li czan ki otrzy -

mu je my ob raz sil ni ka od por ne go na spa la nie
stu ko we, czy li ta kie go, któ ry mo że za do wo lić
się pa li wem o ni skiej licz bie ok ta no wej. Nie -
ste ty to, co sprzy ja pod nie sie niu mo cy sil ni ka
i je go eko no micz no ści, sprzy ja rów nież po -
wsta wa niu spa la nia stu ko we go.

We współ czes nych sil ni kach co raz czę ściej

sto so wa ne są czuj ni ki spa la nia stu ko we go,
któ rych za da niem jest utrzy my wa nie sil ni ka
na tzw. gra ni cy de to na cji. Czuj ni ki re je stru ją
fa lę aku stycz ną, któ ra po wsta je na sku tek wa -
ha nia ciś nie nia w ko mo rze spa la nia, cha rak te -
ry stycz ne go dla wy stę po wa nia spa la nia stu ko -
we go i prze ka zu ją in for ma cje do jed nost ki ste -
ru ją cej pra cą sil ni ka. Ma pa za pło nu zo sta je
zmie nio na tak, aby spa la nie stu ko we ustą pi ło.
Jed nak jed nost ka ste ru ją ca mo że opóź niać za -
płon tyl ko do pew nych gra nic, gwa ran tu ją -
cych po praw ność pro ce su spa la nia. W prak ty -
ce ozna cza to, że w sil ni ku o stop niu sprę ża nia
11 po mi mo prze re gu lo wa nia ką ta wy prze dze -
nia za pło nu po przez jed nost kę ste ru ją cą nie
da się spa lać pa liw o licz bie ok ta no wej 80 bez
wy stą pie nia spa la nia stu ko we go.

Co w ta kim ra zie po cząć, je że li chce my

wy ru szyć w mo to cy klo wą pod róż współ czes -
nym mo to cy klem w te za kąt ki świa ta, gdzie

ku pu je się pa li wo o nie zna nej licz bie ok ta no -
wej z ka ni stra od tu byl ców lub w naj lep szym
wy pad ku z pom py o na pę dzie ręcz nym?

Po pier wsze na le ży za sto so wać tech ni kę

ja zdy, któ ra mi ni ma li zu je ry zy ko wy stą pie nia
spa la nia stu ko we go. Ła god nie ope ro wać ga -
zem, zna leźć op ty mal ną pręd kość ob ro to wą,
nie do pusz czać do prze grze wa nia się sil ni ka.

Po dru gie moż na spró bo wać zna leźć mo to -

cykl, któ ry do brze zno si pa li wa kiep skiej ja ko -
ści. Czy li z sil ni kiem o nie zbyt wy so kim stop -
niu sprę ża nia, czuj ni ka mi spa la nia stu ko we go
bądź moż li wo ścią prze pro gra mo wa nia jed -
nost ki ste ru ją cej.

No i oczy wi ście mo że my spró bo wać użyć

jed ne go ze środ ków pod no szą cych licz bę ok -
ta no wą pa li wa do stęp nych na ryn ku.

Ben zy na otrzy my wa na na dro dze stan dar -

do wej ra fi na cji ma licz bę ok ta no wą na po zio -
mie 40-60 ok ta nów. Dla te go przy pro duk cji pa -
liw nie zbęd ne jest sto so wa nie do dat ków pod -
wyż sza ją cych licz bę ok ta no wą do żą da ne go
po zio mu. Jed ny mi z pier wszych środ ków an -
ty stu ko wych by ły jo dy na i ani li na. Jed nak nie
by ło to zbyt eko no micz ne roz wią za nie. Ko lej -
nym środ kiem sto so wa nym ja ko do da tek do
ben zyn był te tra e ty lo o łów, do brze zna ny
z ben zyn oło wio wych. Z uwa gi na du żą tok -
sycz ność te go związ ku, rów nież wy co fa no się
z je go sto so wa nia.

W obec nie pro du ko wa nych ben zy nach

bez o ło wio wych ro lę do dat ków an ty stu ko wych
peł nią roz ma i te mie sza ni ny or ga nicz nych
związ ków che micz nych za wie ra ją cych w swo -
jej struk tu rze tlen i/lub wę glo wo do ry aro ma -
tycz ne. Naj czę ściej sto su je się eta nol, to lu en,
MTBE i in ne.

Przy jrzyj my się te raz pre pa ra tom pod wyż -

sza ją cym licz bę ok ta no wą pa liw do stęp nym
na na szym ryn ku. Wbrew po zo rom wy bór
wca le nie jest ta ki du ży.

Oc ta ne Plus fir my Li qui Moly

. Wy stę pu je

w opa ko wa niach 0,15 l, co wy star cza na 45 li -
trów ben zy ny. We dług da nych pro du cen ta
zwię ksza licz bę ok ta no wą o 2 – 4 jed no stek.

Ni tro – Kleen

fir my Kle en-Flo Tum bler In -

du stries. Opa ko wa nie 0,4 l wy star cza na 75 l
pa li wa. Nie ste ty dy stry bu tor nie po da je żad -
nych pa ra me trów szcze gó ło wych pro duk tu.

Dość sze ro ki wy bór do dat ków do pa liw

ofe ru je fir ma Mil lers Oils. Po czą wszy od pre -
pa ra tu do tak zwa nych za sto so wań „cy wil -
nych” po do dat ki sto so wa ne w spor cie mo to -
ro wym, poz wa la ją ce na sto so wa nie ben zyn
do stęp nych na sta cjach do po ja zdów tu nin go -
wa nych.

„Naj ła god niej szym” do dat kiem te go pro -

du cen ta jest

Oc tan Plus

, któ ry w op ty mal nych

OKTANOWY BÓL GŁOWY

114

wa run kach pod no si licz bę ok ta no wą o 20 pun -
któw (2 ok ta ny). Jed no opa ko wa nie 250 ml
wy star cza na 20 l ben zy ny. Moż na go spo koj -
nie sto so wać w sil ni kach wy po sa żo nych w ka -
ta li za tor.

Środ ka mi bar dziej sku tecz ny mi są

CVL

i

CVL Turbo

. Jed nak sto so wa nie ich mo że

uszko dzić ka ta li za tor. Pre cy zyj na (naj lep sza
dla da ne go po ja zdu) daw ka po win na zo stać
usta lo na pod czas te stów na ha mow ni. Pre pa -
ra ty mie sza ją się z ben zy ną oło wio wą, bez o ło -
wio wą i wszyst ki mi in ny mi ben zy na mi (LRP)
na sy co ny mi tle nem, eta no lem, MTBE.

Za war tość bu tel ki CVL (250ml) wy star cza

na 20 l ben zy ny bez o ło wio wej (do ce lów spor -
to wych) i pod no si licz bę ok ta no wą o 30 pun -
któw.

Pół li tro we opa ko wa nie pre pa ra tu CVL

Tur bo wy star cza na 20 l ben zy ny, a je go do da -
nie mo że pod nieść licz bę ok ta no wą o 40 pun -
któw.

Po ni żej pre zen tu je my wy ni ki po mia rów

licz by ok ta no wej pa liw po za sto so wa niu róż -
nych pre pa ra tów fir my Mil lers Oils. Ba da nia
zo sta ły opra co wa ne przez ITS la bo ra to rium
te stu ją ce pa li wa dla FIA i udo stęp nio ne nam
przez dy stry bu to ra Mil lers Oils.

RON

(Re se arch Oc ta ne Num ber) licz ba ok -

ta no wa ba daw cza i

MON

(Mo tor Oc ta ne Num -

ber) licz ba ok ta no wa mo to ro wa.

Przy wy zna cza niu RON – po miar od by wa

się przy sta łej pręd ko ści ob ro to wej sil ni ka ba -
daw cze go – 600 obr/min, nato miast przy okre -
śla niu MON – po miar od by wa się przy sta łej
pręd ko ści ob ro to wej sil ni ka ba daw cze go – 900
obr/min.

Wy ni ki po ka zu ją, że w prak ty ce jest moż li -

we pod nie sie nie li czy ok ta no wej o oko ło 3 ok -
ta ny. Czy to du żo? Je że li ten sam przy rost uda
się uzy skać dla ben zy ny np. 80- ok ta no wej
mo że to ozna czać du żo bez piecz niej szą pra cę
dla na sze go sil ni ka. Pew ną nie do god no ścią
w pod ró ży by ła by ko niecz ność za bra nia ze so -
bą za pa su wy żej opi sa nych do dat ków (0,5 l na
20 l ben zy ny).

Ale dość te o rii! Spraw dźmy, jak to wszyst -

ko dzia ła w prak ty ce. Że by zwe ry fi ko wać
dzia ła nie do dat ków ok ta no wych, po sta no wi -
liś my prze pro wa dzić te sty na ha mow ni. Po -
mysł był pro sty, wziąć mo to cykl wy po sa żo ny
w czuj ni ki spa la nia stu ko we go, za lać Pb 95,
zdjąć cha rak te ry sty kę ze wnętrz ną (wy kres
krzy wych mo cy oraz mo men tu ob ro to we go
w fun kcji pręd ko ści ob ro to wej), do lać do da tek
CVL Tur bo, je że li fak tycz nie zwię ksza licz bę
ok ta no wą, po win no to poz wo lić ste row ni ko wi
sil ni ka na do bra nie ma py za pło nu z wię kszym
ką tem wy prze dze nia za pło nu, a co za tym
idzie sil nik po wi nien uzy skać wię kszy mo -

ment ob ro to wy. Przy znam szcze rze, że nie
wie rzy łem w sku tecz ność sto so wa nia ta kich
do dat ków. Jed nak wy ni ki mnie prze ko na ły.

Po mia ry wy ko na no na ha mow ni bez wład -

no ścio wej Dy no con cept Bi ke, dla któ rej błąd
po mia ru wy no si mniej niż 1% war to ści mie -
rzo nej.

Li nie czer wo ne

– prze bieg krzy wej mo cy

Li nie nie bie skie

– prze bieg krzy wej mo -

men tu ob ro to we go.

Li nie ciąg łe

– po mia ry dla Pb 95 + CVL

Tur bo

Li nie prze ry wa ne

– po mia ry dla Pb 95

Prze bieg krzy wych mo men tu ob ro to we go

i mo cy wy raź nie po ka zu je, że sil nik pra cu ją cy
na pa li wie z do dat kiem mógł „wy krę cić” wyż -
sze pa ra me try prak tycz nie w ca łym za kre sie
pręd ko ści ob ro to wej.

Dla pa ra me trów mak sy mal nych za no to -

wa liś my wzrost mo cy o 4,5 KM, a mo men tu
ob ro to we go o 5,4 Nm oraz fakt, że war to ści
mak sy mal ne zo sta ły uzy ska ne przy niż szych
pręd ko ściach ob ro to wych. Naj wię kszy przy -
rost pa ra me trów przy pa da na 5000 obr/min
i wy no si 8,8 KM oraz 9,8 Nm. Wnio sek jest
pro sty. To dzia ła!

Pod su mo wu jąc, je że li za cho dzi ko niecz -

ność pod ró żo wa nia współ czes nym mo to cy -
klem na pa li wach o ni skiej lub nie wia do mej
licz bie ok ta no wej na pew no war to sto so wać
od po wied nią tech ni kę ja zdy i nie do pusz czać
do prze grza nia sil ni ka (to nas nic nie kosz tu -
je), a oprócz te go w przy pad ku gdy pa li wo jest
na praw dę kiep skie, po sił ko wać się do dat ka mi
zwię ksza ją cy mi licz bę ok ta no wą. My ślę, że
przy tro cze nie 3-li tro we go ka ni stra z „po lep -
sza czem” do kuf rów nie bę dzie prob le mem,
a poz wo li nam na prze je cha nie oko ło 2000
km. Wszyst kie te za bie gi po mo gą ochro nić sil -
nik, a chy ba każ de mu mo to tu ry ście za le ży, że -
by je go wier ny to wa rzysz był w jak naj lep szej
kon dy cji.

l

Świa

t Mo

toc

ykli

2

/2

008

T E C H N I K A

Pa li wo

RON MON Ko men tarz

Śred nia war tość z10 ogól nie do stęp nych pa liw na ryn ku Bry tyj skim

95,4

85,1

Pa li wo naj lep sze z10

95,9

85,6

War to ści RON/MON zróż nych pa liw

Pa li wo naj gor sze z10

95,0

84,4

MON po ni żej wy ma ga nej war to ści mi ni mal nej

Shell Op ti max®

98,3

86,9

Mil lers CVL zben zy ną Pre mium 95

98,8

86,8

Shell Op ti max® + Mil lers CVL

100,8 89,2

Shell Op ti max® + Mil lers VSP Plus

99,6

87,6

Shell Op ti max® + Mil lers Oc ta ne Plus

99,4

87,5

Shell Op ti max® + Mil lers CVL Tur bo

101,4

89,9

Obec nie do stęp na ben zy na oło wio wa

98,0

86,2

99 mg/l oło wiu

Pre mium 95

96,1

85,0

Pre mium 95 zdo dat kiem oło wio wym

96,1

86,4

23 mg/l oło wiu

Pre mium 95 zdo dat kiem oło wio wym

97,0

86,8

45 mg/l oło wiu

Av gas –“ben zy na lot ni cza”

103,2 100,5 459 mg/l oło wiu

*Elf Tur bo max (pa li wo sto so wa ne wspor tach mo to ro wych)

100,8 89,9

Brak och ro ny za wo rów

*Car less CF500 (pa li wo sto so wa ne wspor tach mo to ro wych)

101,3

90,0

Brak och ro ny za wo rów

*AG –RF 102 (pa li wo sto so wa ne wspor tach mo to ro wych)

101,7

90,7

Brak och ro ny za wo rów

*nie do stęp ne na sta cjach

Serdecznie

dziękuję Firmie

Ratka – Motocykle

z Mikołowa oraz

Rafałowi

Matusiakowi za

pomoc

w przeprowadzeni

u badań na

hamowni.

moc

[KM]

moment

obr

ot

owy

[Nm[

210

175

140

105

70

35

0

120

100

80

60

40

20

0

15

20

25

30

35

40

45

50

55 60

65

70

75

80

obroty silnika [rpm x 100]

Pwr 101,6KM @7133 rpm
Pwr 97,1KM @7235 rpm

Tq 112 Nm @ 5665 rpm
Tq 106,8 Nm @ 5903 rpm

Temp: 16

0

C Ciśnienie 95,5 kPa

Temp: 14

0

C Ciśnienie 95,5 kPa

RUN 1

szosty svl

RUN 2

trzeci 95