1
Charakterystyka poszczególnych okresów życia dziecka.
Wybrane zagadnienia dotyczące okresu małego dziecka
i wieku przedszkolnego
2
OKRES PRENATALNY
- OD POCZ
CIA DO PORODU
(ROZWÓJ WEWN
TRZMACICZNY)
okres zarodkowy 0  84 dni (12 tygodni życia wewnątrzmacicznego)
okres płodowy: od 85 ą 280 dni życia wewnątrzmacicznego
3
ROZWÓJ POSTNATALNY
okres noworodkowy: 0  28 dni życia
okres niemowlęcy: od 29 dnia życia do 12 miesięcy
okres wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy, małego dziecka): od 13 miesiąca życia
do 36 mies., tj. 2 i 3 rok życia
okres przedszkolny: od 4. do 7. roku życia tj. wiek 3-6 lat
okres szkolny: wczesnoszkolny 7-10 (11) lat
pokwitania 10 (12)  15 (16) lat
okres młodzieńczy: do 19 lat
4
OKRES NOWORODKOWY
wybitnie adaptacyjny  od warunków wewnątrzmacicznych (środowisko biologicznie
luksusowe dla rozwoju) do absolutnie odmiennych  pozamacicznych
rozpoczęcie samodzielnego oddychania
zmiany anatomiczne i czynnościowe w układzie krążenia
regulacja ciepłoty ciała i równowagi kwasowo-zasadowej
przyjmowanie pokarmów, oddawanie moczu i stolca
5
OKRES NOWORODKOWY c.d.
CHARAKTERYSTYCZNE ZJAWISKA:
żółtaczka fizjologiczna
fizjologiczny spadek masy ciała (10% masy
urodzeniowej)
odpadnięcie pępowiny
występowanie odruchów
bezwarunkowych
6
PROPORCJE CIAA
A:
tułów ½ (dorosÅ‚y 3/8)
głowa ź całości (dorosły 1/8)
kończyny dolne ź (dorosły 4/8)
krótka szyja
beczkowaty kształt klatki piersiowej
duży brzuch (wątroba)
7
OKRES NIEMOWL
CY
to okres wybitnego tempa rozwoju somatycznego:
w ciągu tego okresu masa ciała przyrasta 200%, długość 50%
w końcu 4 miesiąca życia niemowlę podwaja masę urodzeniową,
10 m.ż.  potraja masę urodzeniową
zmiana proporcji ciała głównie poprzez wzrastanie kończyn ( wydłużanie )
poprawa w wydzielaniu fermentów trawiennych  dojrzewanie układu pokarmowego
8
OKRES NIEMOWL
CY c.d.
wzrasta odporność ogólna  kontakty, szczepienia
dojrzewanie układu krążenia i oddychania oraz centralnego układu nerwowego
1
7
8
dojrzewanie układu krążenia i oddychania oraz centralnego układu nerwowego
od 7. miesiąca życia  wyrzynanie zębów i wyraz
ny postęp w rozwoju
psychoruchowym
W tym okresie skłonność do:
drgawek gorÄ…czkowych
niedokrwistości
krzywicy niedoborowej
wszelkich infekcji
9
OKRES WCZESNEGO DZIECIC
STWA
(PONIEMOWL
CY, MAA
EGO DZIECKA)
rozwój somatyczny  tempo wzrastania wyraz
nie siÄ™ zwalnia
przyrosty roczne wysokości ciała 10  12 cm
przyrosty masy ciała ą 2,5 kg/rocznie
zmniejsza się ilość podskórnej tkanki tłuszczowej a zwiększa masa mięśniowa
smuklenie sylwetki, kształtowanie łuków stopy
wyraz
ny przyrost masy mózgu i stąd szybki rozwój czynnościowy układu nerwowego
postępuje rozwój czynności chodzenia i sprawności ruchowej (ruchy duże) koordynacji
wzrokowo  ruchowej
rozwój i doskonalenie mowy, a w dalszym etapie pamięci i uwagi oraz myślenia i
postrzegania, postępuje rozwój emocjonalny
intensywne wyrzynanie się zębów mlecznych
wzrasta odporność dziecka  duże znaczenie szczepień ochronnych
10
OKRES WCZESNEGO DZIECIC
STWA
(PONIEMOWL
CY, MAA
EGO DZIECKA)
c.d.
kontrola oddawania moczu i stolca
samodzielne jedzenie
w tym okresie wzrasta możliwość urazów, poparzeń, zatruć lekami
jest duża podatność na wpływy środowiska zewnętrznego
11
GA
ÓWNE PROBLEMY ZDROWOTNE
OKRESU MAA
EGO DZIECKA
Zakażenia układu oddechowego (górnych i dolnych dróg oddechowych)
- zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae
- zakażenia wywołane Haemophilus influenzae
- zakażenia wirusem Respiratory Syncytial (RS)
- inne wirusy; Chlamydia pneumoniae
Choroby alergiczne
- wzrost zachorowań na astmę oskrzelową
- alergia pokarmowa
Choroby zakaz
ne
- wzrost zachorowań na krztusiec
- biegunki u dzieci do lat 2 (głównie rotawirusowe)
- zakażenia HCV
- ospa wietrzna (problem przy zmniejszonej odporności)
-
12
GA
ÓWNE PROBLEMY ZDROWOTNE
OKRESU MAA
EGO DZIECKA c.d.
Choroby związane z oddziaływaniem środowiska
- urazy, oparzenia
- zatrucia lekami
- zatrucia pokarmowe
- ciała obce w przełyku i drogach oddechowych
- zatrucia środkami chemicznymi
13
2
12
- zatrucia środkami chemicznymi
Inne, np.
- próchnica zębów mlecznych
- zabiegi i operacje chirurgiczne z powodu wad wrodzonych
13
CHOROBY ALERGICZNE
Wyraz
ny wzrost zachorowań na astmę i atopowe zapalenie skóry (zapalenie błony
śluzowej nosa  w tym okresie rozwoju spotykane mniej często)
W USA w ciągu ostatnich 15 lat wzrost zachorowań na astmę (dzieci poniżej 5
r. życia) o 160% [Goldman za Mamino DM et al.  Pediatrics Clin of N. America,
2001).
Częstość występowania astmy wieku dziecięcego jest określana w USA na 3,6 do
9,5%
Podobny zakres podawany jest dla populacji polskiej (8-10%).
W okresie małego dziecka  do 3% - całej populacji w tym wieku.
Atopowe zapalenie skóry około 10  12% dzieci w pierwszych
latach życia.
Manifestacja w postaci alergii pokarmowej najczęstsza u dzieci w wieku do lat 3.
14
PRZYCZYNY OSTRYCH ZAKAŻEC
UKA
ADU ODDECHOWEGO U DZIECI W
PIERWSZYCH
2. LATACH ŻYCIA
WIRUSY: RSV, grypy A i B
paragrypy - typ 1, 2, 3; adenowirusy [ I.Tranda,
Ped. Pol.2000,8]
BAKTERIE: wzrost zakażeń gronkowcowych
(w tym gronkowce metycylinooporne u ponad połowy), znacznie mniejszą częstość
zakażeń o etiologii enterokokowej; poza tym: Streptococcus pneumoniae, Chlamydia
pneumoniae.
[A. Kurylak, Ped. Pol. 2000, 4]
15
ZAKAŻENIA WIRUSEM RS
(RESPIRATORY SYNCYTIAL)
90% zakażeń u dzieci poniżej 3 lat
czynniki ryzyka: dysplazja oskrzelowo-płucna, wcześniactwo, wrodzone wady serca,
zaburzenia odporności, mukowiscydoza
kliniczne: od objawów łagodniej infekcji górnych dróg oddechowych do ciężkiego
zapalenia oskrzelików lub zapalenia płuc
Noworodki i młode niemowlęta chorują łagodniej aniżeli starsze niemowlęta i małe
dzieci, bezdechy, senność, drażliwość,świszczący oddech
powikłania: niewydolność oddechowa, wtórne zakażenia bakteryjne, nawracające
zakażenia.
16
ZAKAŻENIA WYWOA
ANE PRZEZ PAA
ECZKI HAEMOPHILUS INFLUENZAE TYPU
B (Hib)
95% wszystkich zakażeń występuje u dzieci do 5 r.ż.
Zapadalność w Europie od 11 (Francja) do 52 na 100 000 dzieci.
Duże trudności w izolowaniu pał. Hib; często zakażenia florą mieszaną
Klinicznie: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (głównie
u niemowląt), zapalenie płuc (małe dzieci), zapalenie górnych dróg oddechowych
(głównie nagłośni), zapalenie ucha środkowego, zatok, stawów i in.
17
ZAKAŻENIA WYWOA
ANE PRZEZ PAA
ECZKI HAEMOPHILUS INFLUENZAE
cd..
Szczepienia przeciw Haemophilus influenzae sÄ… obowiÄ…zkowe w Polsce od 2008 roku.
Podawane są 4 dawki począwszy od 2 miesiąca życia (3 w okrsie niemowlęcym i 4. w
3
18
16
17
Podawane są 4 dawki począwszy od 2 miesiąca życia (3 w okrsie niemowlęcym i 4. w
wieku 1,5 r. życia)
W wyniku masowych szczepień
na pewno obniży się zachorowalność
18
ZAKAŻENIA WYWOA
ANE PRZEZ STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE
(dwoinka zapalenia płuc, pneumokok)
inwazyjna choroba pneumokokowa (posocznica, bakteriemia z zapaleniem płuc,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)
zapalenie płuc, zatok, ucha środkowego.
Najgroz
niejszy przebieg u dzieci do 2 roku życia
19
ZAKAŻENIA WYWOA
ANE PRZEZ STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE  cd.
(dwoinka zapalenia płuc, pneumokok)
ZAPOBIEGANIE
Szczepienia, ale w Polsce sÄ… one tylko zalecane; natomiast refundowane sÄ… tylko w
grupach wysokiego ryzyka (u dzieci z chorobami serca, onko-hematologicznymi, z
zaburzeniami odporności oraz u wcześniaków  w 1r.ż.
z dysplazją oskrzelowo-płucną). Jeżeli zaczynamy szczepienia od 2-3 m. życia to 4
dawki, jeżeli póz
niej  mniej dawek).
NOSICIELSTWO
Jest najwyższe w dzieciństwie; wśród dzieci przebywających w skupiskach dochodzi do
60%, u tych które przebywają w domu wynosi 22%. Kolonizacja błon śluzowych jamy
ustnej i górnych dróg oddechowych jest przyczyną rozwoju zakażeń i ich przenoszenia,
ale także powstawania szczepów opornych pod wpływem szeroko stosowanej
antybiotykoterapii.
20
CHOROBY ZAKAy
NE
W OKRESIE MAA
EGO DZIECKA
biegunki u dzieci do lat 2, wśród których dominują zakażenia rotawirusowe
salmonelozy  nie ma danych epidemiologicznych, ale stanowią duży problem
kliniczny
wzrost zachorowań na krztusiec  bardzo znaczny na przełomie lat 90. i początek
2.tysięcznych. Obecnie tendencja malejąca, bo wprowadzono obowiązkowe
doszczepianie u dzieci w wieku 6 lat.
zachorowania na gruz
licę  tendencja wzrostowa; z badań R. Borkowskiej [Pneum. i
Alerg., 1996, 64, 5-6] wynika, że w wieku 1-4 lata występuje zapalenie gruz
licze
węzłów tchawiczo-oskrzelowych lub zapalenie opłucnej (56 dzieci, tj. 14,5%
w stosunku do zachorowań w populacji 0-14 lat  w okresie 3. letnich badań)
zakażenia HCV  jak dotychczas nie ma szczepionki
ospa wietrzna  ogromne zagrożenie przy obniżonej odporności.
21
22
OKRES PRZEDSZKOLNY
(OKRES RÓWNOWAGI FIZJOLOGICZNEJ)
WIEK: 3  6 lat
Tempo rozwoju somatycznego maleje (wolniejsze niż w poprzednim okresie rozwoju)
roczne przyrosty masy ciała to 2,0  2,5 kg, a wysokości 5  7 cm
w budowie ciała coraz większa smukłość, pojawienie się talii serca, wydłużonego
żołądka itp.) i zmniejszenie uwypuklenia brzucha
dalsze doskonalenie wszystkich sprawności, zwłaszcza mowy
i ruchów (w tym drobnych np. manualne, mimiczne& .)
23
OKRES PRZEDSZKOLNYY
(OKRES RÓWNOWAGI FIZJOLOGICZNEJ)
WIEK: 3  6 LAT (c.d.)
4
21
22
23
WIEK: 3  6 LAT (c.d.)
intensywnie rozwija się koordynacja nerwowo-mięśniowa i sprawność ruchowa;
dziecko jest ruchliwe, dużo mówi, wykonuje wiele precyzyjnych czynności
wyrabia sobie słuch (muzykalność), rytmikę, pamięć
poszerzenie kontaktów pozarodzinnych  zabawy
i rozmowy z innymi dziećmi
rozwój inteligencji
24
OKRES WCZESNOSZKOLNY:
OD 7 LAT DO MOMENTU POKWITANIA
tj. DO Ä… 10  12 LAT
Tempo rozwoju somatycznego zróżnicowane; na początku tego okresu zwolnione (jak
w wieku przedszkolnym), a w kolejnych latach  nieco przyśpieszone; tzw. wczesny
skok szkolny
roczne przyrosty masy ciała 2  4 kg, a wysokości 3  5 cm
wzrost siły mięśniowej i sprawności ogólnej
zwolnienie częstości uderzeń serca a wzrost ciśnienia skurczowego
25
OKRES WCZESNOSZKOLNY:
OD 7 LAT DO MOMENTU POKWITANIA
tj. do Ä… 10 - 12 LAT (c.d.)
postępuje regresja tkanki limfatycznej i tłuszczowej
wzrasta humoralna dojrzałość odpornościowa
wartości wskaz
ników biochemicznych surowicy i innych płynów zbliżają się do tych,
które są charakterystyczne dla wieku dojrzałego
Jednym z kryteriów oceny rozwoju jest tu wiek zębowy
5