„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Siepracka

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż
311[12].Z3.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Edyta Mosiądz
mgr Janina Rudzińska



Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Barbara Siepracka



Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Kacperczyk













Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej311[12].Z3.05
„Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik geolog.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Cel i zadania prac poszukiwawczych i rozpoznawczych złóż surowców

użytecznych, uwarunkowania genetyczno-strukturalne rozmieszczenia
złóż

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Przesłanki i oznaki występowania złóż, metody poszukiwań

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Zadania dozoru geologicznego. Rodzaje próbek. Etapy projektowania,

wykonywania prac poszukiwawczych i rozpoznawczych

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

5.4. Charakterystyka geologiczna wybranych złóż surowców: energetycznych,

rudnych, surowców chemicznych, skalnych

19

5.4.1. Ćwiczenia

19

5.5. Ocena stanu środowiska w miejscu eksploatacji kopalin, ekonomiczna

ocena wartości złóż

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

25

7. Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

technik geolog. W poradniku

zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu ze
zrozumieniem,

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki
osiągnięte przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej
nauczyciela realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano
określoną liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa
uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według
własnego projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie,

−

przewodniego tekstu.

311[12].Z3

Składniki skorupy ziemskiej

311[12].Z3.01

Rozpoznawanie makroskopowe minerałów

311[12].Z3.02

Rozpoznawanie makroskopowe skał

311[12].Z3.03

Dokumentowanie form występowania złóż

311[12].Z3.04

Określanie rodzajów i warunków powstania złóż na obszarze

Polski

311[12].Z3.05

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż

311[12].Z3.06

Stosowanie przepisów prawa podczas

wykonywania prac geologicznych

Schemat układu jednostek modułowych

311[12].Z3.07

Stosowanie programów komputerowych w

pracach geologiczno-dokumentacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu geologii złożowej,

−

wyjaśniać podstawowe pojęcia związane z nauką o skałach,

−

określać cel badań petrograficznych,

−

charakteryzować metody badań skał,

−

rozróżniać typy genetyczne skał,

−

charakteryzować procesy powstawania skał magmowych,

−

rozpoznawać i nazywać struktury i tekstury skał magmowych,

−

określać skład mineralny skał magmowych,

−

określać cechy fizyczne i chemiczne skał magmowych,

−

klasyfikować skały magmowe, osadowe i piroklastyczne,

−

określać występowanie i zastosowanie skał magmowych i osadowych w Polsce,

−

wyjaśniać genezę i warunki powstawania skał osadowych,

−

określać cechy struktury i tekstury skał osadowych,

−

określać skład mineralny skał osadowych,

−

charakteryzować i rozpoznawać poszczególne typy skał osadowych,

−

określać występowanie i zastosowanie skał osadowych w Polsce,

−

charakteryzować procesy prowadzące do powstania skał metamorficznych,

−

opisywać skład mineralny skał metamorficznych,

−

rozpoznawać minerały skał metamorficznych,

−

rozpoznawać struktury i tekstury skał metamorficznych,

−

klasyfikować typowe skały metamorficzne,

−

określać występowanie i zastosowanie skał metamorficznych w Polsce,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić cel poszukiwania, rozpoznawania oraz dokumentowania złóż surowców
użytecznych,

−

określić uwarunkowania genetyczno-strukturalne rozmieszczenia złóż,

−

wyjaśnić przesłanki występowania złóż,

−

rozpoznać oznaki występowania złóż,

−

zastosować metody poszukiwań złóż,

−

określić cele i zakres opróbowania warstw skalnych w geologicznych pracach
poszukiwawczych i rozpoznawczych,

−

określić zadania dozoru geologicznego,

−

dokonać podziału próbek według planowanych badań,

−

dokonać podziału próbek według konsystencji, sposobu i warunków ich pobierania,

−

przygotować próbki do badań,

−

zaplanować

etapy

projektowania

i

wykonywania

prac

poszukiwawczych

i rozpoznawczych,

−

scharakteryzować

pod

względem

geologicznym

wybrane

złoża

surowców

energetycznych, rudnych, chemicznych i skalnych,

−

ocenić wpływ wydobycia surowców użytecznych na środowisko,

−

rozpoznać kopaliny użyteczne,

−

określić ekonomiczne i techniczne kryteria eksploatacji złóż,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące poszukiwania złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………….................……………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik geolog 311[12].Z3.05

Moduł:

Składniki skorupy ziemskiej 311[12].Z3

Jednostka modułowa:

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż
311[12].Z3.05

Temat: Przesłanki i oznaki występowania złóż, metody poszukiwań.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności wyjaśniania znaczenia przesłanek i oznak

występowania złóż i scharakteryzowania ważniejszych metod poszukiwań.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić cel i zadania poszukiwania złóż,

−

zdefiniować co to są przesłanki występowania złóż,

−

zdefiniować co to są oznaki występowania złóż,

−

scharakteryzować poszczególne metody poszukiwań złóż.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.

Czas trwania zajęć:

−

90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

profile i przekroje geologiczne z różnych obszarów Polski,

−

atlas map geologicznych,

−

przykładowe dokumentacje geologiczne,

−

próbki kopalin,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

papier formatu A4, pisaki, linijka, cyrkiel, lupa.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.

Zadanie dla ucznia

Na podstawie dostępnej literatury (poradnik dla ucznia, atlas geologiczny, rocznik

statystyczny) wypisz rodzaje przesłanek i oznak występowania złóż oraz uzasadnij, jakie
fakty wykorzystuje się w poszczególnych przesłankach i oznakach występowania złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Zespół I. Wypisz rodzaje przesłanek występowania złóż. Określ, jakie złoża możemy

odkryć dzięki poszczególnym rodzajom przesłanek. Wyniki zestaw w tabelce.

Zespół II. Wypisz rodzaje oznak występowania złóż. Określ, jakie złoża możemy odkryć

dzięki poszczególnym oznakom. Wyniki zestaw w tabelce.

Przebieg zajęć:

Część wstępna
1.

Określenie tematu zajęć.

2.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

3.

Zaznajomienie uczniów z pracą metodą dyskusji dydaktycznej.

4.

Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza I

Określenie problemu dla grupy I i II.

1.

Podział na zespoły.

2.

Wybór liderów.

3.

Wskazanie uczniom źródeł informacji.

Faza II

Uczniowie określają:

1.

Analiza zadania przez zespoły.

2.

Analiza źródeł informacji.

3.

Dyskusja w grupach, wykonanie zadań.

4.

Określenie zastosowań gospodarczych kopalin energetycznych i rudnych.

Faza III
1.

Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność rozwiązania zadania.

2.

Po wykonaniu zadań konsultują z nauczycielem ich poprawność.

3.

Prezentacja wyników zespołów.

4.

Ocena wyników na drodze dyskusji plenarnej.

5.

Uzupełnienie ewentualnych braków.

Faza IV

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Podsumowanie zajęć:

−

podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,

−

ocena poprawności wykonanych zadań,

−

ocena aktywności uczniów podczas zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………….................……………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik geolog 311[12].Z3.05

Moduł:

Składniki skorupy ziemskiej 311[12].Z3

Jednostka modułowa:

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż
311[12].Z3.05

Temat: Charakterystyka geologiczna wybranych złóż surowców: energetycznych,

rudnych, surowców chemicznych, skalnych.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności rozróżniania budowy geologicznej na przykładzie

wybranych złóż kopalin użytecznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować budowę geologiczną złoża węgla brunatnego,

−

scharakteryzować budowę geologiczną złoża surowców chemicznych na przykładzie
fosforytów,

−

scharakteryzować budowę geologiczną złóż soli kamiennej,

−

wymienić i scharakteryzować złoża surowców skalnych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2–4-osobowych.

Czas: 180 minut.

Środki dydaktyczne:

−

mapy geologiczne,

−

podstawowe próbki kopalin,

−

film dotyczący wydobycia kopalin,

−

komputer z dostępem do internetu,

−

pytania prowadzące,

−

papier formatu A4, pisaki, młotek geologiczny, świder, rylec, lupa, pojemnik na próbki.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik geolog.

Zadanie dla ucznia

Zespół I. Na otrzymany rysunku przekroju geologicznego złoża węgla brunatnego

zaznacz rodzaje kopalin towarzyszących. Zwróć uwagę na znaki graficzne oznaczeń.

Zespół II. Na otrzymanych rysunkach przekrojów złóż soli kamiennej zaznacz formy

występowania tej kopaliny. Wypełnij tabelkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

ZŁÓśE

Występowanie

FORMA ZŁOśA

KRÓTKI OPIS

OBSZAR

WYSTĘPOWANIA

WAPNO

MOGILNO

INOWROCŁAW

GÓRA

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Czynności organizacyjno-przygotowawcze.

2.

Sprawdzenie listy obecności.

3.

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.

4.

Wyjaśnienie sposobu pracy uczniów.

Faza główna

Faza I
1.

Określenie problemu dla poszczególnych grup.

2.

Podział na zespoły.

3.

Wybór liderów.

4.

Wskazanie zespołom źródeł informacji i określenie dla nich wspólnych zadań.

Faza II
1.

Analiza zadania przez zespoły.

2.

Analiza źródeł informacji.

3.

Dyskusja w grupach, nad wykonaniem zadania, podziału kopalin i rysunków
obrazujących formy złóż.

Faza III
1.

Analiza zadania przez zespoły.

2.

Analiza źródeł informacji.

3.

Dyskusja w grupach, wykonanie zadania, rysunków.

4.

Klasyfikacja próbek kopalin.

Faza IV
1.

Prezentacja przez liderów zespołów wyników.

2.

Ocena zaprezentowanych zadań i uzupełnienie ich w drodze dyskusji plenarnej.

3.

Analiza przyjętego rozwiązania.

Faza V

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ć

wiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Praca domowa:

Narysuj przekroje geologiczne wybranych złóż kopalin: energetycznych (węgla

kamiennego, brunatnego) i rudnych (rudy niklu, żelaza).

Podsumowanie zajęć:

−

podziękowanie za aktywny udział w zajęciach,

−

ocena poprawności wykonanych zadań,

−

ocena aktywności uczniów podczas zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Cel i zadania prac poszukiwawczych i rozpoznawczych złóż

surowców

użytecznych,

uwarunkowania

genetyczno-

strukturalne rozmieszczenia złóż

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie literatury napisz, do jakiego rodzaju skał należą:

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

W miejsce liczb wstaw odpowiednie rodzaje skał.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać Materiał

nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące budowy skał. Dokonać analizy
wiadomości. Następnie odpowiedzieć na zadane pytanie wpisując wyniki do tabeli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości o skałach,

2)

dokonać analizy rodzajów skał,

3)

rozpoznać rodzaje kopalin i przyporządkować je do rodzaju skał,

4)

zapisać w tabeli wyniki analiz.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, ołówek, gumka,

−

kartki papieru kserograficznego lub papieru milimetrowego,

−

literatura z zakresu geologii dotycząca złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat poszukiwania złóż. Wyjaśnij poszczególne etapy poszukiwań.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące etapów
poszukiwań złóż. Dokonać analizy metod poszukiwań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na zadany temat,

2)

dokonać analizy metod poszukiwań,

3)

rozpoznać etapy poszukiwań,

4)

narysować schemat.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

przybory rysunkowe, ołówek, kredki, gumka,

−

kartki papieru kserograficznego lub papieru milimetrowego,

−

literatura z zakresu geologii dotycząca poszukiwania złóż.

Ćwiczenie 3

Na podstawie tabeli 6 zakwalifikuj, z jakimi grupami złóż i jaką kategorią złóż, związane

są rudy: siarczkowe niklu i miedzi, rudy tytano-magnetytowe oraz złoża węgla brunatnego,
kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego. Zaznacz rozmieszczenie tych złóż na mapie
geologicznej Polski.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.1. Materiał Nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje zawarte w tabeli 6
i na ich podstawie dokonać klasyfikacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przygotować mapy geologiczne Polski oraz atlas geograficzny,

2)

przeanalizować tekst w tabeli,

3)

zaznaczyć na mapie położenie tych złóż,

4)

przeanalizować otrzymane wyniki,

5)

sformułować wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ś

rodki dydaktyczne:

−

atlas geologiczny, atlas geograficzny, mapy konturowe Polski,

−

przybory rysunkowe, ołówek, kredki, gumka,

−

kartki papieru kserograficznego lub papieru milimetrowego,

−

literatura z zakresu geologii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Przesłanki i oznaki występowania złóż, metody poszukiwań

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przesłanek litologicznych (wynikających z przestrzennych i genetycznych

związków występowania złóż z określonymi rodzajami skał) wypisz w tabelce rodzaj skał:

Złoża

Rodzaj skały

złoża magmowe

.................................................

złoża apatytów

.................................................

złoża osadowe

.................................................

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.2. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące
prawidłowości występowania złóż i związanych z tymi prawidłowościami przesłanek.
Dokonać podziału przesłanek. Zwrócić uwagę na to, jakie fakty wykorzystuje się
w poszczególnych przesłankach poszukiwań złóż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o poszukiwaniach złóż,

2)

dokonać analizy przeczytanego materiału,

3)

dokonać podziału na rodzaje przesłanek,

4)

wyniki wpisać w tabelkę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, długopis,

−

literatura dotycząca złóż.

Ćwiczenie 2

Na podstawie analizy tekstu opisz metody poszukiwań złóż przedstawione na

schematach: a), b) i c).

a)……………………………………….

b)........................................

c)..............................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.2. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące metod
poszukiwań złóż. Przeanalizować opisy metod i schematy, następnie wpisać w tabelkę
odpowiedzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o metodach poszukiwania złóż,

2)

dokonać analizy tekstu opisującego metody i rysunków schematycznych,

3)

wpisać nazwy metod do tabelki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego,

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry.

Ćwiczenie 3

Posługując się materiałami dydaktycznymi, narysuj schemat aureoli gazowej i wypisz

złoża kopalin użytecznych, które znajdują się w ich sąsiedztwie.

aureola gazowa

złoża w sąsiedztwie

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.2. Materiał nauczania dotyczący oznak występowania złóż. Przeanalizować
rysunki dotyczące rodzaju: aureoli i złóż, które mogą znajdować się w ich sąsiedztwie.
Następnie powinni narysować schemat i wypisać złoża występujące wraz z aureolą gazową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacji na temat aureoli gazowej,

2)

dokonać analizy tekstu i rysunku znajdujących się w poradniku,

3)

narysować schemat aureoli gazowej i wypisać przykładowe, sąsiadujące z nią złoża.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura dotycząca złóż kopalin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3.

Zadania dozoru geologicznego. Rodzaje próbek. Etapy
projektowania,

wykonywania

prac

poszukiwawczych

i rozpoznawczych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do przygotowanej tabelki wpisz czynności nadzoru geologicznego na etapie prac

przygotowawczych i na etapie badań.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.3. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące zadań
nadzoru geologicznego na etapie prac przygotowawczych i na etapie badań. Następnie wyniki
wpisać w tabelkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o czynnościach nadzoru
geologicznego,

2)

dokonać analizy przeczytanych informacji,

3)

dokonać podziału,

4)

wpisać wyniki do tabelki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, długopis,

−

literatura dotycząca prac poszukiwawczych.

Prace przygotowawcze

Etap badań

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

........................................

........................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

........................................

........................................

.......................................

.......................................

.......................................

.......................................

........................................

........................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 2

Na podstawie rysunku określ rodzaje wierceń stosowanych w poszukiwaniach.

1.....................................2...................................3..........................................4......................................

5....................................................6......................................................7................................................

Rysunek do ćwiczenia 2 [9, s. 245]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.3. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje rodzajów wierceń
podczas wykonywania prac poszukiwawczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o technikach wiertniczych
stosowanych w poszukiwaniach złóż,

2)

dokonać analizy przeczytanych informacji,

3)

dokonać podziału,

4)

wpisać wyniki do tabelki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura z zakresu wierceń,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

zeszyt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 3

Do tabelki wpisz, co zawiera część tekstowa i część graficzna projektu prac geologiczno-

inżynierskich.

Część tekstowa

Część graficzna

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.3. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o czynnościach przy przygotowaniu
projektu prac geologiczno-inżynierskich,

2)

dokonać analizy przeczytanych informacji,

3)

dokonać podziału na część graficzną i tekstową,

4)

wpisać wyniki do tabeli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne

−

papier formatu A4, długopis,

−

literatura dotycząca projektowania prac geologicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4. Charakterystyka geologiczna wybranych złóż surowców:

energetycznych, rudnych, surowców chemicznych, skalnych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Na podstawie rysunku a) wypisz złoża kopalin leżących w przekroju złoża „Turów” i nanieś
ich nazwy na rysunek b), (zwróć uwagę na symbole stosowane na przekroju geologicznym,
jakimi oznaczane są kopaliny użyteczne).
a)

1 – fundament krystaliczny (skały plutoniczne), 2 – wulkanity tefrytowo-bazaltowe, 3 – zwietrzelina, 4 – piasek,

5 – ił i mułki, 6 – żwir, 7 – węgiel, 8 – czwartorzęd, 9 – dyslokacje, 10 – otwory wiertnicze [7, s. 141]

b)

Rysunki do ćwiczenia 1. Przekrój przez złoże Turów [20]

Na podstawie przekroju geologicznego przez Nieckę śytawską zaznacz na schemacie

przez złoże Turów (rys. b) kopaliny użyteczne, które występują w tym złożu, (zwróć uwagę
na symbole stosowane na przekroju geologicznym, jakimi oznaczane są kopaliny użyteczne).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału 4.2. Materiał Nauczania. Przeanalizować budowę geologiczna Niecki śytawskiej,
wyznaczyć kontury złoża Turów, wypisać kopaliny użyteczne znajdujące się wewnątrz
konturów i wypisać rodzaje kopalin, które się tam znajdują (należy zwrócić uwagę na
symbole graficzne stosowane do oznaczeń na mapach, nanieść nazwy kopalin użytecznych
występujących w złożu Turów). Wyniki nanieść na rys. b.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o budowie geologicznej Niecki
ś

ytawskiej,

2)

wyszukać kopaliny użyteczne znajdujące się na przekroju geologicznym Niecki,

3)

zaznaczyć na rysunku obszar złoża „Turów”,

4)

dokonać analizy, które z kopalin znajdują się w przekroju tego złoża,

5)

wpisać nazwy na schemacie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura dotycząca złóż.

Ćwiczenie 2

Na podstawie rysunku, przedstaw hipotezę tworzenia się złoża fosforytów. Napisz

reakcję chemiczną otrzymywania fosforytów.

Rysunek do ćwiczenia 2 [10, s. 326]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na informacje dotyczące przekrojów
geologicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat powstawania złóż
fosforytów,

2)

przeanalizować hipotezę zgodnie z rysunkiem,

3)

napisać reakcję chemiczną powstawania fosforytów,

4)

opisać hipotezę powstawania fosforytów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, długopis,

−

literatura dotycząca złóż.

Ćwiczenie 3

Na podstawie przekroju geologicznego przedstawionego na rysunku uporządkuj

wydarzenia geologiczne, a wynik zapisz w tabeli.

Rysunek do ćwiczenia 3 [40]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę m.in. na informacje dotyczące:
wydarzeń geologicznych, form występowania złóż, zaburzeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat struktur złóż i ich zaburzeń,

2)

dokonać analizy podanych na rysunku zaburzeń,

3)

nazwać poszczególne zaburzenia i zapisać wynik w tabeli.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, długopis,

−

literatura dotycząca złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Ocena stanu środowiska w miejscu eksploatacji kopalin,

ekonomiczna ocena wartości złóż

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunku określ zasady, według których, przedstawione złoże zostało

okonturowane. W jakiej odległości między szybikami pozytywnymi i negatywnymi została
przeprowadzona granica złoża okruchowego.

Rysunek do ćwiczenia 1 [14, s. 80]

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać wiadomości

na temat okonturowywania złoża. Przeanalizować na podstawie wiadomości teoretycznych
i na podstawie rysunku, w jakiej odległości między szybikami pozytywnymi i negatywnymi
została przeprowadzona granica złoża okruchowego. Odpowiedź wpisać na rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat budowy geologicznej,

2)

przeanalizować rysunek,

3)

uporządkować wydarzenia chronologicznie, zapisać wynik.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura dotycząca okonturowywania złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 2

Porównaj dwa przedstawione rysunki, a) mapę geologiczną zakrytą pewnego złoża i b)

przekrój podłużny złoża. Następnie określ czy istnieje zgodność przekrojów poziomych
(mapy) z przekrojami pionowymi złoża. Odpowiedź zestaw w postaci tabeli.

a)

Mapa geologiczna zakryta złoża [14]

b)

Przekrój podłużny złoża [14]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać wiadomości

na temat zadany temat. Przeanalizować na podstawie wiadomości teoretycznych i na
podstawie rysunków oba przekroje złoża. Odpowiedź wpisać na rysunku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat geometryzacji złóż
surowców mineralnych,

2)

przeanalizować rysunki,

3)

zapisać wynik.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura dotycząca złóż,

−

poradnik geologa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Ćwiczenie 3

Narysuj schemat ścieżki inwestycyjnej od poszukiwań złóż do wydobycia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać materiał

teoretyczny w rozdziale Materiał nauczania. Przeanalizować na podstawie wiadomości
teoretycznych, jakie są ścieżki inwestycyjne prowadzące od poszukiwań do wydobycia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat wszystkich etapów prac
geologiczno-poszukiwawczych,

2)

przeanalizować wiadomości,

3)

narysować schemat.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura dotycząca złóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Poszukiwanie, rozpoznawanie
i dokumentowanie złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 14, 15, 16, 17,18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 7, 12, 13 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. a, 4. d, 5. c, 6. a, 7. b, 8. d, 9. b, 10. a, 11. c,
12. a, 13. b, 14. b, 15. d, 16. c, 17. b, 18. a, 19. b, 20. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować złoża i sklasyfikować je

A

P

b

2

Sklasyfikować złoża endogeniczne

A

P

c

3

Rozpoznać minerały saliczne

A

P

a

4

Przeanalizować zasady klasyfikacji złóż
wg Routhiera i wykazać jej wady

C

PP

d

5

Sklasyfikować skały okruchowe

A

P

c

6

Sklasyfikować surowce mineralne wg
odpowiednich grup

A

P

a

7

Scharakteryzować metodę magnetyczną
poszukiwania złóż

C

PP

b

8

Wyjaśnić zależność oznak występowania złóż od
obecności określonych pierwiastków

B

P

d

9

Określić cel pobierania próbek

B

P

b

10 Wyjaśnić technikę pobierania próbek

B

P

a

11 Wyjaśnić etapy odkrywania kopaliny użytecznej

B

P

c

12 Przeanalizować rodzaje dokumentowania prac na

etapie robót geologicznych i wymienić je

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

13 Scharakteryzować zasady dokumentowania złóż na

mapie sytuacyjno-wysokościowej

C

PP

b

14 Zidentyfikować okres, w którym powstały złoża

węgla brunatnego

A

P

b

15 Określić położenie kompleksu nadwęglowego J

n

i wymienić, jakie

kopaliny mu towarzyszą

B

P

d

16 Wyjaśnić, w jakim okresie powstały złoża

fosforytów

B

P

c

17 Określić ile udokumentowanych złóż soli

kamiennej jest w środkowej Polsce

B

P

b

18 Określić rozmieszczenie złóż soli kamiennej

w Polsce

B

P

a

19 Określić strukturę diorytów

B

P

b

20 Określić rozmieszczenie złóż marmurów w Polsce

B

P

a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim rozpoczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których tylko jedna jest poprawna.

6.

Wybraną odpowiedź zaznacz na karcie odpowiedzi znakiem X.

7.

Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz wybór
kółkiem, a następnie prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

8.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy
i umiejętności.

9.

Jeśli jakiej zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać
poprzednie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 35 minut.

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Według Lindgrena określone złoża tworzone w procesach geologicznych to złoża
a)

plutoniczne i synergiczne.

b)

synergiczne i epigenetyczne.

c)

wulkaniczne i subwulkaniczne.

d)

wulkaniczne i epigenetyczne.

2.

Egzogeniczne złoża dzielimy według klasy na
a)

pneuatolityczne, pirytowe, ekshalacyjne, efuzywne.

b)

pirytowe, chemiczne, ewaportacyjne, hydrotermalne.

c)

mechaniczne, chemiczne, biochemiczne, ewaporacyjne.

d)

mechaniczne, efuzywne, piroklastyczne, granitowe.

3.

Minerały saliczne jasne są
a)

bogate w krzemionkę, glin, skalenie potasowe, plagioklazy.

b)

ubogie w krzemionkę, a bogate w kwarc.

c)

bogate w glin, skalenie potasowe, plagioklazy, a ubogie w krzemionkę.

d)

ubogie w skalenie potasowe, a bogate w krzemionkę, glin, plagioklazy.

4.

Wadami klasyfikacji złóż według Routhnera są
a)

brak możliwości ustalenia prawidłowości występowania złóż.

b)

brak możliwości ustalania prawidłowości wykrywania złóż.

c)

brak występowania czynnika genetycznego.

d)

braki czynnika genetycznego.

5.

Skały okruchowe ze względu na ich strukturę dzielimy na
a)

sialiczne, porfirowe, szkliste.

b)

afanitowe, porfirowe, hipokrystaliczne.

c)

fanerokrystaliczne, porfirowe, afanitowe.

d)

holokrystaliczne, fanerokrystaliczne, szkliste.

6.

Do surowców energetycznych należą
a)

ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny, rudy uranowe.

b)

hematyt, piryt, magnetyt, syderyt.

c)

diament, granit, turmalin, agat.

d)

szczawy i solanki.

7.

Metoda magnetyczna poszukiwania złóż opiera się na
a)

zdalnym badaniu powierzchni Ziemi.

b)

przenikliwości magnetycznej różnych skał.

c)

przedstawieniu graficznym ciągłej struktury ośrodka.

d)

przebiegu linii elektrycznych wytwarzanych sztucznie w badanym terenie.

8.

Mineraologiczne oznaki występowania złóż to obecność określonych
a)

pierwiastków chemicznych.

b)

kopalin.

c)

anomalii magnetycznych.

d)

minerałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

9.

Celem pobierania próbek jest uzyskanie niewielkiej ilości materiału, która
reprezentowałaby wszystkie cechy
a)

jakościowe.

b)

ilościowe i jakościowe.

c)

ilościowe.

d)

składu chemicznego.

10.

Technika pobierania próbek skał kategorii C polega na procesie
a)

urabiania.

b)

wiercenia obrotowo-rdzeniowego.

c)

wciskania/ubijania.

d)

wycinania ręcznego.

11.

Etap I odkrywania złóż kopaliny użytecznej polega na
a)

właściwym poszukiwaniu nowych złóż.

b)

powiększaniu zasobów złóż wcześniej znanych.

c)

badaniach podstawowych i ogólnych rozpoznanego wycinka skorupy ziemskiej.

d)

rozpoznaniu odkrytego złoża.

12.

Rodzaje dokumentowania prac na etapie robót geologicznych to prace
a)

górnicze i wiertnicze.

b)

pomiarowe i geologiczne.

c)

geograficzne i pomiarowe.

d)

górnicze i hydrogeologiczne.

13.

Na mapie sytuacyjno-wysokościowej zaznaczamy przebieg
a)

frontu prac geologicznych, linii telekomunikacyjnych i gazociągów.

b)

linii energetycznych, telekomunikacyjnych i gazociągów.

c)

przekroju geologicznego, frontu prac geologicznych i gazociągów.

d)

frontu prac geologicznych, linii energetycznych i telekomunikacyjnych.

14.

Złoża węgla brunatnego powstały w okresie
a)

pierwszorzędu, permu, kredy i jury.

b)

trzeciorzędu, kredy, jury i triasu.

c)

prekambru, syluru, dewonu i jury.

d)

paleogenu, neogenu, kredy i triasu.

15.

Kompleks nadwęglowy (J

n

) w złożu występuje na głębokości do... i tworzą go do

a)

42 m, gliny, żwiry, piaski.

b)

100 m, węgiel.

c)

135 m, iły, piaski, żwiry, węgiel ksylitowy.

d)

200 m, iły, piaski, żwiry.

16.

Złoża fosforytów powstały w okresie
a)

pierwszorzędu, permu, kredy i jury.

b)

trzeciorzędu, kredy, jury i triasu.

c)

prekambru, karbonu, syluru i dewonu.

d)

paleogenu, neogenu, kredy i triasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

17.

Udokumentowanych złóż soli sodowych na terenie środkowej i północnej Polski jest
a)

10.

b)

15.

c)

20.

d)

25.

18.

Złoża soli sodowych na terenie Polski środkowej występują w okolicach
a)

Kłodawy.

b)

Radomia.

c)

Katowic.

d)

Wrocławia.

19.

Dioryty charakteryzują się strukturą
a)

monokrystaliczną.

b)

ś

rednio lub drobno ziarnistą.

c)

ś

rednioziarnistą.

d)

grubokrystaliczną.

20.

Marmur występuje w
a)

Sławniawicach koło Nysy, rejonie masywu Śnieżnika i w okolicach Stronia
Ś

ląskiego.

b)

Działoszynie koło Wielunia, Libiążu, Brzezinach Śląskich.

c)

W okolicach Chrzanowa, na Lubelszczyźnie, Pojezierzu Mazurskim.

d)

Graczach, Lubaniu, Wilkowie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż

Poprawną odpowiedź zaznacz znakiem X.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Poszukiwanie, rozpoznawanie
i dokumentowanie złóż”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 16, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−−−−

zadania 4, 5, 10, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. a, 4. b, 5. c, 6. c, 7. a, 8. a, 9. d, 10. a, 11. a,
12. b, 13. a, 14. c, 15. c, 16. a, 17. a, 18. a, 19. a, 20. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić kryteria bilansowości

B

P

a

2

Sklasyfikować złoża wietrzeniowe

B

P

d

3

Rozpoznać minerały saliczne

A

P

a

4

Przeanalizować, z jakimi skałami występują złoża
miedzi

D

PP

b

5

Przeanalizować, z jakim okresem w dziejach Ziemi
związane są złoża węgla kamiennego w Europie

D

PP

c

6

Wyjaśnić, do jakiej grupy przesłanek należą
zaburzenia fałdowe

B

P

c

7

Wyjaśnić, z jakimi skałami występują złoża
apatytów

B

P

a

8

Wyjaśnić, z jakich własności skał lub minerałów
wynikają przesłanki geofizyczne

B

P

a

9

Określić, do jakich oznak występowania złóż należą
aureole

B

P

d

10 Uzasadnić, w wyniku, jakiego działania

wytworzyły się aureole chemiczne

C

PP

a

11 Wyjaśnić, na czym polega metoda magnometryczna

B

P

a

12 Wyjaśnić, na czym polega metoda sejsmiczna

B

P

b

13 Określić działania nadzoru geologicznego

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

14 Sklasyfikować metodę pobierania próbek ł

y

ż

ką

wiertniczą

B

P

c

15 Wyjaśnić, do jakiej grupy badań należy etap II

poszukiwania złóż

B

P

c

16 Zidentyfikować podstawowe składniki fosforytów

A

P

a

17 Scharakteryzować kształt złoża WAPNO

C

PP

a

18 Wyjaśnić, do jakiej grupy skał należy granit

B

P

a

19 Rozpoznać i zakwalifikować kopalinę do grupy

B

P

a

20 Określić, do jakiej grupy deformacji przestrzennych

zakwalifikujesz przemieszczenie się górotworu do
pustki po wydobyciu kopaliny

B

P

a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim rozpoczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

5.

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których tylko jedna jest poprawna.

6.

Wybraną odpowiedź zaznacz na karcie odpowiedzi znakiem X.

7.

Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz wybór
kółkiem, a następnie prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

8.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy
i umiejętności.

9.

Jeśli jakiej zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąż inne i ponownie spróbuj rozwiązać
poprzednie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 35 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Kryteria bilansowości złoża określa
a)

prawo górnicze i geologiczne.

b)

prawo budowlane.

c)

dokumentacja geologiczna.

d)

warunki geologiczne.

2. Złoża wietrzeniowe należą do grupy złóż

a)

endogenicznych

b)

metamorficznych.

c)

egzogenicznych.

d)

karbonatytowych.

3. Bogate w: krzemionkę, glin, skalenie potasowe, plagioklazy to

a)

minerały saliczne

b)

minerały femiczne.

c)

idiochromatyczne

d)

pseudochromatyczne.

4. Na podstawie prawidłowości litologicznej złoża miedzi występują

a)

z piaskowcami.

b)

z dolomitami.

c)

z wapieniami.

d)

ze skałami klastycznymi.

5.

Złoża węgla kamiennego w Europie związane są z

a)

permem.

b)

karbonem górnym.

c)

miocenem.

d)

sylurem.

6.

Zaburzenia fałdowe należą do przesłanek
a)

genetycznych.

b)

magmowych.

c)

strukturalnych.

d)

facjalnych.

7.

Złoża apatytów występują
a)

ze skałami zasadowymi i ultrazasadowymi.

b)

ze skałami kwaśnymi.

c)

ze skałami obojętnymi.

d)

wewnątrz skał magmowych.

8.

Przesłanki geofizyczne występowania złóż wynikają
a)

z własności fizycznych skał lub minerałów.

b)

z własności chemicznych skał lub minerałów.

c)

z pozycji geograficznej.

d)

ze związania złoża z odpowiednimi facjami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

9.

Aureole, oznaki występowania złóż należą do
a)

niegeologicznych oznak występowania złóż.

b)

wtórnych oznak występowania złóż.

c)

bezpośrednich oznak występowania złóż.

d)

pośrednich oznak występowania złóż.

10.

Aureole chemiczne są wynikiem
a)

wytrącania się substancji mineralnej.

b)

wietrzenia fizycznego.

c)

wydobywania się produktów rozkładu w postaci gazowej.

d)

nagromadzenia wody.

11.

Metoda magnometryczna opiera się na
a)

różnicach w przenikalności magnetycznej różnych skał.

b)

generowaniu i wysyłaniu impulsu fali elektromagnetycznej.

c)

na zdalnym badaniu powierzchni ziemi.

d)

pomiarze czasu powrotu fal sejsmicznych.

12.

Sejsmiczna metoda refleksyjna wykorzystuje
a) fale przechodzące.
b) fale odbite.
c) fale podlegające prawu optyki.
d) fale zakłócające.

13.

Do nadzoru geologicznego na etapie prac przygotowawczych m.in. należy
a)

uzgodnienie i opiniowanie projektów prac geologicznych.

b)

wyznaczenie wyrobisk i ich niwelacja.

c)

kontrola prowadzonych terenowych badań podłoża.

d)

sporządzanie dokumentacji badań.

14.

Pobieranie próbek łyżką wiertniczą to kategoria
a)

A.

b)

B.

c)

C.

d)

D.

15.

Etap II poszukiwania złóż to
a)

badania podstawowe.

b)

ogólne rozpoznanie.

c)

właściwe poszukiwania.

d)

rozpoznanie odkrytego złoża.

16.

Podstawowymi

składnikami mineralnymi fosforytów są

a)

apatyty.

b) kwarc.
c) iły.
d) kaolin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

17.

Złoże Wapno ma kształt
a)

maczugi.

b)

soczewki.

c)

synkliny.

d)

kopuły.

18.

Granit należy do
a)

skał magmowo-głębinowych, średnio- lub grubokrystalicznych.

b)

skał osadowych.

c)

skał piaskowych.

d)

wapieni.

19. Bentonit jest kopaliną

a) podstawową.
b) leczniczą.
c) pospolitą.
d) metaliczną.

20. Przemieszczenie górotworu do pustki powstałej po wydobyciu kopaliny zaliczamy do

deformacji powierzchni
a)

bezpośredniej.

b)

ciągłej.

c)

nieciągłej.

d)

wtórnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie złóż

Poprawną odpowiedź zaznacz znakiem X

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

7.

LITERATURA

1.

Bażyński J., Drągowski A., Frankowski Z., Kaczyński R., Rybicki S., Wysokiński L.:
Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inżynierskich. Ministerstwo Środowiska
i PIG, Warszawa 1999

2.

Bohdanowicz K.: Surowce mineralne świata. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa
1952

3.

Bolewski A., Gruszczyk H.: Surowce mineralne. Źródła – Produkcja – Gospodarka –
Informacje. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1982

4.

Czapowski G.:

Geologia permskich struktur i złóż solnych w Polsce – aktualny stan

wiedzy i perspektywy zagospodarowania. Przegląd Geologiczny, nr 4, 2006, s. 300–302

5.

Działowska D.: Wpływ wybranych czynników na reprezentatywność próbki w procesie
jej przygotowania Referat na XIII sesji studenckich kół naukowych pionu górniczego.
AGH, Kraków 2002

6.

Encyklopedia Techniki. PIW, Warszawa 1969

7.

Gabzdyl W.: Geologia złóż. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 1999

8.

Gąsiewicz A.: Surowce chemiczne. Fosforyty. Państwowy Instytut Geologiczny.
http://www.pgi.gov.pl/surowce_chemiczne/fosforyty_wystepowanie.htm

9.

Gruszczyk H.: Metody poszukiwania kopalin złóż stałych. Wyd. II. Wydawnictwo
Geologiczne, Warszawa 1975

10.

Gruszczyk H.: Nauka o złożach. AGH, Skrypty Uczelniane nr 948, Kraków 1983

11.

Kaszowska O.: Wpływ podziemnej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu.
Problemy Ekologii, vol. 11, nr 1, styczeń–luty 2007

12.

Kwiatek J. (red.): Ochrona obiektów budowlanych na terenach górniczych.
Wydawnictwo Głównego Instytutu Górnictwa, Katowice 1997

13.

Stankowski W.: Geografia fizyczna z geologią. WSiP, Warszawa 1997

14.

Szamałek K.: Podstawy geologii gospodarczej i gospodarki surowcami mineralnymi.
Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007

15.

Trembecki A. S.: Szacowanie zasobów złóż surowców mineralnych. Wydawnictwo
Geologiczne, 1974

16.

Ustawa Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.

17.

http://gr.introne.com/teoria/Skaly/sk_osadwstep.htm

18.

http://mineraly.pg.gda.pl/Zloza/

19.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Stromatolityhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Stromatolity

20.

http://wiki.4us.pl/pl/wiki/Granit.html

21.

http://wiki.4us.pl/pl/wiki/Kwarcyt.html

22.

http://wiki.4us.pl/pl/wiki/Piaskowiec.html

23.

http://www.akademia.marwlo.cad.pl/mat_cwicz/temat_07/Char_zastos_skal_bud.doc

24.

http://www.georadar.pl/georadar.htm

25.

http://www.kwbturow.bot.pl/index.php?dzid=150&did=1656

26.

http://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne/Mapy/energ11.htm

27.

http://www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne/Mapy/krusz10.htm]

28.

http://www.prodmar.pl/kamienie/?cmd=53&id=74

29.

http://www.wnp.pl/foto/8031.html

30.

http://www.wnp.pl/foto/8032.html

31.

Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologii
http://www.pgi.gov.pl/muzeum/wystawy/magmatyzm/wulkanizm.html

32.

www.wikipedia (wieliczka)

33.

http://www.pgi.gov.pl/surowce_chemiczne/Wyniesienie%20Leby.htm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

34.

http://www.geo.uw.edu.pl/HOBBY/POSTCARD/jura10.htm

35.

http://www.szkola.min-an.krakow.pl/wyklady/download/wyk_02.ppt#282,44,

36.

http://geostrefa.pl/matura_geografia.1html

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

Czasopisma:
–

Nowa Edukacja Zawodowa

–

Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php

–

Przegląd Geologiczny

–

Górnictwo odkrywkowe

–

Technika Poszukiwań Geologicznych