Małgorzata Gałązka
Radosław G. Hałas
Sławomir Hypś
Damian Szeleszczuk
Krzysztof Wiak
pytania • kazusy • tablice
4. wydanie
Kodeks karny
– część ogólna
www.ksiegarnia.beck.pl
W sprzedaży:
M. Królikowski
, R. Zawłocki
KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 1, KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1–31, wyd. 3
Duże Komentarze Becka
M. Królikowski
, R. Zawłocki
KODEKS KARNY. CZĘŚĆ OGÓLNA, T. 2, KOMENTARZE DO ARTYKUŁÓW 32–116, wyd. 3
Duże Komentarze Becka
L. Gardocki
PRAWO KARNE, wyd. 19
Podręczniki Prawnicze
M. Królikowski, R. Zawłocki
PRAWO KARNE
Studia Prawnicze
J. Lachowski
PRAWO KARNE
Testy Becka
KODEKS KARNY, wyd. 42
Twoje Prawo
Kodeks karny
– część ogólna
pytania • kazusy • tablice
4. wydanie
rozszerzone i zmienione
dr Małgorzata Gałązka
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
dr Radosław G. Hałas
Radca prawny
dr Sławomir Hypś
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
dr Damian Szeleszczuk
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
dr hab. Krzysztof Wiak
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
WYDAWNICTWO C.H.BECK
WARSZAWA 2015
Wydawca: Aneta Flisek
© Wydawnictwo C.H.Beck 2015
Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.
ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa
Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa
Druk i oprawa: Elpil, Siedlce
ISBN 978-83-255-7559-5
ISBN e-book 978-83-255-7560-1
Spis treści
Wykaz skrótów ______________________________________________________ XI
Literatura __________________________________________________________ XIII
Przedmowa _________________________________________________________ XV
Część A. Pytania egzaminacyjne
Rozdział I. Zagadnienia wstępne _______________________________________
Pytania 1–10
Rozdział II. Ustawa karna i jej obowiązywanie ___________________________
Pytania 11–24
Rozdział III. Pojęcie przestępstwa _____________________________________ 26
Rozdział IV. Struktura przestępstwa __________________________________
Rozdział V. Klasyfikacja (podział) przestępstw ___________________________ 44
Rozdział VI. Okoliczności wyłączające bezprawność (kontratypy) __________ 51
Rozdział VII. Okoliczności wyłączające winę ____________________________ 65
Rozdział VIII. Formy stadialne przestępstwa ____________________________
Rozdział IX. Formy współdziałania przestępnego ________________________ 83
Rozdział X. Zbieg przestępstw ________________________________________ 90
Spis treści
VI
Rozdział XI. Zbieg przepisów _________________________________________ 97
Pytania 125–132
Rozdział XII. Pojęcie i teorie kary ______________________________________ 102
Pytania 133–138
Rozdział XIII. Kary ___________________________________________________ 105
Pytania 139–151
Rozdział XIV. Środki karne, przepadek i środki kompensacyjne ___________ 115
Pytania 152–178
Rozdział XV. Środki probacyjne _______________________________________ 135
Pytania 179–198
Rozdział XVI. Środki zabezpieczające __________________________________ 151
Rozdział XVII. Wymiar kary i środków karnych _________________________ 156
Rozdział XVIII. Kara łączna ___________________________________________ 166
Rozdział XIX. Wyłączenie ukarania sprawcy, zatarcie skazania ____________ 170
Kazus 1. Zmiana ustawy karnej ___________________________________________ 179
Kazus 2. Terytorialny i personalny zakres obowiązywania ustawy karnej ____________ 181
Kazus 3. Związek przyczynowy __________________________________________ 182
Kazus 4. Odpowiedzialność karna nieletnich i młodocianych ____________________ 184
Kazus 5. Obrona konieczna _____________________________________________ 186
Kazus 6. Błąd co do faktu _______________________________________________ 188
Kazus 7. Błąd co do faktu a usiłowanie nieudolne ____________________________ 190
Kazus 8. Niepoczytalność – zbieg przestępstw – zbieg przepisów _______________ 192
Kazus 9. Przygotowanie a usiłowanie ______________________________________ 197
Kazus 10. Usiłowanie __________________________________________________ 198
Kazus 11. Czynny żal ___________________________________________________ 200
Kazus 12. Formy współdziałania przestępnego ______________________________ 201
Kazus 13. Współsprawstwo _____________________________________________ 204
Kazus 14. Współsprawstwo – czyn ciągły – ciąg przestępstw ___________________ 205
Kazus 15. Pozbawienie praw publicznych ___________________________________ 208
Kazus 16. Środki karne _________________________________________________ 211
Kazus 17. Środki probacyjne _____________________________________________ 213
VII
Kazus 18. Wymiar kary _________________________________________________ 215
Kazus 19. Zbieg przepisów – wymiar kary __________________________________ 216
Kazus 20. Kara łączna __________________________________________________ 219
kwalifikowanych przez następstwo _____________________________________ 238
chronionego _______________________________________________________ 243
Spis treści
Spis treści
VIII
wolno ści __________________________________________________________ 279
Tabl. 69. Modyfikacje przesłanek warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary
po zbawienia wolności _______________________________________________ 280
Tabl. 70. Okres próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary
pozbawienia wolności _______________________________________________ 280
IX
Tabl. 71. Obowiązki próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary
pozba wienia wolności _______________________________________________ 281
Tabl. 72. Skutki przebiegu okresu próby przy warunkowym zwolnieniu z odbycia
reszty kary pozbawienia wolności ______________________________________ 282
Indeks rzeczowy _____________________________________________________ 291
Spis treści
Wykaz skrótów
1. Akty normatywne
PrAdw ������� ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.
poz. 615 ze zm.)
GranicaU ����� ustawa z 12.10.1990 r. o ochronie granicy państwowej (tekst jedn. Dz.U.
z 2015 r. poz. 930 ze zm.)
KC ���������� Kodeks cywilny
KK ���������� Kodeks karny
KKS ��������� Kodeks karny skarbowy
KKW �������� Kodeks karny wykonawczy
Konstytucja RP � Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483
ze zm. i ze sprost.)
KPK ��������� Kodeks postępowania karnego
KRO ��������� Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KSH ��������� Kodeks spółek handlowych
KW ���������� Kodeks wykroczeń
NarkU �������� ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jedn. Dz.U.
z 2012 r. poz. 124 ze zm.)
NielU �������� ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn.
Dz.U. z 2014 r. poz. 382 ze zm.)
PWKK ������� ustawa z 6.6.1997 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U.
Nr 88, poz. 554 ze zm.)
ZawLekU ����� ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.
Dz.U. z 2015 r. poz. 464 ze zm.)
2. Czasopisma
AUMCS ������ Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska
KZS ��������� Krakowskie Zeszyty Sądowe
OSNKW ������ Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna i Wojskowa
OSNPG ������ Orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydawnictwo Prokuratury Generalnej
OSNwSK ����� Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych
OTK ��������� Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego
WPP ��������� Wojskowy Przegląd Prawniczy
XII
3. Inne skróty
art. ���������� artykuł
godz. ��������� godzina (-y)
in. ����������� inny (-a, -e)
n.c.s.l. �������� nullum crimen sine lege
PCK ��������� Polski Czerwony Krzyż
post. ��������� postanowienie
SA ����������� Sąd Apelacyjny
SN ���������� Sąd Najwyższy
sprost. �������� sprostowanie
tabl. ���������� tablica (-e)
TK ���������� Trybunał Konstytucyjny
uchw. ��������� uchwała
UE ���������� Unia Europejska
w. ����������� wiek
w zb. ��������� w zbiegu
w zw. �������� w związku
wyr. ���������� wyrok
zd. ����������� zdanie (-a)
ze zm. �������� ze zmianami
Wykaz skrótów
Literatura
T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2012
T. Bojarski i in., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2013
M. Bojarski (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna, Warszawa 2007
T. Bojarski (red.), System prawa karnego, t. 2, Źródła prawa karnego, Warszawa 2011
M. Bojarski (red.), System Prawa Karnego, t. 11, Szczególne dziedziny prawa karnego. Pra-
wo karne wojskowe, skarbowe i pozakodeksowe, Warszawa 2014
K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1997
M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1995
R. Dębski (red.), System Prawa Karnego, t. 3, Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzial-
ności, Warszawa 2012
L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 2015
O. Górniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III (art. 117–363),
Gdańsk 1999
A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2015
A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Prawo karne, Warszawa 2015
T. Kaczmarek (red.), System prawa karnego, t. 5, Nauka o karze. Sądowy wymiar kary, War-
szawa 2014
M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny – część ogólna, t. I i II, Warszawa 2015
M. Królikowski, R. Zawłocki, Prawo karne, Warszawa 2015
E. Krzymuski, System prawa karnego ze stanowiska nauki i trzech kodeksów obowiązują-
cych w Polsce, Kraków 1921
B. Kunicka-Michalska, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 1 § 1–2, art. 3–7. Komentarz,
Warszawa 2006
J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1938
J. Makarewicz, Prawo karne. Wykład porównawczy z uwzględnieniem prawa obowiązują-
cego w Rzeczypospolitej Polskiej, Lwów–Warszawa 1924
W. Makowski, Kodeks karny. Komentarz, Część ogólna, Warszawa 1932
A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010
A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2009
A. Marek (red.), Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 1986
A. Marek (red.), System prawa karnego, t. 1, Zagadnienia ogólne, Warszawa 2010
M. Melezini (red.), System Prawa Karnego, t. 6, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy pró-
bie, Warszawa 2010
M. Mozgawa (red.), Prawo karne materialne. Część ogólna, Warszawa 2009
Literatura
XIV
L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 4, Nauka o przestępstwie. Wyłączenie i ogra-
niczenie odpowiedzialności karnej, Warszawa 2013
L. Paprzycki (red.), System Prawa Karnego, t. 7, Środki zabezpieczające, Warszawa 2012
G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 1999
G. Rejman, Zasady odpowiedzialności karnej. Art. 8–31 KK. Komentarz, Warszawa 2009
S. Śliwiński, Polskie prawo karne materialne, Warszawa 1946
A. Wąsek (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. I i II, Warszawa 2006
A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, Gdańsk 1999
Uzasadnienie rządowego projektu nowego Kodeksu karnego, [w:] Nowe Kodeksy karne –
z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa 1997
W. Wolter, Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973
W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010
A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. I, Kraków 2007
A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II i III, Warszawa 2008
Przedmowa
Oddawane do rąk Czytelnika czwarte – poprawione i uzupełnione wydanie repetytorium
„Kodeks karny – część ogólna” ma stanowić pomoc dydaktyczną w przyswojeniu materiału
z zakresu części ogólnej Kodeksu karnego. Adresowane jest dla studentów, prawa, admini-
stracji, bezpieczeństwa wewnętrznego, jak również aplikantów, którzy przygotowują się do
wykonywania zawodu związanego z prawem karnym.
Zakres opracowania podyktowany jest celami dydaktycznymi, a więc nie tylko wagą po-
szczególnych zagadnień, ale także stopniem ich trudności. Autorom zależało na przystęp-
nym przedstawieniu poszczególnych instytucji, nie zaś na rozstrzyganiu kwestii spornych
w doktrynie i orzecznictwie. W repetytorium nie przytacza się in extenso przepisów Kodek-
su karnego, poprzestając na ich omówieniu i wskazaniu na istotne problemy, jakie nasuwa
ich wykładnia. Samo opanowanie materiału zawartego w niniejszym opracowaniu, bez po-
sługiwania się tekstem aktu prawnego, nie zapewnia oczywiście należytego przygotowania
się do egzaminu.
Praca składa się z trzech części. Część pierwsza stanowi omówienie podstawowych za-
gadnień w formie pytań i odpowiedzi. Jej układ merytoryczny jest zbliżony do opracowań
podręcznikowych. Część druga obejmująca kazusy, pozwala odnieść się do problemów po-
wstających przy stosowaniu omawianych przepisów. Rozwiązania kazusów traktować nale-
ży nie tyle jako arbitralne ich rozstrzygnięcie, ale jako zachętę do podjęcia własnych, twór-
czych i krytycznych przemyśleń. Tablice poglądowe, stanowiące treść części trzeciej, mają
ułatwić zapamiętanie najważniejszych zagadnień. W opracowaniu uwzględniono zmiany
w prawie karnym wynikające z nowelizacji Kodeksu karnego z 20.2.2015 r., które weszły
w życie 1.7.2015 r. Ta największa, jak do tej pory, reforma Kodeksu karnego z 1997 r. doty-
czyła przede wszystkim części ogólnej KK.
Mamy nadzieję, że kolejne wydanie repetytorium spotka się z przychylnym i życzliwym
przyjęciem. Pozostaniemy wdzięczni za wszystkie uwagi.
Autorzy
Lublin, październik 2015 r.
Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck
Część A. Pytania egzaminacyjne
Rozdział I. Zagadnienia wstępne
Pytanie 1
. Podaj definicję prawa karnego i dokonaj jego podziałów.
Prawo karne (materialne) jest to zespół przepisów prawnych, które określają, ja-
kie zachowania człowieka stanowią czyny zabronione jako przestępstwa, jakie za te
czyny grożą kary i inne środki penalne, oraz ustalają zasady odpowiedzialności kar-
nej za te czyny i zasady stosowania sankcji w postaci kar lub innych środków wo-
bec sprawców.
W prawie karnym materialnym można wyróżnić prawo karne kodeksowe i po-
zakodeksowe. W Kodeksie karnym z 6.6.1997 r., który stanowi podstawowe źródło
polskiego prawa karnego, zawarte jest prawo karne powszechne oraz prawo kar-
ne wojskowe. Przepisy prawa karnego materialnego przewidujące odpowiedzialność
karną znajdują się w wielu ustawach dodatkowych, zwanych pozakodeksowym
prawem karnym. Na podstawie art. 116 KK stosuje się do nich przepisy części
ogólnej Kodeksu karnego, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie.
Prawo karne materialne można podzielić na powszechne, dotyczące ogółu
sprawców, obejmujące większość dziedzin życia społecznego i specjalne. Do naj-
ważniejszych wyspecjalizowanych gałęzi prawa karnego zaliczyć należy prawo
karne skarbowe, prawo karne wojskowe oraz w pewnym zakresie – karnym –
prawo nieletnich. Do szeroko rozumianego prawa karnego materialnego zaliczyć
także należy prawo wykroczeń.
Prawo karne skarbowe, regulowane jest w Kodeksie karnym skarbowym
z 10.9.1999 r. i stanowi zespół norm chroniących interesy finansowe podmiotów
publicznych, przede wszystkim Skarbu Państwa. Określa katalog przestępstw i wy-
kroczeń skarbowych oraz grożących za nie sankcji, autonomiczne względem prawa
karnego powszechnego zasady odpowiedzialności karnej za przestępstwa i wykro-
Pyt. 1
Część A. Pytania egzaminacyjne
2
Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck
czenia skarbowe oraz zasady stosowania kar i innych środków. Ponadto wskazuje
na odrębności postępowania karnego i wykonawczego w sprawach o przestępstwa
i wykroczenia skarbowe.
Prawo karne wojskowe, zawarte w części wojskowej Kodeksu karnego, zosta-
ło wyróżnione ze względu na szczególną kategorię osób – żołnierzy i sytuację, jaką
jest pełnienie służby wojskowej. Obejmuje przestępstwa wojskowe i zasady odpo-
wiedzialności karnej za ich popełnienie.
Prawo nieletnich jest odrębną dziedziną prawa uregulowaną w ustawie
z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r.
poz. 382) i w wąskim zakresie w Kodeksie karnym. Obejmuje normy prawne, któ-
rych zadaniem jest przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich. Ze
względu na brak zdolności do zawinienia nieletni do 17. roku życia nie ponoszą od-
powiedzialności karnej za przestępstwo. Wobec nich stosowane są środki wycho-
wawcze i poprawcze. Wyjątek od tej zasady został ustanowiony w art. 10 § 2 KK,
zgodnie z którym nieletni może ponosić odpowiedzialność karną za wskazane prze-
stępstwa, popełnione po ukończeniu 15. roku życia. W takim wypadku prawo nie-
letnich jest fragmentem prawa karnego.
Prawo wykroczeń, regulowane przede wszystkim w Kodeksie wykroczeń
z 20.5.1971 r., blisko związane z prawem karnym, jest od 1932 r. odrębną częścią
prawa i zawiera katalog czynów zabronionych jako wykroczenia i sankcji grożą-
cych za ich popełnienie.
Prawo karne procesowe stanowi zbiór przepisów regulujących postępowanie
karne, którego zadaniem jest doprowadzenie do wykrycia i ukarania sprawcy prze-
stępstwa. Zawiera ono normy określające zasady i przebieg procesu karnego, prawa
i obowiązki uczestników tego procesu. Regulowane jest w Kodeksie postępowania
karnego z 6.6.1997 r. oraz ustawach dodatkowych, określających m.in. zasady dzia-
łania organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości.
Prawo karne wykonawcze to zespół przepisów zawartych przede wszystkim
w Kodeksie karnym wykonawczym z 6.6.1997 r., regulujących zasady i sposób
wykonywania orzeczonych kar, środków karnych, środków probacyjnych i zabez-
pieczających. Wskazuje podmioty uczestniczące w postępowaniu wykonawczym,
przebieg tego postępowania i udział społeczeństwa w wykonywaniu kar. Najobszer-
niejszą częścią prawa karnego wykonawczego jest prawo penitencjarne, regulu-
jące wykonanie kary pozbawienia wolności, określające cele tej kary, prawa i obo-
wiązki osadzonych w zakładach karnych oraz zasady odbywania tej kary.
Zob. tabl. 1–3.
Pyt.
Pyt. 1
3
Gałązka, Kodeks karny – część ogólna, wyd. 4, Repetytoria C.H.Beck
Pytanie 2
. Wymień cechy prawa karnego.
Do najistotniejszych cech prawa karnego należy:
1) jest prawem dotyczącym człowieka – człowiek jest podmiotem przestępstwa,
prawo karne powinno respektować godność człowieka – zarówno sprawcy, jak
i ofiary przestępstwa;
2) jest prawem stanowionym (pozytywnym), określanym w drodze ustawy;
3) jest prawem publicznym – dotyczy stosunków człowieka z państwem;
4) jest prawem konstytutywnym i autonomicznym – tworzy prawne normy za-
chowań;
5) jest prawem wartościującym i imperatywnym – dokonuje wartościowania dóbr
i interesów, wskazując, które z nich wymagają prawnokarnej ochrony, nakazuje
lub zakazuje określonego zachowania – tworząc normy powinnościowe;
6) ma charakter sankcjonujący – reaguje sankcją karną za naruszenie normy;
7) jest prawem subsydiarnym – państwo powinno odwoływać się do prawa kar-
nego w ostateczności, gdy danego dobra prawnego nie można ochronić w inny
sposób, powinno być ultima ratio;
8) jest prawem granic – wyznacza granice między tym co dozwolone a tym co za-
bronione pod rygorem odpowiedzialności karnej.
Pytanie 3
. Scharakteryzuj pojęcie i funkcje prawa karnego.
Pod pojęciem funkcji prawa karnego rozumie się oczekiwane efekty prawa
karnego, zadania stawiane przed tym prawem. Jako podstawowe funkcje prawa
karnego wskazuje się najczęściej funkcję ochronną, czyli zadanie ochrony dóbr
prawnych i funkcję gwarancyjną, a więc zapewnienie człowiekowi, że będzie
ponosił odpowiedzialność karną tylko za zachowanie zakazane jako przestępstwo
w czasie jego popełnienia. W związku ze wzrostem rangi praw ofiar przestępstwa,
wskazuje się także na funkcję kompensacyjną prawa karnego.
Funkcja ochronna zakłada, że podstawowym zadaniem prawa karnego jest
ochrona wartości, ochrona dóbr prawnych wskazanych w ustawie karnej. Zadanie
to prawo karne realizuje przez funkcje szczegółowe: funkcję karzącą (sprawiedli-
wościową) oraz funkcję zapobiegawczą (prewencyjną) w postaci prewencji ogól-
nej i indywidualnej. Prawo karne realizuje funkcję ochronną, zakazując w pierw-
szym rzędzie określonych zachowań. Kryminalizując takie zachowania, tworzy tym
samym katalog dóbr chronionych. Ochronę tych dóbr mają zapewnić sankcje karne
przewidziane za ich naruszenie.
Funkcja karząca prawa karnego wynika z samego faktu naruszenia normy
prawnokarnej, z popełnienia przez sprawcę przestępstwa. Zadaniem prawa karne-
go jest ukaranie sprawcy przestępstwa, a środkiem służącym do tego są kary i inne
Rozdział I. Zagadnienia wstępne
Pyt. 2–3