W
stęp
Jeśli czujesz się zmęczony, masz
trudności ze spaniem, łatwo się
irytujesz w sytuacjach stresowych,
powinieneś to zgłosić swojemu
lekarzowi, gdyż są to ważne
problemy.
Zdarza się, że reakcja na stres
wynikający z konfliktów, problemów
związanych z pracą lub pieniędzmi,
osamotnienia czy choroby jest
tak silna, że może prowadzić
do depresji.
Chorobę tę powinno się leczyć
szybko i skutecznie. Wiąże się
z tym konieczność lepszego zrozu-
mienia objawów depresji, sposobów
radzenia sobie z nią oraz zapobie-
gania jej nawrotom w przyszłości.
1
Objawy depresji
1
Czy zdarzyło Ci się przez co najmniej
2 kolejne tygodnie odczuwać
niektóre wymienione niżej
dolegliwości?
Bezsenność
lub nadmierna senność
Utrata energii życiowej
Utrata apetytu lub jego wzmożenie
Utrata zainteresowania seksem
Trudności z koncentracją
Płaczliwość
Przygnębienie
Myśli negatywne,
poczucie beznadziejności życia
Poczucie winy
Spowolnienie
Jeśli tak, może to oznaczać,
że chorujesz na depresję
2
Znajomość objawów depresji może pomóc Tobie
i Twojej rodzinie w poszukiwaniu porady lekarskiej
tak szybko, jak to tylko możliwe. Jeśli przez co naj-
mniej 15 dni występuje u Ciebie 5 spośród niżej wy-
mienionych symptomów wyszczególnionych przez
Światową Organizację Zdrowia (WHO, World Health
Organization), oznacza to, że cierpisz na depresję:
PJesteś smutny przez większą część dnia,
niemal codziennie. Często płaczesz.
PNie jesteś zainteresowany wykonywaniem
codziennych czynności przez większą część dnia,
prawie każdego dnia.
PCzujesz się zmęczony prawie każdego dnia.
PTwój apetyt się zmienił, straciłeś lub przybrałeś
na wadze.
Py
le sypiasz; cierpisz na bezsenność
lub nadmierną senność.
PCzujesz się podniecony lub niespokojny;
inni też to zauważają.
PMasz trudności ze skupieniem uwagi i myśleniem
niemal każdego dnia. Nawet proste zadania
wydają się trudne do rozwiązania, a decyzje
niemożliwe do podjęcia.
3
PCzujesz się bezużyteczny i masz poczucie winy
prawie codziennie.
POdczuwasz napięcie.
PMyślisz o śmierci, o samobójstwie.
Można także wyszczególnić kilka dodatkowych
objawów, niewspomnianych przez WHO:
PBrakuje Ci zainteresowania seksem.
PBrakuje Ci pewności siebie, unikasz ludzi.
PCzujesz się zirytowany.
PCzujesz się bezużyteczny, zły, bezradny
i beznadziejny.
4
Pytania dotyczące
2
depresji
Czy depresja to obłęd?
Nie, obłęd jest utratą kontaktu
z rzeczywistością i oznacza wiarę
w rzeczy, które nie istnieją, wiąże
się z niespójnym, nieracjonalnym
zachowaniem, natomiast depresja
jest stanem zdominowanym przez
smutek bez zaburzenia kontaktu
z rzeczywistością. Ten stan umysłu
leczy się za pomocą leków
i/lub psychoterapii.
5
Czy depresja świadczy o słabości?
Nie, jest ona chorobą, która może dotknąć każdego
w trudnym dla niego okresie życia.
Czy depresja jest łagodną chorobą?
Nie, przeciwnie, cierpienie psychiczne może być
najcięższym cierpieniem doświadczonym w życiu.
Ciężka depresja może prowadzić do samobójstwa.
Należy pamiętać, że największym ryzykiem,
jakie niesie ciężka depresja, jest śmierć (dotyczy to
15% chorych na depresję).
Czy depresja jest chorobą dziedziczną?
Nie, w przypadku powszechnie spotykanych rodza-
jów depresji. Jedynie pewna jej szczególna odmiana,
zwana zaburzeniem maniakalno-depresyjnym,
częściowo jest dziedziczna.
6
Czy depresja zmienia osobowość chorującego?
Nie, depresja nie zmienia osobowości chorującego,
która jest stałą i nienaruszalną częścią jego
tożsamości.
Jak rodzina i znajomi powinni zachowywać się
w stosunku do osoby cierpiącej na depresję?
Najważniejszą rzeczą jest zauważenie smutku
i zmiany w zachowaniu, a potem nakłonienie danej
osoby do rozpoczęcia leczenia. Następnie należy
zachęcić chorego, aby kontynuował terapię do mo-
mentu ustąpienia objawów. Jednocześnie trzeba
pamiętać, jak istotne jest dodawanie choremu
odwagi oraz zapewnianie go, że wyleczy się
z depresji. Należy to powtarzać, gdyż cierpiącym
na depresję brakuje wiary i pewności siebie.
Pomocne jest także umawianie chorego na wizytę
oraz pójście z nim do lekarza.
Czy chorzy na depresję mogą pracować?
Kiedy cierpi się na depresję, brakuje energii oraz
pojawiają się kłopoty z koncentracją. Niezależnie
od rodzaju pracy depresja powoduje utratę spraw-
ności, która uniemożliwia rzetelne wykonywanie
obowiązków, a nawet w wypadku niektórych
zawodów może narażać na niebezpieczeństwo.
7
Czy może dojść do nawrotu depresji?
To może być pierwszy i ostatni epizod depresji
w życiu chorego, ale może ona pojawić się
ponownie, gdy zaistnieją podobne sytuacje
stresowe w przyszłości. W zaburzeniu maniakalno-
-depresyjnym, które jest cyklicznym zaburzeniem
nastroju, ciężka depresja występuje na przemian ze
stanami euforycznymi. U niektórych osób są to tylko
epizody ciężkiej depresji na zmianę z okresami
stanu bardziej neutralnego. Nawrotom zapobiega
przyjmowanie specyficznych leków, między innymi
stabilizatorów nastroju, takich jak lit.
8
Leczenie depresji
3
Istnieją dwa główne sposoby lecze-
nia depresji: stosowanie leków
przeciwdepresyjnych oraz psycho-
terapia.
Stwierdzono, że najlepszy efekt
leczniczy wiąże się z jednoczesnym
zastosowaniem obu tych metod.
Leki przeciwdepresyjne zapewniają
szybką ulgę i są niezbędne w przy-
padku ciężkiej lub trwającej przez
długi czas depresji. Niezależnie od
rodzaju leku efekt terapii obserwuje
się najwcześniej po około
2 tygodniach.
W czasie depresji dochodzi do spe-
cyficznych zmian biochemicznych,
a leki przeciwdepresyjne prawdo-
podobnie działają poprzez przywra-
canie równowagi biochemicznej.
9
Należy pamiętać o pewnych właściwościach wspól-
nych dla leków przeciwdepresyjnych:
PBardzo skutecznie łagodzą objawy depresji.
PIch działanie jest powolne; ustąpienie proble-
mów związanych ze snem i zmniejszenie napię-
cia można odczuć już od pierwszych dni ich sto-
sowania; poprawa w zakresie innych objawów
pojawia się po około 2 tygodniach.
PNie powodują uzależnienia; można nagle
zaprzestać ich podawania bez wywołania
objawów abstynencji (objawy takie zdarzają się
w przypadku nagłego odstawienia niektórych
leków uspokajających, nasennych lub innych
leków wywołujących uzależnienie).
PNie są lekami uspokajającymi: efekt ich działania
nie występuje po kilku minutach od przyjęcia,
a także nie zanika po kilku tygodniach stosowa-
nia, jak to się dzieje w przypadku leków uspoka-
jających.
PNiezależnie od tego skutecznie zapobiegają
objawom lęku: przy codziennym zażywaniu
leków przeciwdepresyjnych ostre objawy lęku
występują rzadziej lub mogą nawet ustąpić.
10
PJeśli działanie leków przeciwdepresyjnych jest
skuteczne, nie powinno się ich odstawiać przed
upływem kilku miesięcy (zwykle sześciu), ponie-
waż może dojść do szybkiego nawrotu depresji.
Jak wszystkie leki, również te przeciwdepresyjne
mogą mieć działania uboczne. Największe prawdo-
podobieństwo wystąpienia takich reakcji pojawia się
przy stosowaniu leków starszej generacji, takich jak
trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne oraz
nieodwracalne inhibitory MAO (niezarejestrowane
w Polsce  przyp. red.). Nowsze leki są lepiej tole-
rowane, a łagodne objawy uboczne pojawiają się
w pierwszych dniach przyjmowania i ustępują
po kilku dniach. Spożywanie alkoholu podczas
stosowania leków przeciwdepresyjnych może wywo-
ływać senność. Na ogół nie istnieją natomiast żadne
ograniczenia dotyczące przyjmowania ogólnodostęp-
nych leków przeciwbólowych czy środków stosowa-
nych w nadciśnieniu tętniczym lub cukrzycy.
W czasie pierwszych 2 tygodni najczęściej zaleca
się stosowanie leków przeciwdepresyjnych z lekami
uspokajającymi, aby zmniejszyć objawy lęku zanim
pojawi się działanie przeciwdepresyjne.
11
U niektórych osób objawy depresji ustępują po kilku-
tygodniowej terapii lekami przeciwdepresyjnymi,
jednak zazwyczaj całkowite wyleczenie zapewnia
4 6-miesięczne leczenie.
U części chorych w celu zwiększenia skuteczności
terapeutycznej należy połączyć stosowanie leków
z psychoterapią.
Psychoterapia może oznaczać rozmowę chorego
z lekarzem pierwszego kontaktu, który wysłucha
pacjenta, oceni znaczenie jego problemów i udzieli
wskazówek dotyczących sposobów radzenia sobie
z zaistniałą sytuacją. Psychoterapia może być
również prowadzona jako cykl spotkań z psycho-
terapeutą (psychiatrą lub psychologiem).
W niektórych postaciach depresji psychoterapia
może być wystarczającą metodą leczenia.
12
Pytania dotyczące
4
leczenia depresji
Czy chorzy mogą pić alkohol
w czasie przyjmowania leków
przeciwdepresyjnych?
Spożywanie alkoholu podczas sto-
sowania leków przeciwdepresyjnych
wywołuje senność, która uniemożli-
wia prowadzenie samochodu i wy-
konywanie precyzyjnych czynności.
Czy podczas stosowania leków
przeciwdepresyjnych można
przyjmować inne leki?
Na ogół nie ma ograniczeń dotyczą-
cych przyjmowania leków przeciw-
bólowych, antybiotyków, pigułek
antykoncepcyjnych lub leków
stosowanych w nadciśnieniu
tętniczym, cukrzycy i w wielu
innych chorobach, należy jednak
zawsze poinformować lekarza
o przyjmowanych lekach.
13
Czy należy przestrzegać określonej diety przy
przyjmowaniu leków przeciwdepresyjnych?
W przypadku większości leków przeciwdepresyjnych
nie ma żadnych wymagań dotyczących stosowanej
diety, z wyjątkiem nieodwracalnych inhibitorów MAO
(niezarejestrowanych w Polsce  przyp. red.), których
przyjmowanie wiąże się ze stosowaniem specyficznej
diety, aby zapobiec wystąpieniu objawów ubocznych.
Czy leki przeciwdepresyjne wpływają na życie płciowe?
Stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych
powoduje zmniejszenie potrzeby życia płciowego:
obniżenie libido.
Czy leki przeciwdepresyjne mogą stosować
kobiety w ciąży?
Decyzję o przyjmowaniu leków przeciwdepresyjnych
w czasie ciąży należy przedyskutować z lekarzem,
ponieważ obecnie istnieje niewiele danych mówią-
cych o medycznym zagrożeniu płodu związanym ze
stosowaniem tych leków.
Czy podczas stosowania leków przeciwdepresyj-
nych można prowadzić samochód?
Stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych
może prowadzić do upośledzenia sprawności psy-
chomotorycznej, istnieją jednakże leki pozbawione
tego negatywnego działania.
14
Niektóre postacie
5
depresji
Istnieją dwa główne typy depresji
Najczęściej depresja występuje
jako reakcja na stresowe sytuacje.
Może ona przyjmować ciężką
postać, nie zawsze istnieje jednak
potrzeba leczenia szpitalnego tego
typu depresji. Nie ma ona także
uwarunkowań genetycznych,
nie można zatem przekazać
predyspozycji potomstwu.
Depresja w zaburzeniu maniakalno-
-depresyjnym (naprzemienne
występowanie depresji i stanów
podwyższonego nastroju) ma
najczęściej ciężką postać, z którą
wiąże się duże ryzyko popełnienia
samobójstwa. W tym wypadku hos-
pitalizacja staje się konieczna.
To zaburzenie ma charakter
cykliczny; u jego podstaw leży
skłonność dziedziczna, co znaczy,
15
że można je przekazywać potomstwu. Aby zapobiec
nawrotom zaburzeń maniakalno-depresyjnych,
należy przyjmować specjalne leki, tak zwane stabili-
zatory nastroju, a podczas ciężkiego ostrego stanu
depresyjnego konieczne jest intensywne leczenie
środkami przeciwdepresyjnymi.
16