W przypadku pytań
lub wątpliwości skontaktuj
Montażowy sprzęt
się z najbliższym specjalistą
BHP lub wejdz
na:
11.4
www.skanska.pl/bhp,
pomocniczy: haki, zawiesia,
one.skanska/bhp
Standard pracy
trawersy, stężenia montażowe
Standard ten:
Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia
bezpieczeństwa w trakcie stosowania montażowego sprzętu pomocniczego, w tym
" zawiera wymagania
wynikajÄ…ce z prawa
głównie: haków, zawiesi, trawersów i stężeń budowlanych.
i norm polskich
oraz wewnętrznych
Stosowanie na budowie materiałów, urządzeń i maszyn wiąże się często z koniecznością
uregulowań Skanska S.A.
ich wielokrotnego przemieszczania. W zależności od ich rodzaju, ciężaru i rozmiarów
" jest obligatoryjny dla
wymagane jest zastosowanie odpowiedniego transportu, w tym mechanicznego: żurawie,
wszystkich jednostek
Skanska S.A.
suwnice, dz
wigi oraz dodatkowego sprzętu pomocniczego jak: zawiesia, haki, trawersy.
Dobór odpowiedniego rodzaju zawiesi do transportowanego materiału oraz odpowiedni
" pomaga zapewnić
bezpieczne i skuteczne sposób jego zamocowania jest kluczowy, jeżeli chodzi o ryzyko związane z pracami
praktyki podczas prac.
transportowymi. StosujÄ…c siÄ™ do podstawowych zasad zwiÄ…zanych z przemieszczaniem
ładunków można uniknąć poważnych wypadków na budowach.
A. Zawiesia 9. Zawiesia muszą być czytelnie oznakowane.
10. Oznakowanie zawiesia powinno zawierać
1. Klasyfikację i podział zawiesi określają następujące dane:
polskie normy. " nazwa producenta
2. Ze względu na materiał, z jakiego są wykonane " dopuszczalne obciążenie robocze
zawiesia wyróżniamy różne ich rodzaje: (DOR)  liczone jako maksymalne,
" łańcuchowe  regulowane lub stałe dopuszczalne obciążenie robocze
" z lin stalowych dla jednego cięgna w podnoszeniu
" z pasów włókiennych lub syntetycznych pionowym i przy kÄ…cie 45º dla zawiesi
" z lin włókiennych lub syntetycznych. wielocięgnowych
3. Ze względu na budowę zawiesia dzielimy na: " znak CE
" jednocięgnowe " rodzaj materiału, z jakiego zostało
" dwucięgnowe wykonane, co jest konieczne ze względu
" trzycięgnowe na dobór dodatkowego osprzętu.
" czterocięgnowe 11. Stan techniczny zawiesi należy kontrolować
" jednopętlowe w zakresie i terminach określonych
" dwupętlowe w dokumentacji techniczno-ruchowej.
" opasujące  o obwodzie zamkniętym 12. Jeśli w dokumentacji techniczno-ruchowej
" z hakiem lub ogniwem. nie określono terminów kontroli, należy je
4. Na budowach zawiesia są stosowane przeprowadzać:
głównie w transporcie zmechanizowanym, " na bieżąco  przed każdym użyciem
robotach budowlano-montażowych, zawiesia, w celu stwierdzenia, czy nie
rozbiórkach i wyburzeniach. występują zauważalne uszkodzenia lub
5. Wszelkie prace z użyciem zawiesi zalicza się nadmierne zużycie
do prac szczególnie niebezpiecznych. " okresowo  co najmniej raz na
6. Podstawowym dokumentem warunkującym 12 miesięcy.
rozpoczęcie i prowadzenie prac z użyciem
zawiesi jest Instrukcja Bezpiecznego
Wykonywania Robót (IBWR) opracowana
w oparciu o OcenÄ™ Ryzyka dla Zadania.
7. Do obsługi i stosowania zawiesi
dopuszczone są wyłącznie osoby
posiadajÄ…ce wymagane w tym zakresie
kwalifikacje, doświadczenie oraz odbyte
szkolenie dla sygnalisty  hakowego.
8. Do użytkowania dopuszczone są wyłącznie
zawiesia atestowane, sprawne technicznie
Rys. 1 Przechowywanie zawiesi
Wersja 1.0 i posiadające instrukcję obsługi producenta.
Standard 11.4 1
13. Zawiesia należy składować lub " ciężar i rozmiary ładunku
przechowywać w wyznaczonych miejscach " środek ciężkości ładunku
na stelażach, stojakach lub w skrzyniach " warunki zewnętrzne jak: temperatura,
dla uniknięcia ich uszkodzenia w wyniku siła wiatru
działania wilgoci, ognia, wysokiej " ostre krawędzie.
temperatury, czynników chemicznych lub 24. Zabroniony jest transport np. wiązki prętów
niepożądanych obciążeń (Rys. 1). zbrojeniowych poprzez zaczepianie zawiesi
14. Jeżeli przewidywany okres przechowywania o drut, którym ściągnięta jest wiązka,
zawiesi będzie długi, należy je oczyścić, chyba że są to punkty zaczepowe z drutu
wysuszyć oraz ewentualnie zabezpieczyć stalowego, certyfikowane, oznaczone
przed korozją np. olejem, smarem itp. i ustalone jako właściwe dla tej operacji
15. Zawiesia nieużywane, pozostawiane na przez dostawcę zbrojenia.
haku żurawia należy zaczepić jedno do 25. Podczas podnoszenia transportowanych
drugiego lub do ogniwa zbiorczego w celu elementów za pomocą zawiesia z dwóch
ograniczenia ryzyka uderzeń w otaczające pasów w układzie  U , należy zachować
przedmioty lub ludzi. szczególną ostrożność, gdyż istnieje ryzyko
16. Przy użyciu zawiesia wielocięgnowego upadku luz
nych materiałów (Rys. 3).
w celu określenia DOR należy przyjmować 26. Dla lepszego zabezpieczenia wymienionego
stan pracy dwóch cięgien. wyżej ładunku, należy dodatkowo obwiązać
17. DOR zawiesi dwu- i wielocięgnowych cięgna na transportowanym materiale na
jest uzależnione od wielkości kąta tzw.  zaciąg .
wierzchołkowego, mierzonego po 27. W przypadku transportu materiału  na
przekątnej między cięgnami, i wynosi: zaciąg , poprzez obwiązanie podwójne
" przy kÄ…cie 0,783 rad (45º)  90% można dodatkowo zmniejszyć ryzyko
" przy kÄ…cie 1,566 rad (90º)  70% wysuniÄ™cia siÄ™ transportowanego materiaÅ‚u
Rys. 3 Uchwycenie siodłowe
" przy kÄ…cie 2,092 rad (120°)  50%. z zawiesi.
Å‚adunku
28. Jeżeli istnieje ryzyko wysunięcia się
dopuszczalnego obciążenia zawiesia
transportowanych elementów z cięgien
w układzie pionowym (Rys. 2).
zawiesi lub otwartego kosza/palety
transportowej, należy je dodatkowo
zabezpieczyć np. poprzez ściągnięcie za
pomocą specjalnych pasów lub taśm.
29. Podczas pracy z zawiesiami należy unikać
gwałtownych obciążeń lub zwolnień.
30. Podczas transportu nie należy
stawiać materiału bezpośrednio na
zawiesiu. Zawsze należy stosować
odpowiednie podkłady, które pozwolą
na swobodne wyciągnięcie zawiesia spod
transportowanego materiału.
31. Butle z gazami technicznymi należy
transportować w specjalnych koszach
z uchwytami do transportu, służącymi do
mocowania w nich haków zawiesi (Rys. 4).
Rys. 2 Dopuszczalne obciążenie robocze (DOR)
32. Zabronione jest podnoszenie butli
za kołnierz ochronny lub poprzez
18. Kąt rozwarcia cięgien zawiesia nie może być obwiązywanie.
wiÄ™kszy niż 2,092 rad (120°). 33. Do transportu pÅ‚yt szalunkowych
19. Należy pamiętać, że wraz ze wzrostem i prefabrykatów należy stosować zawiesia
kąta rozwarcia cięgien zawiesia transportowe, zalecane przez producenta,
wielocięgnowego zwiększa się zagrożenie np. kłonice, trzpienie, uchwyty itp. (Rys. 5, 6).
zsunięcia się cięgien zawiesia w kierunku 34. Podczas montażu materiałów budowlanych
środka ciężkości ładunku. zawiesia należy dobierać zgodnie
Rys. 4 Transport butli
z gazami technicznymi
20. Przy użyciu dwóch zawiesi o obwodzie z zaleceniami producenta i mocować je
zamkniętym, ich łączne obciążenie do wykonanych przez niego punktów
nie powinno być większe niż wielkość zaczepowych.
obciążenia roboczego przewidzianego dla 35. Kontenery na odpady zawsze należy
jednego zawiesia. podczepiać hakami zawiesia do uchwytów
21. W zawiesiach wielocięgnowych należy określonych przez producenta.
obciążać równomiernie cięgna. 36. Przy podczepianiu do haka kosza do betonu
22. Nigdy nie należy pozostawiać bez nadzoru z pomostem roboczym należy postępować
zawiesi obciążonych ładunkiem. zgodnie z wytycznymi Urzędu Dozoru
23. Przy doborze odpowiedniego zawiesia Technicznego określającymi wymagania
do transportowanego materiału należy szczegółowe w tym zakresie.
zwrócić szczególną uwagę, czy dla danego 37. Zasady pracy z zawiesiami łańcuchowymi:
ładunku nie przewidziano innego sposobu " jako zawiesia należy używać łańcucha
transportu oraz uwzględnić: krótkoogniwowego. A
ańcuch taki
" intensywność wykorzystania zawiesia składa się z ogniw, których średnica
" rodzaj ładunku wewnętrzna wynosi 3 x średnica całego
" punkty zaczepienia ogniwa
2
przed załamaniem lub uszkodzeniem ich
splotu
" aby transportować ładunki zawiesiami
linowymi w kształcie  U , należy
zapewnić minimalny odstęp pomiędzy
tulejami wynoszący 20 x średnica liny,
jeżeli odległość ta jest mniejsza, zawiesia
nadajÄ… siÄ™ tylko do przenoszenia
w pozycji prostej
" dopuszczalne udz
wigi zawiesi linowych
należy odczytać z tabliczki znamionowej
zawiesia lub z tabeli.
39. Zasady pracy z zawiesiami pasowymi:
" przy zawieszaniu Å‚adunku o ostrych
krawędziach dodatkowo należy użyć
zabezpieczeń pomiędzy zawiesiami
a ładunkiem, aby zapobiec przecięciu
cięgien
" jako dodatkowego zabezpieczenia
zawiesi pasowych przed uszkodzeniem
używa się rękawów ochronnych z taśmy
poliestrowej lub ewentualnie rękawic
roboczych, węża przeciwpożarowego,
materiałów drewnianych itp.
" przy Å‚Ä…czeniu lub skracaniu zawiesi
pasowych o obwodzie zamkniętym za
pomocą szakli lub sworzni ich nośność
należy zredukować o 20%
" dobierajÄ…c zawiesia pasowe do prac
transportowych musimy brać pod
uwagę również środowisko pracy,
w tym: temperaturÄ™ i czynniki chemiczne
" dopuszczalne udz
wigi zawiesi pasowych
należy odczytać z tabliczki znamionowej
zawiesia lub z tabeli.
40. Przy doborze zawiesia, niezależnie od
nośności i długości cięgien, należy zwrócić
uwagę na prawidłowość i jakość wykonania
połączeń poszczególnych elementów
Rys. 5, 6 KÅ‚onice transportowe
z hakami, ogniwami końcowymi oraz
" DOR dla zawiesi wykonanych tzw.  sercówkami ( kauszami) chroniącymi
z łańcuchów użytkowanych druty liny przed przetarciem w punkcie
w temperaturach poniżej 253 K (-20°C) zamocowania.
należy obniżyć o 50% 41. Naprawy zawiesi zastrzeżone są tylko
" wykonywanie węzłów na łańcuchach dla producenta lub osób przez niego
jest zabronione upoważnionych.
" podczas zahaczania należy zadbać o to, 42. W razie wątpliwości co do stanu
aby łańcuchy cięgien nie były skręcone danego zawiesia powinniśmy wycofać
lub splątane zawiesie z użytkowania i skontaktować
" niedopuszczalne jest skracanie cięgna się z jednostką upoważnioną do
poprzez wiÄ…zanie przeprowadzania kontroli okresowych
" dopuszczalny udz
wig zawiesia zawiesi (informacja w dokumentacji
łańcuchowego należy odczytać zawiesia).
z tabliczki znamionowej zawiesia lub 43. Zawiesia należy niezwłocznie wycofać
z tabeli. z użycia w celu dokonania napraw, jeżeli
38. Zasady pracy z zawiesiami linowymi: wystąpią następujące wady:
" wykonywanie węzłów na linach " brak lub nieczytelne ocechowanie
i łączenie lin stalowych na długości jest (numery identyfikacyjne, DOR)
zabronione " uszkodzenia cieplne
" cięgna zawiesi z lin stalowych nie mogą " deformacja, pęknięcia ogniw, haków,
być malowane kausz
" przy obwiązywaniu ładunków " wygięcie lub skręcenie ogniw czy haków
 na zaciąg za pomocą lin stalowych " nadmierne wydłużenie łańcucha
DOR należy zredukować o 20% " skupisko pękniętych drutów
" średnica ładunku musi wynosić " poważne, trwałe odkształcenia liny
minimalnie 6 x średnica liny stalowej, " zużycie liny  średnica pow. 10% od
aby móc wykorzystać zawiesie wartości nominalnej
maksymalnie " silna korozja, wżery
" liny stalowe, opasane wokół ostrej " dostrzegalna utrata elastyczności liny
krawędzi muszą zostać zabezpieczone " zablokowanie łączników mechanicznych
Wersja 1.0
Standard 11.4 3
" niesprawne zabezpieczenia gardzieli C. Haki
haków
" zerwanie lub przecięcie w tkaninie 1. Pod względem konstrukcyjnym haki
w ilości ponad 10% szerokości zawiesia dzielimy na:
" przetarcia gurtu chroniącego taśmę na " kute jednorożne
ogniwach i pętlach " kute dwurożne
" uszkodzenia szwów " płytowe składane
" rozwarcie gardzieli haka o co najmniej " pałąki (uszaki).
10%. 2. Haki podlegają kontroli bieżącej i okresowej.
3. Kontrola bieżąca haków polega na
B. Trawersy (belki nośne) i palety dokładnym obejrzeniu haka i sprawdzeniu,
czy nie jest uszkodzony lub niebezpiecznie
1. Trawersy mają zastosowanie do zniekształcony.
przenoszenia: 4. Kontrole bieżące haków ma obowiązek
" niewygodnych ze względu na kształt prowadzić hakowy oraz operator dz
wignicy.
i wymiary ładunków, przy zawieszeniu 5. Kontrola okresowa wymaga sprawdzenia
których kąt rozwarcia lin zawiesinowych czy:
byłby za duży np. profile walcowane, " hak nie ma widocznych pęknięć 
rury, prefabrykaty żelbetowe i stalowe za pomocą szkła powiększającego
" cienkich, długich prętów lub blach, " nakrętka jest dobrze zabezpieczona i czy
których nadmierne ugięcie można hak obraca się swobodnie
zmniejszyć przez podwieszenie ich do " gardziel haka nie ma nadmiernego
kilku punktów trawersy rozwarcia.
" ciężkich ładunków, gdy konieczna jest 6. Terminy kontroli haków:
współpraca drugiej dz
wignicy, przy czym " co 6 miesięcy  przy małym natężeniu
w takim przypadku należy dopilnować, pracy
aby żadna z dz
wignic nie była obciążona " co 3 miesiące  przy średnim natężeniu
ponad dopuszczalny udz
wig pracy
" kilku mniejszych ładunków o łącznej " co miesiąc  przy dużym natężeniu pracy.
masie nieprzekraczajÄ…cej udz
wigu 7. Kontroli okresowej haków oraz oceny ich
dz
wignicy, zawieszanych jednocześnie stopnia zużycia mogą dokonywać osoby
na trawersie. posiadajÄ…ce odpowiednie kwalifikacje
2. Rozróżniamy trawersy: oraz uprawnienia konserwatora
" cięgnowe dz
wignic nadawane przez UrzÄ…d Dozoru
" chwytno  zaczepowe z zaczepami Technicznego.
kleszczowymi do skrzyń, kręgów 8. Na każdym haku jedno  i dwurożnym,
betonowych, blach w rolkach lub zgodnie z polską normą, powinny być przez
chwytakami elektromagnetycznymi, wytwórcę wykonane punkty do pomiaru
pneumatycznymi lub łupinowymi gardzieli haka, pozwalające ocenić jego
" wyrównawcze  stosowane przy parametry:
podnoszeniu ładunków za pomocą " y  rozwarcie gardzieli haka
dwóch żurawi. " H  przekrój części chwytnej.
3. Trawersy całkowicie eliminują siły poziome, 9. Wartości początkowe rozstawu powyższych
dzięki czemu ładunek nie jest ściskany. punktów, po zmierzeniu ich z dokładnością
4. Stosując trawers zapewniamy dobrą do 0,5 mm, powinny być podane przez
równowagę ładunku poprzez jego szerokie wytwórcę w ateście haka.
uchwycenie. 10. Hak należy wymienić w przypadku:
5. Podczas prac z użyciem trawersów zawsze " powiększenia rozwarcia gardzieli y > 5%
należy postępować zgodnie z instrukcją " zmniejszenia przekroju części chwytnej
producenta. H o więcej niż 10%.
6. Bardzo ważne jest dobranie odpowiedniej 11. W przypadku haków dwurożnych ładunki
długości trawersu do transportowanego należy zawieszać równomiernie na obu
materiału. Producent dokładnie określa rogach, co powinno zapewnić symetryczny
punkty zaczepienia klamer trawersu do rozkład obciążeń.
transportowanego materiału. 12. Haki o udz
wigu ponad 3,2 t, dla których
7. Jako zabezpieczenie dodatkowe (jeżeli jest wymagany jest ruch obrotowy, muszą być
na wyposażeniu) należy stosować łańcuchy, osadzone w łożyskach.
które w przypadku niekontrolowanego 13. Hak żurawia powinien posiadać
wysunięcia z klamer trawersu dodatkowo zabezpieczenie przed wypadnięciem
zabezpieczają transportowany materiał. zawiesia z gardzieli haka. Skuteczność
8. Palety umożliwiają zabranie jednorazowo zabezpieczenia powinna być kontrolowana
wielu ładunków drobnicowych np. bele, po każdorazowym zamocowaniu zawiesia
worki, skrzynie. na haku.
9. Stosowanie palet umożliwia całkowite 14. Haki z zabezpieczeniem sprężynowym
wykorzystanie wydajności dz
wignicy. powinny być stosowane tam, gdzie ładunki
10. Haki zawiesinowe należy mocować muszą być prowadzone bezpośrednio przez
w uchwytach palet rogiem na zewnątrz. człowieka oraz tam, gdzie ze względu
na warunki lokalne istnieje możliwość
zaczepienia hakiem lub Å‚adunkiem
o przeszkody.
4
15. Haki zawiesi należy zakładać na uchwyt przylegać do płaszczyzn dociskowych
w taki sposób, aby gardziele haków i powinny być właściwie dokręcone
były skierowane na zewnątrz, a nie do " do rektyfikacji i zabezpieczenia
środka ciężkości transportowanego montażowego prefabrykatów
materiału. Zapobiega to uszkodzeniu ściennych, elementów szybów
zamknięcia gardzieli haka i wysunięciu się windowych i technologicznych należy
transportowanego materiału. stosować stężenia sztywne, z regulacją
16. Zabronione jest stosowanie elementów długości
służących do zawieszania ładunku na haku, " do rektyfikacji i zabezpieczenia
w szczególności pierścieni, ogniw, pętli, montażowego prefabrykowanych
których wymiary uniemożliwiają swobodne słupów, można stosować stężenia
włożenie elementów na dno gardzieli haka. sztywne, z regulacją długości lub
odciągowe, pracujące wyłącznie
D. Åšruby z uchem i szakle na rozciÄ…ganie
" prefabrykaty ścienne o długości
1. Śruby należy mocować w podłożu mniejszej niż 1,2 m i wysokości
metalowym jako punkty zaczepowe do nie większej niż 3 m mogą być
podnoszenia lub transportu elementów zabezpieczone jednym stężeniem
maszyn i urządzeń np. silników, pomp, sztywnym, jeśli dokumentacja
skrzyń biegów, wentylatorów. techniczna montażu budynku nie
2. Śruby należy wkręcać na pełną głębokość stanowi inaczej
gniazda wykonanego w transportowanym " prefabrykaty ścienne o powierzchni
materiale lub maszynie. większej niż 4 m2 należy zabezpieczać
3. Podczas podnoszenia ładunku należy dwoma stężeniami sztywnymi,
upewnić się, że gwinty w podłożu oraz a o powierzchni większej niż 7,5 m2
w śrubie są takiego samego rozmiaru, trzema stężeniami, o ile w dokumentacji
a materiał, w który wkręcamy śrubę ma technicznej montażu nie podano inaczej
odpowiednią wytrzymałość. " do rektyfikacji i usztywnienia
4. Szakle są stosowane jako element prefabrykowanych słupów należy
dodatkowy w zawiesiach lub jako stosować co najmniej po dwa stężenia
połączenie pomiędzy ładunkiem sztywne  pracujące na ściskanie
a zawiesiem. i rozciąganie lub cztery stężenia
5. Dla szakli przygotowanej do pracy po odciÄ…gowe  pracujÄ…ce na rozciÄ…ganie
wkręceniu sworznia widoczne może być " stężenia powinny uniemożliwiać
tylko 1,5 zwoju gwintu sworznia. samoczynne odczepienie prefabrykatu
6. Szakla ze sworzniem obrotowym musi być oraz dawać całkowitą pewność jego
zabezpieczona zawleczkÄ…. zamocowania
7. Zawsze należy przestrzegać maksymalnych " niedopuszczalne jest zwalnianie
nośności uzależnionych od kąta rozwarcia z zawiesi prefabrykatów ściennych
cięgien zawiesi i kierunku/kąta obciążenia przed ich zamocowaniem stężeniami
śruby lub szakli. z uprzednio zmontowanym stropem
budynku
E. Stężenia montażowe " stężenia należy zakładać w miejscach
dokładnie określonych w dokumentacji
1. Podczas stosowania stężeń montażowych technicznej montażu budynku
należy przestrzegać następujących zasad: " stężenia niesprawne należy usuwać
" powinny być dobierane według z placu budowy
wytycznych dokumentacji technicznej " kierownik budowy ma obowiÄ…zek
montażu budynku kontroli stanu technicznego stężeń nie
" można użytkować wyłącznie stężenia rzadziej niż co 10 dni
atestowane, posiadajÄ…ce tabliczki " wyniki takich kontroli kierownik budowy
znamionowe ma obowiązek wpisywać do Dziennika
" przed zamocowaniem stężenia należy budowy lub Dziennika montażu.
sprawdzić jego stan techniczny 2. Stosowanie kotew gruntowych do
" zamocowane do prefabrykatów zaczepiania stężeń dopuszczalne jest
uchwyty stężeń powinny dobrze wyłącznie w gruntach spoistych.
Wersja 1.0
Standard 11.4 5