Linux Sound-HOWTO, czyli Dźwięk w Linuxie - Jak To Zrobić? Linux Sound-HOWTO, czyli Dźwięk w Linuxie - Jak To Zrobić? Autor: Jeff Tranter, [e-mail] v1.16, 5 stycznia 1997 Wersja polska: Paweł Olszewski [e-mail] v1.01, 23 marca 1997 Ten dokument opisuje obsługę dźwięku w Linuxie. Zawiera listę urządzeń dźwiękowych pracujących z Linuxem, wyjaśnia jak skonfigurować sterowniki dołączane do jądra i odpowiada na często zadawane pytania. Zamiarem autora jest szybsze wprowadzenie nowych użytkowników w temat i zmniejszenie ruchu sieciowego w grupach dyskusyjnych Usenetu i pocztowych listach dyskusyjnych. 1. Wprowadzenie Oto dokument Linux Sound HOWTO, czyli Dźwięk w Linuxie - Jak To Zrobić? Z założenia ma to być szybki poradnik obejmujący wszystko, co potrzebujesz wiedzieć aby zainstalować i skonfigurować obsługę dźwięku pod Linuxem. Udzielono tu odpowiedzi na często zadawane pytania, a także zamieszczono odnośniki do innych źródeł informacji na rozmaite tematy związane z dźwiękiem i muzyką generowaną za pomocą komputerów. Zakres pracy jest ograniczony do problematyki kart dźwiękowych, odnoszącej się do Linuxa. Więcej informacji na temat kart dźwiękowych i generowania dźwięku i muzyki z pomocą komputera znajdziesz w dokumentach wymienionych w rozdziale Źróła Informacji. 1.1 Podziękowania Wiele z tych informacji pochodzi z dokumentacji dostarczonej wraz ze sterownikiem dźwięku, napisanym przez Hannu Savolainena ( [e-mail]). Składam podziękowania Hannu i wielu innym ludziom, którzy tworzyli sterowniki dźwięku do jądra Linuxa i programy narzędziowe. Dzięki pakietowi Linuxdoc-SGML ten dokument HOWTO jest dostępny w kilku formatach, wygenerowanych z jednego wspólnego pliku źródłowego. 1.2 Historia Wersji Wersja 1.1pierwsza wersja; wysłana jedynie do kanału SOUND pocztowej listy aktywistów Linuxa Wersja 1.2niewielkie uaktualnienia; pierwsza wersja dostępna w archiwach internetowych Wersja 1.3skonwertowana do formatu SGML; obecnie dostępna w kilku formatach dzięki narzędziom Linuxdoc-SGML Matta Welsha; zmiana wyglądu z powodu nowego formatu, jedynie niewielkie zmiany w treści Wersja 1.4niewielkie poprawki w SGMLu; dodana odpowiedź na temat niekompatybilności kontrolera SCSI Adaptec1542A i karty PAS16 Wersja 1.5sterownik dźwięku w wersji 2.5a jest teraz w dystrybucji jądra 1.1; uwaga na temat obsłgi GUS-MAX; inne nieznaczne poprawki Wersja 1.6dodana informacja o błędzie "no space on device" ("brak przestrzeni na urządzeniu"); dodana uwaga o tym, że Podręcznik Hackera (Hacker's Guide) znajduje się w "ukrytym" katalogu; dodane pytanie o tryb dwukierunkowy; informacja o błędach "device busy" ("urządzenie zajęte"); inne nieznaczne poprawki Wersja 1.7dodane informacje o ASP i AWE32; dostępny jest VoxWare 2.9; odpowiedź na pytanie o używanie IRQ2; odnośniki do dokumentów HOWTO o dźwięku i SCSI Wersja 1.8dodane pytanie o błędy pod DOSem; wiele niewielkich poprawek celem uaktualnienia względem wersji 2.90 sterownika dźwięku; informacja o grze DOOM; odpowiedź na temat redukcji szumów Wersja 1.9pytania o nagrywanie i karty-klony Wersja 1.10napomknienie, że HOWTO dostępne jest przez WWW, jako dokumenty do druku i w innych wersjach językowych; informacja na temat konfliktu DMA ze sterownikiem napędu taśmowego QIC; informacja o karcie Sound Galaxy NX Pro i myszy szeregowej Logitech Wersja 1.11Długo oczekiwane uaktualnienie (byłem zajęty); dokument objęty licencją GPL; uaktualnienie do wersji 3.0 sterownika dźwięku; informacja o wielu nowo obsługiwanych kartach; więcej informacji o konfiguracji i usuwaniu błędów; masa nowych odnośników do stron HTML; uaktualnienie zgodnie z formatem CD-ROM HOWTO. Wersja 1.12nowe sterowniki w jądrze 1.3.34; nowe nazwy urządzeń dźwiękowych; adres 1542 to 334 a nie 333; wyjaśnienie statusu Emu i ASP Creative Labs; wskazanie do stron WWW Creative Labs i MediaTrix Wersja 1.13wzmianka o nazwie VoxWare; uaktualnienie o najnowsze obsługiwane karty dźwiękowe i opcje konfiguracji; pytanie o obsługę Plug and Play; problem rozmiarów bloku; nowe opcje w xconfig i menuconfig; narzędzia modutils mają obsługę dźwięku; usunięcie pocztowej listy dyskusyjnej vger; wyróżnienie adresu strony WWW autora; inne niewielkie zmiany Wersja 1.14Audio Excell DSP16 nie jest obecnie obsługiwana (powinna znowu działać za kilka miesięcy); zmiany w programie configure; dostępne jest włoska wersja językowa tego HOWTO; trick - jak ustawiać wzmocnienie miksowania podczas ładowania modułu obsługi dźwięku; ostatnia stabilna wersja jądra to 2.0; now nazwa sterownika dźwięku; pytanie o prawa dostępu root'a na plikach urządzeń dźwiękowych Wersja 1.15usunięcie kilku bardzo starych i obecnie nieaktualnych pytań; nowy adres e-mail autora; poprawione kilka odwołań do najnowszych pakietów programów; więcej informacji o książce nt. multimediów; niewielkie poprawki pisowni i gramatyki Wersja 1.16wiele uaktualnień i poprawek od Hannu Savolainena; dodany sześciomiesięczny "okres przydatności do użycia"; nowy URL do strony WWW dotyczącej książki, dodany odnośnik do hiszpańskiej wersji językowej; niewielkie poprawki poprawki pisowni i gramatyki 1.3 Nowe wersje tego dokumentu Nowe wersje oryginału tego dokumentu będą okresowo wysyłane do gupy dyskusyjnej comp.os.linux.answers. Będą również załadowywane do rozmaitych anonimowych archiwów ftp, zbierających tego typu informacje, jak np. ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/docs/HOWTO/. Wersje hipertekstowe tego i innych dokumentów Linux HOWTO są dostępne na wielu serwerach WWW w Internecie, w tym pod adresem http://sunsite.unc.edu/mdw/mdw.html. Większość CD-ROMowych dystrybucji Linuxa zawiera dokumenty HOWTO, często w katalogu /usr/doc/, jak również dokumenty te dostępne są u kilku producentów w postaci drukowanej. Czasami dokumenty HOWTO z dystrybucji na płytach CD-ROM, archiwów ftp i w formie drukowanej są nieaktualne. Jeśli z daty wydania tego dokumentu wynika, że ma on więcej niż 6 miesięcy, prawdopodobnie nowsza wersja jest już dostępna w Internecie. Wersja polska znajduje się wraz z pozostałymi dokumentami Linux-HOWTO w wersji polskiej w archiwum ftp://ftp.jtz.org.pl/HOWTO/Oryginalna, angielska wersja tego dokumentu: ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/HOWTO/. Francuska wersja tego dokumentu : ftp://ftp.ibp.fr/pub2/linux/french/docs/HOWTO/. Japońska wersja tego dokumentu : http://yebisu.ics.es.osaka-u.ac.jp/linux/. Włoska wersja tego dokumentu : http://www.psico.unipd.it/ildp/docs/HOWTO/Sound-HOWTO.html. Hiszpańska wersja tego dokumentu : http://www.insflug.nova.es/howtos/online/sonido/sonido-COMO.html. Jeśli przetłumaczysz oryginał na inną wersję językową, daj znać autorowi, a do powyższej listy dodany zostanie odpowiedni odnośnik. 1.4 Informacja zwrotna Polegam na Tobie, czytelniku, aby uczynić ten dokument użytecznym. Jeśli masz jakieś sugestie, poprawki lub komentarze, proszę wyślij je do mnie, [e-mail], a ja spróbuje włączyć je do następnej wersji. Wyrażam również chęć udzielania odpowiedzi na ogólne pytania dotyczące kart dźwiękowych tak dobrze jak tylko potrafię. Jednak zanim zapytasz mnie, zapoznaj się proszę z całym niniejszym HOWTO, a wysyłając pytanie dołącz dokładną informację na temat problemu. Jeśli opublikujesz ten dokument na dysku CD-ROM lub w wersji drukowanej, byłbym wdzięczny za przesłanie mi jednego egzemplarza. Napisz e-mail, to podam mój adres pocztowy. Warto w takiej sytuacji również rozważyć datek na rzecz Projektu Dokumentacji Linuxa (Linux Documentation Project), co wspomoże ideę darmowej dokumentacji do Linuxa. W sprawie dokładniejszych informacji skontaktuj się z koordynatorem projektu Linux HOWTO, Gregiem Hankinsem mailto:[e-mail]. 1.5 Polityka Dystrybucji Prawa autorskie 1995-1997 Jeff Tranter. Ten HOWTO jest darmową dokumentacją; możesz go rozprowadzać i/lub modyfikować na zasadach określonych w Generalnej Publicznej Licencji GNU (GPL) przez Fundację Darmowego Oprogramowania (Free Software Foundation); Licencja w wersji 2 lub (zgodnie z Twoim uznaniem) jakakolwiek późniejsza. Dokument ten rozprowadzany jest w nadziei, że będzie przydatny, jednak bez żadnej gwarancji; nawet bez domniemanej gwarancji przeznaczenia lub przydatności do konkretnego celu. Więcej szczegółów znajdziesz w Generalnej Publicznej Licencji GNU. Możesz otrzymać kopię Generalnej Publicznej Licencji GNU, jeśli napiszesz do Free Software Foundation, Inc., 675 Mass Ave, Cambridge, MA 02139, USA. 2. Technologia Kart Dźwiękowych Ten rozdział jest bardzo skrótowym przeglądem technologii dźwięku komputerowego, który ma na celu ułatwić ci zrozumienie później używanych pojęć. Aby dowiedzieć się więcej, powinieneś odwołać się do książek o dźwięku cyfrowym lub cyfrowym przetwarzaniu sygnałów dźwiękowych. Dźwięk jest zjawiskiem analogowym; może przyjmować dowolne wartości z ciągłego przedziału. Komputery są cyfrowe; lubią pracować z wartościami dyskretnymi. Karty dźwiękowe wykorzystują urządzenie zwane Konwerterem Analogowo - Cyfrowym (A/D lub ADC) do konwersji napięć odpowiadających analogowym falom dźwiękowym do postaci cyfrowych lub numerycznych wartości, które można przechowywać w pamięci. Podobnie, Konwerter Cyfrowo - Analogowy (D/A lub DAC) przekształca wartości numeryczne z powrotem na napięcia analogowe, które w efekcie mogą sterować głośnikiem, produkując dźwięk. Proces przetwarzania postaci analogowej na cyfrową, zwany próbkowaniem, obciążony jest pewnym błędem. Dwa czynniki są najważniejsze przy określaniu, jak wiernie próbkowany dźwięk odwzorowuje analogowy oryginał. Częstotliwość próbkowania to liczba próbek pobranych w danej jednostce czasu (najczęściej określana w próbkach na sekundę lub Hertzach). Przy niskiej częstotliwości próbkowania analogowy sygnał odwzorowany będzie mniej dokładnie. Rozmiar próbki to zakres wartości używanych do opisania każdej próbki, zazwyczaj oznaczony w bitach. Im większy rozmiar próbki, tym dokładniejszy będzie sygnał cyfrowy. Karty dźwiękowe najczęściej używają próbek 8- lub 16-bitowych przy częstotliwościach próbkowania od około 4000 do 44.000 próbek na sekundę. Próbki mogą również zawierać jeden kanał (mono) lub dwa kanały (stereo). Synteza FM jest starszą techniką wytwarzania dźwięku. Polega na łączeniu różnych fal dźwiękowych (np. sinusoidalnej, trójkątnej, kwadratowej). Syntezę FM łatwiej jest zaimplementować sprzętowo niż konwersję D/A, ale za to trudniej ją oprogramować. Jest ona również mniej elastyczna. Wiele kart dźwiękowych obsługuje syntezę FM dla celów wstecznej kompatybilności ze starszymi kartami i programami. Zazwyczaj zawierają one kilka niezależnych generatorów dźwięku lub głosów. Synteza Wavetable łączy elastyczność konwersji D/A z wielokanałowymi możliwościami syntezy FM. W tej technologii przetworzone na postać cyfrową głosy mogą być załadowane do dedykowanego obszaru pamięci, a następnie odtwarzane, łączone i modyfikowane przy niewielkim obciążeniu procesora. Wszystkie najlepsze karty dźwiękowe obsługują syntezę wavetable. Większość kart dźwiękowych daje możliwość miksowania - łączenia sygnałów z różnych źródeł wejściowych i kontrolowania poziomów głośności. MIDI jest skrótem od nazwy Musical Instrument Digital Interface (Cyfrowy Interfejs Instrumentów Muzycznych) i jest standardowym protokołem sprzętowym i programowym pozwalającym instrumentom muzycznym na komunikowanie się ze sobą. Sygnały przesłane po szynie MIDI mogą być również przechowywane w plikach MIDI do późniejszej obróbki i odtwarzania. Wiele kart dźwiękowych zawiera interfejs MIDI. Te, które go nie mają, nadal mogą odgrywać pliki MIDI przy użyciu zintegrowanych w karcie funkcji. Pliki MOD są powszechnym formatem utworów generowanych za pomocą komputerów. Obok informacji o nutach, które mają być zagrane, pliki te zawierają cyfrowe próbki instrumentów (inaczej zwane głosami). Pliki MOD po raz pierwszy pojawiły się na komputerach Amiga, ale mogą być odtwarzane z pomocą stosownego oprogramowania na innych systemach, z Linuxem włącznie. 3. Obsługiwane Urządzenia W tym rozdziale wymieniono karty graficzne i interfejsy, które są obecnie obsługiwane przez Linuxa. Informacja tutaj zawarta oparta jest na najnowszych w trakcie pisania tego dokumentu jądrach Linuxa. Sterownik dźwięku ma swą własną numerację wersji. Ostatnie stabilne jądro Linuxa to wersja 2.0.27, wykorzystująca sterownik dźwięku w wersji 3.5.4-960630. Autor sterownika dźwięku, Hannu Savolainen, zazwyczaj również udostępnia nowsze wersje sterownika dźwięku zanim włączane są one do standardowej dystrybucji jądra Linuxa. Najbardziej aktualna lista obsługiwanych kart znajduje się pod adresem http://www.4front-tech.com/ossfree/new_cards.html (USA) lub http://personal.eunet.fi/pp/voxware/new_cards.html (Europa). Na tych stronach wyszczególnione jest, która wersja sterownika dźwięku jest wymagana przy danym typie karty dźwiękowej, lub czy sterownik danej karty jest nadal w fazie rozwoju. Plik /usr/src/linux/drivers/sound/Readme.cards, rozprowadzany wraz ze sterownikiem dźwięku do jądra, zawiera informację o obsługiwanych kartach, ale nie zawsze jest aktualny. Sterownik dźwięku powinien również działać z większością kart dźwiękowych na platformie Alpha. Jednakże, niektóre karty mogą wywoływać konflikty na portach I/O innych urządzeń systemów opartych na Alpha, nawet jeśli działają one poprawnie na komputerach i386, więc ogólnie rzecz biorąc nie można z góry określić, czy dana karta będzie działać, zanim się faktycznie nie spróbuje. W czasie, gdy to piszę, sterownik dźwięku nie działa jeszcze na wersji Linuxa na systemy z procesorem PowerPC, ale w przyszłości obsługa ta powinna się pojawić. Wygląda na to, że sterownik dźwięku można dołączyć do jądra w wersji Linuxa na systemy MIPs, ale obawiam się że nie specjalnie działa (czy komputery MIPs mają w ogóle sloty ISA?). Jądro Linuxa zawiera osobne sterowniki dla wersji na Atari i Amigę, które implementują kompatybilny podzestaw sterownika na platformę Intel, przy użyciu wbudowanych w te komputery urządzeń. Wersja Linuxa na systemy SPARC nie ma obecnie obsługi dźwięku (podobnie jak Amiga i Atari, komputery SPARC mają wbudowane urządzenia dźwiękowe, więc można to załatwić nowym sterownikiem). 3.1 Karty Dźwiękowe Następujące karty dźwiękowe obsługiwane są przez sterownik dźwięku jądra Linuxa: ATI Stereo F/X (nie jest już produkowana) AdLib (nie jest już produkowana) Ensoniq SoundScape (i kompatybilne firm Reveal i Spea) Gravis Ultrasound Gravis Ultrasound ACE Gravis Ultrasound Max Gravis Ultrasound z opcjonalnym próbkowaniem 16-bitowym Logitech Sound Man 16 Logitech SoundMan Games Logitech SoundMan Wave MAD16 Pro (układy OPTi 82C928, 82C929, 82C930, 82C924) Media Vision Jazz16 MediaTriX AudioTriX Pro Microsoft Windows Sound System (MSS/WSS) Mozart (OAK OTI-601) Orchid SW32 Personal Sound System (PSS) Pro Audio Spectrum 16 Pro Audio Studio 16 Pro Sonic 16 Roland MPU-401 interfejs MIDI Sound Blaster 1.0 Sound Blaster 16 Sound Blaster 16ASP Sound Blaster 2.0 Sound Blaster AWE32 Sound Blaster Pro TI TM4000M notebook ThunderBoard Turtle Beach Tropez ("classic", ale nie Plus) Turtle Beach Maui Yamaha FM synthesizers (OPL2, OPL3 i OPL4) 6850 UART interfejs MIDI Należy zauważyć, że karty Plug and Play (PnP) nie są w pełni kompatybilne ze starszymi modelami bez PnP tego samego urządzenia. Dla przykładu, SoundBlaster16 PnP nie jest w pełni zgodna z oryginalną kartą SoundBlaster16. Podobnie jest w przypadku kart Soundscape PnP i GUS PnP. Więcej informacji o Plug and Play znajdziesz w dalszej części tego dokumentu. Następujące karty nie są obsługiwane, z powodu, że są przestarzałe, bądź dlatego, że producent nie chce udostępnić informacji programistycznych niezbędnych do napisania sterownika. Pro Audio Spectrum (oryginalna) Pro Audio Spectrum+ starsze (oparte o Sierra Aria) karty dźwiękowe firmy Diamond Inne karty dźwiękowe, które określa się jako kompatybilne z jedną z obsługiwanych kart dźwiękowych mogą działać, jeśli są zgodne sprzętowo (tj. na poziomie rejestrów). Mimo faktu, iż większość kart dźwiękowych tytułuje się mianem "kompatybilnych z SoundBlaster", bardzo niewiele z obecnie sprzedawanych kart jest wystarczająco kompatybilnych, aby pracować z linuxowym sterownikiem karty SoundBlaster. Karty te najczęściej pracują lepiej pod kontrolą sterownika MSS/WSS lub MAD16. Jedynie prawdziwe karty SoundBlaster, produkowane przez Creative Labs, zawierające oryginalne układy (tzn. SoundBlaster16 Vibra), karty MV Jaz16 i oparte o ESS688/1688 działają dobrze ze sterownikiem SoundBlaster. Próba użycia ustawienia "16-bitowa karta dźwiękowa kompatybilna z SoundBlaster Pro" to zazwyczaj tylko strata czasu. Jądro Linuxa obsługuje port SCSI wbudowany w niektóre karty dźwiękowe (np. ProAudioSpectrum 16) i firmowy interfejs do niektórych napędów CD-ROM (np. Soundblaster Pro). Więcej informacji znajdziesz w dokumentach Linux SCSI HOWTO oraz Linux CDROM HOWTODostępny jest także ładowalny moduł jądra obsługujący porty joysticka - również te, które znajdują się na niektórych kartach dźwiękowych. Zauważ, że obsługa SCSI, CD-ROM, joysticka i sterowniki dźwiękowe w jądrze są od siebie całkowicie niezależne. Najnowsze informacje o sterowniku kart dźwiękowych znajdziesz na stronie WWW Hannu Savolainena, której adres wymieniony jest w rozdziale Źródła Informacji. 3.2 Dodatkowe Sterowniki Dźwięku Dostępnych jest też kilka "nieoficjalnych" sterowników dźwięku, nie włączonych do dystrybucji jądra Linuxa, używanych zamiast standardowego sterownika dźwięku. Komercyjną wersję sterownika dźwięku pod Linuxa sprzedaje firma 4Front Technologies. Oferowana przez nich wersja ma kilka dodatkowych funkcji w porównaniu ze sterownikiem włączonym do dystrybucji jądra Linuxa. Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronie WWW 4Front Technologies. Markus Mummert ( [e-mail]) stworzył pakiet sterowników do kart Turtle Beach MultiSound (classic), Tahiti i Monterey. W dokumentacji czytamy: "Jest on zaprojektowany do wysokiej jakości zapisu/odczytu z dysku twardego bez utraty synchronizacji nawet na obciążonych systemach. Inne funkcje, takie jak synteza fal, MIDI i cyfrowy procesor sygnałowy (DSP) nie mogą być używane. Nie jest również możliwe jednoczesne odtwarzanie i nagrywanie. Obecnie zastępuje on VoxWare i był testowany na kilku wersjach jądra, od 1.0.9 do 1.2.1. Można go również zainstalować na systemach UN*X SysV386R3.2." Można je znaleźć pod adresem http://www.cs.colorado.edu/~mccreary/tbeach. Kim Burgaard ( [e-mail]) napisał sterownik i programy narzędziowe do interfejsu MIDI Roland MPU-401. Opis z mapy oprogramowania Linuxa jest następujący: "Sterownik do interfejsów MIDI w pełni zgodnych z Roland MPU-401 (w tym również Roland SCC-1 i RAP-10/ATW-10). Wraz ze sterownikiem otrzymujemy użyteczny zestaw programów narzędziowych, w skład którego wchodzą między innymi odtwarzacz i rejestrator standardowych plików MIDI (Standard MIDI Files)." Od czasu wydania wersji 0.11a dokonano licznych ulepszeń. Między innymi, sterownik zawiera obecnie procedury dzielenia pracy IRQ i można go skompilować z nowym interfejsem modułów jądra. Opcja pracy z metronomem, możliwość synchronizowania np. grafiki na podstawie rytmu bez utraty precyzji, zaawansowany interfejs powtarzania/nagrywania/nadpisywania i wiele, wiele więcej." Można to znaleźć pod adresem : ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/kernel/sound/mpu401-0.2.tar.gz. 3.3 Głośnik PC (PC Speaker) Dostępny jest sterownik dźwięku, nie wymagający żadnych dodatkowych urządzeń dźwiękowych; wykorzystuje on wewnętrzny głośnik PC. Jest on w większości programowo zgodny ze sterownikiem kart dźwiękowych, jednak jak można się było spodziewać, jakość uzyskiwanego dźwięku jest znacznie gorsza i procesor jest znacznie bardziej obciążony. Wyniki bywają różne, zależnie od charakterystyki danego głośnika. Więcej informacji znajdziesz w dokumentach dołączonych do sterownika głośnika PC. Bieżąca wersja to 0.9b i można ją zdobyć pod adresem ftp://ftp.informatik.hu-berlin.de/pub/os/linux/hu-sound/ 3.4 Port Równoległy Innym wyjściem jest skonstruowanie konwertera cyfrowo-analogowego w oparciu o równoległy port drukarki i kilka dodatkowych komponentów. Jakość dźwięku w tym przypadku jest lepsza niż na głośniku PC, ale nadal sterownik konsumuje dużo czasu procesora. Wskazówki dotyczące budowy takiego konwertera, oraz odpowiedni sterownik zawiera wcześniej wspomniany pakiet sterujący do głośnika PC. 4. Instalacja Konfiguracja obsługi dźwięku przez Linuxa sprowadza się do następujących kroków: Instalacja karty dźwiękowej. Konfiguracja i kompilacja jądra z obsługą dźwięku. Stworzenie plików urządzeń. Przeładowanie jądra Linuxa i testowanie ustawień. Następne rozdziały szczegółowo opisują każdy z tych kroków. 4.1 Instalacja Karty Dźwiękowej Postąp zgodnie ze wskazówkami producenta odnośnie instalacji sprzętu, lub zleć instalację dostawcy twojego komputera. Starsze karty dźwiękowe mają zazwyczaj przełączniki lub jumpery pozwalające dobrać ustawienia IRQ, kanałów DMA, itd.; zapisz sobie wartości, które ustawisz. Jeśli nie masz pewności, wykorzystaj ustawienia fabryczne. W miarę możliwości próbuj unikać konfliktów karty z innymi urządzeniami (np. kartami ethernet, kontrolerami SCSI, portami szeregowymi i równoległymi). Zazwyczaj powinieneś używać te same ustawienia portu I/O, IRQ i DMA, które działają pod DOSem. Jednak w niektórych przypadkach (szczególnie przy kartach PnP) dla poprawnego działania karty pod Linuxem ustawienia będą musiały być inne. Może się przydać metoda doświadczalna. 4.2 Konfigurowanie jądra Przy wstępnej instalacji Linuxa prawdopodobnie użyłeś jądra prekompilowanego. Jądra te zazwyczaj nie zawierają obsługi dźwięku. Najlepiej przekompilować jądro samemu z takimi sterownikami, jakie są Ci potrzebne. Możesz również chcieć przekompilować jądro aby uaktualnić je do nowszej wersji lub aby zwolnić nieco pamięci przez zminimalizowanie jego rozmiarów. Szczegóły odnośnie kompilacji jądra znajdziesz w Linux Kernel HOWTO po polsku (lub w oryginale Linux Kernel HOWTO). Wspomnę tutaj tylko o kilku kwestiach specyficznych dla kart dźwiękowych. Jeśli nigdy wcześniej nie konfigurowałeś obsługi dźwięku w jądrze, dobrze byłoby, abyś przeczytał wszystkie dokumenty Readme dołączone do sterowników dźwięku do jądra, w szczególności informację o konkretnym typie karty dźwiękowej, której używasz. Następujące pliki informacyjne można znaleźć w katalogu kodu źródłowego sterownika dźwięku do jądra, zazwyczaj /usr/src/linux/drivers/sound: CHANGELOG - opis zmian w poszczególnych wersjach COPYING - ograniczenia rozprowadzania i prawa autorskie Readme - najświeższe i najważniejsze informacje Readme.aedsp16 - informacje o karcie dźwiękowej Audio Excel DSP 16 Readme.cards - uwagi na temat konfigurowania konkretnych kart Readme.linux - uwagi o instalacji osobnych wersji sterownika dźwięku Readme.modules - jak skompilować sterownik dźwięku do postaci modułu ładowalnego Readme.v30 - nowe funkcje w wersji 3.0 sterownika dźwięku experimental.txt - uwagi o opcjach eksperymantalnych Postąp zgodnie ze zwykłą procedurą tworzenia jądra. Obecnie dostępne są trzy interfejsy ułatwiające konfigurowanie jądra. Graficzny interfejs działający w X11 można wywołać wpisując "make xconfig". Interfejs oparty o okienkowe menu, wymagający jedynie trybu tekstowego jest dostępny jako "make menuconfig". Pierwotna metoda, wywoływana przez "make config", to prosty, tekstowy interfejs. Szczególnie uważnie należy korzystać z "make xconfig" i "make menuconfig". Należy dokładnie prześledzić wszystkie pytania Yes/No. Domyślną odpowiedzią na te pytania jest zawsze 'No' (nie), co nie we wszystkich przypadkach jest poprawne. W szczególności opcja "/dev/dsp and /dev/audio support" (CONFIG_AUDIO) powinna zazwyczaj być włączona. W tym dokumencie przyjąłem założenie, że konfigurować będziesz jądro metodą tradycyjną "make config" - odpowiadając na kolejne pytania, chociaż sam proces jest podobny w innych przypadkach. Są również dwie różne metody konfigurowania dźwięku. Pierwsza to tzw. "stara" metoda (jedyna dostępna w jądrach przed wersją 2.0.0). Wykorzystuje ona osobny program konfiguracyjny, będący częścią sterownika dźwięku. Sposób ten jest skuteczny w przypadku więszości kart dźwiękowych z wyjątkiem kilku rzadkich modeli, które wymagają dodatkowych sterowników "niskopoziomowych" (miroSOUND, AWE32 i AEDSP16). Druga, "nowa" metoda, jest lepiej zintegrowana z okienkowym systemem konfiguracji jądra. Nie działa ona w przypadku kart, które wymagają pliku załadowanego od producenta. Należą do nich karty PSS, SM Wave, AudioTrix Pro i TurtleBeach Tropez/Maui. Przy tych kartach konieczne jest użycie starej metody. "make xconfig" wywołuje zawsze "nową" metodę. Przy "make menuconfig" możesz wybrać między "starą" i "nową" metodą w okienku konfiguracji dźwięku. Jeśli natomiast używasz "make config", domyślnie wybierana jest "stara" metoda. Jednak jeśli już raz skorzystałeś z "nowej" metody, będzie ona również używana przez "make config". Przełączyć się do "starej" metody możesz wówczas przez uruchomienie "make menuconfig" i wybranie jej w menu. Zalecany sposób to użycie "make menuconfig" w połączeniu ze "starą" metodą. Wiele problemów konfiguracji dźwięku powstaje (przynajmniej częściowo) z powodu niepoprawnego użycia "nowej" metody. Możliwe jest również skompilowanie sterownika dźwięku do postaci ładowalnego modułu jądra. Na początek zalecam wkompilowanie sterownika do rezydentnej części jądra. Z chwilą, gdy już zostanie przetestowany i działa poprawnie, możesz spróbować opcję modułu. Po uruchomieniu make config, włącz obsługę dźwięku odpowiadając "y" na pytanie: Sound card support (CONFIG_SOUND) [M/n/y/?] Po zakończeniu pytań konfiguracyjnych skompilowany i uruchomiony zostanie program konfiguracji dźwięku, który następnie wypyta cię o pożądane opcje dotyczące kart dźwiękowych. Odpowiadaj na te pytania ostrożnie, nieprawidłowa odpowiedź może spowodować, że pewne dalsze pytania w ogóle nie zostaną zadane. Dla przykładu, nie odpowiadaj "yes" na pierwsze pytanie (PAS16) jeśli rzeczywiście nie masz PAS16. Nie włączaj większej ilości kart niż faktycznie potrzebujesz obsłużyć, gdyż jedynie zajmuje to pamięć. Dodatkowo, niektóre sterowniki (jak MPU-401) mogą kłócić się z kontrolerem SCSI i uniemożliwiać ładowanie jądra. Wymieniam poniżej opisy poszczególnych opcji konfiguracji. Odpowiedz "y" (tak) lub "n" (nie) na każde pytanie. Pokazywana jest odpowiedź domyślna, więc "[Y/n/?]" oznacza domyślnie "y", a "[N/y/?]" oznacza, że domyślnym ustawieniem jest "n". Aby użyć ustawienie domyślne po prostu naciśnij Enter, ale pamiętaj, że wartość ta niekoniecznie jest poprawna. Wpisując znak zapytania ("?") otrzymasz krótką informację opisującą daną opcję konfiguracji. Zauważ również, że nie wszystkie pytania muszą uzyskać odpowiedź. Program konfiguracyjny może wyłączyć pewne pytania zależnie od wcześniejszych odpowiedzi. Może również wybierać pewne opcje automatycznie. Old configuration exists in /etc/soundconf. Use it [Y/n/?] (W /etc/soundconf znaleziono poprzednią konfigurację. Użyć ją [Y/n/?])Jeśli wcześniej kompilowałeś jądro z obsługą dźwięku, mogą być zapisane ustawienia poprzedniej konfiguracji. Jeśli chcesz użyć poprzednio wybrane opcje, odpowiedz "y". Jeśli chcesz spróbować innej konfiguracji lub uaktualniłeś jądro do nowszej wersji, powinieneś odpowiedzieć "n" i przejść przez procedurę konfiguracji. ProAudioSpectrum 16 support [Y/n/?] (Obsługa ProAudioSpectrum 16 [Y/n/?])Odpowiedz "y" tylko jeśli masz kartę Pro Audio Spectrum 16, ProAudio Studio 16 lub Logitech SoundMan 16. Nie odpowiadaj "y" jeśli masz jakąś inną kartę firmy Media Vision lub Logitech, gdyż nie są one kompatybilne z PAS16. SoundBlaster support [Y/n/?] (Obsługa kart SoundBlaster [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz oryginalną kartę SoundBlaster produkcji Creative Labs, lub klon w 100% kompatybilny (jak np. Thunderboard lub SM Games). Jeśli twoja karta jest na liście obsługiwanych kart, zerknij na instrukcje do tej konkretnej karty zawarte w pliku Readme.cards zanim odpowiesz na to pytanie. Przy nieznanych kartach możesz odpowiedzieć "y" jeśli w opisie dostarczonym z kartą stwierdzono, że jest kompatybilna z SoundBlasterem. Gravis Ultrasound support [Y/n/?] (Obsługa Gravis Ultrasound [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz kartę GUS lub GUS MAX. Odpowiedz "n" gdy ich nie masz, ponieważ sterownik zżera sporo pamięci. MPU-401 support (NOT for SB16) [Y/n/?] (Obsługa MPU-401 (NIE dotyczy SB16) [Y/n/?])Bądź ostrożny z tym pytaniem. Interfejs MPU-401 jest obsługiwany przez prawie wszystkie karty dźwiękowe. Jednakże, pewne obsługiwane przez Linuxa karty mają własne sterowniki do MPU-401. Włączenie opcji MPU-401 dla tych kart wywoła konflikty. Trochę kłopotów spowodować może również włączenie opcji MPU-401 dla sprzętu, który tak naprawdę nie ma MPU-401. Jeśli twoja karta znalazła się na liście obsługiwanego sprzętu, przeczytaj informacje dotyczące tej konkretnej karty w pliku Readme.cards. Bezpiecznie jest odpowiedzieć "y" jeśli masz prawdziwą kartę interfejsu MIDI MPU-401. 6850 UART Midi support [Y/n/?] (Obsługa MIDI 6850 UART [Y/n/?])Bezpiecznie jest odpowiedzieć "n" na to pytanie we wszystkich przypadkach. Interfejs 6850 UART używany jest bardzo rzadko. PSS (ECHO-ADI2111) support [Y/n/?] (Obsługa PSS (ECHO-ADI2111) [Y/n/?])Odpowiedz "y" tylko jeśli masz karty Orchid SW32, Cardinal DSP16 lub jakieś inne oparte na układzie PSS (AD1848 codec + kość ADSP-2115 DSP + kość Echo ESC614 ASIC). 16 bit sampling option of GUS (not GUS MAX) [Y/n/?] (Opcja 16-bitowego próbkowania w GUS (nie dotyczy GUS MAX) [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz zainstalowaną 16-bitową kartę siostrzaną na swojej karcie GUS. Odpowiedz "n" jeśli masz kartę GUS MAX. Odpowiedź "y" przy tej opcji powoduje wyłączenie obsługi GUS MAX. GUS MAX support [Y/n/?] (Obsługa GUS MAX [Y/n/?])Odpowiedz "y" tylko jeśli masz kartę GUS MAX. Microsoft Sound System support [Y/n/?] (Obsługa Microsoft Sound System [Y/n/?])Ponownie, pomyśl dobrze, zanim odpowiesz tutaj "y". Bezpiecznie jest wybrać "y" jeśli masz oryginalną kartę Windows Sound System wyprodukowaną przez Microsoft, lub kartę Aztech SG 16 Pro (lub NX16 Pro). Możesz również odpowiedzieć "y" jeśli twoja karta nie była wymieniona wcześniej w tym dokumencie. Przy kartach obsługiwanych przez VoxWare, przejrzyj instrukcje do konkretnej karty w pliku Readme.cards. Niektóre karty mają własną obsługę MSS i w ich przypadku włączenie tej opcji wywoła konflikty. Ensoniq Soundscape support [Y/n/?] (Obsługa kart Ensoniq Soundscape [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz kartę dźwiękowoą opartą na układzie Ensoniq SoundScape. Takie karty produkowane są co najmniej przez Ensoniq, Spea i Reveal (Reveal robi także inne karty). MediaTriX AudioTriX Pro support [Y/n/?] (Obsługa MediaTriX AudioTriX Pro [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz kartę AudioTriX Pro. Support for MAD16 and/or Mozart based cards? (Obsługa kart MAD16 i/lub opartych na układzie Mozart?)Odpowiedz "y" jeśli twoja karta ma układ interfejsu audio Mozart (OAK OTI-601) lub MAD16 (OPTi 82C928 or 82C929). Owe układy są obecnie dość popularne, więc możliwe jest, że wiele kart no-name ma jeden z nich. Dodatkowo, układ MAD16 montowany jest w niektórych kartach znanych producentów takich jak Turtle Beach (Tropez), Reveal (kilka modeli) i Diamond (ostatnie). Support for Crystal CS4232 based (PnP) cards [Y/n/?] (Obsługa kart Pnp opartych na Crystal CS4232 [Y/n/?])Odpowiedz "y" jeśli masz kartę opartą na układzie Crystal CS4232. Support for Turtle Beach Wave Front (Maui, Tropez) synthesizers [Y/n/?] (Obsługa Turtle Beach Wave Front (Maui, Tropez))Odpowiedz "y" jeśli masz jedną z tych kart. SoundBlaster Pro support [Y/n/?] (Obsługa SoundBlaster Pro [Y/n/?]Włącz tę opcję jeśli masz kartę SoundBlaster Pro lub SoundBlaster 16. Włącz ją również jeśli masz jakikolwiek klon SoundBlaster Pro. Odpowiedź "n" oszczędza trochę pamięci, ale "y" to bezpieczniejsze wyjście. SoundBlaster 16 support [Y/n/?] (Obsługa SoundBlaster 16 [Y/n/?]Włącz jeśli masz kartę SoundBlaster 16 (również AWE32). Audio Excel DSP 16 initialization support [Y/n/?] (Obsługa inicjalizacji Audio Excel DSP 16 [Y/n/?])Włącz tę opcję, jeśli masz kartę Audio Excel DSP16. Więcej informacji znajdziesz w pliku Readme.aedsp16. Następnie program konfiguracyjny zadaje kilka pytań o serwisy wyższego poziomu. Zalecana jest odpowiedź "y" na każde z tych pytań. Odpowiadaj "n" tylko wówczas, gdy jesteś pewien, że nie będziesz danej opcji potrzebować. /dev/dsp and /dev/audio support (usually required) [Y/n/?] (Obsługa /dev/dsp i /dev/audio (zazwyczaj wymagana) [Y/n/?])Odpowiedź "n" wyłącza /dev/dsp i /dev/audio, urządzenia konwerterów A/D i D/A. Odpowiedz "y". MIDI interface support [Y/n/?] (Obsługa interfejsu MIDI [Y/n/?])Odpowiedź "n" wyłącza urządzenia /dev/midixx i dostęp do jakichkolwiej portów MIDI wykorzystujących /dev/sequencer i /dev/music. Opcja ta również wpływa na wszystkie urządzenia kompatybilne z MPU-401 i/lub General MIDI. FM synthesizer (YM3812/OPL-3) support [Y/n/?] (Obsługa syntezatora FM (YM3812/OPL-3) [Y/n/?])Odpowiedz na to pytanie "y". /dev/sequencer support [Y/n/?] (Obsługa /dev/sequencer [Y/n/?])Odpowiedź "n" wyłącza /dev/sequencer i /dev/music Do you want support for the mixer of SG NX Pro ? (Czy chcesz obsługę mixera SG NX Pro?)Odpowiedz "y" jeśli masz kartę dźwiękową Sound Galaxy NX Pro i życzysz sobie mieć obsługę jej rozszerzonych funkcji miksowania. Do you want support for the MV Jazz16 (ProSonic etc.) ? (Czy chcesz obsługę MV Jazz16 (ProSonic itd.)?)Odpowiedz "y" jeśli masz kartę dźwiękową MV Jazz16. Do you have a Logitech SoundMan Games [Y/n/?] (Czy masz kartę Logitech SoundMan Games[Y/n/?]) Odpowiedz "y" jeśli masz kartę dźwiękową Logitech SoundMan Games. Po zadaniu powyższych pytań program konfiguracyjny pyta o szczegółowe informacje dotyczące konfiguracji karty. Zazwyczaj chodzi o adresy I/O i parametry IRQ i DMA. Przy niektórych kartach program pyta o pewne pliki, które mają być użyte w trakcie instalacji karty. Są one używane przez karty posiadające układ DSP lub mikroprocesor, który musi być zainicjalizowany poprzez załadowanie pliku programu (mikrokodu) do pamięci karty. W niektórych przypadkach plik mikrokodu dopisywany jest do pliku .h przez program konfiguracyjny, a następnie włączany do sterownika w trakcie kompilacji. Przeczytaj informacje dotyczące twojej karty w pliku Readme.cards. Na końcu zostaniesz zapytany: The sound driver is now configured. Save copy of this configuration to /etc/soundconf [Y/n/?] (Sterownik dźwięku jest teraz skonfigurowany. Zapisać kopię tej konfiguracji do pliku /etc/soundconf [Y/n/?]) Najczęściej powinieneś wpisać "y" abyś miał możliwość wykorzystanie tej samej konfiguracji sterownika dźwięku następnym razem przy kompilacji jądra. Jeśli uaktualniasz sterownik dźwięku do nowszej wersji, upewnij się, że pliki /usr/include/sys/soundcard.h i /usr/include/sys/ultrasound.h są dowiązaniami symbolicznymi do odpowiadających im plików w katalogu /usr/include/linux, lub że po prostu zawierają wiersze odpowiednio #include <linux/soundcard.h> i #include <linux/ultrasound.h>. Jesteś teraz gotowy do kompilacji i instalacji nowego jądra. 4.3 Tworzenie Plików Urządzeń Dla poprawnego działania urządzeń dźwiękowych, należy stworzyć dla nich pliki urządzeń. Zazwyczaj tworzone są one automatycznie podczas instalacji systemu Linux. Można przeprowadzić szybki test przy użyciu poniższych poleceń. Jeśli wynik jest zgodny z poniższym (różne będą daty utworzenia plików), prawie na pewno pliki urządzeń dźwiękowych są ustawione poprawnie. % ls -l /dev/sdnstat crw-rw-rw- 1 root root 14, 6 Apr 25 1995 /dev/sndstat Pamiętaj, że samo posiadanie odpowiednich plików urządzeń niczego jeszcze nie gwarantuje. Sterownik jądra musi być załadowany lub wkompilowany zanim urządzenia zaczną pracować (więcej o tym później). W sporadycznych przypadkach, jeśli przekonany jesteś, że pliki urządzeń są niepoprawne, możesz je utworzyć ponownie przy użyciu krótkiego skryptu powłoki zamieszczonego na końcu pliku Readme.linux w katalogu /usr/src/linux/drivers/sound. Powinieneś powinieneś uruchomić ten skrypt jako root. Dodatkowo, większość dystrybucji Linuxa zawiera skrypt /dev/MAKEDEV, który można wykorzystać do tych celów. Jeśli używasz sterownika dźwięku do głośnika PC, przeczytaj dokumentację dołączoną do pakietu aby ustalić, czy konieczne jest stworzenie jakichś plików urządzeń. 4.4 Przeładowywanie Linuxa i Testowanie Instalacji Powinieneś być teraz gotów do przeładowania nowego jądra i sprawdzenia sterowników dźwięku. Postąp zgodnie ze swoją zwykłą procedurą instalacji i przeładowywania jądra (oczywiście trzymaj poprzednie jądro gdzieś pod ręką na wypadek kłopotów). Sound initialization started <Sound Blaster 16 (4.13)> at 0x220 irq 5 dma 1,5 <Sound Blaster 16> at 0x330 irq 5 dma 0 <Yamaha OPL3 FM> at 0x388 Sound initialization complete Opis powinien pasować do typu twojej karty dźwiękowej i ustawień przełączników (jeśli takowe są). Pamiętaj, że powyższy komunikat nie jest wyświetlany, jeśli używasz ładowalnego modułu jądra (chyba, że to włączysz, np. tak: "insmod sound trace_init=1"). Jeśli sterownik dźwięku jest wkompilowany w jądro, powinny się pojawić komunikaty "Sound initialization started" ("Inicjalizacja dźwięku rozpoczęta") oraz "Sound initialization complete" ("Inicjalizacja dźwięku zakończona"). W przeciwnym wypadku, jądro nie zawiera sterownika dźwięku. Powinieneś wówczas sprawdzić, czy rzeczywiście zainstalowane zostało nowe jądro, które skompilowałeś po włączeniu obsługi dźwięku. Jeśli między napisami "Sound initialization started" i "Sound initialization complete" nie pojawią się żadne wiersze, oznacza to, że nie wykryte zostały żadne urządzenia dźwiękowe. Najprawdopodobniej nie masz włączonego odpowiedniego sterownika, karta nie jest obsługiwana, podałeś zły port I/O lub masz kartę PnP, która nie została skonfigurowana. W trakcie ładowania sterownik może również wyświetlać komunikaty o błędach i ostrzeżenia. Obserwuj je podczas ładowania sterownika po raz pierwszy po kompilacji. Następnie powinieneś sprawdzić plik urządzeń /dev/sndstat. Odczytanie statusu tego pliku powinno udzielić ci dodatkowych informacji o tym, czy sterownik dźwięku poprawnie rozpoczął pracę. Przykładowy wynik powinien wyglądać mniej więce tak: % cat /dev/sndstat Sound Driver:3.5.4-960630 (Sat Jan 4 23:56:57 EST 1997 root, Linux fizzbin 2.0.27 #48 Thu Dec 5 18:24:45 EST 1996 i586) Kernel: Linux fizzbin 2.0.27 #48 Thu Dec 5 18:24:45 EST 1996 i586 Config options: 0 Installed drivers: Type 1: OPL-2/OPL-3 FM Type 2: Sound Blaster Type 7: SB MPU-401 Card config: Sound Blaster at 0x220 irq 5 drq 1,5 SB MPU-401 at 0x330 irq 5 drq 0 OPL-2/OPL-3 FM at 0x388 drq 0 Audio devices: 0: Sound Blaster 16 (4.13) Synth devices: 0: Yamaha OPL-3 Midi devices: 0: Sound Blaster 16 Timers: 0: System clock Mixers: 0: Sound Blaster Powyższe polecenie może wywołać kilka komunikatów błędu. "No such file or directory" ("Nie ma takiego pliku lub katalogu") oznacza, że musisz stworzyć pliki urządzeń (patrz rozdział 4.3). "No such device" ("Nie ma takiego urządzenia") oznacza, że sterownik dźwięku nie jest dołączony lub załadowany do jądra. Cofnij się do rozdziału 4.2 aby to poprawić. Jeśli wiersze w sekcji "Card config:" ("Konfiguracja karty:") /dev/sndstat są wyświetlone w nawiasach (jak np. "(SoundBlaster at 0x220 irq 5 drq 1,5)"), oznacza to, że urządzenie to zostało skonfigurowane, ale nie wykryte. Powinieneś teraz móc odtworzyć prosty plik dźwiękowy. Zdobądź przykładowy plik dźwiękowy i wyślij go do urządzenia dźwiękowego, tzn. % cat endoftheworld >/dev/dsp % cat crash.au >/dev/audio (Upewnij się, że nie pomijasz ">" w powyższym poleceniu). Pamiętaj jednak, że używanie cat nie jest, ogólnie rzecz biorąc, poprawną metodą odtwarzania plików dźwiękowych, to tylko szybki test. Na pewno przyda ci się stosowny program odtwarzający dźwięk (opisane później), który zrobi to lepiej. Polecenie to zadziała tylko jeśli na liście urządzeń dźwiękowych w pliku /dev/sndstat masz co najmniej jedno urządzenie. Jeśli część wymieniająca urządzenia dźwiękowe jest pusta, powinieneś sprawdzić, dlaczego urządzenie nie zostało wykryte. Jeśli powyższe polecenie zwróci "I/O error" ("Błąd wejścia/wyjścia"), powinieneś zerknąć na końcówkę komunikatów jądra przy użyciu polecenia "dmesg". Prawdopodobne jest, że znajdziesz tam komunikat o błędzie "Sound: DMA (output) timed out - IRQ/DRQ config error?" (Dźwięk: DMA (wyjście) przekroczenie limitu czasowego - błąd konfiguracji IRQ/DRQ?"). Powyższy komunikat oznacza, że sterownik nie uzyskał oczekiwanego przerwania od karty dźwiękowej. W większości przypadków oznacza to, że IRQ lub kanał DMA ustawione w sterowniku nie działają. Najlepszą metodą ich uruchomienia jest spróbowanie wszystkich możliwych kanałów DMA i numerów IRQ obsługiwanych przez urządzenie. Inną możliwą przyczyną jest fakt, że urządzenie nie jest kompatybilne z urządzeniem, dla którego skonfigurowany jest sterownik dźwięku. Najczęściej tak jest np. gdy karta teoretycznie "kompatybilna z SoundBlaster (Pro/16)" nie działa ze sterownikiem SoundBlaster. W tym przypadku powinieneś spróbować dowiedzieć się, z jakim urządzeniem twoja karta jest kompatybilna (np. wysyłając pytanie do grupy dyskusyjnej comp.os.linux.hardware). Kilka próbnych plików dźwiękowych znaleźć można pod adresem ftp://tsx-11.mit.edu/pub/linux/packages/sound/snd-data-0.1.tar.ZMożesz teraz sprawdzić nagrywanie dźwięku. Jeśli masz możliwość nagrywania, przeprowadź szybki test używając poleceń typu: # nagranie 4 sekund dźwięku z mikrofonu EDT% dd bs=8k count=4 </dev/audio >sample.au 4+0 records in 4+0 records out # odtworzenie dźwięku % cat sample.au >/dev/audio Oczywiście, aby to zadziałało, musisz mieć mikrofon podłączony do karty dźwiękowej i powinieneś do niego coś powiedzieć. Możesz również potrzebować program miksujący aby ustawić mikrofon jako urządzenie wejściowe i dostosować poziom nagrywania. Jeśli przejdziesz przez te testy, możesz być dosyć pewny, że sprzęt i oprogramowanie konwersji dźwięku D/A i A/D działają poprawnie. Jeśli napotkasz problemy, zerknij do następnego rozdziału tego dokumentu. 4.5 Usuwanie błędów Jeśli nadal masz problemy mimo postąpienia zgodnie z instrukcjami w tym dokumencie, oto kilka rzeczy, które powinieneś sprawdzić. Testy są uszeregowane względem rosnącego stopnia złożoności. Jeśli test się nie powiedzie, usuń problem zanim przejdziesz do następnego etapu. Krok 1: Upewnij się, że rzeczywiście uruchomiłeś jądro, które skompilowałeś. Możesz zerknąć na datę i czas utworzenia pliku jądra aby sprawdzić, czy uruchomione jest to, w które wkompilowałeś obsługę dźwięku. Możesz to zrobić za pomocą polecenia uname: % uname -a Linux fizzbin 2.0.0 #1 Tue Jun 4 16:57:55 EDT 1996 i386 lub wyświetlając zawartość pliku /proc/version % cat /proc/version Linux version 2.0.0 (root@fizzbin) (gcc version 2.7.0) #1 Tue Jun 4 16:57:55 EDT 1996 Jeśli data i czas nie zgadzają się z momentem, w którym kompilowałeś jądro, uruchomione jest starsze jądro. Czy rzeczywiście przeładowałeś system? Jeśli używasz LILO, czy przeinstalowałeś je (zazwyczaj poprzez uruchomienie /etc/lilo/install)? Jeśli ładujesz system z dyskietki, czy stworzyłeś nową dyskietkę startową i użyłeś jej do załadowania systemu? Krok 2: Upewnij się, że sterowniki dźwięku wkompilowane są w jądro. Najprostszą metodą jest sprawdzenie zawartości "/dev/sndstat", jak to opisano wcześniej. Jeśli zawartość nie jest taka, jakiej się spodziewamy, coś musiało pójść nie tak w trakcie konfigurowania lub kompilacji jądra. Rozpocznij ponownie proces instalacji, począwszy od konfiguracji i kompilacji jądra. Krok 3: Czy jądro wykryło kartę dźwiękową w trakcie ładowania? Upewnij się, że karta dźwiękowa została wykryta w trakcie przeładowywania systemu. Powinieneś zobaczyć komunikat ładowania. Jeśli komunikaty przewinęły się za szybko poza krawędź ekranu, możesz je zazwyczaj przywołać przy użyciu polecenia dmesg: % dmesg lub % tail /var/adm/messages Jeśli karta nie została znaleziona, coś poszło niepomyślnie. Upewnij się, że jest rzeczywiście zainstalowana. Jeśli karta pracuje pod DOS, możesz być dosyć pewny, że sprzęt działa poprawnie, więc najprawdopopdobniej jest jakiś problem z konfiguracją jądra. Albo wkompilowałeś zły typ karty lub złe parametry, albo twoja karta nie jest kompatybilna z żadnym ze sterowników dźwięku do jądra Linuxa. Jest także możliwe, że twoja karta dźwiękowa jest jednym z tych "kompatybilnych" modeli, które wymagają inicjalizacji przez sterownik pod DOS. Spróbuj załadować DOS, a następnie sterownik dostarczony przez producenta karty. Następnie załaduj Linuxa używająć miękkiego przeładowania przez Control-Alt-Delete. Upewnij się, że ustawienia portu I/O karty, DMA i IRQ są takie same, jak użyte pod DOS. Wskazówki na temat konfigurowania danego typu karty znajdziesz w pliku Readme.cards. Jeśli twoja karta dźwiękowa nie jest wymieniona w tym dokumencie, możliwe jest, że sterowniki Linuxa jej nie obsługują. Aby się skonsultować w tej sprawie, możesz sprawdzić kilka odnośników zamieszczonych na końcu tego dokumentu. Krok 4: Czy możesz pobierać dane z urządzenia dsp? Spróbuj odczytać coś z urządzenia /dev/audio przy użyciu programu dd wymienionego wcześniej w tym dokumencie. Polecenie powinno działać bezbłędnie. Jeśli nie działa, są szanse, że problem polega na konflikcie IRQ lub DMA lub niekompatybilności jakiegoś rodzaju sprzętu (urządzenie nie jest obsługiwane przez Linuxa lub sterownik jest skonfigurowany dla innego urządzenia) Daleka ewentualność to wadliwy sprzęt. Jeśli to możliwe, przetestuj kartę pod DOSem, aby się upewnić. Jeśli Wszystko Inne Zawiedzie Jeśli nadal masz problemy, oto kilka ostatecznych sugestii, co możesz jeszcze sprawdzić: dokładnie przeczytaj ponownie ten dokument HOWTO przeczytaj dokumenty źródłowe, wymienione na końcu tego dokumentu, w szczególności strony WWW Hannu Savolainena i stosowne pliki Readme dołączone do kodów źródłowych jądra Linuxa wyślij pytanie do jednej z grup dyskusyjnych comp.os.linux lub innych (dobry wybór to comp.os.linux.hardware; z powodu dużego ruchu w tych grupach, dobrze jest umieszczać słowo "sound" ("dźwięk") w temacie wysyłanego artykułu, aby eksperci mogli łatwo to zauważyć) użycie przeszukiwarki WWW/Usenetu z inteligentinie dobranymi kryteriami przeszukiwania może szybko przynieść bardzo dobre wyniki. Jednym z takich wyjść jest http://www.altavista.com. spróbuj użyć najświeższe jądro Linuxa (ale jedynie w ostateczności, ostatnie jądra "rozwojowe" (development) mogą być niestabilne). wyślij pocztę do autora sterownika dźwięku wyślij pocztę do autora Sound HOWTO odpal emacsa i wpisz Esc-x doctor :-) 5. Programy Obsługujące Dźwięk Podaję tutaj przykładowe typy programów, które mogłyby ci się przydać, jeśli masz kartę dźwiękową pod Linuxem. Aby znaleźć więcej bieżących informacji, możesz sprawdzić Mapę Oprogramowania na Linuxa (Linux Software Map), archiwa internetowe i/lub pliki na krążku z dystrybucją Linuxa. Jako minimum, z pewnością będziesz potrzebować następujące programy obsługujące dźwięk: program do konwersji formatów plików dźwiękowych (np. Sox) program miksujący (mikser) (np. aumix lub xmix) odtwarzacz/rejestrator plików dźwiękowych (np. play lub wavplay) odtwarzacz plików MOD (np. tracker) odtwarzacz plików MIDI (np. playmidi) W przypadku większości z powyższych programów, istnieją zarówno wersje tekstowe, jak i wzbogacone o interfejs użytkownika. Istnieją również bardziej ezoteryczne programy (np. synteza i rozpoznawanie mowy), które mogłbyś zechcieć spróbować. 6. Odpowiedzi Na Często Zadawane Pytania W tym rozdziale udzielono odpowiedzi na niektóre pytania spośród często zadawanych w pocztowych grupach dyskusyjnych i grupach Usenetu. Odpowiedzi na więcej pytań można również znaleźć na stronie WWW sterownika dźwięku OSS. 6.1 Czym są różne pliki urządzeń dźwiękowych? Są to najbardziej "typowe" nazwy plików urządzeń, niektóre dystrybucje używają nieco innych nazw. /dev/audiozazwyczaj dowiązanie do /dev/audio0 /dev/audio0urządzenie dźwiękowe, kompatybilne ze stacjami roboczymi Sun (tylko częściowa implementacja, nie obsługuje interfejsu ioctl Sun, tylko kodowanie u-law) /dev/audio1drugie urządzenie dźwiękowe (jeśli jest obsługiwane przez kartę dźwiękową lub jeśli masz więcej zainstaowanych kart niż jedną) /dev/dspzazwyczaj dowiązanie do /dev/dsp0 /dev/dsp0pierwsze urządzenie cyfrowego próbkowania /dev/dsp1drugie urządzenie cyfrowego próbkowania /dev/mixerzazwyczaj dowiązanie do /dev/mixer0 /dev/mixer0pierwszy mikser dźwięku /dev/mixer1drugi mikser dźwięku /dev/musicinterfejs wysokiego poziomu sequencera /dev/sequencerniskopoziomowy dostęp do MIDI, FM, i GUS /dev/sequencer2zazwyczaj dowiązanie do /dev/music /dev/midi00pierwszy surowy port MIDI /dev/midi01drugi surowy port MIDI /dev/midi02trzeci surowy port MIDI /dev/midi03czwarty surowy port MIDI /dev/sndstatwyświetla status sterownika dźwięku jeśli przeczytany Sterownik głośnika PC udostępnia następujące urządzenia: /dev/pcaudioodpowiednik /dev/audio /dev/pcspodpowiednik /dev/dsp /dev/pcmixerodpowiednik /dev/mixer 6.2 Jak mogę odtworzyć próbkę dźwiękową? Pliki dźwiękowe stacji roboczych Sun (.au) można odtworzyć wysyłając je do urządzenia /dev/audio. Surowe próbki (pliki raw) można wysłać do /dev/dsp. Jednak zazwyczaj przyniesie to kiepskie efekty i lepiej jest używać program taki jak play, ponieważ rozpoznaje on większość typów plików i ustawia odpowiednią częstotliwość próbkowania i inne parametry na karcie. Programy takie jak wavplay lub vplay (w pakiecie snd-util) dadzą najlepsze rezultaty z plikami WAV. Jednakże nie rozpoznają one plików WAV skompresowanych metodą Microsoft ADPCM. Starsze wersje programu play (z pakietu Lsox) nie działają również zbyt dobrze z 16-bitowymi plikami WAV. Polecenie splay wchodzące w skład pakietu snd-util może być używane do odtwarzania większości plików dźwiękowych jeśli odpowiednie parametry podasz ręcznie w wierszu polecenia. 6.3 Jak mogę nagrać próbkę? Odczyt /dev/audio lub /dev/dsp zwróci próbkowane dane, które można przekierować do pliku. Program taki jak vrec ułatwia kontrolowanie częstotliwości próbkowania, czas nagrania, itp. Może ci się również przydać programowy mikser do wybierania stosownego urządzenia wejściowego. 6.4 Czy mogę mieć więcej niż jedną kartę dźwiękową? Przy obecnym sterowniku dźwięku jest możliwe posiadanie kilku kart SoundBlaster, SoundBlaster/Pro, SoundBlaster16, MPU-401 lub MSS jednocześnie w tym samym komputerze. Instalacja dwóch SoundBlasterów jest możliwa, ale wymaga zdefiniowania makr SB2_BASE, SB2_IRQ, SB2_DMA oraz (w niektórych przypadkach) SB2_DMA2 przez ręczną edycję pliku local.h. Możliwe jest również posiadanie karty SoundBlaster jednocześnie z PAS16. Następujące sterowniki nie zezwalają na posiadanie wielokrotnych urządzeń: GUS (ograniczenie sterownika) MAD16 (ograniczenie sprzętowe) AudioTrix Pro (ograniczenie sprzętowe) CS4232 (ograniczenie sprzętowe) 6.5 Błąd urządzeń dźwiękowych "No such file or directory" (Błąd: Nie znaleziono pliku lub katalogu) Musisz stworzyć pliki urządzeń dźwiękowych. Przeczytaj rozdział o tworzeniu plików urządzeń. Jeśli masz pliki urządzeń, upewnij się, że mają poprawne liczby główną i poboczną (niektóre starsze dystrybucje Linuxa na CD-ROM nie tworzą odpowiednich plików urządzeń przy instalacji). 6.6 Błąd urządzeń dźwiękowych "No such device" (Błąd: Nie znaleziono urządzenia) Nie przeładowałeś jądra zawierającego sterownik dźwięku lub adres I/O nie odpowiada twojemu sprzętowi. Sprawdź, czy uruchomione jest świeżo skompilowane jądro i upewnij się, że ustawienia wpisane w trakcie konfigurowania sterownika odpowiadają charakterystyce sprzętu. 6.7 Błąd urządzeń dźwiękowych "No space left on device" (Błąd: Brak wolnej przestrzeni na urządzeniu) Może się to zdarzyć jeśli próbowałeś nagrywać dane na /dev/audio lub /dev/dsp bez stworzenia niezbędnego pliku urządzeń. Urządzenie dźwiękowe jest teraz zwykłym plikim, który wypełnił twoją partycję. Powinieneś uruchomić skrypt opisany w rozdziale Tworzenie Plików Urządzeń niniejszego dokumentu. Może się to również przytrafiać przy jądrach Linuxa 2.0 i późniejszych jeśli nie ma wystarczającej ilości wolnej pamięci RAM w momencie, gdy zaczynamy używać urządzenie. Sterownik dźwięku wymaga co najmniej dwóch stron (8k) fizycznie ciągłej przestrzeni RAM dla każdego kanału DMA. Zdarza się to czasami na komputerach z mniej niż 16M pamięci RAM, lub działających przez bardzo długi czas. Możliwe jest zwolnienie nieco pamięci RAM przez skompilowanie i uruchomienie następującego programu w języku C przed ponowną próbą skorzystania z urządzenia. main() { int i; char mem[500000]; for (i = 0; i < 500000; i++) mem[i] = 0; exit(0); } 6.8 Błąd urządzeń dźwiękowych "Device busy" (Błąd: Urządzenie zajęte) Tylko jeden proces może korzystać z danego urządzenienia dźwiękowego w danym momencie. Najprawdopodobniej jakiś inny proces korzysta z urządzenia, z którym mamy problem. Jedną z metod sprawdzenia tego jest użycie polecenia fuser: % fuser -v /dev/dsp /dev/dsp: USER PID ACCESS COMMAND tranter 265 f.... tracker W powyższym przykładzie, polecenie fuser wykazało, że proces 265 korzysta z urządzenia. Usunięcie procesu lub poczekanie aż się skończy umożliwi ponwne korzystanie z urządzenia. 6.9 Nadal pojawiają się błędy "urządzenie zajęte"! Zdaniem Briana Gough, przy kartach SoundBlaster używających 1 kanału DMA istnieje potencjalny konflikt ze sterownikiem napędów taśmowych QIC-02, który również korzysta z DMA 1, co wywołuje błędy "device busy" (urządzenie zajęte). Zgodnie z FTAPE-HOWTO sterownik QIC-02 nie jest niezbędny aby używać FTAPE; wymagany jest jedynie sterownik QIC-117. Przekonfigurowanie jądra aby używało sterownika QIC-117 zamiast QIC-02 umożliwi koegzystencję FTAPE i sterownika dźwięku. 6.10 Niepełne odtwarzanie pliku z dźwiękiem cyfrowym Symptom polega zawyczaj na tym, że próbka jest odgrywana przez mniej więcej sekundę, a następnie zatrzymuje się lub wyświetlany jest komunikat "missing IRQ" (brak IRQ) lub "DMA timeout" (przekroczenie limitu czasowego DMA). Najprawdopodobniej masz niepoprawnie ustawione parametry IRQ i DMA. Sprawdź, czy konfiguracja jądra odpowiada ustawieniom na przełącznikach karty i że nie kłócą się one z jakąś inną kartą. Innym objawem są próbki dźwiękowe, które się "zapętlają". Jest to zazwyczaj spowodowane konfliktem IRQ. 6.11 W trakcie odtwarzania plików MOD pojawiają się przerwy Odtwarzanie plików MOD wymaga dość znacznej pracy procesora. Być może masz zbyt wiele działających procesów lub twój komputer jest zbyt wolny, aby odtwarzać w czasie rzeczywistym. Masz następujące możliwości: spróbuj odtwarzać je przy niższej częstotliwości próbkowania lub w trybie monofonicznym wyeliminuj inne procesy kup szybszy komputer kup silniejszą kartę dźwiękową (np. Gravis UltraSound) Jeśli masz kartę Gravis UltraSound, powinieneś używać jednego z programów do odtwarzania plików MOD, napisanych specjalnie dla karty GUS (np. gmof). 6.12 Błędy przy kompilacji programów dźwiękowych Wersja 1.0c i wcześniejsze sterownika dźwięku wykorzystywały inny i niekompatybilny schemat ioctl(). Zdobądź nowsze kody źródłowe lub nanieś niezbędne poprawki aby przystosować dany program do nowego sterownika dźwięku. Więcej szczegółów znajdziesz w pliku Readme sterownika dźwięku. Upewnij się również, że używasz ostatnią wersję soundcard.h i ultrasound.h przy kompilacji programów. Zerknij na wskazówki instalacyjne na początku tego tekstu. 6.13 SEGV przy uruchamianiu programów dźwiękowych, które wcześniej działały Jest to prawdopodobnie taki sam problem, jaki opisano w poprzednim pytaniu. 6.14 Jakie znane błędy lub ograniczenia ma sterownik dźwięku? Zobacz pliki Readme i CHANGELOG dostarczone z kodem źródłowym sterownika dźwięku do jądra. 6.15 Gdzie znajdę opis odwołań ioctl() sterownika dźwięku? Są one częściowo opisane w Hacker's Guide to VoxWare (Podręcznik Hackera do VoxWare), obecnie dostępny w formie dokumentu draft. Ostatnia wersja to draft 2 i można ją znaleźć w ftp://nic.funet.fi/pub/OS/Linux/ALPHA/sound. Pamiętaj, że ten katalog jest "ukryty" i nie pojawia się w liście katalogów. Jeśli wejdziesz do tego katalogu i użyjesz polecenia FTP "dir", pliki tam będą. W trakcie pisania tego dokumentu nowa dokumentacja pojawiła się na stronie WWW firmy 4Front Technologies. Innym źródłem informacji jest Przewodnik po Multimediach w Linuxie, opisany w rozdziale Źródła Informacji. 6.16 Jaki procesor jest konieczny do odtwarzania lub nagrywania bez przestojów? Nie ma odpowiedzi na to pytanie, ponieważ zależy to od następujących czynników: czy używane jest próbkowanie PCM lub synteza FM częstotliwość próbkowania i rozmiar próbki który program jest używany do nagrywania bądź odtwarzania urządzenie karty dźwiękowej przepustowość dysku, szybkość zegara procesora, rozmiar pamięci podręcznej, itd. Ogólnie rzecz biorąc, każdy komputer 386 powinien z łatwością być w stanie odtwarzać próbki lub muzykę powstałą przez syntezę FM na 8-bitowej karcie. Jednakże odtwarzanie plików MOD wymaga dość dużej pracy procesora. Niektóre eksperymentalne pomiary wykazały, że odtwarzanie przy częstotliwości 44kHz wymaga ponad 40% prędkości 486/50 i komputer 386/25 będzie miał już kłopoty z próbkami powyżej 22kHz (takie są na 8-bitowych kartach, takich jak SoundBlaster). Karty takie jak Gravis UltraSound przeprowadzają więcej operacji sprzętowo i odciążają procesor. Powyższe stwierdzenia są prawdziwe przy zakłożeniu, że komputer nie prowadzi żadnych działań obciążających procesor. Dokonywanie konwersji plików dźwiękowych lub dodawanie efektów przy użyciu programów narządziowych jak np. sox jest również szybsze jeśli masz koprocesor matematyczny (lub procesor z wbudowanym FPU). Sterownik jądra sam w sobie nie wykonuje jednak żadnych obliczeń zmiennoprzecinkowych. 6.17 Problemy z kartą PAS16 i kontrolerem SCSI Adaptec 1542 SCSI (następujące wyjaśnienie udostępnił [e-mail]) Linux rozpoznaje 1542 jedynie pod adresem 330 (domyślnie) lub 334, a PAS zezwala na emulację MPU-401 jedynie pod adresem 330. Nawet jeśli wyłączysz MPU-401 programowo, coś nadal chce się kłócić z 1542, jeśli jest on pod preferowanym adresem domyślnym. Przełączenie 1542 pod adres 334 wszystkich uszczęśliwi. Dodatkowo, zarówno 1542, jak i PAS-16 korzystają z 16-bitowego DMA, więc jeśli próbkujesz przy 16 bitach i 44kHz w stereo i zapisujesz plik na dysku SCSI podczepionym pod 1542, jesteś o krok od kłopotów. DMA zachodzą na siebie i nie ma wystarczająco dużo czasu na odświeżenie RAM, więc dostajesz okrutny komunikat ``PARITY ERROR - SYSTEM HALTED'' (BŁĄD PARZYSTOŚCI - SYSTEM ZAWIESZONY), bez jakichkolwiek wskazówek, jak do tego doszło. Tym gorzej, że kilku innych producentów napędów QIC-117 zaleca ustawianie czasu włączania/wyłączania magistrali w taki sposób, że 1542 pozostaje włączony nawet dłużej niż zwykle. Zdobądź program SCSISEL.EXE z BBSu firmy Adaptec lub kilku innych miejsc w Internecie i zmniejszaj czas BUS ON lub zwiększaj BUS OFF dopóki problem nie zniknie, następnie ustaw je jeszcze ździebko dalej. SCISEL zmienia ustawienia EEPROM, więc jest to bardziej trwałe niż poprawka w wierszu sterownika pod DOS w CONFIG.SYS i będzie działać jeśi załadujesz bezpośrednio Linuxa (nie jest tak przy poprawce w DOSie). Następny problem z głowy. Ostatni problem - starsze układy Symphony drastycznie zmniejszały czas cykli I/O aby przyspieszyć dostęp do magistrali. Żadna karta spośród różnych, którymi się bawiłem nie miała żadnych problemów ze zmniejszonym czasem, za wyjątkiem PAS-16. BBS firmy Media Vision udostępnia SYMPFIX.EXE, który ma usuwać problem przez zmianę bitu diagnostycznego w kontrolerze magistrali Symphony, ale nie jest to wystarczająca gwarancja. Mogą być konieczne: spowodowanie, aby sprzedawca płyty głównej wymienił starszą wersję układu magistrali wymiana płyty głównej, lub kupno innego typu karty dźwiękowej Firma Young Microsystems uzupełnia płyty główne, które importuje, za mniej więcej $30 (US); inni producenci mogą też to robić jeśli jesteś w stanie dociec, kto sprowadził lub wyprodukował płytę główną (życzę szczęścia). Problem tkwi w układzie interfejsu magistrali ProAudio, o ile mi wiadomo; nikt nie kupuje karty dźwiękowej za $120 żeby zaraz wetknąć ją w 6MHz AT. Większość z nich działa znakomicie na komputerach 25-40MHz 386/486 i powinna być w stanie obsłużyć co najmniej 12MHz magistralę, o ile układy są poprawnie zaprojektowane. Pierwszy problem zależy od układów użytych na płycie głównej, prędkości magistrali i innych ustawień BIOS, oraz fazy księżyca. Drugi problem zależy od ustawienia opcji odświeżania (ukryte lub synchroniczne), prędkości DMA 1542 i (być może) prędkości I/O magistrali. Trzeci można wykryć dzwoniąc do Media Vision i pytając, który rodzaj kości Symphony jest niekompatybilny. Bądź jednak ostrzeżony - 3 z 4 techników, z którymi rozmawiałem miało uszkodzenie mózgu. Byłbym bardzo ostrożny zanim bym uwierzył w cokolwiek, co powiedzieli o czyimś sprzęcie, ponieważ nawet swojego nie znają za dobrze. 6.18 Czy jest możliwe jednoczesne nagrywanie i odtwarzanie próbek? Z powodu ograniczeń sprzętowych, nie jest to możliwe na większości kart dźwiękowych. Niektóre nowsze karty to umożliwiają. Więcej informacji znajdziesz w rozdziale o "trybie dwukierunkowym" w Podręczniku Hackera do VoxWare. 6.19 Mój SB16 jest ustawiony na IRQ 2, ale configure nie pozwala ustawić tej wartości. Na '286 i starszych komputerach, przerwanie IRQ 2 jest przeniesione do drugiego kontrolera przerwań. Jest ono równoważne IRQ 9. 6.20 Czy SoundBlaster AWE32 lub SoundBlaster16 ASP są obsługiwane? Dawniej, firma Creative Labs nie chciała udostępniać informacji dla programistów o tych kartach. Zmienili jednak swą politykę i sterownik do AWE wchodzi obecnie w skład sterowników w jądrach Linuxa 2.1.x. 6.21 Jeśli uruchomię Linuxa, po czym załaduje DOS, dostaję błędy i/lub programy dźwiękowe działają niepoprawnie. Zdarza się to po miękkim przełądowaniu DOS. Czasami komunikat o błędzie myląco odnosi się do rzekomego błędu w pliku CONFIG.SYS. Większość obecnych kart dźwiękowych ma programowo konfigurowalne ustawienia IRQ i DMA. Jeśli używasz inne ustawienia na Linuxie i MS-DOS/Windows, możesz napotkać problemy. Niektóre karty dźwiękowe nie przyjmują nowych ustawień bez całkowitego przeładowania (wyłączenie zasilania lub wciśnięcie przycisku reset). Szybkim rozwiązaniem tego problemu jest pełne przeładowanie komputera przy użyciu przycisku reset lub przez wyłączenie i włączenie zasilania, a nie przeładowanie miękkie (np. przez Ctrl-Alt-Del). Poprawne rozwiązanie upewnienie się, że pod MS-DOS i Linuxem używane są te same ustawienia (lub nie używaj DOS :-). 6.22 Problemy z uruchamianiem gry DOOM pod Linuxem Użytkownikom linuxowej wersji gry DOOM firmy ID software mogą się te uwagi przydać. Aby uzyskać poprawny dźwięk wyjściowy, potrzebujesz sterownik dźwięku w wersji 2.90 lub późniejszej; ma on obsługę "trybu DOOM" w czasie rzeczywistym. Próbki dźwiękowe są 16-bitowe. Jeśli masz kartę 8-bitową, możesz nadal usłyszeć dźwięk przy użyciu jednego z kilku programów dostępnych w ftp://sunsite.unc/edu/pub/Linux/games/doom. Jeśli gra DOOM działa wolno na twoim komputerze, wyłączenie dźwięku (przez zmianę nazwy pliku sndserver) może ją przyspieszyć. Domyślnie DOOM nie obsługuje dźwięku (jak w wersji na DOS). Program musserver dodaje obsługę dźwięku do DOOMa pod Linuxem. Możesz go znaleźć pod adresem ftp://pandora.st.hmc.edu/pub/linux/musserver.tgz. (Ostatnie przełomowe wieści: zdaje się, że sterownik dźwięku do gry DOOM nie chce działać z jądrami 2.0.x. Informuje o błędzie związanym z /dev/sequencer.) 6.23 Jak mogę zredukować szumy zbierane przez moją kartę dźwiękową? Użycie dobrej jakości ekranowanych kabli i próbowanie karty w różnych slotach może pomóc w redukowaniu poziomu szumów. Jeśli karta dźwiękowa ma regulator głośności, możesz spróbować jego różne ustawienia (maksymalne jest prawdopodobnie najlepsze). Użycie programowego miksera pozwala ci się upewnić, że niepożądane sygnały wejściowe (np. mikrofon) są ustawione na zerowym poziomie. Konstrukcja niektórych kart dźwiękowych nie zapewnia dobrego ekranowania i uziemienia, przez co zbierają one sporo szumów. Na koniec, w moim systemie odkryłem, że opcja jądra no-hlt w linii polecenia zmniejsza poziom szumów. Przekazuje ona do jądra informację, aby nie używana była instrukcja halt w trakcie przetwarzania pętli biernego procesu. Możesz sprawdzić to ręcznie w trakcie ładowania systemu, lub ustawić przez dodanie polecenia append="no-hlt" do pliku konfiguracyjnego LILO. 6.24 Mogę odtwarzać dźwięki, ale nie mogę nagrywać. Jeśli możesz odtwarzać dźwięk, ale nie nagrywać, spróbuj zrobić następujące rzeczy: użyj programowego miksera aby wybrać stosowne urządzenie (np. mikrofon) przy użyciu miksera ustaw poziomy wejściowe na maksymalne jeśli możesz, spróbuj przetestować nagrywanie na karcie pod MS-DOSem, aby sprawdzić, czy nie ma problemu sprzętowego. Czasami do nagrywania używany jest inny kanał DMA niż do odtwarzania. W tym przyoadku najbardziej prawdopodobnym powodem będzie niepoprawne ustawienie DMA dla nagrywania. 6.25 Moja "kompatybilna" karta dźwiękowa działa tylko wówczas, gdy zainicjalizuję ją pod MS-DOS. W większości przypadków karty "kompatybilne z SoundBlaster" będą działać lepiej pod Linuxem jeśli zostaną skonfigurowane ze sterownikiem innym niż SoundBlaster. Większość kart jest teoretycznie kompatybilna (tzn. "kompatybilna z 16-bitową SB Pro" lub "16-bitowa kompatybilna z SB"), ale zwykle ów tryb SoundBlaster jest tylko sztuczką dodaną dla kompatybilności gier pod DOSem. Większość kart ma 16-bitowy macierzysty tryb, który jest prawdopodobnie obsługiwany przez ostatnie wersje jądra Linuxa (2.0.1 i późniejsze). Tylko przy niektórych (zazwyczaj raczej starych) kartach niezbędna jest próba uruchomienia ich w trybie SoundBlaster. Jedyne nowsze karty, które są wyjątkami od tej reguły są karty oparte na Mwave. 6.26 Moja 16-bitowa karta "kompatybilna" z SoundBlaster działa pod Linuxem jedynie w trybie 8-bitowym. 16-bitowe karty opisane jako kompatybilne z SoundBlaster są rzeczywiście kompatybilne jedynie z 8-bitową kartą SoundBlaster Pro. Mają zazwyczaj 16-bitowy tryb, który nie jest kompatybliny z SoundBlaster 16 oraz sterownikiem dźwięku w Linuxie. Może ci się udać uruchomić kartę w trybie 16-bitowym przy użyciu sterownika MAD16 lub MSS/WSS. 6.27 Gdzie mogę znaleźć programy dźwiękowe pod Linuxa? Oto kilka dobrych archiwów, które możesz przekopać w poszukiwaniu programów obsługujących dźwięk pod Linxem: ftp://sunsite.unc.edu:/pub/Linux/kernel/sound/ ftp://sunsite.unc.edu:/pub/Linux/apps/sound/ ftp://tsx-11.mit.edu:/pub/linux/packages/sound/ ftp://nic.funet.fi:/pub/OS/Linux/util/sound/ ftp://nic.funet.fi:/pub/OS/Linux/xtra/snd-kit/ ftp://nic.funet.fi:/pub/OS/Linux/ALPHA/sound/ 6.28 Czy sterownik dźwięku może być skompilowany jako ładowalny moduł jądra? Przy ostatnich jądrach sterownik dźwięku może być skompilowany do postaci modułu. Szczegóły znajdziesz w plikach /usr/src/linux/drivers/sound/Readme.modules i /usr/src/linux/Documentation/modules.txt (lub /usr/src/linux/README). 6.29 Czy mogę użyć kartę dźwiękową aby zastąpić systemowy sygnał na konsoli? Spróbuj program oplbeep, znajdujący się pod adresem ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/apps/sound/oplbeep-alpha.tar.gzInny wariant to program beep, znajdujący się tu: ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/kernel/patches/misc/modreq_beep.tgzPakiet modutils zawiera przykładowy program i poprawkę do jądra, które pozwalają uruchamiać dowolny program zewnętrzny generujący dźwięki gdy jest to wymagane przez jądro. Dodatkowo, przy niektórych kartach dźwiękowych możesz podłączyć wyjście głośnika PC do karty - wówczas wszystkie dźwięki wydobywają się z głośników podłączonych do karty. 6.30 Co to jest VoxWare? Sterowniki dźwięku do jądra obsługują kilka różnych systemów kompatybilnych z Unixem, opartych na architekturze Intel. Można je zdobyć jako osobny pakiet, oddzielony od jądra. Do lutego 1996 autor nazywał oprogramowanie "VoxWare". Niestety, nazwa ta została zarejestrowana przez VoxWare Incorporated i nie można jej używać. Nowa nazwa sterownika to OSS/Free. Open Sound System (OSS - Otwarty System Dźwiękowy) jest komercyjnie dostępnym steronikiem dźwięku dla różnych systemów Unix, sprzedawanym przez 4Front Technologies. Darmowa wersja, znana jako OSS/Free będzie nadal udostępniana za darmo na systemy Linux. Więcej informacji znajdziesz na stronie WWW firmy 4Front Technologies - http://www.4front-tech.com/. Inne nazwy, na jakie mogłeś się natknąć, które były używane wcześniej w odniesieniu do tego samego sterownika to TASD (Tymczasowo Anonimowy Sterownik Dźwięku) oraz USS (Unix Sound System - System Dźwięku dla Unixa). 6.31 Czy karty Plug and Play są obsługiwane? Pełna obsługa Plug and Play powinna pojawić się w Linuxie 2.1. Tymczasem, istnieje kilka rozwiązań, pozwalających uruchomić karty Plug and Play. Jeśli masz nowszy system Pentium z BIOSem Plug and Play, powinien się on automatycznie zająć konfigurowaniem kart. Upewnij się, że ustawiłeś sterownik dźwięku w Linuxie na takie same parametry adresu I/O, IRQ i kanału DMA, jakie użyte zostały przez BIOS. Istnieje pakiet programów narzędziowych do Plug and Play dla Linuxa, który można wykorzystać do ustawienia karty. Można go znaleźć na stronach WWW Red Hat : http://www.redhat.com/ (może być także włączony do twojej dystrybucji Linuxa). Jeśli używasz kartę pod Windows95, możesz użyć menedżera urządzeń do ustawienia karty, następnie miękko przeładować Linuxa przy użyciu programu LOADLIN. Upewnij się, że Windows95 i Linux używają tych samych ustawień karty. Jeśli używasz kartę pod DOSem, do konfigurowania karty pod DOS możesz użyć program narzędziowy icu, dostarczany z kartami SoundBlaster16 PnP. Następnie miękkie przeładowanie Linuxa za pomocą programu LOADLIN. Ponownie, upewnij się, że Linux i DOS używają tych samych ustawień karty. Komercyjny sterownik dźwięku OSS obsługuje kartę dźwiękową SoundBlaster16 PnP. Możesz nabyć ten sterownik od 4Front Technologies. 6.32 Sox/Play/Vplay wypisuje "invalid block size 1024" (błędny rozmiar bloku 1024) Zmiana w sterowniku dźwięku w wersji 1.3.67 zepsuła kilka programów odtwarzających dźwięk, które (niepoprawnie) sprawdzały, czy wynik odwołania ioctl SNDCTL_DSP_GETBLKSIZE jest większy niż 4096. Programy narzędziowe włączone do ostatniego pakietu snd-util-3.x.tar.gz (pod adresem ftp://ftp.4front-tech.com/ossfree.) obecnie obsługują to poprawnie. Ostatnie wersje sterownika dźwięku zostały również poprawione celem uniknięcia alokacji fragmentów krótszych niż 4096 bajtów, co rozwiązuje problem ze starszymi programami. 6.33 Dlaczego sterownik dźwięku ma własny program konfiguracyjny? Sterownik dźwięku obsługuje wiele różnych parametrów konfiguracyjnych. Program configure z pakietu sterownika dźwięku sprawdza wiele zależności między parametrami. Narzędzia używane do konfigurowania jądra nie umożliwiają takiego stopnia funkcjonalności. Powiedziawszy powyższe, ostatnie jądra opcjonalnie pozwalają na użycie standardowych narzędzi konfiguracji jądra do ustawiania sterownika dźwięku (patrz wcześniejszy rozdział - "Konfigurowanie Jądra"). 6.34 Ustawienia miksera są zerowane za każdym razem gdy załaduję moduł sterownika dźwięku Możesz skompilować sterownik dźwięku jako moduł ładowalny i używać kerneld do jego automatycznego ładowania i usuwania. Może to wywołać jeden problem - za każdym przeładowaniem modułu ustawienia miksera powracają do wartości domyślnych. Przy niektórych kartach może to być zbyt głośno (np. SoundBlaster16), lub za cicho. Markus Gutschke ([e-mail]) znalazł następujące rozwiązanie. Wpisz poniższy wiersz do pliku /etc/conf.modules: options sound dma_buffsize=65536 && /usr/bin/setmixer igain 0 ogain 0 vol 75 Spowoduje to, że twój program miksujący (w tym przypadku setmixer) zostanie uruchomiony niezwłocznie po załadowaniu sterownika dźwięku. Parametr dma_buffsize jest jedynie sztuczną wartością, niezbędną ze względu na wymagany jakikolwiek parametr linii polecenia. Zmień polecenie zgodnie z potrzebami, aby dopasować ustawienia głośności. Jeśli wkompilowałeś sterownik dźwięku do jądra i chcesz ustawiać poziomy głośności w trakcie ładowania jądra, możesz wywołać program miksujący w jednym z systemowych plików startowych, jak np. /etc/rc.d/rc.local. 6.35 Jedynie użytkownik root może nagrywać dźwięk Domyślnie, skrypt w Readme.linux, który tworzy pliki urządzeń dźwiękowych ustawia prawa dostępu tak, że urządzenia odczytywane mogą być jedynie przez użytkownika root. Jest tak, aby uniknąć możliwej dziury w systemie. W środowisku sieciowym, zewnętrzni użytkownicy mogliby potajemnie podłączyć się zdalnie do systemu z kartą dźwiękową i mikrofonem i podsłuchiwać. Jeśli cię to nie martwi, możesz zmienić prawa dostępu ustanowione przez skrypt. Przy domyślnych ustawieniach, użytkownicy nadal mogą odtwarzać pliki dźwiękowe. Nie jest to ryzykowne z punktu widzenia bezpieczeństwa, ale może być potencjalnie denerwujące. 7. Źródła Informacji Jeśli masz kartę dźwiękową, która zawiera interfejs CD-ROM lub SCSI, dodatkowe informacje, które mogłyby ci się przydać są w dokumentach Linux SCSI HOWTO oraz Linux CD-ROM HOWTO Sound Playing HOWTO opisuje sposoby użycia różnych typów plików dźwiękowych i muzycznych pod Linuxem. Istnieje stary dokument, zwany Podręcznik Hackera do WoxWare, dostępny pod adresem ftp://nic.funet.fi/pub/OS/Linux/ALPHA/sound/. Większość zawartej tam informacji została zastąpiona dokumentami w http://www.4front-tech.com/pguide, ale rozdział o /dev/sequencer może nadal być przydatny. Następujące dokumenty FAQ są regularnie wysyłane do grupy dyskusyjnej Usenetu news.announce, a także archiwizowane pod adresem ftp://rtfm.mit.edu/pub/usenet/news.answers: PCsoundcards/generic-faq (FAQ na temat zwykłych kart dźwiękowych na PC) PCsoundcards/soundcard-faq (FAQ comp.sys.ibm.pc.soundcard) PCsoundcards/gravis-ultrasound/faq (FAQ o Gravis UltraSound) audio-fmts/part1 (Opisy formatów plików dźwiękowych) audio-fmts/part2 (Opisy formatów plików dźwiękowych) Dokumenty FAQ wymieniają również kilka list pocztowych i archiwów dotyczących konkretnych produktów. Następujące grupy dyskusyjne Usenetu omawiają kwestie dźwięku i/lub pokrewne: alt.binaries.sounds.* (różne grupy do wysyłania plików dźwiękowych) alt.binaries.multimedia (do wysyłania plików multimedialnych) alt.sb.programmer (programowanie kart Soundblaster) comp.multimedia (o multimediach) comp.music (teoria i badania muzyki komputerowej) comp.sys.ibm.pc.soundcard.* (różne grupy dotyczące kart dźwiękowych na IBM PC) Strony WWW poświęcone multimediom znaleźć można tutaj: http://viswiz.gmd.de/MultimediaInfo/. Creative Labs ma stronę WWW pod adresem http://www.creaf.com/. MediaTrix ma stronę WWW pod adresem http://www.mediatrix.com/. Linuxowe pocztowe listy dyskusyjne mają sporo "kanałów" poświęconych różnym tematom, w tym dźwiękowi. Aby dowiedzieć się, jak się do nich przyłączyć, wyślij pocztę ze słowem "help" jako treścią listu na adres [e-mail]. Owe listy pocztowe nie są zalecane jeśli chodzi o pytania na temat konfiguracji kart dźwiękowych, itp. Istnieją z myślą o dyskusjach dotyczących programowania. Jak wspomniano wcześniej kilka razy, do sterownik dźwięku do jądra dołączona jest pewna ilość plików Readme, zawierających użyteczne informacje o sterowniku kart dźwiękowych. Można je zazwyczaj znaleźć w katalogu /usr/src/linux/drivers/sound. Z autorem sterownika dźwięku do jądra, Hannu Savolainenem, można się skontaktować pod adresem [e-mail]. Ma on również stronę WWW : http://personal.eunet.fi/pp/voxware. Te strony WWW są najlepszym źródłem informacji, jeśli chodzi o bieżący status obsługiwanych kart dźwiękowych, znane problemy i poprawki błędów. Informacje o OSS, komercyjnym sterowniku dźwięku do Linuxa i innych systemów kompatybilnych z Unixem można znaleźć na stronach WWW 4Front Technologies. Mapa Oprogramowania Linuxa (Linux Software Map) jest nieocenionym narzędziem wyszukiwania oprogramowania na Linuxa. Przeszukiwanie LSM po słowach kluczowych, jak np. sound (dźwięk) jest dobrą metodą wynajdowania programów mających coś wspólnego z urządzeniami dźwiękowymi. LSM można znaleźć w rozmaitych anonimowych archiwach FTP, chociażby ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/LSM.gz. W ramach Projektu Dokumentacji Linuxa powstało kilka książek o Linuxie, w tym Linux Installation and Getting Started (Instalacja Linuxa i Pierwsze Kroki). Są one za darmo dostępne poprzez anonimowy FTP z głównych archiwów Linuxa, a także do nabycia w formie drukowanej. Na sam koniec, bezwstydny wtręt: Jeśli chcesz się dowiedzieć znacznie więcej o multimediach pod Linuxem (szczególnie aplikacje i programowanie CD-ROM i dźwięku), sprawdź moją książkę Linux Multimedia Guide, ISBN 1-56592-219-0, wydaną przez oficynę O'Reilly and Associates. O szczegółach dowiesz się pod numerem 800-998-9938 w Ameryce Północnej, lub na stronach WWW http://www.ora.com/catalog/multilinux/noframes.html. 8. Od tłumacza Prawa autorskie wersji polskiej tego dokumentu (c) 1997 są własnością Pawła Olszewskiego ([e-mail]). Dystrybucja wersji polskiej objęta jest klauzulą analogiczną do zawartej w oryginale. Jeśli znalazłeś w niniejszym dokumencie jakieś paskudne literówki, błędy ortograficzne, lub inne tego typu numery, ślij informację w pierwszej kolejności do tłumacza, w tej sytuacji autor oryginału jest najprawdopodobniej niewinny. W kwestii merytorycznej, dokument ten nie różni się specjalnie od oryginału (nie dokonałem żadnych zmian ani poprawek), pomijając odnośnik do pliku LSM.gz, który zmieniłem na lokalne archiwum SunSITE. Dodałem również odnośnik do archiwum polskich wersji dokumentów HOWTO. Najnowsza wersja tego dokumentu znajduje się wraz z innymi przetłumaczonymi na polski dokumentami serii Linux-HOWTO, w archiwum dokumentów JTZ (Jak To Zrobić): ftp://ftp.jtz.org.pl/HOWTO/. Najświeższa wersja angielska znajduje się tutaj: http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/Sound-HOWTO.html. Na zdrowie, Pawko Olszewski, [e-mail]