10
www.gazetapodatkowa.pl
Gazeta Podatkowa nr 51 • 26.06.2008 r.
RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO
Jeżeli spółkę jawną zawarto na czas nieoznaczony, wspólnik może wypowiedzieć umowę
spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Wynika to z art. 61 § 1 Kodeksu
spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm.), zwanego dalej K.s.h.
Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej powoduje konieczność wypłaty jego udziału
kapitałowego. Ta kwestia uregulowana została w art. 65 § 1 K.s.h. Z przepisu tego wy-
nika, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej wartość udziału kapita-
łowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu,
uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. W przypadku wypowiedzenia jako
dzień bilansowy przyjąć należy ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin
wypowiedzenia.
Należy podkreślić, że bilans sporządzony w celu rozliczenia się ze wspólnikiem różni
się w sposób zasadniczy od bilansu będącego częścią składową rocznego sprawozdania
finansowego. Przede wszystkim obowiązują inne zasady wyceny majątku spółki – jak
wskazano wcześniej, majątek ten należy wycenić według jego wartości zbywczej.
W ustawie o rachunkowości pojęcie wartości zbywczej nie występuje. Powszechnie
przyjmuje się, że jest to cena ukształtowana na dany moment przez rynek (tj. cena ryn-
kowa). Odpowiadać jej może cena sprzedaży netto zdefiniowana w art. 28 ust. 5 ustawy
o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem za
cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania
na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcy-
zowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane
z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a po-
większoną o należną dotację przedmiotową. Przy czym, jeżeli nie jest możliwe ustalenie
ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób ustalić jego
wartość godziwą na dzień bilansowy. Z kolei za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za
jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na
warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi,
niepowiązanymi ze sobą stronami.
W praktyce najczęściej wycenę majątku zleca się rzeczoznawcy – zapewnia to obiek-
tywną i niezależną wycenę majątku spółki. Mogą wówczas powstać różnice między wartoś-
cią poszczególnych składników majątku figurującą w księgach rachunkowych a wartością
zbywczą. Należy pamiętać, aby różnic z wyceny nie ujmować w księgach rachunkowych.
Będą one natomiast uwzględnione w osobnym bilansie sporządzonym w celu ustalenia
wartości udziału kapitałowego wspólnika występującego ze spółki.
Obliczony udział kapitałowy powinien być wypłacony wspólnikowi w pieniądzu.
Natomiast rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się
w naturze (art. 65 § 3 K.s.h.).
Wartość udziału kapitałowego podlegającego wypłacie wspólnikowi zmniejszy wartość
kapitału podstawowego spółki, ujętego na koncie 80 „Kapitał podstawowy”. Zapis tej ope-
racji w księgach rachunkowych może przebiegać następująco:
–
Wn konto 80 „Kapitał podstawowy”,
–
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem).
Ewentualna różnica między wartością księgową (bilansową) a wartością zbywczą wy-
płacanego udziału kapitałowego może zostać odniesiona na konto 82 „Rozliczenie wyniku
finansowego” (w analityce: Wycena udziału kapitałowego), gdzie pozostanie do czasu podję-
cia decyzji przez wspólników o sposobie jej rozliczenia. Saldo Wn konta 82 (saldo debetowe)
zmniejsza kapitał własny spółki (uszczupla udziały kapitałowe poszczególnych wspólni-
ków). Z kolei saldo Ma konta 82 (saldo kredytowe) zwiększa kapitał własny spółki.
W bilansie spółki jawnej saldo konta 82 będzie podlegało wykazaniu w pasywach w po-
zycji A.VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych.
Należy jeszcze dodać, że jeżeli udział kapitałowy wspólnika występującego albo spadko-
biercy wspólnika przy rozliczeniu wykazuje wartość ujemną, jest on obowiązany wyrównać
spółce przypadającą na niego brakującą wartość. Wynika to z art. 65 § 4 K.s.h.
Przykład
Założenia
1. Umowa spółki jawnej została zawarta na czas nieokreślony.
2. Kapitał podstawowy spółki – zgodnie z umową spółki – wynosi 200.000 zł. Struktura
udziałów posiadanych przez trzech wspólników przedstawia się następująco:
– wspólnik A wpłacił 50.000 zł (posiada 25% udziałów w spółce),
– wspólnik B wpłacił 120.000 zł (posiada 60% udziałów w spółce),
– wspólnik C wpłacił 30.000 zł (posiada 15% udziałów w spółce).
Wsp
ólnik występuje ze spółki jawnej
– wypłata udziału kapitałowego
3. Zgodnie z umową spółki zysk jest dzielony proporcjonalnie do udziałów kapitało-
wych.
4. Wspólnik C wypowiedział w czerwcu 2008 r. umowę spółki.
5. Na dzień 31 grudnia 2008 r. spółka sporządziła roczne sprawozdanie finansowe.
Bilans po stronie aktywów i pasywów wykazywał kwotę 430.000 zł:
Aktywa
Wartość
w zł
Pasywa
Wartość
w zł
A.
II.
Aktywa trwałe
Rzeczowe aktywa trwałe
1. Środki trwałe
300.000
300.000
300.000
A.
I.
VIII.
IX.
Kapitał (fundusz) własny
Kapitał (fundusz) podstawowy
Zysk (strata) netto
Odpisy z zysku netto w ciągu roku
330.000
200.000
230.000
– 100.000
B.
I.
II.
III.
Aktywa obrotowe
Zapasy (materiały)
Należności krótkoterminowe
Inwestycje krótkoterminowe
(środki pieniężne na
rachunku bankowym)
130.000
45.000
30.000
55.000
B.
III.
Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania
Zobowiązania krótkoterminowe
100.000
100.000
Razem aktywa
430.000
Razem pasywa
430.000
6. Aktywa netto według wartości księgowej wynosiły: 330.000 zł (tj. 430.000 zł –
100.000 zł).
7. Z wyceny przeprowadzonej przez rzeczoznawcę na dzień 31 grudnia 2008 r. wynika,
że wartość zbywcza (rynkowa) majątku jest wyższa od wartości księgowej o 80.000 zł.
Różnica ta w całości dotyczy wyceny środków trwałych, które spółka zamierza sprzedać
w 2009 r.:
a) wartość zbywcza środków trwałych wynosi:
380.000 zł,
b) wartość księgowa (bilansowa) środków trwałych wynosi:
300.000 zł,
c) różnica z wyceny (a-b) (nie podlega ujęciu w księgach)
80.000 zł.
8. Sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. osobny bilans uwzględniający wartość
zbywczą majątku spółki, po stronie aktywów i pasywów wykazał kwotę 510.000 zł.
Aktywa
Wartość
w zł
Pasywa
Wartość
w zł
A.
II.
Aktywa trwałe
Rzeczowe aktywa trwałe
1. Środki trwałe
380.000
380.000
380.000
A.
I.
VIII.
IX.
X.
Kapitał (fundusz) własny
Kapitał (fundusz) podstawowy
Zysk (strata) netto
Odpisy z zysku netto w ciągu roku
Różnice z wyceny majątku
według wartości zbywczej
410.000
200.000
230.000
– 100.000
80.000
B.
I.
II.
III.
Aktywa obrotowe
Zapasy (materiały)
Należności krótkoterminowe
Inwestycje krótkoterminowe
(środki pieniężne na
rachunku bankowym
130.000
45.000
30.000
55.000
B.
III.
Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania
Zobowiązania krótkoterminowe
100.000
100.000
Razem aktywa
510.000
Razem pasywa
510.000
9. Aktywa netto spółki jawnej według wartości zbywczej (rynkowej) wynoszą: 410.000 zł
(tj. 510.000 zł – 100.000 zł).
10. Ustalenie wartości udziałów kapitałowych według wartości zbywczej (proporcjo-
nalnie do posiadanych udziałów):
a) wspólnik A: (410.000 zł × 0,25) = 102.500 zł
b) wspólnik B: (410.000 zł × 0,60) = 246.000 zł
c) wspólnik C: (410.000 zł × 0,15) = 61.500 zł
razem
410.000 zł
11. Wspólnicy A i B zdecydowali, że wypłacony wspólnikowi C udział kapitałowy
(61.500 zł) w części przewyższającej wartość księgową jego udziału przed wystąpieniem
(30.000 zł), czyli kwota 31.500 zł, zostanie pokryta z zysku 2009 r.
Dekretacja
1. PK – udział kapitałowy do zwrotu wspólnikowi C:
a) do wysokości wartości księgowej wniesionego wkładu
30.000 zł
–
Wn konto 80 „Kapitał podstawowy”,
b) wartość wypłaconego udziału kapitałowego przekraczająca wartość
księgową udziału przed wystąpieniem wspólnika ze spółki
(61.500 zł – 30.000 zł) =
31.500 zł
–
Wn konto 82 „Rozliczenie wyniku finansowego”
(w analityce: Wycena udziału kapitałowego),
c) kwota do wypłaty (a+b)
61.500 zł
–
Ma konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
(w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem C).
2. WB – przelew środków pieniężnych na prywatny rachunek
bankowy wspólnika:
61.500 zł
–
Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”
(w analityce: Rozrachunki ze wspólnikiem C),
–
Ma konto 13 „Rachunek bieżący”.
Księgowania
Konto 13 „Rachunek
bieżący”
Konto 24 „Pozostałe
rozrachunki” (w analityce:
Rozrachunki ze wspólnikiem C)
Konto 80 „Kapitał
podstawowy”
S.p.) X
61.500 (2
2) 61.500
61.500 (1c
1a) 30.000 200.000 (S.p.
170.000 (S.k.
Konto 82 „Rozliczenie wyniku
finansowego” (w analityce:
Wycena udziału kapitałowego)
1b) 31.500
Ewa Gruchot