Jak mierzyć napięcia w zasilaczach ATX -
czyli przewodnik po tych 12 V

W związku z dużym zainteresowaniem ostatnio opublikowanymi artykułami o zasilaczach oraz poja-
wiającymi się pytaniami o prawidłowy sposób pomiaru napięć zasilacza, postanowiliśmy odświeżyć
poradnik dotyczący właśnie tego tematu.

O co w tym wszystkich chodzi?

Pomiar rzeczywistych wartości napięć podawanych na poszczególnych liniach zasilacza może być
wykonany jedynie przy pomocy dobrze skalibrowanego miernika. Błędne jest przekonanie wielu
osób, że wartości napięć podawane przez oprogramowanie są tak samo dokładne jak te odczytane
za pomocą miernika. Różnice mogą być w pewnym przypadkach bardzo duże. Na temat samych
mierników rozpisywać się nie będę, warto jednak zaopatrzyć się w urządzenie, które podaje wartość
napięcia DC przynajmniej z zakresem części dziesiętnych i niepewnością na poziomie 0,3%.

Prościej, nie warto kupować miernika tańszego niż około 50zł. Powyższe zdjęcie przedstawia przy-
kładowy multimetr cyfrowy, który może zostać wykorzystany do pomiarów napięć zasilacza.

Specyfikacja ATX2.2 i prawidłowe wartości napięć

Zasilacze komputerowe produkowane są zgodnie ze specyfikacjami (ATX, TFX, SFX, CFX, LFX),
podobnymi do tych dotyczących płyt głównych. Określają one jasno wymiary oraz parametry tech-
niczne, które urządzenia te muszą spełniać. Najczęściej spotykane w komputerach osobistych są za-
silacze ATX.

Obecnie zasilacze te produkowane są zgodnie ze specyfikacją ATX v2.2. Określa ona dozwolone
wartości napięć dla każdej linii zasilającej. Wartości te podane zostały w poniższej tabelce.

Dodatkowo, przy obciążeniu szczytowym norma ATX dopuszcza 10% odchylenie dla linii +12 V1.
Czyli dozwolone są napięcia od +10.80 V do +13.20 V. Przy szczytowym obciążeniu minimalne na-
pięcie dla linii +12 V2 musi być większe niż +11.0 V. Napięcia nie mieszczące się w zakresie określo-
nym normą ATX można uznać za potencjalne źródło niestabilnej pracy, występujących błędów lub
zawieszania się komputera. W skrajnej sytuacji może to również doprowadzić do uszkodzenia kom-
ponentów komputera.

Jak i gdzie mierzyć napięcia na liniach zasilacza

Przed przystąpieniem do pomiarów należy pamiętać o kilku sprawach. O ile czynność ta nie powo-
duje bezpośredniego zagrożenia życia, należy zachować szczególną ostrożność w jakichkolwiek
kontaktach z prądem. Druga sprawa to możliwość uszkodzenia zasilacza lub płyty głównej. W trakcie
wykonywania pomiarów nie należy się spieszyć i wszystkie czynności wykonywać uważnie i staran-
nie. Należy również upewnić się, iż:

• Na mierniku ustawiony został odpowiedni zakres pomiaru (zazwyczaj 20 VDC),
• Elektrody zostały podpięte w odpowiednie złącza na mierniku (służące do pomiaru napięcia),
• Czy miernik posiada sprawną baterię,
• Czy końcówki sond są czyste i nieuszkodzone.

Skoro jesteśmy już gotowi do pomiarów, wypadałoby wiedzieć co i gdzie mierzyć. W specyfikacji
ATX przypisane są odpowiednie kolory przewodów różnym wartością napięcia. Poglądowa tabelka,
zawiera zestawienie napięcia, koloru przewodu oraz złącza w którego skład przewód wchodzi.

ny dostarczają różne

wartości napięć. Dokładny opis przedstawia grafika umieszczona powyżej.

Pojawia się jednak drobny problem. Złącze to jest wpięte w płytę główną, jak więc zmierzyć napię-
cia? Metoda jest prosta, należy wprowadzić elektrody od góry. Przykładowe konfiguracje pomiarowe
przedstawione zostały na zdjęciach.

Jedna z elektrod połączona jest z masą (czarny przewód), a druga do odpowiedniego pinu. W tym
przypadku, na zdjęciu pierwszym jest to przewód pomarańczowy, a więc napięcie 3,3 V. Na drugim
zdjęciu pomiar wykonywany jest na przewodzie żółtym, a więc napięcie +12 V.

ATX12V 4-pin, ATX12V 8-pin

Obecnie płyty główne wyposażone są w osobną linię zasilania procesora ATX12V ze złączem
4-pin lub 8-pin. Pomiarów napięcia dokonujemy analogicznie jak we wcześniejszym przypadku.

Elektroda masy miernika do masy złącza (czarny przewód), a druga elektroda do pinu 12 V
(przewód żółty).

PCI-E 12 V 4-pin, 6-pin

W analogiczny sposób można zmierzyć wartości napięcia 12 V zasilającego karty graficzne.

MOLEX 4-pin

Wykorzystując złącze MOLEX 4-pin, można w łatwy sposób zmierzyć wartości napięcia 12 V1 i 5 V.
Ze względu na to, że producenci często rozdzielają linie zasilające 12 V (co jest dobrą praktyką),
warto zmierzyć wszystkie kluczowe napięcia w różnych miejscach. Pomiar napięcia na linii
+5 V. Pomiar napięcia na linii +12 V.

Na zakończenie

Pomiary powinny być wykonane w stanie nieobciążonym, potocznie zwanym IDLE, stanem spoczyn-
ku. Następnie pomiary powinny zostać powtórzone, gdy komputer jest silnie obciążony. Jeżeli otrzy-
mane wartości znacznie się różnią od siebie pomiędzy spoczynkiem i obciążeniem, oznaczać może
to kiepski zasilacz lub początek problemów. Jeżeli wartości napięć pod obciążeniem bliskie są któ-
rymś z wartości granicznych, również pora rozejrzeć się za nowym zasilaczem do komputera. Więk-
szość tanich mierników działa z dokładnością 0,3%.

Oznacza to, że przy pomiarze napięcia na linii +12 V, gdy miernik wskazuje równe 12 V, opierając się
na wzorze klasa_przyrządu * zakres/100 w tym wypadku 0,3*20 V/100=0,06 V. Napięcie na tej linii
może wynosić od 11,96 V do 12,06 V.