07 Przygotowanie reklamy do publikacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Barbara Górka

Przygotowanie reklamy do publikacji
342[01].Z2.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Krystyna Kielan
mgr Teresa Dżugaj

Opracowanie redakcyjne:
mgr Barbara Górka

Konsultacja:
mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 342[01]Z2.05,

„Przygotowanie reklamy do publikacji”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik organizacji reklamy.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Podstawowa wiedza i umiejętności dotyczące zapisu filmowego i dźwięku

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Kamera jako narzędzie pracy

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Filmowanie, kompozycja obrazu, film w reklamie

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Dźwięk w reklamie

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Nagrywanie i przetwarzanie dźwięku

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Obróbka analogowego filmu wideo

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

4.7.

Cyfrowy zapis obrazu i dźwięku

4.7.1.

Materiał nauczania

4.7.2.

Pytania sprawdzające

4.7.3.

wiczenia

4.7.4.

Sprawdzian postępów

4.8.

Komputerowa obróbka filmu

4.8.1.

Materiał nauczania

4.8.2.

Pytania sprawdzające

4.8.3.

wiczenia

4.8.4.

Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.

Komputerowa obróbka dźwięku

4.9.1.

Materiał nauczania

4.9.2.

Pytania sprawdzające

4.9.3.

wiczenia

4.9.4.

Sprawdzian postępów

4.10.

Dobór nośników reklamy

4.10.1.

Materiał nauczania

4.10.2.

Pytania sprawdzające

4.10.3.

wiczenia

4.10.4.

Sprawdzian postępów

4.11.

Trendy w reklamie

4.11.1.

Materiał nauczania

4.11.2.

Pytania sprawdzające

4.11.3.

wiczenia

4.11.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik dla ucznia obejmuje tematykę dotyczącą procesu przygotowania reklamy do

publikacji za pomocą technicznych środków realizacji filmu i dźwięku. Zadaniem poradnika
jest kształtowanie umiejętności posługiwania się sprzętem audio i wideo oraz wykonywania
zadań związanych z produkcją dźwiękową i filmową. Szczególną uwagę należy zwrócić na
odpowiednią organizację stanowiska pracy, posługiwanie się kamerą, umiejętność
kadrowania, zastosowanie kompozycji, stylizacji, oświetlenia w filmie.

W wyniku realizowanych treści poradnika będziesz przygotowany do zapisu określonych

treści z zastosowaniem magnetofonu i kamery wideo oraz do obróbki materiałów
z wykorzystaniem sprzętu technicznego i technik komputerowych. Wiedzę dotycząca
produkcji filmu i zapisu dźwięku powinieneś aktualizować na bieżąco.

Poradnik ten zawiera:

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej;

cele kształcenia tej jednostki modułowej;

materiał nauczania umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

sprawdzian teoretyczny.

przykłady ćwiczeń oraz zestawy pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności z zakresu całej jednostki. Prawidłowe wykonanie ćwiczeń jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.
Wykonując sprawdziany postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po zrealizowaniu
materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

342[01].Z2.01

Podejmowanie działalności

gospodarczej

342[01].Z2.02

Planowanie i organizacja pracy

342[01].Z2

Organizacja działalności reklamowej

342[01].Z2.04

Opracowanie reklamy

342[01].Z2.05

Przygotowanie reklamy do publikacji

342[01].Z2.06

Przygotowanie kampanii reklamowej

342[01].Z2.03

Kształtowanie postaw odbiorców

reklamy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

wykorzystać urządzenia i sprzęt techniczny,

–

stosować rysunek, zasady kompozycji, kolorystyki i liternictwa w pracach projektowych,

–

opracować projekt graficzny reklamy wizualnej,

–

projektować wydawnicze środki reklamowe,

–

projektować

znaki

firmowe

towarowe

zastosowaniem

tradycyjnych

i komputerowych technik wykonania,

–

stosować różne techniki i technologie stosowane w reklamie,

–

projektować kompozycję stoisk wystawienniczych i wystaw sklepowych

–

opracować

komputerowo

projekty

stoisk

targowych

wystaw

sklepowych

w aksonometrii i perspektywie zbieżnej,

–

stosować sprzęt, materiały i techniki fotograficzne,

–

stosować programy do obróbki zdjęć,

–

stosować kadrowanie, kompozycję, stylizację, perspektywę fotograficzną, oświetlenie do
konstruowania przekazu reklamowego,

–

ocenić wartość techniczną zdjęć przeznaczonych do reprodukcji,

–

dobrać maszyny i urządzenia drukarskie,

–

dobrać technikę druku do określonej publikacji reklamowej,

–

wykorzystać edytor tekstu do opracowania ogłoszeń reklamowych,

–

przygotować publikacje reklamowe do druku z zastosowaniem technik komputerowych,

–

dobrać rodzaj oraz ocenić jakość nośnika reklamy,

–

wykorzystać techniki uszlachetniania druku i obrazu,

–

ocenić jakość publikacji i emisji na podstawie próbek,

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować podstawową terminologię dotyczącą filmu i dźwięku,

−

zastosować techniki dźwiękowe, filmowe, wideo,

−

zastosować programy do obróbki filmu wideo i dźwięku,

−

posługiwać się kadrowaniem, kompozycją, stylizacją, perspektywą fotograficzną
i oświetleniem do opracowania przekazu reklamowego,

−

dobierać maszyny oraz urządzenia filmowe i dźwiękowe do realizacji zadań,

−

zastosować techniki montażu filmu i dźwięku,

−

oceniać wartość techniczną filmów i nagrań przeznaczonych do reprodukcji,

−

dobierać technikę rejestracji filmowej i dźwiękowej do określonej publikacji reklamowej,

−

dobierać oraz ocenić rodzaj i jakość nośnika reklamy,

−

zastosować techniki uszlachetniania dźwięku i obrazu,

−

posługiwać się urządzeniami i sprzętem technicznym,

−

opracowywać różne formy reklamy radiowej,

−

zorganizować produkcję dźwiękowych nagrań reklamowych,

−

zrealizować scenariusz filmu reklamowego,

−

przygotować produkcję filmu reklamowego,

−

oceniać jakość emisji na podstawie próbek,

−

pozyskać i wykorzystać informacje dotyczące technicznych i technologicznych trendów
w reklamie,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowa

wiedza

umiejętności

dotyczące

zapisu

filmowego i dźwięku

4.1.1 Materiał nauczania

Film to utwór audiowizualny, dowolnej długości złożony z serii następujących po sobie

obrazów wywołujących wrażenie ruchu, wyrażający określone treści, utrwalony na
jakimkolwiek nośniku umożliwiającym wielokrotne odtwarzanie. Pierwsze filmy
wyświetlano w kinach, współcześnie również w telewizji i za pomocą innych urządzeń takich
jak magnetowidy, odtwarzacz DVD i komputery. Z początkiem lat 80. XX wieku pojawił się
sprzęt wideo umożliwiający nagrywanie udźwiękowionych filmów, które mogły być
następnie odtwarzane w magnetowidzie. Wraz z rozwojem kamer wideo powstawały coraz
nowsze formaty zapisu i odtwarzania, zapewniające coraz wyższą jakość przy wciąż
zmniejszających się gabarytach kamery.

Podstawowy nośnik, na którym kręcony i wyświetlany jest film to światłoczuła taśma

celuloidowa. Taśma filmowa to celuloidowy, perforowany, światłoczuły nośnik filmu,
negatyw lub kopia pokazowa pozytywowa – najczęściej o szerokości 35 mm, ale także 16, 8
i 70 mm. Najpopularniejsze z firm produkujące materiały filmowe: Kodak, Fujifilm, Agfa. Na
taśmie film jest zapisany w postaci pojedynczych klatek – kadrów, przesuwających się
w projektorze kinowym z prędkością 24 klatki na sekundę lub 25 (Europa) w epoce kina
niemego było to 16 klatek na sek. Oprócz obrazu z boku kadru znajduje się ścieżka
dźwiękowa. Perforacja służy do przesuwu taśmy w projektorze i kamerze.

Współcześnie coraz rzadziej są stosowane inne szerokości taśmy – 70, 16, 8 mm i Super

16 i Super 8 mm. Zwłaszcza dla potrzeb telewizji filmy realizuje się także na nośnikach
magnetycznych (Beta SP) i cyfrowych (Beta cyfrowa, Divicam, High Definition).

W ciągu ponad stu lat istnienia kinematografii wymyślono wiele formatów zapisu obrazu

na taśmie filmowej. Format standardowy stanowi klatka w proporcjach 1,37:1. W latach 60.
i 70. popularny był format panoramiczny CinemaScope z proporcjami obrazu – 2,35:1.
Obecnie w kinach powszechnie stosuje się tzw. kasetę z proporcjami obrazu – 1,85:1 lub
1,66:1. Taśma 70 mm znalazła zastosowanie przy wyświetlaniu obrazów trójwymiarowych
w systemie IMAX. Ekran ma tu proporcje 1:1,43 a kadr jest ustawiony na taśmie poziomo
a nie pionowo jak na taśmie 35 mm. W najpowszechniejszym standardzie kinowym (taśma
35mm), jedna sekunda filmu mieści się na 40 cm taśmy, co dla 120 minutowego daje
całkowitą długość tamy filmowej około 2880 metrów.

Stosunek szerokości obrazu do jego wysokości nosi nazwę proporcji (ang. aspect ratio).

Obraz wyświetlany na monitorze komputera i obraz telewizyjny mają proporcje 4:3 (inaczej
1,33:1). DTV oraz klatki na taśmach filmowych charakteryzują się proporcjami 16:9 (1,78:1
lub 1,85:1).

Pomysł kamery i wyświetlania obrazu zrodził się pod koniec dziewiętnastego wieku.

Pierwsze urządzenie do przechwytywania obrazów ruchomych zostało opatentowane w 1923
roku przez Vladimira Kosmę Zworykina i nosiło nazwę ikonoskopu. Cztery lata później Philo
Taylor Fransworth przesłał obraz składający się z 60 linii (do tego celu wykorzystał pomysł
z dzieciństwa, gdy miał zaledwie 16 lat). Urządzenie Franswortha umożliwiło
przeprowadzenie pierwszej transmisji zawodów sportowych z Olimpiady w Berlinie w 1936
roku. Większość telewizorów działa na podobnej zasadzie, jaka miała zastosowanie w latach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30. działo elektronowe wysyłając wiązkę elektronów kreśli poziome linie na kineskopie
i w ten sposób tworzy obraz.

Pierwsze urządzenie do rejestracji audiowizualnej powstało w latach 50. w AMPEX

Corporation. Zasada jego działania oparta była na opracowanych już w roku 1899
właściwościach magnetycznych materiału. Urządzenie oficjalnie zostało zaprezentowane
w oku 1956 i właśnie ten rok uznawany jest za narodziny rejestracji audiowizualnej.
Pierwszy naprawdę praktyczny system wideo powstał w roku 1956. System ten zwany
kwadrupleksowym, bądź quadem, rozwiązywał problem ogromnych ilości zużywanej taśmy.
Zapis odbywał się nie, wzdłuż, ale w poprzek taśmy, przy niewielkich prędkościach jej
przesuwu. W latach osiemdziesiątych pojawiły się obecnie obowiązujące standardy zapisu
obrazów na taśmie magnetycznej. Szerokość taśmy magnetowidowej wynosi 12,65 mm i jest
ona umieszczona w kasecie. Zapis odbywa się za pomocą układu głowic wirujących, które
dają prędkość przesuwu taśmy magnetycznej od 9,05 do 1,12 cm/s. Taśma opasuje bęben
z łowicą lub głowicami i następuje zapis, który zazwyczaj jest poprzeczny (czasami ukośny).

W 1975 roku wprowadzono przez firmę Sony pierwszy magnetowid przeznaczonego dla

masowego odbiorcy o nazwie Betamax. Już w rok później firma JVC zaprezentowała
konkurencyjny format zapisu wideo, czyli VHS. Mimo, że magnetowidy Betamax oferowały
lepszą jakość obrazu niż sprzęt VHS przez błędną politykę marketingową firmy to właśnie
VHS zdominował rynek konsumencki. Formaty Beta i VHS oparte są na analogowej
technologii rejestracji (podobnie jak w magnetofonie kasetowym). Słowo analog
(analogowy), czyli podobny, ale nie identyczny i dlatego też rejestracja analogowa jest
reprezentacją podobną do oryginału.

Technologia analogowa polega na przekształceniu sygnału źródłowego na prąd

o zmiennym napięciu, a analogowe urządzenie rejestrujące wykorzystując informacje
o wartości napięcia przekształca sygnał na impulsy magnetyczne o zmiennym natężeniu
przenoszone na nośnik magnetyczny. Jakość nagrania zależy od wielu czynników, ale
największą słabością technologii analogowej jest brak stabilności tzn. przy każdym
kopiowaniu nagrania z taśmy oryginalnej, mamy do czynienia z niedokładnym odtworzeniem
przebiegu zmian napięcia, co z kolei prowadzi do coraz większego obniżenia jakości.

Zadaniem kamery wideo jest zbieranie z otoczenia informacji wizyjnych i dźwiękowych

oraz przetworzenie ich na dane celem zapisu na taśmie magnetycznej bądź innym nośniku
danych. Niezależnie od rodzaju nośnika zapisany materiał zawiera ciąg nieruchomych
obrazów zwanych klatkami (ang. frames), które odtwarzane w odpowiedniej sekwencji
i z odpowiednią prędkością wywołując wrażenie ruchu. Szybkość odtwarzania, czyli fps
(frames per second – klatki na sekundę) jest różna dla różnych standardów zapisu. Standardy
wideo określają jakość transmitowanego obrazu. W chwili obecnej na świecie stosowane są
trzy podstawowe standardy analogowego zapisu wideo i przekazu telewizyjnego. W Europie
i krajach azjatyckich dominuje PAL, o szybkości odtwarzania 25 fps i rozdzielczości
pionowej 625 linii, natomiast Japonia i USA wykorzystuje NTSC – 29,97 fps, 525 linii.
W pozostałej części świata w tym w Rosji, Francji w krajach azjatyckich, Afryce
i Środkowym Wschodzie wykorzystywany jest SECAM – również 25 fps, 625 linii.
Wszystkie wymienione standardy prawdopodobnie zostaną w najbliższej przyszłości
zastąpione standardami cyfrowymi. Celem ich wprowadzenia jest znaczna poprawa jakość
odbieranego sygnału.

Formaty wideo:

−

VHS (Video Home System, 240 lini, pasmo do 3.2 MHz),

−

dźwięk 70-8000 Hz, S/N 40 dB, VHS Hi Fi – pełne pasmo, S/N 80 dB,

−

S-VHS (Super VHS, 400 lini, pasmo do 7 MHz, „ulepszona”wersja VHS),

−

Hi-8 – zbliżony jakością do VIS,

−

Betacam SP – profesjonalny format zapisu analogowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Digital Betacam – „cyfrowa” wersja standardu Betacam,

−

DVCAM, DVCPRO (cyfrowy zapis ze stałą kompresją 5:1),

−

miniDV,

−

Digital8.

Formaty plików wideo:

−

AVI – systemowy format zapisu obrazu wideo wraz z dźwiękiem w środowisku MS
Windows,

−

MOV – systemowy format wideo środowiska komputerów Apple (format
QuickTime),

−

MPEG – pliki wideo skomprymowane metodą MPEG-1 lub MPEG-2,

−

RealVideo – format dedykowany do przesyłania obrazu wideo w sieci Internet,

−

VOB – pliki DVD, obraz + dźwięk dookolny.

Wprowadzenie cyfrowej technologii wideo (DV) pozwoliło zmniejszyć rozmiary kamer,

poprawiło jakość rejestrowanego materiału oraz umożliwiło domową edycję obrazu.
Kamery znajdujące się obecnie na rynku to w przeważającej części urządzenia cyfrowe. Na
10 kamery będących na sklepowej półce tylko 2 to kamery analogowe. Nowy cyfrowy format
wideo w kamerach amatorskich został wprowadzony na rynek przez firmy Panasonic i Sony
w roku 1997. Powszechnie znany jako DV (ang. Digital Video – wideo cyfrowe) albo
MiniDV. Zaletą cyfrowego zapisu danych jest to, że mogą być dokładnie odczytane,
w przeciwieństwie do analogowych sygnałów, które można odtwarzać jedynie
w przybliżeniu. Przy nagrywaniu kolejnych kopii nośnika analogowego jakość danych będzie
się wciąż pogarszać, natomiast dane cyfrowe pozostaną zawsze takie same.

Integralność formatu to nie jedyna zaleta najnowszych cyfrowych formatów wideo.

Dzięki nim kamery filmowe mogą być jeszcze mniejsze niż w przypadku kamer 8 mm czy
Hi-8mm. Kaseta z taśmą MiniDV, używana w nowoczesnych kamerach wideo, pozwala na
miniaturyzację sprzętu. Interfejs FireWire wbudowany we wszystkie najnowsze kamery,
umożliwia podłączenie do dowolnego komputera lub innej kamery, również wyposażonych
w takie złącze. Pozwala to na szybkie przesyłanie danych do komputera w celu ich
późniejszej edycji.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest film?

Jaki rodzaj zapisu stosuje się na taśmie filmowej?

Jakie znasz formaty zapisu obrazu?

Jakie znasz stosowane szerokości taśmy filmowej?

Kiedy powstały pierwsze prototypy kamery?

Jakie znasz formaty zapisu wideo?

Jakie znasz formaty plików wideo?

Jaki rodzaj kasety wykorzystuje kamera cyfrowa?

Jakie są zalety cyfrowego zapisu danych?

10.

Kiedy wprowadzono cyfrowy format wideo?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dotycząca historii powstania filmu reklamowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z literaturą rozdziału i materiałem nauczania,

wyszukać w literaturze lub Internecie materiały do prezentacji,

przygotować materiały do prezentacji,

wykonać prezentację,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze poglądowe, foliogramy.

−

przeźrocza.

−

materiały źródłowe,

−

techniczne środki kształcenia: komputer z dostępem do Internetu, wideo, rzutnik,
projektor,

−

literatura rozdziału.

Ćwiczenie 2

Przygotuj krzyżówkę wykorzystując terminologię związaną z filmem i dźwiękiem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z literaturą rozdziału i materiałem nauczania,

przygotować hasła do krzyżówki,

przygotować szkielet krzyżówki,

przygotować pytania do krzyżówki,

przygotować krzyżówkę w edytorze tekstu,

wydrukować krzyżówkę,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał nauczania,

−

techniczne środki kształcenia: stanowisko komputerowe wyposażone w edytor tekstu
i dostęp do Internetu, drukarka,

−

literatura rozdziału.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj rozwój technologii wideo i dźwięku i podaj jak zmieniały się formaty zapisu

obrazu i dźwięku. Podaj czynniki, które wpływały na proces zmian

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z literaturą rozdziału i materiałem nauczania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapoznać się z historią powstania i rozwoju technologii wideo i dźwięku,

wypisać etapy zmian,

wypisać czynniki, które wpłynęły na zachodzące zmiany,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze poglądowe, foliogramy,

−

prezentacje komputerowe,

−

materiały źródłowe,

−

techniczne środki kształcenia: stanowisko komputerowe, wideo, rzutnik, projektor,

−

literatura rozdziału.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zaprezentować historie powstania filmu reklamowego?

posługiwać się terminologia dotycząca filmu i dźwięku?

podać czynniki, które miały wpływ na rozwój technologii
wideo i dźwięku?

zdefiniować film?

określić szerokość taśmy filmowej?

wymienić formaty zapisu wideo?

rozpoznać formaty plików wideo?

dobrać kasetę do kamery cyfrowej?

wykorzystać wiedzę w praktyce?

10)

zaprezentować na forum zespołu wykonaną pracę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Kamera jako narzędzie pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Kamera to przenośne urządzanie do rejestracji obrazów, sekwencji obrazów oraz

dźwięku. W dobie informacji cyfrowej coraz częściej są stosowane kamery cyfrowe, zdolne
do przechwytywania obrazu bez użycia tradycyjnej taśmy filmowej. Jest urządzeniem
przeznaczonym do nagrania obrazu na taśmie magnetycznej lub na nośniku cyfrowym.
Kamery dzieli się na cyfrowe i analogowe ze względu na sposób zapisu i wykorzystywane
nośniki. Innym kryterium podziału jest zastosowanie np. kamery filmowe, telewizyjne,
wideo, internetowe lub telewizji przemysłowej.

Można przeprowadzić wiele różnych podziałów kamer filmowych. Jednym z nich jest

podział pod względem szerokości używanej taśmy filmowej. Wyróżnia się tu następujące
rodzaje kamer:

−

8 mm – zwyczajne, rozmiar klatki: 5 mm x 3,8 mm, super osiem, rozmiar klatki:
4,22 mm x 5,69 mm;

−

16 mm – zwyczajne, rozmiar klatki: 7,49 mm x 10,26 mm, super szesnaście, rozmiar
klatki: 7,49 mm x 12,40 mm;

−

35 mm – rozmiar klatki: 18,67 mm x 24,89 mm;

−

65 lub 70 mm – rozmiar klatki: 23,01 mm x 52,63 mm.
Ósemki są kamerami amatorskimi, na użytek domowy i rodzinny, ale nie tylko. Są na

wiecie telewizje pracujące częściowo na formacie super osiem. Doskonały i lekki sprzęt,

niskie koszty materiałów.

Szesnastki to prawie cała produkcja dla telewizji, pracują na nich także zaawansowani

amatorzy; na formacie super szesnaście realizuje się w niektórych krajach również filmy do
rozpowszechniania kinowego.

Trzydziestkipiątki to profesjonalna produkcja z przeznaczeniem dla kin. Na takich

kamerach i taśmie realizuje się, przy użyciu specjalnej optyki, również filmy tzw.
panoramiczne, gdzie na ekranie mamy obraz o stosunku boków 1:2.

Siedemdziesiątki to również format profesjonalny, używany już dzisiaj bardzo rzadko,

ale jednak istniejący. Realizuje się w tym formacie widowiska filmowe przeznaczone do
projekcji na największych ekranach. Obraz jest panoramiczny o stosunku boków 1:2. Obecnie
filmy profesjonalne kręci się w tempie 24 klatek na sekundę, co wystarcza by dać dobre
złudzenie ciągłości ruchu. Filmy amatorskie kręci się zaś w tempie 18 klatek na sekundę, co
pozwala na znaczne zaoszczędzenie taśmy.

Inną różnicą pomiędzy filmami profesjonalnymi i amatorskimi jest szerokość taśmy

filmowej. Standardem wśród profesjonalistów jest taśma 35-milimetrowa, taka sama jak film
używany w aparatach małoobrazkowych. Amatorzy zwykle kręcą na taśmie 8 mm bądź 16
mm. Istnieje również taśma o szerokości 65 mm, wykorzystuje się ją głównie przy produkcji
filmów panoramicznych. Obraz nagrany na taśmie 65 mm po dograniu dźwięku jest
przenoszony ostatecznie na taśmę 70 mm, której używa się do projekcji.

Przykłady innych podziałów kamer:

−

dźwiękowe i nieme,

−

reporterskie (lekkie) i atelierowe (ciężkie),

−

zwyczajne i do zdjęć specjalnych (ultraszybkie, szybkie, poklatkowe, bipakowe),

−

reflex i z celownikiem bocznym,

−

jedno- i dwupłaszczyznowe (czy taśma od początku do końca znajduje się w jednej
czy w dwu płaszczyznach).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najbardziej skomplikowana jest kamera filmowa, która podobnie jak najprostszy aparat

fotograficzny musi zawierać w sobie trzy podstawowe elementy. Musi mieć: obiektyw, który
stworzy obraz, ciemnię optyczną i wyznaczone miejsce, w którym znajdzie się materiał
ś

wiatłoczuły. Kamera, w odróżnieniu od aparatu, musi mieć jeszcze zmechanizowany system

przesuwu taśmy.

Większość kamer filmowych to lustrzanki jedno-obiektywowe. Patrząc w lupę wizjera

widzimy obraz przez obiektyw filmujący. Możliwe to jest dzięki zastosowaniu ruchomego
lustra, pracującego synchronicznie z migawką i mechanizmem przesuwu taśmy.
W momencie, gdy migawka zasłania okienko filmowe i następuje przesuw taśmy, lustro
odbija promienie na matówkę wizjera.

Rys. 1. Schemat układu optycznego wizjera w kamerze lustrzanej [26]

Przesuw taśmy odbywa się najczęściej z prędkością 24 lub 25 klatek na sekundę, co

oznacza, że taką ilość obrazów daje nam w ciągu sekundy zwierciadło na matówkę. Istnieją
kamery, w których następuje podział wiązki – za pomocą nieruchomego zwierciadła
półprzepuszczalnego – na część idącą do okienka filmowego i część padającą na matówkę.
Nie ma wówczas migotania obrazu i ściemnienia w momencie ruszenia kamery, jednak obraz
na matówce w ogóle jest dość ciemny. Kamery starszych typów miały system celowania za
pomocą wizjera bocznego. Nastawienie ostrości odbywało się na oko na skali obiektywu. Nie
można używać w takich kamerach obiektywu o zmiennej ogniskowej, chyba, że ma on swój
własny wizjer.

Transport taśmy w kamerze jest czynnością, która jest związana w sposób nierozerwalny

z naświetleniem jej w okienku filmowym. W momencie naświetlania taśma powinna być
nieruchoma. Przy częstotliwości klatek 25 na l sekundę czas naświetlania wynosi 1/50 s (lub
krócej – przy mniejszym niż 180° kącie otwarcia sektora migawki). W kanale filmowym
taśma stoi nieruchomo przez 1/50 s, a następnie w takim samym czasie jest przesuwana
o jedną klatkę do przodu. W czasie statyki okienko filmowe jest odsłonięte, migawka otwarta
i następuje naświetlenie. Po tym następuje zamknięcie migawki, przesuw filmu w kanale
o jedną klatkę do przodu, ponowne otwarcie migawki i cały cykl powtarza się na nowo. Tak
więc w samym kanale ruch taśmy odbywa się w sposób skokowy.

Poza kanałem taśma przesuwa się ruchem ciągłym. Dlatego bardzo ważną rolę odgrywają

tzw. pętle, odcinki taśmy pomiędzy głównym bębnem transportującym a kanałem filmowym.
Dzięki nim możliwa jest zamiana ruchu ciągłego na skokowy. Kamery filmowe wyposażone
są w napęd elektryczny lub sprężynowy. Silniki mają możliwość zmiany obrotów, a tym
samym częstotliwości przesuwu klatek. Silniki elektryczne nowoczesnych kamer sterowane
są często kwarcem zapewniając idealnie stabilną pracę kamery.

Równie ważne jest konstruowanie kamer pod kątem uproszczenia do maksimum procesu

wymiany taśmy naświetlonej na czystą. Taśmę wkłada się do kasety już w fabryce, lub też
samodzielnie przed wykonywaniem zdjęć w przypadku kamer profesjonalnych. Kaseta taka
powinna mieć w sobie część układu transportu taśmy kamery: bęben główny wraz z układem
rolek i ramkę dociskową, przy czym pętle są również w kasecie. W kamerze pozostaje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

chwytak i współpracująca z nim migawka. Kasetę wkłada się do kamery i tylko w jednym
punkcie napęd z silnika kamery musi być przeniesiony do kasety.

Rys. 2. Chwytak, wykres pracy chwytaka i schemat transportu taśmy w kamerze filmowej [26]

Współczesne kamery wyposażone są w układ do pomiaru światła przez obiektyw. Polem

pomiarowym może być cały kadr, może być też tylko punkt w środku. W kamerach
amatorskich światłomierz często steruje automatycznie przysłonę na obiektywie. Należy
zaprogramować tylko czułość filmu, reszta jest wykonana automatycznie. Taka automatyka
niesie ze sobą jednak wiele niebezpieczeństw. Na przykład, jeśli za postacią pierwszoplanową
będzie się zmieniała jasność tła, zmieniać się będzie także przysłona obiektywu, a tym samym
ekspozycja. Pierwszoplanowa postać będzie w jednym przypadku ciemniejsza, innym razem
jaśniejsza.

wiatłomierz, który jest wbudowany w kamery profesjonalne może być bardzo cennym

narzędziem pomocniczym. Jego odczyt widoczny jest w wizjerze kamery w postaci
wychylającej się strzałki bądź wędrującego punktu. Odchylenie od pozycji środkowej oznacza
zbyt dużą albo zbyt małą ilość światła. Operator własnoręcznie przesuwa pierścień przysłony
zwiększając lub zmniejszając otwór względem obiektywu. Można w ten sposób każdorazowo
nastawiać przysłonę przed ujęciem albo korygować ją, gdy wykonuje się zdjęcia w trudnych
reporterskich warunkach.

Czuły na światło fotoelement mierzy część wiązki przechodzącej przez układ optyczny

wizjera. Po prostu w układ ten wstawione jest lustro odbijające nieznaczną część wiązki
w kierunku fotoelementu, a przepuszczające pozostałą część do okularu wizjera. Ten odbity
procent jest tak bardzo niewielki, że nie wpływa w sposób znaczący na jasność obrazu w lupie.

Kamery starszego typu, wyposażone są w światłomierz niedokonujący pomiaru światła

przez obiektyw zdjęciowy. Fotoelement znajduje się na frontowej części kamery i jego pole
pomiarów jest stałe, niezależne od obiektywu (w takim systemie kryje się wiele możliwości
popełnienia błędu).

Wiele kamer, zarówno amatorskich, jak i profesjonalnych, przystosowanych jest do zapisu

dźwięku. Wymaga to użycia taśm filmowych z oblewem magnetycznym. Są to niemal
wyłącznie materiały odwracalne. Materiał światłoczuły jest perforowany po jednej stronie, a po
drugiej ma naniesioną ścieżkę magnetyczną. Kamera filmowa powinna być wyposażona
dodatkowo w układ do zapisu dźwięku, wzbogacona jakby o część magnetofonu – część
najistotniejszą – głowice magnetyczną, gdyż przesuw taśmy dokonuje się i tak w procesie
zdjęciowym. Na głowicy materiał światłoczuły przesuwa się oczywiście ruchem jednostajnym.
Oprócz tego w kamerze powinien być niezbędna do normalnego funkcjonowania tej głowicy
elektronika oraz osprzęt dodatkowy w postaci mikrofonów i kabli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Budowa kamery filmowej [26]

Współczesna kamera filmowa wyposażona jest w obiektyw typu zoom. Charakteryzuje się

on tym, że można w stosunkowo szerokim przedziale zmieniać długość jego ogniskowej,
zmieniając tym samym kąt widzenia. Kamera filmowa zawiera wiele elementów
mechanicznych, umożliwiających wykonywanie sekwencji zdjęć, czyli klatek na sekundę.
Chwytak na przemian łapie i puszcza otwory perforacji taśmy filmowej, dzięki czemu przesuwa
się z właściwą prędkością, zatrzymując się przy ekspozycji każdej klatki. Z mechanizmem
chwytakowym zsynchronizowana jest migawka obrotowa, odcinająca dostęp do światła w tych
momentach, w których przesuwa film. Kiedy okienko kadrowe jest przysłonięte, lustrzana
powierzchnia migawki odbija obraz, kierując go przez pryzmat do wizjera.

W typowej kamerze telewizyjnej światło jest rozdzielane na trzy barwy podstawowe:

zieloną, czerwoną oraz niebieską, które formują oddzielne obrazy w trzech lampach
formujących. Sygnały elektryczne odpowiadające trzem kolorom (chrominacja) są
uzupełniane informacją o jasności (luminacja) i przesyłane do odbiornika, gdzie obraz jest
rekonstruowany.

wiatło, które jest odbite od przedmiotów, w które wycelowano kamerę telewizyjną,

zostaje zogniskowane przez obiektyw. Lustro dichroiczne rozdziela je na trzy osobne obrazy
w trzech podstawowych barwach – niebieskiej, zielonej i czerwonej. Każda wiązka barwnego
ś

wiatła zostaje następnie skierowana do jednej z trzech identycznych lamp analizujących

(widikonowych). W ten sposób trzy układy ciemnych i jasnych obszarów w każdym z brazów
w barwie podstawowej zostają przekształcone w trzy różne sygnały elektryczne. Czarno-biały
sygnał luminancji (jaskrawości) powstaje w jednostce sumującej informację z trzech
sygnałów koloru. Jednocześnie koder kolorów wytwarza pojedynczy sygnał chrominancji,
który określa odcień i nasycenie każdej z barw podstawowych. Sygnały luminancji
i chrominancji łączą się w złożony sygnał wizyjny. Przed nadaniem dodaje się jeszcze sygnał
foniczny (dźwiękowy) oraz sygnał synchronizujący, który sprawia, że w systemie odbiorczym
wiązki elektronów będą miały taki sam układ jak w systemie nadawczym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Kamera telewizyjna [26]

Przedstawiona na rys.4 kamera TV ma zamontowany z przodu wyświetlacz tekstu.

Urządzenie to wyświetla tekst na szklanym ekranie, poprzez który kamera filmuje. Lektor
może odczytać tekst patrząc bezpośrednio w obiektyw.

Kamery wideo nagrywają obraz i dźwięk na standardowej kasecie magnetowidowej lub

na kasecie zminiaturyzowanej. Odtwarzanie odbywa się w dowolnym magnetowidzie BETA
lub BETAMAX.

Rys. 5. Budowa kamery wideo [26]

wiatło wpada do kamery przez obiektyw, następnie załamuje on promienie świetlne tak,

by detektor z płytki krzemowej, tzw. przetwornik CCD (Charge Coupled Device) zmieniał
obraz na sygnał elektryczny. Zastąpił on lampy analizujące w sprzęcie amatorskim, gdyż nie
ulega uszkodzeniu pod wpływem bardzo silnego światła.

Ze względu na trudność bezpośredniego zapisu sygnałów wizyjnych na nośniku

magnetycznym w naturalnym paśmie częstotliwości (od kilkudziesięciu herców do kilku
megaherców), stosuje się sygnał nośny zmodulowany sygnałem wizyjnym. Do
najważniejszych cech kamery wideo należą wolny przesuw taśmy, wbudowany mikrofon
i zmienna automatyczna długość ogniskowej.

Kreskówki są filmowane z użyciem kamery poklatkowej. Montuje się ją na pionowej

kolumnie i kieruje ku dołowi, by mogła robić zdjęcia rysunków umieszczonych płasko na
stole. Rysunki wykonane są na przezroczystej folii. Zwykle na osobnych foliach umieszczone

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

są tło, pierwszy plan oraz postacie, a do sfotografowania klatki składa się je w całość. Każdą
klatkę fotografuje się, po czym zmienia się folie, tak by w efekcie uzyskać wrażenie ruchu.
Ruch kamery w górę i w dół zmienia perspektywę. Do zdjęć używa się zmodyfikowanej
kamery filmowej, gdyż zapis odbywa się wolniej ze względu na poklatkowanie i podawanie
kolejnych slajdów.

Rys. 6. Kamera poklatkowa do filmowania kreskówek

[http://kamery.czechu.info/index.php?id=wstep]

Różnica jakości między filmem zarejestrowanym sprzętem cyfrowym i analogowym jest

bardzo wyraźna. Kiedy oglądamy materiał nakręcony kamerą VHS, dostrzega się chociażby
to, że obraz jest mniej ostry w porównaniu z emitowanym przez stacje telewizyjne. Wynika to
głównie z mniejszej rozdzielczości kamer VHS. W standardzie tym można zapisać obraz
w rozdzielczości 200–300 linii (Super-VHS oferuje około 400 linii). Cyfrowy zapis DV
w zależności od modelu kamery może zarejestrować obraz w rozdzielczości przekraczającej
500 linii, co zbliża go do standardów telewizyjnych. Różnica jakości występuje również
z innego powodu. Obraz zarejestrowany kamerą wideo najczęściej kopiuje się na inny nośnik,
który jest następnie wprowadzany i odczytywany w magnetowidzie. Gdy mamy do czynienia
z formatem cyfrowym, nie musimy się martwić o utratę jakości podczas przegrywania.
Wykonanie analogowej kopii VHS zawsze pociągnie za sobą stratę i tak słabszej jakości
zarówno obrazu, jak i dźwięku.

Dla wielu filmowców amatorów bardzo istotna jest wielkość kamery, używanej głównie

podczas weekendów i urlopu. Urządzenia DV na ogół są mniejsze i lżejsze od kamer VHS.
Najmniejsze mieszczą się zarówno w dłoni, jak i kieszeni marynarki. Modele takie oferują
wszyscy najwięksi producenci tego rodzaju sprzętu (można tu wymienić Canon MV3, Sony
DCR-PC5 czy JVC GR-DVX10). Korzystają z niego również dziennikarze w miejscach,
gdzie filmowanie jest zabronione.

Najnowsze kamery cyfrowe stosują zapis na krążkach DVD-ROM. Dobra kamera

cyfrowa musi posiadać trzy oddzielne przetworniki CCD i dobry obiektyw. Duże znaczenie
mają możliwości obiektywu, spośród ważna jest krotność zoomu oraz optyczny, a nie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elektroniczny, stabilizator obrazu. Ważne są też możliwości obwodów automatyki, zwłaszcza
w nietypowych warunkach, na przykład przy dużych kontrastach świetlnych (jasne punkty na
ciemnym tle). Jakość dźwięku nie zależy tylko od rozdzielczości przetwornika cyfrowego, ale
też od możliwości samego mikrofonu, wzmacniacza oraz wpływu szumów mechanizmu
kamery na mikrofon. Dawny filmowiec potrzebował sporo drogiego sprzętu, konsol,
mikserów, monitorów, magnetowidów itp. Dzisiejszy filmowiec dysponuje kamerą cyfrową
dostosowaną do swoich potrzeb, komputerem z odpowiednim oprogramowaniem oraz
(ewentualnie) magnetowidem DVCR i telewizorem (monitorem).

Kamery cyfrowe, podobnie jak aparaty fotograficzne i skanery oparte są na matrycy CCD

(z ang. Charge-Coupled Device – układ ze sprzężeniem ładunkowym). Sensor optyczny
złożony właśnie z elementów CCD odczytuje natężenie światła padającego na pojedynczy
jego element, a specjalny układ odczytuje rzędami wartości natężenia prądu wyzwalanego
w poszczególnych elementach CCD. Otrzymane w ten sposób analogowe dane zostają
wzmocnione i poddane konwersji do postaci cyfrowej, a często nawet dodatkowo
kompresowane. W ten sposób uzyskiwana jest informacja o jasności danego obrazu. Barwa
poszczególnych punktów obrazu ustalana jest na podstawie analizy podstawowych kolorów
składowych: czerwonego, zielonego i niebieskiego według standardu RGB. Każdemu z nich
przypisany zostaje jeden z kolorów a odczyt końcowy uzyskuje się dzięki interpolacji odczytu
sąsiadujących ze sobą detektorów.

Podstawowym elementem kamery jest obiektyw. W kamerach wideo stosuje się

wyłącznie obiektywy zmiennoogniskowe, czyli tak zwane zoomy. Na obiektywie znajdziemy
następujące oznaczenia:

−

krotność zoomu – współczynnik przed "x" określa jak bardzo można przybliżyć obraz.
Im liczba jest większa, tym bardziej można przybliżyć filmowaną scenę;

−

zakres ogniskowych – określa właściwie to samo, co "krotność zoomu". Pierwsze liczby
mówią o tym, jak szeroko można objąć filmowaną scenę, drugie – jak duże da się zrobić
zbliżenie. Pamiętajmy, że jest to też uzależnione od wielkości matrycy CCD;

−

wiatło najniższa wartość obiektywu – w ten sposób określa się największy otwór

przysłony, czyli to, jak dużo światła obiektyw może wpuścić do wnętrza kamery;

−

rednica gwintu przeznaczonego na filtr – podobnie jak w aparatach fotograficznych

możesz używać filtrów korekcyjnych (np. UV) lub tworzących różnego rodzaju efekty
(m.in. "gwiazd" z punktów świetlnych – takich jak latarnie, świeczki). Można również
dokręcić "konwertery" – nakładki na obiektyw powodujące rozszerzenie kadru (wide-
converter) lub jego przybliżenie (tele-converter).
Kolejny ważny element kamery to mikrofon. Najczęściej stosuje się nie jeden, a dwa

mikrofony, by rejestrować dźwięk stereo. Kamera zawiera również pokrywy gniazd
transmisyjnych:

−

gniazdo S-Video – umożliwia transmisję analogowego sygnału, np. do magnetowidu lub
analogowej kamery wideo;

−

gniazdo DV – służy do transmisji danych w postaci cyfrowej – do komputera, innej
kamery cyfrowej lub cyfrowego magnetowidu. Jeśli gniazdo ma oznaczenie "i", możliwa
jest także transmisja sygnału do kamery. W kamerach występują także gniazda: AV,
służące np. do wyświetlania nagrania na ekranie telewizora, oraz USB, które najczęściej
wykorzystuje się do pobierania zdjęć cyfrowych do komputera lub transmisji
internetowej.
Charakterystyczny element kamer cyfrowych to odchylany panel LCD. Na nim można

obserwować rejestrowany obraz. Często mamy możliwość ustawienia jasności wyświetlanego
na nim obrazu. Przyciski obsługi funkcji menu i magnetowidu to kolejny element kamery –
zich pomocą można używać efektów specjalnych oraz sterować odtwarzaniem
zarejestrowanego filmu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W gnieździe karty pamięci umieszczamy kartę pamięci, na której są zapisywane cyfrowe

fotografie i krótkie klipy,

Akumulator kamery na ogół umieszcza się na zewnątrz, a nie jak w aparatach – w środku

korpusu. Kamera posiada wbudowany mały wyświetlacz LCD. Można go używać do
podglądania filmowanej sceny, jest to jednak niewygodne i męczy wzrok. Gdy filmujemy w
ciemnym pomieszczeniu, można wspomagać się dodatkowym źródłem światła i dlatego
potrzebny w kamerze jest uchwyt do montowania dodatkowego oświetlenia.

Przyciski funkcyjne, czyli start/stop oraz kamera i magnetowid, od nich zaczynamy

i kończymy nim filmowanie oraz decydujemy, czy nagrać film czy go obejrzeć. Kolejnymi
elementami kamery są kieszeń kasety Mini DV, wbudowany głośnik, przycisk zoom, spust
migawki i przełącznik wyboru nośnika. Nagrania cyfrowe wykonywane kamera cyfrową mają
tę zaletę, że nie niszczą się w miarę upływu czasu. Tak, więc gdy w przypadku kamery
analogowej nagrania tracą stopniowo na jakości tak w przypadku kamery cyfrowej nagrania
pozostają takie same niezależnie od tego ile razy są oglądane.

Większość kamer posiada wyjście DV lub DV Out, które pozwala ustawić połączenie

pomiędzy kamerą a komputerem. Występuje w większości kamer, daje możliwość obróbki
filmu na komputerze za pomocą odpowiedniego oprogramowania lub kopiowania nagrania na
płyty CD. Wejście DV lub DV In jest mniej powszechne wśród kamer, pozwala przesłać
zmontowane nagranie z komputera przez kamerę do kasety Mini-DV.

Wyposażenie kamery w wejście analogowe pozwala przekształcić kamerę w nagrywarkę.

Można wówczas nagrywać sekwencje wideo pochodzące nawet z kamery VHS lub kamery
cyfrowej na kasetę Mini-Dv. Ta opcja jest idealna dla wszystkich tych osób, które posiadają
starsze nagrania. W rzeczywistości numeryzacja nagrań analogowych powoduje, że te
nagrania nie ulegają zniszczeniu w miarę upływu czasu. Istnieje również możliwość
przesłania tych danych do komputera i później nagrania płyty DVD.

Wyjście S-Video, pozwala na połączenia kamery z telewizorem, a wejście Mikrofon

umożliwia połączenie dodatkowego mikrofonu do kamery by zarejestrowany dźwięk był
dobrej jakości. Ta opcja jest ważna w przypadku kręcenia sceny, w której dźwięk jest istotny.

Na rynku istnieją dwa główne typy kamer: poziome i pionowe. Pierwsza z nich pozioma

jest długa, co umożliwia jej stabilność podczas trzymania. Kamera pionowa jest mniejsza
i bardziej kompaktowa; jej rozmiar nie wykracza ponad rozmiar dłoni. Jest zalecana na długie
podróże gdzie możesz ją trzymać w kieszeni lub w poręcznej torebce. Miniaturyzacja tego
typu aparatu wpływa negatywnie na stabilizację a jej koszt jest raczej wygórowany.

Kamery są wyposażone w ustawienia automatyczne. Jest to bardzo praktyczne i daje

pewność otrzymania dobrego efektu. Niemniej, by samemu regulować ustawienia należy
sprawdzić czy istnieje w aparacie manualna obsługa głównych funkcji, takich jak: kontrola
ekspozycji, balans bieli itp.

Praca z kamerą składa się z elementów opartych na działaniach mechanicznych oraz

z czynników estetycznych. Planując nakręcenie filmu operator powinien przewidzieć
i zaplanować zgodnie ze swoim programem realizacyjnym, jaki niezbędny sprzęt, poza
kamerą, należy zabrać na plan zdjęciowy. Nadmiar sprzętu nie jest mankamentem,
mankamentem jest jego niedostatek, dlatego planując potrzebny sprzęt należy wykonać listę
wyposażenia, w której moim zdaniem powinno się uwzględnić:

−

zestaw dodatkowych obiektywów,

−

zestaw wyposażenia oświetleniowego,

−

zestaw przedłużaczy,

−

do nagrywania dźwięku mikrofony, kasety,

−

zestaw statywów kamerowych,

−

materiały pomocnicze(taśmy, narzędzia.),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kamera z wyposażeniem bezpośrednim w tym kasety, mikrofony kamerowe, oświetlacze
kamerowe filtry pomocnicze, akumulatory, uchwyty statywowe, zestaw kabli
łączeniowych oraz materiały pomocnicze.
Jeśli nie znamy kamery, koniecznie musimy wykonać próbne zdjęcia sprawdzające

funkcjonowanie regulacji balansu bieli, ostrości rysowania obiektywów, funkcjonowanie
regulacji przesłony, możliwości kadrowania ujęć i prawidłowości przewijania taśmy na
kamerze.

W historii filmu istniało kilka momentów przełomowych. Pierwszym z ważniejszych

było wprowadzenie dźwięku, później koloru, różnych formatów ekranów (np. ekran
panoramiczny – cinemascope), filmów trójwymiarowych, dźwięku stereofonicznego (Dolby).
Jednym z ostatnich przełomów było pojawienie się technologii cyfrowej zarówno przy
efektach inscenizacyjnych jak i przy rejestracji obrazu (High Definition). Dotyczy to
szczególnie filmu animowanego, gdzie coraz powszechniejsza jest animacja 3D imitująca
przestrzeń trójwymiarową.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakim rodzajem urządzenia jest kamera?

Jaki jest podział kamer pod względem szerokości używanej taśmy filmowej?

Jaka jest zasadnicza różnica pomiędzy kamerami profesjonalnymi a amatorskimi?

Jakie elementy budowy zawiera kamera filmowa?

W jaki sposób odbywa się przesuw taśmy w kamerze?

Jakie elementy budowy kamery umożliwiają szybką wymianę taśmy?

W jaki sposób odbywa się pomiar światła przez obiektyw?

Jakie są funkcje zoomu w kamerze?

Jakie są najważniejsze cechy kamery wideo?

10.

Jakie są elementy budowy kamery cyfrowej?

11.

Jakie informacje są zapisane na obiektywie kamery cyfrowej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dotyczącą budowy i zasady pracy z kamerą analogową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z literaturą rozdziału i materiałem nauczania,

wyszukać w literaturze lub Internecie materiały do prezentacji,

przygotować materiały do prezentacji,

wykonać prezentację,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plansze poglądowe, foliogramy,

−

przeźrocza,

−

materiały źródłowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

techniczne środki kształcenia: komputer z dostępem do Internetu, wideo, rzutnik,
projektor,

−

literatura rozdziału.

Ćwiczenie 2

Wykorzystując funkcje kamery analogowej nagraj krótki film.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem zawartym w rozdziale,

zapoznać się z zasadą pracy kamery analogowej,

nagrać krótki film,

przedstawić nakręcony film.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały dotyczące budowy i zasady pracy kamery analogowej,

−

kamera analogowa,

−

magnetowid i ekran,

−

literatura z rozdziału.

Ćwiczenie 3

Przygotuj instrukcję obsługi kamery cyfrowej i nagraj krótki film z użyciem kamery

cyfrowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z literaturą rozdziału i materiałem nauczania,

zapoznać się z budowa kamery cyfrowej,

zapoznać się z funkcjami kamery cyfrowej,

sformułować i zredagować instrukcję obsługi kamery cyfrowej,

zapisać instrukcję w dowolnym edytorze tekstu,

wydrukować instrukcję,

przekazać instrukcję koledze lub koleżance z innej grupy,

zapoznać się z instrukcją obsługi kamery cyfrowej otrzymaną od kolegów z innej grupy,

nagrać film kamerą cyfrową,

10)

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze poglądowe, foliogramy,

–

przeźrocza,

–

kamera cyfrowa,

–

materiał dotyczący budowy kamery cyfrowej,

–

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

–

literatura rozdziału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

wymienić elementy budowy kamery analogowej?

wymienić elementy budowy kamery cyfrowej?

omówić zasadę działania kamery analogowej?

omówić zasadę działania kamery cyfrowej?

nakręcić film kamera analogową?

nakręcić film kamera cyfrową?

wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Filmowanie, kompozycja obrazu, film w reklamie

4.3.1. Materiał nauczania

Realizując film musimy z góry zaplanować kamerowe ujęcia zdjęciowe i miejsca

montażowe filmu. Po wykonaniu zdjęć już na miejscu w studiu będziemy musieli
wyeliminować z materiału zdjęciowego różnego rodzaju zakłócenia tematyczne i techniczne
oraz opracować interesującą i dopasowaną do treści zdjęć ilustrację muzyczną. O jakości
i profesjonalnym poziomie wykonawczym decyduje przede wszystkim sprzęt, czyli
profesjonalna kamera o dużej rozdzielczości obrazu oraz odpowiedni sprzęt do montażu.
Ważny jest sztywny, wielofunkcyjny statyw z głowicą olejową. Profesjonalne kadry filmowe
nie mogą podskakiwać, a panoramy zdjęciowe nie mogą być wykonywane szarpanym
ruchem. Następnym znaczącym elementem wyposażenia jest sprzęt oświetleniowy i tego
zagadnienia nie należy rozumieć w kategoriach jednego źródła światła umocowanego na
kamerze. Złe oświetlenie to nieostry i ziarnisty obraz, a jakość wykonywanych zdjęć zawsze
jest cenzurką dla operatora kamery. Stosowanie kilku źródeł światła ma, więc swoje
konkretne uzasadnienie.

W przypadku korzystania z najazdów transfokatora (zooma) zdjęcia takie należy

koniecznie wykonywać kamerą umieszczoną na statywie, ponieważ przy dużych
translokacjach, równolegle z powiększeniem obrazu na ekranie, zwiększa się efekt kołysania
kamerą. Kamera jest wyposażona w szereg urządzeń sterujących parametry i funkcje kamery.
Tylko dzięki dokładnemu poznaniu i praktycznemu przećwiczeniu obsługi poszczególnych
urządzeń możemy właściwie wykorzystać bogate możliwości optyczno-elektroniczne. Nie
należy przy tym obawiać się operowania i testowania sprzętu.

Przed rozpoczęciem zdjęć należy koniecznie zdecydować, co będzie tematem filmu

i zaplanować punkty ustawienia kamery, a biorąc kamerę do ręki musimy przede wszystkim
wypracować sobie wygodny uchwyt i ułożenie w dłoni umożliwiające łatwe operowanie
przyciskiem startu i przyciskami sterowania transfokatora. Chociaż wykonywanie zdjęć
filmowych z "ręki" jest wygodniejsze i zwiększa operatywność, to jednak realizację zdjęć ze
statywu zwiększa ich jakość.

Do stabilnego prowadzenia ruchów wideokamery jest stosowany szereg różnych typów

i rodzajów statywów. Oprócz typowych statywów trójnożnych mocowanych również na
kółkach dużą popularnością wśród operatorów cieszy się praktyczny składany statyw
jednonożny. Statyw taki jest tani i lekki a po złożeniu zajmuje bardzo mało miejsca,
a z powodzeniem można go zastosować w różnych okolicznościach zdjęciowych,
zapewniając zadawalającą stabilność pionową w prowadzeniu kamery. Mamy statywy
stacjonarne (studyjne), mobilne (reporterskie), statywy wykorzystujące podparcie na podłożu
oraz na ciele operatora. Statyw zawsze jest elementem ułatwiającym pracę operatora kamery.
Aby uzyskać profesjonalne efekty przy realizacji zapisu dźwięku, trzeba przede wszystkim
mieć profesjonalny sprzęt. Rejestracja dźwięku, oprócz odpowiedniej instalacji w miejscu
nagrania i kierunkowego usytuowania mikrofonów wymaga także ustalenia średniego
poziomu zapisu sygnałów, który często jak zapewne wiecie musi być kompromisem proporcji
sygnałów głównego źródła dźwięków w stosunku do np. szumu ulicznego.

Nowoczesny obiektyw kamery umożliwia rejestrację obrazów oświetlonych światłem

o natężeniu zaledwie 4 lx (zdjęcia przy palącej się świecy). Ogromne możliwości stwarzają
układy do zdjęć makro (zdjęcia z odległości 1 cm). Operowanie obrazem znacznie wzbogaca
wbudowany układ transfokatora (zoom), umożliwiający najazdy i zbliżenia 10, 12, a nawet
15-krotne. Wymienione możliwości optyczne można dodatkowo wzbogacić stosując nasadki
szerokokątne rozszerzające kąt widzenia, lub nasadki tele umożliwiające jeszcze dodatkowe
zbliżenie filmowanego obiektu 5 a nawet 10-krotne. Jeżeli dodamy do tego filtry korekcyjne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nasadki trikowe oraz automatyczne sterowanie transfokatora, ostrości i korekcji barwy to
można stwierdzić, że optyka pracuje za operatora kamery.

To, co rejestruje kamera to nie aktorzy, rekwizyty i ruch, tylko światło. Tym różni się od

oka, dlatego nie będzie przesadą stwierdzenie, że im więcej światła, tym więcej zobaczy
kamera. Oświetlenie, bowiem stanowi kluczową kwestię ujęcia. Przede wszystkim należy
zwrócić uwagę na to, aby światło możliwie jasno świeciło na to, co filmujemy – przetworniki
CCD przy mniejszym oświetleniu tracą nasycenie barw i stabilność obrazu (pojawia się szum
i wyraźne ziarno). Najlepiej porównać nagranie z pleneru w zimie lub środku lata z nagraniem
jesienią w budynku, bez dodatkowych lamp.

Należy unikać filmowania pod światło lub na jasnym tle. Mechanizmy automatycznej

ekspozycji kierują się sumaryczną jasnością całego obrazu. Dlatego ciemny przedmiot na
jasnym tle wyjdzie prawie zawsze za ciemno. Źle wygląda też – zwłaszcza na starszych
kamerach – moment, gdy coś jasnego wchodzi w kadr – reszta momentalnie ciemnieje i nie
widać już nic tylko np. okno. Sprawę rozwiązuje ręczne ustawienie ekspozycji – dostępne
w niektórych kamerach (zwróć uwagę przy zakupie).

Często warto ręcznie ustawić ostrość. Niektórzy radzą wręcz za każdym razem. Zawsze

warto jednak ręcznie ustawić ostrość zwłaszcza w złych warunkach.

Wszelkie działania, jakie podejmujemy podczas oświetlania planu filmowego powinny

być analizowane na podstawie otaczającej nas rzeczywistości. Przyroda ze swoją
cyklicznością dnia i nocy, ostrym słońcem i pochmurnym niebem ukształtowała w nas
uniwersalny kod odbioru otaczającej nas rzeczywistości – taką, jaką postrzegamy ją wszyscy.
Aby obraz mógł zostać zarejestrowany przez naszą kamerę musi być wystarczająca ilość
ś

wiatła. Jednak to, w jaki sposób tego dokonamy jest już działaniem noszącym znamiona

działań artystycznych. W nowoczesnych kamerach producenci podają dolną granicę
w okolicach 0,5 do 2 luxów (jednostka natężenia oświetlenia) jednak, aby jakość obrazu była
na akceptowalnym poziomie (poprawne oddanie barw) potrzeba nam o wiele, wiele więcej
ś

wiatła. Niektóre firmy poszły krok dalej i sprzedają kamery o wymagalnym minimalnym

natężeniu światła 0 lux (działające na zasadzie noktowizora).

Stosowanie dodatkowego oświetlenia nie będzie nas dotyczyć, kiedy plener ma miejsce

w ciągu dnia. Doświetlanie planów filmowych w ciągu dnia wymaga zastosowania bardzo
kosztownych i silnych źródeł światła, blend (specjalna folia służąca do odbijania światła).
Zazwyczaj filmujemy dopóki jest jasno.

ródłem światła w zamkniętych pomieszczeniach są zazwyczaj okna, tworzące bardzo

duże kontrasty w porównaniu do ilości światła panującego w środku. Jeżeli obiektyw kamery
skierujemy w stronę okna przysłona zostanie otwarta i w efekcie uzyskamy białą plamę
zamiast niego. Oczywiście w pokoju nie będą widoczne żadne szczegóły. Najlepsze
ustawienie jest wówczas kiedy, okno znajduje sie za naszymi plecami (uwaga na cień!). Jeżeli
sytuacja nam na to pozwala dobrze jest zastosować górne światło rozproszone.

W wnętrzu dominuje światło rozmieszczone punktowo (lampki, kinkiety itp.)

Najsilniejsze światło pada zazwyczaj z centralnego miejsca sufitu. Jeżeli zwiększenie mocy
ż

arówek w tych punkach nie przyniesie rezultatów trzeba dodatkowo zastosować słabe

wiatło rozproszone.

Najłatwiej filmować jest w dzień. Nie wolno pokazywać nieba, ręcznie zmniejszyć

wartość przysłony, o co najmniej dwie-trzy jednostki. Dobrze jest dodatkowo zastosować filtr
szary. Jeżeli doświetlmy plan sztucznym światłem (najlepiej konturowym) może to przynieść
ciekawe rezultaty. Oczywiście łatwiej efekt nocy w terenie jest uzyskać przy pochmurnym
niebie jesienią niż o godzinie 13:00 w słoneczny lipcowy dzień. Dobrze jest wprowadzić
ź

ródło światła (ognisko, latarka, reklama sklepowa), które raz pokazane będzie pretekstem do

oświetlania następnych ujęć filmu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W nomenklaturze filmowej poszczególne rodzaje światła w zależności od tego, jaką mają

moc, kierunek oraz rolę do spełnienia możemy podzielić na cztery grupy:

−

rysujące – jest zasadniczym światłem oświetlającym scenę. Jego zadaniem jest nadać
filmowanym obiektom trójwymiarowości. Najczęściej źródło światła umieszczone jest od
przodu, rzadziej z boku, na wysokości większej niż ustawiona jest kamera;

−

wypełniające jest zazwyczaj umieszczone na kamerze. Jego zadaniem jest oświetlić te
części postaci, które nie są oświetlone światłem rysującym. Ogólnie mówiąc nadaje
lepszą kontrastowość;

−

kontrowe oświetla filmowany obiekt od tyłu w celu odcięcia go od tła, zwiększając tym
samym subiektywne wrażenie ostrości;

−

efektowe służy do uzyskania wszelkiego rodzaju efektów na osobach, ścianach, oknach
np.: światło wpadające przez opuszczone żaluzje.
W trakcie zdjęć zazwyczaj okazuje się, że uzyskanie zaplanowanego oświetlenia jest

trudne. Najczęściej występują problemy z balansem bieli, dużą ilością cieni, jakie rzucają
postacie ludzkie, gdy zastosujemy większą ilość świateł. Jedyna dobra rada to wypróbowanie
kilku ustawień świateł i wybrać to najlepsze. Lepiej jest użyć oświetlenia o dużej mocy
dającego światło rozproszone (najlepiej odbite od sufitu) z lekkim światłem wypełniającym,
niż bezpośrednio skierowane, lecz o mniejszej mocy. Różnice w kontrastach mogą być
kolosalne.

Przed naciśnięciem przycisku nagrywania należy ustalić plan. Wyraz ten ma dwa

znaczenia: miejsce gdzie się filmuje oraz określenie wielkości kadru. Należy pamiętać, że
określenie plan musimy odnieść w relacji do człowieka lub grupy ludzi. Podział planów
przedstawiony jest w dalszej części materiału.

Najważniejsze to unikanie kręcenia (i montowania) następujących po sobie kilku ujęć

w tym samym planie. Zawodowcy mówią wtedy, że ujęcia zrobiono "plan w plan".
Powszechnie uważane jest to za błąd. Dla wzmocnienia wyrazu najlepszym jest
przechodzenie z jednego planu w drugi z przeskokiem o jeden np.: ze zbliżenia na średni
z totalu na amerykański. Ponadto pamiętajmy, iż zazwyczaj rozpoczynającym ujęciem
w większości przypadków jest plan jak najbardziej ogólny (total), który dokładnie informuje
widza o miejscu akcji.

Ponieważ plan filmowy jest dużym wydarzeniem wymagającym współpracy wielu

ludzi, należy się do niego bardzo rzetelnie przygotować. W fazie przedprodukcyjnej, (czyli
przygotowawczej) i w trakcie zdjęć każdy powinien mieć wyznaczoną rolę.

Scenariusz stanowi materiał literacki będący podstawą realizacji przedstawienia

teatralnego. Zawiera szkic fabuły, charakterystykę postaci, opis miejsc, dialogi oraz uwagi
odautorskie i reżyserskie. Może być przeróbką istniejącego dzieła literackiego (scenariusz
adaptowany) lub stanowić oryginalną twórczość autora (scenariusz oryginalny). Na podstawie
scenariusza opracowywany jest scenopis.

Scenopis to opracowywany na podstawie scenariusza techniczny plan realizacji filmu,

sztuki teatralnej bądź serialu telewizyjnego, zawierający szczegółowy opis kolejnych scen,
scenografii, ujęć kamery. Przy realizacji filmu jest podstawą konkretnych działań reżysera,
operatora i scenografa.

Scenarzysta to osoba pisząca scenariusz do sztuki teatralnej, filmu, audycji radiowej,

programu tv itp.

Reżyser to osoba realizująca własną artystyczną koncepcję filmu, sztuki teatralnej,

audycji radiowej, programu telewizyjnego oraz inspirująca wykonawców. Koordynuje
działania wszystkich członków ekipy i odpowiada za ostateczny kształt filmu. Reżyser musi
dbać, aby myśl autora była podana jasno i logicznie.

Operator filmowy to tak naprawdę dwie osoby: operator obrazu i operator kamery.

Operator obrazu jest szefem zespołu operatorskiego obsługującego kamerę, pozostały sprzęt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zdjęciowy i oświetleniowy. Ustala z reżyserem i scenografem kompozycję plastyczną kadru,
rodzaje stosowanych planów filmowych, kąty ujęć kamery i jej ruchy. Główne zadanie
operatora obrazu to oświetlenie planu zdjęciowego zgodnie z ogólną koncepcją plastyczną
filmu i wymaganiami taśmy filmowej i używanych w kamerze obiektywów.

Operator kamery nazywany też w żargonie filmowym "szwenkierem" jest

odpowiedzialny za kadrowanie obrazu, obsługuje kamerę podczas zdjęć. Jest pierwszym
asystentem operatora obrazu.

Scenograf – osoba zajmująca się plastyczną oprawą filmu, sztuki teatralnej, widowiska

operowego, baletowego lub telewizyjnego.

Scenografia realizuje koncepcję przekazywania myśli środkami pozawerbalnymi, określa

wzajemną relację znaków między obrazem a tekstem. Brak scenografii również może być
scenografią.

Montaż filmowy – techniczna operacja filmowa polegająca na połączeniu, co najmniej

dwóch kadrów (a dokładniej dwóch oddzielnych ujęć), przy którym ostatni kadr ujęcia
poprzedzającego zostaje sklejony z pierwszym kadrem kolejnego ujęcia. Montażem
filmowym zajmuje się specjalista zwany montażystą. Dobrze zrobiony montaż może wpłynąć
na oddziaływanie emocjonalne widza nawet przy słabych jakościowo zdjęciach, czy reżyserii.

Scenariusz to rozpisana na sceny historia, której każda scena stanowi jedność miejsca

i akcji. Powinien spełnić dwie funkcje:

−

być podstawowym dokumentem dla produkcji. Ze scenariusza wynika, bowiem długość
filmu, obsada, ilość lokalizacji (miejsca kręcenia filmu), ilość dni zdjęciowych,
zapotrzebowania scenograficzne i kostiumowe, lista rekwizytów;

−

posiadać odpowiedni układ: ciekawy początek, rozwinięcie, które obejmuje wszystkie
wątki i dostarcza niezbędnych informacji do rozegrania równie ciekawej puenty.
Należy pamiętać, że scenariusz zawiera opis faktów. Jest jedynym przewodnikiem, dzięki

któremu powstanie film. Należy go napisać tak, aby sceny logicznie po sobie następowały.
Jest to prawdziwa praca literacka, spójna i logiczna. Przede wszystkim musi dać się dobrze
czytać.

Elementy scenariusza:

−

nagłówki scen – informacje gdzie i kiedy rozgrywa się dana scena. Piszemy je
drukowanymi literami;

−

wskazówki sceniczne – następują po nagłówkach i określają akcje, miejsce i nastrój.
Mają sprawić, by czytający „zobaczył” film;

−

postacie – imiona bohaterów piszemy drukowanymi literami;

−

kwestie aktorskie;

−

wskazówki aktorskie – to zwięzłe instrukcje dla aktora, umieszczone w nawiasach,
między nazwą postaci a dialogiem;

−

praca kamery – wskazówki dla kamery i reżysera, jak trzeba pracować z tekstem;

−

cięcie, przejście – wskazówka ta oznacza, że film zmienia miejsce albo czas akcji.
Umieszczamy ją na końcu sceny lub sekwencji;

−

w przypadku scenariusza filmu dokumentalnego najbardziej rozwiniętą częścią będą
wskazówki sceniczne. W filmie dokumentalnym lub reportażu dialogi zastępowane
są streszczeniem wywiadów z naszym bohaterem.

Kolejnym etapem tworzenia filmu jest wybranie formy. Podstawowymi formami

kinematograficznymi czy telewizyjnymi są:

−

wejście prezentera,

−

wywiad,

−

reportaż z narracją prowadzoną techniką voice-over,

−

sceny wyreżyserowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wejście prezentera jest najprostszą formą, w której jedna osoba mówi do kamery.

Niezależnie od tego, jak ciekawa będzie to osoba i co będzie miała nam do przekazania i jak
atrakcyjne będzie miejsce jej występu, pamiętajmy o tym, że należy dbać o komfort widza,
czyli przestrzegać kilku zasad:

−

dźwięk w filmie musi być technicznie czytelny. Odnosi się to nie tylko do kwestii
poziomu dźwięku, zwrócenia uwagi na otaczający szum i możliwość zakłóceń, ale i
do techniki aktorskiej: dykcja, intonacja, płynność mowy. Należy pamiętać, że jeśli
dźwięk nagrywany na planie jest nieudany, to cały wasz wysiłek, który włożycie
w komponowanie ciekawego kadru, redagowanie błyskotliwych tekstów, dbanie
o światło i scenografię będzie zbędny. Dlatego zalecane jest nagrywanie dźwięku
osobno i zgranie go później z obrazem. Wyjątkiem będą oczywiście wywiady. Do
nagrywania dźwięku profesjonaliści stosują mikrofony kierunkowe zawieszone na
tyczce nad akcją. Na parametry nagrywanego dźwięku zazwyczaj mamy bardzo
niewielki wpływ, jednak – zwłaszcza w plenerze – często łatwo przegapić wiejący
w mikrofon wiatr, poza którym niewiele będzie słychać. Dźwięk dograć możemy
potem, w postsynchronie. Do tego celu wykorzystuje się DDClip. Można w nim na
16 ścieżkach podkładać wavy z dokładnością do próbki, nagrywać w realtime
podczas odtwarzania filmu, ustalać obwiednie głośności i efekty. Daje to dobre
efekty.

−

obraz – tu kluczowym zagadnieniem jest tu kontakt, jaki nawiązuje prezenter
z widzem: twarz oświetlona, oczy widoczne, kierunek spojrzenia na kamerę.
Podobnie jak w przypadku dźwięku liczy się tu komfort odbioru filmu przez widza.

−

każdy ruch kamery np. przejazd, czyli podążanie za prezenterem powinien być
płynny
i umotywowany. Jeśli mamy dłuższe kwestie do nagrania, możecie urozmaicić obraz
rozdzielając wypowiedzi na kilka ujęć, zmieniając wielkości planu np. zacznijcie
w planie amerykańskim, dalszą część kręćcie w zbliżeniu, zaś konkluzję z powrotem
w planie amerykańskim.

Do wywiadu należy być dobrze przygotowanym. Należy wiedzieć, jakie pytania będą

zadawane i jakie odpowiedzi uzyskamy. Przygotować należy osobę, z którą odbywać się
będzie rozmowa, na wcześniej ustawionym planie. Oswoić ją należy z kamerą i otoczeniem,
dbając o jej komfort psychiczny i fizyczny (np. dobre światło, wygodne krzesło, spokojna
atmosfera). Naturalność sytuacji oddaje kierunek spojrzenia rozmówcy, który patrzy nie
w kamerę, bo nie z nią przecież rozmawia, ale na prowadzącego wywiad, który siedzi obok
kamery. Rozmówca powinien swoim wyglądem lub otoczeniem, w którym się znajduje,
informować widza, kim jest np. profesor w swoim gabinecie przy biurku z otwartą książką.

Reportaż z voice over to forma, na którą składa się obraz oraz dźwięk zwany voice over.

Obraz jest tu opisem dokumentalnym miejsca lub wydarzenia. Należy zadbać, aby, kręcić
materiały tak, by jednym ujęciem przedstawić kontekst i by ujęcia następowały po sobie
logicznie np. pierwsze ujęcie – droga, tablica z nazwą miejscowości, następne ujęcie – dwór,
w którym mieszkał wasz bohater. Aby obraz był kompletny, nie można zapomnieć o ujęciach
tzw. detalu, który urozmaica film dając możliwość ciekawszego montażu. Jeśli film odwołuje
się do przeszłości, warto korzystać z materiałów archiwalnych, a także z rekwizytów np.
zdjęcie bohatera z dzieciństwa czy stare pióro, którym pisał bohater. Ujecie filmowe powinno
trwać kilku sekund. Voice over (off): jest to głos lektora, który prowadzi narrację zza kadru.
Aby reportaż był zrozumiały obraz i voice over muszą być ze sobą w miarę synchroniczne.

Terminologia stosowana w scenografii jest następująca:
Kadr – najmniejszy element filmu, tak mały, że nie widzimy na nim upływu czasu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ujęcie filmowe -najmniejsza dynamiczna część filmu składająca się z kadrów w ruchu,
w której odczuwamy upływ czasu. Jest to fragment filmu pomiędzy włączeniem kamery
a jej wyłączeniem.

Scena – ciąg kilku powiązanych tematycznie ujęć określa się mianem sceny. Owo
powiązanie dotyczy akcji, przestrzeni i czasu. Jeśli w którymś z kolejnych ujęć zmienimy
akcję, przeniesiemy ją w inne miejsce lub czas, wówczas następuje zmiana sceny. Sceny
o wspólnej tematyce następujące po sobie określa się mianem sekwencji.

Kompozycja kadru. Aby właściwie skadrować ujęcie, najlepiej podzielcie je w myśli na
trzy części w pionie i poziomie, a najważniejszy z filmowanych obiektów umieśćcie w
przecięciu się linii, dzielących hipotecznie kadr. W ten sposób powinniście uzyskać
poprawną kompozycję ujęcia.

Plan filmowy to sposób, w jaki prezentowane są w kadrze podstawowe elementy ujęcia,
przy czym mogą to być zarówno osoby, jak i przedmioty czy różnorodne obiekty
naturalne.
W tradycyjnej kinematografii plan filmowy ma podwójne znaczenie. Mówi się o nim
w kontekście miejsca, gdzie filmowane są ujęcia, a więc gdzie znajduje się ekipa
filmowa, aktorzy, kamery, reflektory. Natomiast drugie znaczenie planu filmowego to
rodzaj miary odległości kamery od bohatera. W zależności od tego, jaką część kadru
zajmuje bohater, mówimy o różnych "planach". Znajomość tych planów jest o tyle
istotna, że ułatwi odpowiednio skomponować kadr, zaś później pozwoli płynnie połączyć
poszczególne ujęcia. Wyróżniamy następujące ujęcia filmowe (plany filmowe):

−

plany dalekie:

plan generalny ma za zadanie umiejscowić akcję. Pokazuje okolicę z dużej
odległości, rozróżnienie szczegółów jest trudne lub wręcz niemożliwe. Ten typ
planu pojawia się często na początku lub końcu filmu, a także w chwilach, gdy
akcja przenosi się z jednego miejsca do drugiego;

plan ogólny – dostrzegamy już poszczególne elementy, jesteśmy w stanie śledzić
akcję oraz jej otoczenie. Plan ten pozwala na wykonywanie przelotów kamerą.
Przykładem planu ogólnego w przypadku amatorskiego filmowania wideo mogą
być wszelkiego rodzaju panoramy;

plan pełny, na którym wyraźnie widzimy postać bohatera. Nie wypełnia ona
całego kadru, jest jednak na tyle istotna, że koncentrujemy się już głównie na
niej, a przy tym wciąż jeszcze widzimy najbliższe otoczenie. Plan pełny często
pojawia się we wszelkiego rodzaju relacjach i sprawozdaniach i chyba dominuje
w materiałach wideo filmowanych przez amatorów.

−

plany średnie:

plan amerykański – postaci są na nim ucięte mniej więcej na wysokości kolan, co
powodowało, że przez długi czas plan ten uchodził za przykład niewłaściwej
pracy operatora kamery. Okazuje się jednak, że jest to plan bardzo "naturalny",
odpowiada naszemu postrzeganiu drugiej osoby w czasie rozmowy. Plan
amerykański często pojawia się w scenach dialogowych, gdyż wzrasta na nim
rola postaci, a scenografia przestaje mieć istotniejsze znaczenie;

plan średni to kolejne przybliżenie kamery: teraz w kadrze mieszczą się dwie
osoby, ale możemy je pokazać jedynie od pasa w górę. Plan średni, podobnie jak
amerykański, służy głównie do dialogów. Warto zauważyć, że plan średni jest
tym, na którym istotną rolę odgrywa mimika;

plany bliskie: koncentrują się już wyłącznie na twarzy: w półzbliżeniu widzimy
ją wraz z ramionami, na zbliżeniu wypełnia cały kadr, zaś w dużym zbliżeniu
broda i czoło są przycięte przez krawędzie kadru. Z uwagi na swą naturę, planów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tych używa się głównie do podkreślenia emocji wyrażanych przez postać,
mimika gra tu ogromną rolę, zaś scenografia jest praktycznie nieistotna.

Dla porządku wspomnijmy o dwóch najbardziej "mikroskopowych" planach: detalu

i makro

. W pierwszym kadr wypełnia oko, w drugim – źrenicę. Zauważmy przy tym, że oba te

plany niosą niewielki ładunek emocjonalny.

Przyjęty tu podział jest tylko umowny. W literaturze fachowej można znaleźć niekiedy

trochę inne określenia poszczególnych planów.

Filmując osoby, należy kadrować je w taki sposób, aby przed nimi znajdowała się

większa część kadru. Powinniście też zachować niewielki margines wokół całej postaci, tak,
aby nie obcinać fragmentu głowy czy stóp.

Kamera posiada funkcję automatycznego wyostrzania obrazu. Jest ona zespolona

z funkcją zoom. Należy pamiętać, aby jej nie nadużywać gdyż zbyt gwałtowne najazdy
i odjazdy obrazu prowadzą do tzw. pompowania obrazu. Utrudnia to oglądanie filmu.

Filmowanie elementów, znajdujących się w ruchu, jest czynnością jedną

z najtrudniejszych do prawidłowego wykonania. Nie należy prowadzić kamery za szybko za
przemieszczającymi się obiektami. Powinny one być widoczne od chwili pojawienia się w
kadrze, aż do jego opuszczenia. Jeżeli ruch jest wolniejszy, można podążać ujęciem za
głównym obiektem, zachowując od niego stały dystans.

Mówiąc o montażu, posługujemy się przedstawionymi wcześniej terminami: kadr, ujęcie,

scena, sekwencja. Terminy te służą do określenia fragmentów filmu o różnej długości, mniej
lub bardziej powiązanych ze sobą tematyką lub kompozycją.

Film składa się z szeregu ujęć. Cięcia pomiędzy nimi powinny być dokonane w taki

sposób, aby były niezauważalne dla widza. Powinny być naturalne, zgodne z naszymi
oczekiwaniami, umożliwiające percepcję zdarzenia i zachowujące poczucie ciągłości akcji.

Każde ujęcie ma swoją oś. Jest nią na przykład kierunek ruchu kamery lub sfilmowanego

samochodu, jezdnia lub wręcz niewidoczna linia łącząca dwóch rozmówców. Dokonując
cięcia, należy pamiętać o tym, aby nie przekraczać osi ujęcia, gdyż taki zabieg wywołuje
u widza dezorientację w przestrzeni filmu. Gdy pokazujemy dwie osoby prowadzące dialog,
przedstawiamy ich twarze w taki sposób, aby te same osoby znajdowały się zawsze po tych
samych stronach kadru.

Sąsiadujące ze sobą ujęcia nie powinny być do siebie zbytnio podobne. Jeśli są – na

przykład pokazujemy to samo miejsce z niezbyt różniącego się punktu widzenia – odbieramy
takie cięcie jako przeskok obrazu. Starajmy się łączyć ujęcia o wyraźnie różnej kompozycji
kadru, w miarę możliwości nie należące do tego samego planu. Warto na przykład
w kolejnym ujęciu skorzystać z innego planu filmowego. Na przykład dobrze skleją się plany
amerykański i pełny lub amerykański i średni. Równocześnie należy unikać łączenia planów
zbyt odległych. Taki duży przeskok w ramach jednej sceny najprawdopodobniej spowoduje
u widza chwilową dezorientację, zwłaszcza przy przeskoku z planu np. średniego na ogólny.
Sprowadza się do zadbania o zachowanie ciągłości przyczynowo-skutkowej opowieści.
Zarówno w skali całego filmu, jak i nawet pojedynczego ujęcia. Skutek nie powinien
poprzedzać przyczyny – chyba, że jest to efekt zamierzony, przewidziany w scenariuszu
i użyty w celu wywołania określonego wrażenia.

Sygnały montażowe są specyficzną formą wykorzystania zasady kontynuacji. Polegają

one na tym, aby pod koniec jednego ujęcia dać widzowi wyraźny sygnał, który przygotowuje
go na cięcie. Hałas u drzwi i obrót głowy bohatera znajdującego się w pokoju w naturalny
sposób uprzedzają nas, że za chwilę zobaczymy, kogoś dobijającego się do drzwi.

Montując, należy pamiętać o dźwięku. Odgrywa on niebagatelną rolę, gdyż zwykle cięcia

w warstwie dźwiękowej nie pokrywają się z cięciami obrazu, zatem podkład dźwiękowy
dodatkowo zespala film. Wystarczy wyobrazić sobie, opisaną wyżej scenę, gdy widzimy
bohatera w pomieszczeniu, gdzie rozlega się dzwonek do drzwi. Bohater obraca głowę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

następuje cięcie, po czym widzimy, jak dzwoniąca osoba puszcza przycisk dzwonka, a ten
wreszcie cichnie. W obrazie nastąpiło cięcie, lecz jednolity podkład dźwiękowy świetnie je
zamaskował.

Montażowe programy komputerowe dają możliwość dodawania przeróżnych efektów do

montowanego filmu. Dzięki czemu obraz staje się ciekawszy, bardziej magiczny, czym
przyciąga uwagę widza. Efekty należy używać z rozwagą i wyczuciem. Efekt musi być użyty
w bardzo konkretnym celu. W przypadku filmu dokumentalnego najlepiej w ogóle z nich
zrezygnować. Forma filmu wynika z treści i nie może nie jej przytłaczać.

Wśród zleceń, jakie otrzymują wideofilmowcy są często filmy reklamowe. Film

reklamowy podzielony jest na cztery części, z których każda ma do odegrania inną rolę.
Zgodnie z formuła AIDA (attention, interst, desire action) pierwsza ma przyciągnąć widza,
druga wzbudzić jego zainteresowanie, trzecia wzniecić pożądanie, a czwarta nakłonić do
działania, czyli zakupu. W niej zazwyczaj umieszcza się propozycje udziału w konkursach
i uzyskania dużej nagrody za niewielkie pieniądze.

Przykład podziału na części 30-sekundowego spotu jest następujący:
1)

0 – A – (5sekund) – przyciągnięcie uwagi;

10 – I – (10 sekund) – udramatyzowanie/prezentacja;

20 – D – (10 sekund) – przesłanie./ wskazanie korzyści;

30 – A – (5 sekund) – slogan/źródło informacji.

Wyniki badań społeczeństwa polskiego wskazują, że odbiorcy najbardziej cenią filmy

rodzajowe, które przedstawiają określoną scenkę rodzajową oraz piosenki reklamowe. Film
reklamowy powinien posiadać ciekawą akcję. Należy unikać demonstrowania elementów
zbyt skomplikowanych. Pojedyncze ujęcie nie powinno być krótsze niż 3 sekundy i dłuższe
niż 6 sekund, co oznacza, że 30-sekundowa reklama nie powinna zawierać więcej niż 10 scen.
Należy unikać nierównego tempa filmu, wywołanego włączeniem scen zbyt krótkich. Sam
obraz powinien sprzedać towar, ponieważ widz ogląda telewizję, a nie wsłuchuje się w tekst.

Dokładne rozpoznanie odbiorcy kopii filmu jest niezbędne. Znając potrzeby klientów

można wyeksponować w filmie te korzyści z produktu, które są szczególnie istotne dla
klientów. Do pomocy przy realizacji filmu zaprosić warto handlowców pracujących w firmie
zamawiającego. Jeśli oferta firmy jest skierowana do kilku skrajnie różnych grup odbiorców
(różnych segmentów rynku), zaproponować należy zleceniodawcy wykonanie kilku wersji
filmu. Im treść filmu jest bardziej dopasowana do potrzeb nabywcy, tym film jest bardziej
skuteczny. Przede wszystkim należy wiedzieć, w jakim celu będzie realizowany. Celami
marketingowymi mogą być np. uświadomienie klientowi o istnieniu produktu, przedstawienie
parametrów technicznych reklamowanych produktów, namówienie klienta do zakupu.
Przykład: jeśli film kierujemy do osób prywatnych i reklamujemy markowe, znane dachówki
nie mówimy o jej procesie produkcji lecz o tym, że nabywca dachówki będzie mieć lepszy
dach niż jego sąsiad. Czasami film musi przeprowadzić potencjalnego nabywcę przez
wszystkie postawy reakcji. Zwróć należy uwagę na filmy telesklepów emitowane w telewizji.
Na początku klient nic nie wie o produkcie, na końcu namawia się go do zakupu, czyli akcji.
Najlepiej skupić się na produkcie lub ofercie firmy w następującej kolejności:

Produkt – parametry techniczne, wygląd, opakowanie, gwarancja, usługi serwisowe

zawarte w cenie, za dopłatą, opcje rozbudowy produktu

Cena – cena netto lub z VATem, możliwości rat, leasingu, kiedy może ulec zmianie.

O cenie zwykle mówi się na końcu, aby klient nie miał uprzedzeń zanim pozna produkt
z filmu. Jeśli cena ulega zmianom to lepiej nie podawać jej w filmie.

Dystrybucja – gdzie można kupić produkt, sieć dealerów, czas oczekiwania na realizację

zamówienia, sposób transportu, kto pokrywa koszty i ryzyko transportu.

Promocja – gdzie można uzyskać dodatkowe informacje (ulotki, strona www, referencje,

czyli kto jest klientem firmy, historia firmy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należy jednak pamiętać, aby mieć umiar w wymienianiu cech produktów. Klientów

interesują korzyści a nie cechy produktu. Należy zwróć uwagę, jakie logo ma firma klienta.
Jakich kolorów używa w ulotkach, w wystroju wnętrz firmy. Należy zastosować identyczne
elementy w filmie, ponieważ pozwalają one klientom łatwo rozpoznać firmę wśród
konkurencyjnych. Przed oddaniem do kopiarni film powinien być pokazany nie tylko
zleceniodawcym, ale również osobom trzecim, najlepiej potencjalnym klientom
zleceniodawcy. Film nie może być tylko efektowny i podobać się zleceniodawcy, ale musi
być przede wszystkim skutecznym narzędziem promocji.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakich zasad należy przestrzegać przy przygotowaniu filmu?

Jaka jest rola statywu w procesie nakręcania filmu?

Jak jest funkcja dobrego oświetlenia na planie filmowym?

Jakie znasz źródła światła na planie?

Jakie są zasady przygotowania dobrego scenariusza?

Jakie są elementy scenariusza?

Jakie znasz formy kinematograficzne?

Jaka jest różnica pomiędzy kadrem a ujęciem filmowym?

Jakie znasz rodzaje planów filmowych?

10.

Jakie są zasady filmowania elementów dynamicznych?

11.

Jaki znasz przykładowy podział sekwencji spotu reklamowego?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj scenariusz filmu dotyczącego życia twojej szkoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać polecenie zawarte w ćwiczeniu,

zapoznać się z treścią materiału nauczania,

przygotować układ scenariusza,

przygotować sceny w scenariuszu,

wypisać elementy scenariusza,

napisać scenariusz,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta ćwiczenia,

−

materiały źródłowe,

−

przykładowe scenariusze,

−

techniczne środki kształcenia: stanowisko komputerowe, wideo, rzutnik, projektor,

−

literatura rozdziału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przygotuj materiał filmowy dotyczący twojej szkoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać polecenie zawarte w ćwiczeniu,

zapoznać się z treścią materiału nauczania,

przygotować scenariusz do kręconego materiału,

przygotować oświetlenie pleneru,

nakręcić materiał,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta ćwiczenia,

−

kamera,

−

zestaw oświetleniowy,

−

przykładowe scenariusze,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor,

−

literatura rozdziału.

Ćwiczenie 3

Zrealizuj film dotyczący wybranej atrakcji turystycznej twojego regionu, wykorzystując

obiekty statyczne i dynamiczne, uwzględniając różne pory dnia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać polecenie zawarte w ćwiczeniu,

zapoznać się z treścią materiału nauczania,

przygotować scenariusz do kręconego materiału,

przygotować oświetlenie plenerów,

nakręcić materiał,

zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta ćwiczenia,

−

kamera,

−

zestaw oświetleniowy,

−

przykładowe scenariusze,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor,

−

literatura rozdziału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

napisać scenariusz?

nakręcić film według scenariusza?

właściwie dopasować oświetlenie do sytuacji na planie?

dobrać ujęcia filmowe?

filmować w różnych porach dnia i roku?

filmować elementy statyczne?

filmować elementy dynamiczne?

przygotować film na zadany temat?

wykorzystać wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Dźwięk w reklamie

4.4.1. Materiał nauczania

Obraz jest skuteczną formą przekazu, ale dopiero w połączeniu z dobrze dopasowanym

podkładem dźwiękowym może stać się kompletnym produktem medialnym. Dźwięk
w reklamie służy przede wszystkim do zwiększenia sugestywności towarzyszącego mu
obrazu. Może intensyfikować, a nawet modyfikować sposób, w jaki odbieramy obraz. Może
też wnosić do danej reklamy coś nowego lub zwyczajnie przekazywać jakieś konkretne
informacje. Bez względu jednak na zawartość ścieżki dźwiękowej, wymaga ona
odpowiedniego przygotowania. Najpierw należy stworzyć właściwy podkład, a potem poddać
go profesjonalnej obróbce, dzięki której końcowe brzmienie będzie czyste, wyraźne, możliwie
silne, ale zarazem przyjemne dla słuchacza. Ten proces (fachowo zwany realizacją dźwięku)
stanowi bardzo ważny etap produkcji nie tylko w branży muzycznej. Wszelkie dostępne
narzędzia służące uzyskaniu doskonałego brzmienia stosuje się również przy produkcji
filmów i reklam. Za pomocą zaawansowanych narzędzi można stworzyć dowolne efekty oraz
doprowadzić ich techniczne brzmienie do perfekcji.

Można również odrestaurować stare nagrania (usunąć szumy, poprawić jakość), poddać

obróbce produkcje typowo muzyczne (mastering z przeznaczeniem na CD/DVD) lub
poprawić brzmienie gotowych już nagrań (remastering).

W przekazach reklamowych można wykorzystać różnorodne formy dźwiękowe:

−

przekaz muzyczny stanowiący tło całego przekazu, niezwiązany z samą treścią przekazu
(sama linia melodyczna);

−

podkład, który jest bezpośrednio związany z treścią przekazu (motyw muzyczny
wspierający ilustracje, np. odgłos silnika w reklamie samochodu czy szum morza
w przypadku reklamy kręconej w nadmorskiej scenerii);

−

efekty dźwiękowe, których zadaniem jest wywołanie napięcia i emocji (np. nagłe trzaski,
szumy, odgłosy uderzeń sugerujące jakieś nieoczekiwane zdarzenie);

−

wykorzystanie linii melodycznych do zaprezentowania sloganu reklamowego;

−

przedstawienie treści reklamy w formie piosenki.
Przygotowując na potrzeby reklamy podkład muzyczny można wykorzystać gotowe

utwory, włącznie z największymi przebojami (po uzyskaniu zgody osób lub instytucji, które
posiadają prawa do ich wykorzystywania) lub komponować własne linie melodyczne.

W większości reklam muzyka pełni jedynie rolę uzupełniającą tworząc tło

wypowiadanych tekstów. W przypadku kiedy motyw muzyczny jest melodyjny i rytmiczny,
a przy tym występuje w często emitowanym przekazie reklamowym, to może przyczynić się
do sukcesów całej kampanii reklamowej. Przykładem dobrze znanym jest motyw muzyczny
„Przebojowe warzywa Bonduelle”. Slogan ten należy do bardzo często zapamiętywanych,
a sprzyja temu właśnie motyw muzyczny.

Do zalet wykorzystania w reklamie motywów muzycznych należą:

−

większa skuteczność perswazji muzycznej (jest mniej natarczywa);

−

sprzyjanie zapamiętywaniu treści reklamowych i sloganów – zapamiętuje się przede
wszystkim muzykę, a słowa trafiają do pamięci automatycznie;

−

pobudzanie wyobraźni i wzmacnianie oddziaływania przekazu wywołane towarzyszącą
mu muzyką (np. odgłosy ptaków, hałas uliczny);

−

przenoszenie pozytywnych emocji na produkt;

−

posługiwanie się motywami muzycznymi z przeszłości, np. odwoływanie się do muzyki
z młodości odbiorcy, z którą kojarzą się przyjemne wspomnienia;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

łatwość dotarcia do określonej grupy docelowej dzięki zastosowaniu znanych motywów
muzycznych z filmów lub piosenek zespołów np. młodzieżowych;

−

możliwość pokazania pozytywnych skutków użycia produktu poprzez dramatyczną
muzykę przed i spokojną po jego użyciu.
Dźwięk jest charakterystyczny nie tylko dla reklamy radiowej lub telewizyjnej. Często

występuje również w reklamach internetowych. Wykonawcy reklam internetowych bardzo
często narzucają ograniczenia techniczne dotyczące dźwięku np. reklama może zawierać
dźwięk w wyjątkowych sytuacjach i wg poniższych warunków:

−

dźwięk nie może być nadawany stale (w pętli);

−

dźwięk może trwać maksymalnie 2,5 sekund;

−

dopuszczalne jest powtórzenie emisji dźwięku po kliknięciu w reklamę lub akcji
"rollOver";

−

dźwięk mogą zawierać tylko reklamy typu,

−

banner standard / skyscraper / billboard,

−

rozwijane – banner standard /skyscraper / billboard,

−

scrollowane – banner standard / skyscraper / billboard /,

−

tylko jedna reklama na stronie może zawierać dźwięk.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie jest zastosowanie dźwięku w reklamie?

Jakie formy dźwiękowe można zastosować w reklamie?

Jakie są zalety wykorzystania w reklamie motywów muzycznych?

Jak przebiega proces realizacji dźwięku?

Jakim zbiegom można poddać dźwięk?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj filmy reklamowe i reklamy radiowe i wypisz efekty specjalne zastosowane

w tych reklamach. Oceń dobór dźwięku do treści wybranej reklamy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wybrać interesujący cię reklamy,

zapoznać się z wybranymi reklamami,

odszukać i wypisać efekty specjalne,

ocenić dobór dźwięku do treści reklamy,

przedstawić wynik ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem,

−

materiały źródłowe,

−

techniczne środki kształcenia: wideo, rzutnik, projektor.

−

literatura rozdziału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj dźwięk w reklamach internetowych i podaj przykłady tych reklam, w

których twoim zdaniem niewłaściwie dobrano dźwięk do charakteru reklamy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wybrać interesujący cię reklamy,

zapoznać się z wybranymi reklamami,

odszukać i wypisać efekty specjalne,

ocenić dobór dźwięku do treści reklamy,

przedstawić wynik ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem,

−

materiały źródłowe,

−

techniczne środki kształcenia: wideo, rzutnik, projektor,

−

literatura rozdziału.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

dobrać dźwięk do treści reklamy?

określić zastosowanie dźwięku w reklamie?

wymienić zalety wykorzystania w reklamie motywów muzycznych?

odszukać i wskazać efekty specjalne wykorzystane w dźwięku?

ocenić wartość doboru dźwięku do reklamy?

wykorzystać wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Nagrywanie i przetwarzanie dźwięku

4.5.1. Materiał nauczania

Kamera wideo rejestruje obraz i dźwięk synchronicznie wykorzystując do tego mikrofon

wbudowany w korpus kamery. Rozwiązanie to ma tą wadę, że mikrofon zamontowany
w kamerze przekazuje wszystkie odgłosy niepożądane jak odgłos pracy silników kamery,
stuki w obudowę, przypadkowe dźwięki i odgłosy w pobliżu kamery. Zewnętrznego
mikrofonu używamy także podczas realizacji zdjęć w plenerze często przy silnym wietrze,
który sprawia wiele kłopotów. W lepszych kamerach stosuje się filtry tłumiące i obcinające
wybrane fragmenty pasma akustycznego. Ponadto mikrofony takie wyposażone są w osłonę
wykonaną z pianki (rzadziej z futra) eliminującą uderzania powietrza.

W przekazie reklamowym słaba jakość dźwięku jest czynnikiem dyskwalifikującym

dzieło. Dlatego też zawodowcy rejestrują dźwięk niezależnie od obrazu. Nad całością czuwa
zaś osoba za to odpowiedzialna – dźwiękowiec.

W technice wideo wykorzystuje się spośród wielu rodzajów mikrofonów zazwyczaj dwa:

pojemnościowe i dynamiczne. Mikrofony pojemnościowe działają na zasadzie zmian
pojemności kondensatora, którego jedna z okładzin jest jednocześnie membraną. Mikrofony
takie wymagają zasilania stałym napięciem (najczęściej baterią R6) lub pobierają prąd
z wbudowanego w korpus zasilacza. Odznaczają się bardzo dobrymi właściwościami
w przetwarzaniu energii akustycznej w elektryczną. Bardzo wiernie rejestrują dźwięk
szczególnie w górnych granicach pasma. Do wad zaliczyć należy podatność na
przesterowanie silnym sygnałem np.: podczas koncertów, wesel, szczególnie, gdy impreza
odbywa się w niewielkim pomieszczeniu i dużym natężeniu dźwięku. Najmniejsze mikrofony
pojemnościowe tzw. klipsy mają niewielkie wymiary ok. 1 cm i można je wykorzystać, np.:
podczas filmowania wywiadów.

Rys. 7. Mikrofon pojemnościowy [27]

Mikrofony dynamiczne zbudowane są z nieruchomego magnesu, w którego polu znajduje

się ruchoma cewka z przymocowaną do niej membraną. Małe ruchy cewki wytwarzają mały
prąd, duże ruchy wywołane silniejszym sygnałem indukują większy prąd. W odróżnieniu od
mikrofonów pojemnościowych charakteryzują się lepszą jakością przenoszenia dźwięków
o małej częstotliwości. Ponieważ mają również mniejszą czułość rejestrują lepiej dźwięki
o dużym natężeniu np.: szum wiatru, głośna muzyka itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Mikrofon dynamiczny [27]

Wybierając mikrofon musimy brać pod uwagę również jego kierunkowość. Przyjmując to

kryterium wyróżniamy:

−

mikrofony o charakterystyce dookólnej (omni-directional) odbierają dźwięki
w promieniu 360° a więc z całego otoczenia;

−

mikrofony o charakterystyce kierunkowej (directional) odbierają dźwięk w promieniu
180°;

−

mikrofony o charakterystyce kątowej tzw. zoomy (karioidal) odbierają dźwięk z jednego
kierunku o bardzo zawężonym kącie (nawet kilku stopni).

Rys. 9. Mikrofon kierunkowy [27]

Mikrofony kierunkowe używa się do eliminacji dźwięków pochodzących z innego

kierunku niż jest skierowany mikrofon. W przypadku stosowania mikrofonów o bardzo
wąskim kącie mogą pojawić się nawet kłopoty z jego poprawnym skierowaniem.
Umożliwiają za to rejestrację mówiących osób nawet z odległości kilkunastu metrów. Bardzo
często spotyka się mikrofony o zmiennej charakterystyce kierunkowej. Możemy przełączyć
mikrofon w tryb pracy kierunkowej lub kątowej.

Filmując obraz zawsze kontrolujemy w wizjerze obraz. To samo powinniśmy robić

z dźwiękiem. Małe douszne słuchawki nie nadają się do tego. Najlepsze dla naszych
zastosowań są dobrze wytłumione o budowie zamkniętej. Będziemy mogli wypróbować
najlepsze ustawienie poziomu dźwięku i dobór najodpowiedniejszego mikrofonu. Jeżeli
zarejestrowany dźwięk ma niski poziom istnieje jeszcze szansa jego korekcji, ale jeżeli
nagramy przesterowany sygnał niczym tego nie skorygujemy.

Dźwięki otaczające nas (np. głos ludzki, muzyka, odgłosy natury) są sygnałami

analogowymi (ciągłymi) w swojej naturze. Konieczna jest, zatem digitalizacja, tj. ich
konwersja do postaci cyfrowej. Dopiero wtedy możliwe jest ich dalsze cyfrowe przetwarzanie
np. cyfrowa filtracja.

Cyfrowe przetwarzanie dźwięku to dziedzina cyfrowego przetwarzania sygnałów

zajmująca się przetwarzaniem sygnałów akustycznych w postaci cyfrowej. Obejmuje
w szczególności korekcję, czyli zastosowanie filtrów, normalizację sygnału, operowanie
pogłosem itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W procesie digitalizacji istotne są dwa parametry: częstotliwość próbkowania oraz

rozdzielczość próbki (tj. ilość bitów użytych do zakodowania jej wartości). Mają one
olbrzymie znaczenie dla jakości digitalizowanego nagrania.

Digitalizacja nagrania głosu ludzkiego, o przeciętnej jakości, może być wykonana przy

częstotliwości próbkowania 8 kHz oraz rozdzielczości 8 bitów na próbkę. Jeżeli jednak
chcemy otrzymać lepszą jakość musimy odpowiednio zwiększyć oba te parametry. Dla
nagrań odpowiadających jakości CD jest to 44.1 kHz częstotliwość próbkowania oraz
rozdzielczość każdej próbki 16 bitów. Ilość bitów użytych do zakodowania wartości każdej
próbki określa dokładność w odwzorowaniu oryginalnego sygnału. Im więcej bitów tym
dokładniejsze odwzorowanie np. 8 bitów to 256 poziomów, 16 bitów to już 65536 poziomów,
a 24 bity to już ponad 24 miliony poziomów wartości możliwych do przyjęcia dla każdej
próbki.

Odpowiednio dobierając częstotliwość próbkowania określamy maksymalny zakres

częstotliwości digitalizowanego sygnału.

Cyfrowa filtracja może być następnym etapem przetwarzania nagrania, kiedy poprawnie

wykonana została już jego digitalizacja. Można w ten sposób realizować np. odszumianie
nagrań dźwiękowych. Cyfrowe przetwarzanie dźwięku wykorzystuje Szybką Transformatę
Fourier'a tzw. FFT jako swoje podstawowe narzędzie w obliczeniach.

Cyfrowa filtracja rozpoczyna się od dokładnej analizy nagrania, jej etapy wymienione są

poniżej:

przesłuchanie nagrania:

−

identyfikacja zakłóceń w dziedzinie czasu,

−

określenie ich charakterystyki (np. okresowość, amplituda etc.),

analiza spektralna nagrania:

−

określenie częstotliwości składowych nie pożądanych (zakłóceń, szumów),

−

estymacja charakterystyki szumów i innych zakłóceń,

analiza rozkładu statystycznego próbek nagrania:

−

określenie rozkładu (histogramu próbek nagrania),

−

obliczenie wartości mocy Min., Max., Avg. RMS (tj. root-mean-square).

Dzięki wykonaniu analizy jak wyżej znamy charakterystykę nagrania zarówno

w dziedzinie czasowej jak i częstotliwości. Określone mamy występujące zakłócenia, szumy
jak i użyteczną część sygnału. Mając te wszystkie informacje możemy przystąpić do
wieloetapowego procesu cyfrowej obróbki nagrania.

W zależności od zapotrzebowania, ze strony klienta, może to być: prosta filtracja

szumów np. nisko-częstotliwościowych, wycięcie / wyciszenie segmentów nagrania i jego
edycja lub też tylko poprawa dynamiki nagrania.

Ten proces może jednak przybrać skomplikowaną postać w przypadku wieloetapowego

przetwarzania silnie zakłóconego/zaszumionego nagrania. Po każdym etapie wykonywana
jest dokładna analiza otrzymanego sygnału w dziedzinie czasu i częstotliwości jak również
sprawdzany jest cyklicznie histogram próbek nagrania i inne dane statystyczne. W takich
przypadkach robiona jest dedykowana estymacja szumów/zakłóceń, które następnie są
redukowane w przetwarzanym pliku. Częstotliwości zakłócające są usuwane przez użycie
odpowiednich filtrów cyfrowych. Wykonywane są wtedy również operacje zmieniające
rozkład próbek, czyli modyfikujące dynamikę nagrania i jednocześnie eliminujące zakłócenia.

Wykorzystując cyfrowe algorytmy przetwarzania sygnałów można realizować różne

zadania, np. dekodować nagrane sygnały DTMF (Dual-Tone Multi-Frequency). Są one
wykorzystywane w wybieraniu numerów telefonicznych (klawisze numeryczne 0–9, * oraz #),
obsłudze różnych urządzeń przez telefon (np. automatyczna sekretarka, poczta głosowa etc.).

Cały ten rekurencyjny proces jest tworzony indywidualnie dla przetwarzanego nagrania.
Urządzenia wykorzystywane do cyfrowego przetwarzania dźwięku:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

próbkowanie i generowanie (samplery):

−

przetworniki analogowo-cyfrowe,

−

cyfrowo-analogowe,

urządzenia do składowania materiału:

−

magnetofony wielośladowe,

−

magnetofony DAT,

−

dyski twarde,

−

nośniki CD, CD-R/RW i DVD-R/RW.

Sampler to klawiszowy instrument muzyczny z grupy elektrofonów elektronicznych,

które odgrywa wcześniej nagrane próbki dźwięków (ang. samples) instrumentów
akustycznych,

innych

dźwięków

muzycznych

lub

niemuzycznych

dźwięków

wykorzystywanych w muzyce. Początkowo w samplerach próbki, dźwięków przechowywane
były na taśmach magnetycznych (np. melotron) lub w celuloidowych dyskach (np. optigan).
Prawdziwa historia samplera zaczyna się jednak wraz z powstaniem standardu MIDI
i rozwojem technologii cyfrowej. Typowy sampler składa się z klawiatury, dysku twardego
lub optycznego, na którym przechowywane są próbki dźwięków oraz programu wiążącego
ustawienia instrumentu i klawiatury z odpowiednimi próbkami.

Samplery okazały się szczególnie przydatne do odtwarzania dźwięków niemuzycznych

w czasie koncertów. Początkowo, w czasie koncertów, dźwięki odtwarzane były z taśmy
magnetofonowej. Ten niedoskonały i zawodny system został zastąpiony przez sampler
przechowujący nagrane i zeskanowane dźwięki.

Pierwotnie samplery mogły także współpracować z sekwencerami. Niekiedy próbki

dźwięków

wybierane

były

losowo.

Współcześnie,

różnica

między

samplerami

a syntezatorami zaczęła się zacierać. Wiele syntezatorów w pewnej części używa próbek
dźwięków zamiast syntezować je.

Syntezator to instrument muzyczny z grupy elektrofonów elektronicznych, w którym

dźwięk jest syntezowany w układach elektronicznych poprzez modelowanie odpowiedniego
kształtu napięcia, które potem jest wzmacniane we wzmacniaczu i zamieniane przez głośnik
na odpowiadającą mu falę akustyczną. Kształtowanie napięcia może się odbywać na drodze
analogowej lub cyfrowej.

Syntezowanie dźwięku obejmuje modelowanie:

−

głównej składowej częstotliwości, odpowiedzialnej za wysokość dźwięku muzycznego,

−

składowych harmonicznych, odpowiedzialnych za barwę dźwięku,

−

obwiedni

dźwięku

określającej

charakterystykę

powstawania,

przebiegu

i wybrzmiewania dźwięku.

W celu realizacji tych funkcji syntezator wyposażony jest w:

−

elektroniczne generatory przebiegów sinusoidalnych, przebiegów prostokątnych,
trójkątnych i piłokształtnych.

−

elektroniczne generatory szumu,

−

filtry pozwalające na dodatkowe kształtowanie dźwięku,

−

dodatkowe efekty (np. kamera pogłosowa),

−

urządzenie sterujące (np. klawiatura).
Klawiatura syntezatora może być dynamiczna, tak, że wyczuwa sposób uderzenia

klawisza, oraz sposób jego zwalniania, a informacja ta jest uwzględniana przy generowaniu
obwiedni dźwięku. W przeciwnym razie klawisz powoduje tylko inicjację i decyduje

o długości

trwania dźwięku, obwiednia zaś jest generowana na drodze czysto elektronicznej.

Podstawową cechą syntezatora odróżniającego go od wcześniejszych i niektórych

późniejszych instrumentów elektronicznych, jest to, że operator instrumentu ma pełną
możliwość kształtowania charakterystyk dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Syntezowanie dźwięku idzie w dwóch kierunkach:

−

możliwie jak najwierniejszej imitacji znanych instrumentów akustycznych lub
elektrycznych;

−

tworzenie brzmień nieznanych wcześniej.
Ważniejsze programy do cyfrowego przetwarzania dźwięku: Cubase (Cubase Audio),

Audacity Peak, SoundForge.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Za pomocą, jakich urządzeń następuje rejestrowanie dźwięku?

Jaka jest zasada działania mikrofonu pojemnościowego?

Jaka jest zasada działania mikrofonu dynamicznego?

Jaka jest zasada działania mikrofonu kierunkowego?

Jaki jest podział mikrofonów kierunkowych?

Na czym polega cyfrowe przetwarzanie dźwięku?

Jakie są etapy cyfrowej filtracji dźwięku?

Jakie znasz urządzenia wykorzystywane do cyfrowego przetwarzania dźwięku?

Jakie jest zastosowanie samplera?

10.

Jakie jest zastosowanie syntetyzatora?

11.

Jakie znasz programy do cyfrowego przetwarzania dźwięku?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nagraj za pomocą wybranego rejestratora dźwięku różne odgłosy i muzykę

w pomieszczeniach i na zewnątrz, przedstaw je na forum klasowym i podaj możliwości jej
zastosowania w spotach reklamowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać uważnie treść ćwiczenia,

zapoznać się z zasadami rejestracji dźwięku,

wybrać urządzenie do rejestracji,

nagrać dźwięki,

odsłuchać nagrane dźwięki,

podać możliwość ich zastosowania w spotach reklamowych,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ćwiczenia,

−

mikrofony,

−

magnetofon,

−

sampler, syntetyzator,

−

techniczne środki kształcenia: wideo, rzutnik, projektor.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Nagraj dźwięk i muzykę pod kątem wykorzystania go do filmu reklamującego wakacje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać uważnie treść ćwiczenia,

zastanowić się nad rodzajem dźwięku, jaki powinien zostać nagrany,

nagrać materiał,

zastanowić się nad możliwością jego przetworzenia,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ćwiczenia,

−

mikrofony,

−

magnetofon,

−

sampler, syntetyzator,

−

techniczne środki kształcenia: wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 3

Przygotuj podkład muzyczny do filmu reklamującego nowy model samochodu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać uważnie treść ćwiczenia,

zastanowić się nad rodzajem dźwięku, jaki powinien zostać nagrany,

nagrać materiał,

zastanowić się nad możliwością jego przetworzenia,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ćwiczenia,

−

mikrofony,

−

magnetofon,

−

sampler, syntetyzator,

−

techniczne środki kształcenia: wideo, rzutnik, projektor.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

nagrać materiał dźwiękowy?

dopasować materiał dźwiękowy do zadanego tematu reklamy?

dobrać urządzenia do rejestrowania dźwięku?

dobrać urządzenia do odtwarzania dźwięku?

zastosować sampler?

zastosować syntetyzator?

zastosować mikser?

wykorzystać wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Obróbka analogowego filmu wideo

4.6.1. Materiał nauczania

Pierwszym krokiem obróbki analogowego filmu wideo jest digitalizacja, czyli

przetworzenie z postaci analogowej, w jakiej film zapisany jest na kasecie wideo, do
cyfrowego pliku na dysku twardym komputera. Do tego celu potrzebna jest specjalna karta do
przechwytywania wideo. Może to być specjalizowana karta ze sprzętowymi układami do
kompresji wideo "w locie" lub po prostu zwykła, tania karta z tunerem telewizyjnym –
zależnie od jakości, jakiej wymagamy od filmu.

Do karty podłączyć należy kamerę wideo lub magnetowid (lub inne źródło, na którym

znajduje się materiał filmowy). Jeżeli film nagrany jest na analogowej kasecie VHS, Video8,
Hi8 lub podobnej, to podłączyć należy wyjście kamery (najlepiej S-Video, gdyż zapewnia
lepszą jakość obrazu niż złącze kompozytowe) z wejściem karty do przechwytywania wideo.

Jeśli materiał filmowy jest w postaci cyfrowej (np. na kasecie DV), to można go

przenieść do komputera albo bezpośrednio, bez konwersji do postaci analogowej, albo
w zpisany powyżej sposób – przez połączenie kamery DV złączem S-Video czy
kompozytowym (choć oczywiście wiąże się to z utratą jakości). Do skopiowania filmu bez
konwersji na format analogowy potrzebna jest karta z wejściami IEEE 1394 (FireWire).
Kamera musi być wyposażona w odpowiednie wyjście FireWire.

Po odpowiednim podłączeniu kamery czy magnetowidu do karty przechwytującej wideo

uruchomić należy odpowiednie oprogramowanie do nagrywania wideo, uruchomić przycisk
Play, na komputerze Rec i uzyskujemy na dysku twardym cyfrową kopię filmu.

Rodzaje zakodowanego sygnału wideo analogowego:

−

kompozytowy (ang. composite),

−

komponentowy,

−

Y/C (S-Video),

−

YUV.

Zakodowany sygnał wideo zawiera:

−

składową luminancji,

−

składową chrominancji,

−

sygnał synchronizacji,

−

impulsy wygaszania.

Do przekształceń sygnałów wykorzystuje się urządzenia nazywane konwertorami.

Konwerter sygnału analogowego na cyfrowy, cyfrowego na analogowy to idealne
rozwiązanie dla użytkowników analogowych kamer zamierzających montować filmy
w komputerze z wykorzystaniem tanich kart do montażu tylko z wejściem/wyjściem
cyfrowym oraz OHCI. Obudowa urządzenia wymiarami pasuje do dużej komputerowej
kieszeni, jednak producent nie pomyślał o możliwości montowania konwertera w obudowie
komputera – brak przygotowanych nagwintowanych otworów w obudowie. Konwerter bazuje
na wspólnej Canopusa i NECa konstrukcji sprzętowego kodeka.

Główna funkcja urządzenia to konwersja sygnału analogowego wideo (s-video

i zespolonego) i audio stereo na cyfrowy zgodny z DV lub DVCAM i konwersja w kierunku
odwrotnym – z cyfrowego na analogowy. Konwertor współpracuje zarówno z sygnałem PAL
i NTSC. Przy konwersji sygnału audio poza już wymienionymi locked audio (cecha
DVCAM) istnieje możliwość wyboru parametrów sygnału audio: 48kHz/16bit/2 kanały lub
32kHz/12bit/4 kanały (w tym trybie urządzenie może miksować ścieżki audio 1–2 i 3–4,
wysyłając zmiksowany sygnał – ta funkcja w praktyce przydatna jest użytkownikom XL1
i XL1S Canona). Posiada generator pasów barwnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli mamy już materiał w odpowiednim formacie przechodzimy do kolejnego etapu

obróbki montażu.

Jakość montażu:

−

montaż online – montaż dźwięku i obrazu z docelową jakością materiału nagranego,

−

montaż offline – montaż tymczasowy, reżyserski, poglądowy.
Oryginalny materiał jest rejestrowany na dysku komputera. Może być, zatem dowolnie

podzielony. Zarejestrowane fragmenty są ponownie sklejane – w dowolnej kolejności
w sekwencję wynikową. Oprócz sklejenia sekwencji, odpowiednie oprogramowanie daje
możliwość wprowadzenia różnorodnych efektów. System montażu nieliniowego można sobie
wyobrazić jako stół zapełniony fragmentami sekwencji video, które możemy dowolnie
sklejać, kopiować, zamieniać miejscami itp. Istotą tej techniki jest swobodny dostęp do
dowolnej części montowanego materiału. Montaż nieliniowy jest ściśle związany z rozwojem
współczesnych komputerów multimedialnych. Pierwowzorem tego montażu jest montaż
mechaniczny taśmy celuloidowej.

Istotne urządzenia nieliniowego montażu wideo: multimedialny komputer z szybkim

dyskiem o dużej pojemności, szybki procesor główny, karta wideo (digitalizacja materiału
ź

ródłowego,

przetwarzanie

zgranie

materiału

zmontowanego),

urządzenie

odtwarzająco/nagrywające sygnały wideo.

Podstawowe funkcje systemu związane z montażem nieliniowym to:

−

wychwyt sekwencji video i pojedynczych klatek oraz ich rejestracja na dysku komputera;

−

funkcja batch capture, czyli w pełni automatyczny zapis całej listy ujęć (urządzenia DV);

−

obróbka długich filmów (które w pliku AVI zajęłyby ponad 2 GB);

−

edycja w oparciu o skalę czasu (ang. timeline);

−

ponad 1000 atrakcyjnych efektów przejść; od prostego przenikania po fascynujące
przejścia trójwymiarowe;

−

rozbudowane funkcje kluczowania umożliwiające nakładanie napisów i uzyskanie wielu
innych ciekawych efektów;

−

kilkanaście filtrów video, np. regulacja jasności, RGB, ostrość, transformacje
geometryczne itp;

−

możliwość wprowadzenia dodatkowych dwóch ścieżek dźwiękowych, np. podkładu
muzycznego i efektów;

−

dowolne miksowanie ścieżek dźwiękowych plików z filmami oraz dodatkowych ścieżek
dźwiękowych.
Funkcje oprogramowania w nieliniowym montażu wideo:

−

digitalizacja i zarządzanie montowanym materiałem filmowym;

−

podstawowe funkcje montażowe i edycyjne jak: cięcie, sklejenie;

−

dwie ścieżki montażowe z efektem przenikania;

−

biblioteka filtrów wideo;

−

obsługa i generowanie listy montażowej EDL;

−

obsługa różnych formatów wideo;

−

możliwość montażu na wielu warstwach (możliwość miksowania obrazów, np. efekt blue
box);

−

obsługa wielu formatów wideo, animacji i grafiki komputerowej;

−

montaż i edycja dźwięku;

−

otwarta struktura oprogramowania.
Zalety nieliniowego montażu wideo:

−

szybki (nieliniowy) dostęp do dowolnego, wybranego punktu montażu,

−

intuicyjna i łatwa obsługa,

−

stosunkowo niski koszt w odniesieniu do uzyskiwanych efektów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

łatwość włączania do montażu elementów grafiki i animacji komputerowych,

−

niezmienna zasada działania.
Wadą nieliniowego montażu wideo jest fakt, że jakość montażu w dużej mierze zależy od

digitalizacji obrazu wideo w komputerze.

Hybrydowe systemy montażu wideo to systemy, w których montaż nieliniowy pełni rolę

montażu offlinowego. Generowana w czasie tego montażu lista montażowa stanowi punkt
wyjścia liniowej części systemu montażu.

W przypadku dłuższych filmów wykonujemy tzw. montaż liniowy, w którym ruchomy

obraz video z magnetowidu lub kamery "przepływa" przez system, w którym jest na bieżąco
przetwarzany i od razu podawany na wyjście, czyli zwykle nagrywany na magnetowid.
Obróbka liniowa odbywa się w czasie rzeczywistym, gdyż trwa tyle, ile odtwarzanie
oryginalnego materiału. Przetwarzanie materiału może polegać na przykład na nałożeniu
napisów albo grafiki na ruchomy obraz video. System montażu liniowego umożliwia także
regulację parametrów obrazu. Olbrzymią zaletą montażu liniowego jest możliwość
przetworzenia bardzo długiego materiału filmowego w krótkim czasie. Wszystkie efekty
realizowane są na bieżąco, podczas odtwarzania i zapisywania materiału video, oczywiście o ile
wcześniej przygotowane zostaną odpowiednie napisy, plansze i grafiki. Korzystając z systemu
do montażu liniowego, nie musimy też troszczyć się o pojemność dysku twardego. Z drugiej
strony, system montażu liniowego tylko w minimalnym zakresie ułatwia zmianę kolejności
sekwencji video. Montaż liniowy najlepiej nadaje się do stosunkowo prostej obróbki dużej
ilości materiału filmowego, na przykład dodania napisów tytułowych i końcowych, tworzenia
czołówek oraz wstawek lub zmontowania jednego filmu z dwóch źródeł (np. filmu
rejestrowanego jednocześnie z różnych kamer). Zalety liniowego montażu wideo:

−

zachowanie wysokiej jakości materiału wideo,

−

szybkość montażu,

−

wady liniowego montażu wideo,

−

wymaga dużej wprawy montażysty,

−

duży koszt urządzeń,

−

jakość montażu istotnie zależy od jakości i możliwości sprzętu,

−

słaba integracja z grafiką i animacją komputerową.
Inne rodzaje montażu:

−

analizujący – ciągłość akcji i czasu, kontakt między postaciami z sąsiednich planów,
charakteryzuje się ciągłością i płynnością;

−

syntetyczny – brak ciągłości i płynności akcji, oparty na zasadach kontrastów.
Przebieg montażu opisuje lista montażowa EDL (ang. edit decision list).Przygotowany

w ten sposób materiał może być poddany dalszej obróbce.

Gdy już zostały sklejone ważne fragmenty korzystając ze stosownych przejść, można do

filmu dodać podpisy czy plansze, które będą się pojawiały podczas filmu. Plansze takie
można uprzednio przygotować w programie do obróbki wideo.

Końcową fazą będzie dodanie nowego podkładu dźwiękowego (np. muzyki w tle).

Oczywiście nie jest to konieczne, jeśli film zawiera szereg wypowiedzi.

Początkowym etapem tego procesu jest kalibracja głośności. Dźwięk w postaci cyfrowej

ma ograniczoną dynamikę. Powoduje to dwa negatywne zjawiska. W przypadku zbyt
głośnego dźwięku, nastąpi przesterowanie (kilka kolejnych próbek ma maksymalną głośność
– obcinany jest szczyt fali). Jeżeli wybierzemy opcję zbyt cichego dźwięku, może się okazać,
ż

e szum jest głośniejszy niż sygnał. Przy pewnej wprawie można wykorzystując głośny

moment na taśmie znaleźć punkt, po którym następuje przesterowanie i trochę ściszyć. Można
też zrobić to dokładnie, wykorzystując jakiś program do nagrywania dźwięku (np. CoolEdit,
SoundForge), nagrać głośny fragment i starać się by przypominał jak najbardziej rysunek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

u góry po lewej, albo wykorzystać wbudowany w te programy monitor, celując tak żeby
szczytowe momenty mieściły się gdzieś między 6dB a 3dB.

Gdy film wideo, jest przygotowany należy go zapisać. W tym celu można wybrać opcję

Export to video lub Render. Po kilkudziesięciu minutach (czasem nawet kilku godzinach) na
naszym dysku pojawia się nowy plik z filmem. Zalecamy, by zapisywać go do formatu
MPEG, gdyż można go otworzyć na każdym komputerze, także niewyposażonym w kartę
z układami kompresji/dekompresji M-JPEG.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie elementy są potrzebne do analogowej obróbki filmu wideo?

Jakie znasz rodzaje zakodowanego sygnału analogowego?

W jakim celu wykorzystuje się konwertory?

Jakie mogą być rodzaje montażu?

W jaki sposób odbywa się montaż?

Jakie są wady i zalety montażu nieliniowego?

Jakimi są wady i zalety montażu liniowego?

Jakie są podstawowe funkcje oprogramowania w nieliniowym montażu wideo?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz w postaci cyfrowej film nagrany kamerą analogową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

podłączyć kamerę do karty,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

zrzucić film z zastosowaniem odpowiedniego montażu,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał z kamery analogowej lub kamera analogowa,

−

komputer wyposażony w kartę do przechwytywania wideo,

−

oprogramowanie do konwersji,

−

kowertor,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 2

Dokonaj montażu wykonanego kamerą analogową filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

podłączyć kamerę do karty,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

zrzucić film z zastosowaniem odpowiedniego montażu,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał z kamery analogowej lub kamera analogowa,

−

komputer wyposażony w kartę do przechwytywania wideo,

−

oprogramowanie do konwersji,

−

kowertor,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 3

Przygotuj prezentację dotyczącą dostępnych na rynku programów komputerowych

wspomagających zapisywanie w postaci cyfrowej filmów i możliwości ich montażu i obróbki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wyszukać w Internecie materiał do prezentacji,

przygotować materiał do prezentacji,

przygotować prezentację,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

dokonać konwersji filmu analogowego na zapis cyfrowy?

posługiwać się urządzeniami do konwersji?

posługiwać się oprogramowaniem do konwersji?

dokonać montażu liniowego?

dokonać montażu nieliniowego?

zastosować wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Cyfrowy zapis obrazu i dźwięku

4.7.1. Materiał nauczania

Podstawą cyfrowych danych multimedialnych są kodeki. Słowo KODEK składa się

z dwóch części. Pierwsza z nich KOmpresja (ang. Compression) odpowiada za kodowanie.
Druga DEKompresja (ang. DECompression) umożliwia odtworzenie skompresowanego
pliku. Aby na taśmie wideo zapisać jak najwięcej materiału stosowana jest kompresja danych.
W cyfrowych kamerach wideo stosowane są kodeki sprzętowe. Kamery DV jak i Digital8
używają tego samego kodeka określanego jako DV. Kamery zapisujące bezpośrednio na
płycie DVD wykorzystują kodek o nazwie MPEG-2. Najnowsze miniaturowe kamery
zapisujące dane na pamięciach typu flash mają zabudowany kodek MPEG-4. Rozróżniamy
dwa typy kodeków – z kompresją stratną i bezstratną.

Kodeki z kompresją stratną doskonale nadają się do zastosowań w sieci www, niestety

wskutek zmniejszenia rozmiarów pliku wynikowego jest widoczna utrata jakość obrazu.
Najczęściej używane kodeki z kompresją stratną dla wideo to MPEG-1, MPEG-2, MPEG-4
i SVCD.

MPEG-1 to starszy, ale ciągle używany kodek o kompresji stratnej. Jego zaletą jest

możliwość odczytu zarówno na platformie Macintosh jak i PC. Dodatkowo odtworzenie
takiego pliku jest możliwe w starszych komputerach o częstotliwości pracy procesora
powyżej 300 Mhz. Nie słusznie kojarzony jest ze słabą jakością wynikającą z użycia marnych
narzędzi do kodowania. Pliki bardzo dobrej jakości można uzyskać używając takie programy
jak: TMPGEnc, Panasonic, Cinemacraft. Słabością MPEG-1 jest odtwarzanie szybko
zmieniających się obrazów, które niestety są rozmazane. Stosowany jest do kodowania płyt
wideo CD (VCD), których jakość odpowiada jakości VHS.

MPEG-2 to kolejny kodek używany do zapisu filmów na płytach DVD. Został

zaprojektowany dla telewizji cyfrowych. Jest wyraźnie wydajniejszy od MPEG-1. Dwu
godzinny materiał zakodowany w MPEG-2 zajmuje ponad 4 gigabajty przestrzeni dyskowej.
Podobnie jak w przypadku MPEG-1 należy zwrócić uwagę na jakość kodera. Najlepsze to
Cinemacraft i TMPGEnc.

W 1993 roku MPEG-4 opracowała firma Microsoft. Kod źródłowy programu został

wykradziony przez hackerów i po wprowadzeniu modyfikacji miedzy innymi dopuszczono
zapis dźwięku w formacie MP3 został nazwany DivX. Kolejnym etapem rozwoju DivX było
stworzenie przez zapaleńców z grupy Project Mayo kodeka OpenDivX na bazie standardu
kompresji MPEG-4. Kod został napisany praktycznie od początku i jest obecnie dostępny dla
każdego.

SVCD powstał w Chinach jest pomostem pomiędzy DVD a VCD. Podobnie jak DVD

bazuje na kodeku MPEG-2. Różni je maksymalna szybkość transmisji danych wideo
wynosząca 2.8 Mb/s (mega bita / sekundę) dla SVCD wobec 10 Mb/s dla DVD. Format
SVCD wykorzystuje rozdzielczość 480x480 dla standardu NTSC i 480x576 dla PAL.

Kompresja bezstratna również używa kodeków, które umożliwiają zachowanie bardzo

dobrej jakości wideo i stanowią doskonałe rozwiązanie dla edycji wideo wysokiej jakości.

Najpopularniejszym obecnie kodekiem bezstratnym jest DV. Szybkość transmisji danych

wynosi 25 Mb/s. Wykorzystywany jest w większości najpopularniejszych formatów
cyfrowych (miniDV, Digital8, DVCAM i DVCPRO). Do najlepszych kodeków DV należą:
SoftDV, Main Actor DV i Cannopus DV.

MJPEG to pierwszy kodek z kompresją bezstratną. Używany głównie do przetwarzania

sygnału analogowego. Pozwala osiągnąć jakość porównywalną z jakością kodeków DV.
Rynek konsumencki zdominowany jest przez dwa formaty – MiniDV i Digital8. Oba do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zapisu wykorzystują kodek DV. Różnice między nimi polegają na różnych rozmiarach kasety
z taśmą. Pozostałe standardy to MicoroMV i MPEG2. W ostatnim czasie pojawiły się
miniaturowe kamerki, wykorzystujące do zapisu standard MPEG4.

W formacie MiniDV zapis danych realizowany jest przy użyciu kodeka DV. Nośnikiem

danych jest kaseta z taśmą o wymiarach zbliżonych do pudełka zapałek. Szerokość taśmy to
zaledwie 6 mm. Typowa długość taśmy wynosi 60 minut w standardowym trybie nagrywania
lub 90 w trybie longplay. Maksymalna długość to 80 minut. Umożliwia zapis sygnału wideo
z rozdzielczością do 500 linii poziomych. W formacie MiniDV zastosowano dodatkowe
metody kompresji znane z formatów M-JPEG czy MPEG. Jest to kompresja
wewnątrzklatkowa i międzyklatkowa (polegająca głównie na przewidywaniu ruchu
obiektów). Efektem jest stały stopień kompresji 5:1, co daje przepływność potoku wideo na
poziomie 25 Mb/s. Dźwięk w standardzie MiniDV rejestrowany jest z jakością CD (dwa
kanały stereo, częstotliwość próbkowania 48 kHz, wielkość próbki 16 bitów) lub nieco niższą
32 kHz, 12 bitów. Obniżenie jakości pozwala na dogranie dwóch dodatkowych ścieżek
stereo, np. komentarzy lub podkładu dźwiękowego.

Jakość rejestrowanego za pomocą kamer Digital8 obrazu i dźwięku jest identyczna jak

w kamerach MiniDV, dzięki wykorzystywanemu kodekowi DV. Digital8 jest standardem
stosowanym tylko przez jednego producenta firmę Sony. Zapis danych odbywa się na
zwykłej kasecie 8 mm lub Hi8. Wielkość kasety jest porównywalna z wielkością kaset
formatu VHSC. Różnica między nimi polega na szerokości taśmy, która dla Digital8 wynosi
8 mm.

Najnowszym obecnie formatem jest MicroMV opracowany przez firmę Sony. Do zapisu

wykorzystuje kodek MPEG2. Jako nośnik służy taśma, która jest dwa razy mniejsza niż
w przypadku MicroMV. W porównaniu z DV oferuje on nieznacznie gorszą jakość
i funkcjonalność, więcej strat podczas kompresji, brak możliwości dogrania ścieżki
dźwiękowej. Nagranie w tym formacie zajmuje mniej miejsca na kasecie, a przepływność
potoku wideo jest o połowę mniejszĄ niż w przypadku DV i wynosi 12 Mb/s. Umożliwiło to
dalszą miniaturyzację sprzętu i kaset aż o około 70 % w stosunku do MiniDV.

Obecnie format DVD umożliwia nagrywanie i rozpowszechnianie nagrań wideo wysokiej

jakości. Korzysta z kodeka MPEG2. Rozpoczął swą karierę w roku 1994. Nośnik danych
stanowi dysk optyczny. Umożliwia to szybki podgląd interesujących nas scen oraz możliwość
bezpośredniego odtwarzania materiału na stacjonarnych odtwarzaczach DVD. Zapis na
płytach typu DVD-RW (płyta wielokrotnego zapisu) lub DVD-R (płyta jednokrotnego
zapisu). W zakresie dźwięku DVD umożliwia korzystanie z czystego dźwięku stereo, jak
również z systemu dźwiękowego 5.1 Digital Dolby lub DTS.

Format MPEG4 umożliwił rozwój miniaturowych kamer cyfrowych wielkością

przypominających myszkę komputera. Zastosowano standard kompresji MPEG4. Nośnikiem
danych są karty pamięci typu flash. Zaletą tego typu sprzętu jest brak jakiejkolwiek
mechaniki. Do tego typu urządzeń będzie należeć przyszłość.

Na rynku profesjonalnych kamer wideo funkcjonują obecnie dwa główne formaty

bazujące na kodeku DV – są to DVCAM i DVCPRO. Są one uważane za profesjonalne
głównie ze względu na niezawodność, mniejszą podatność na zakłócenia, lepszą jakość
zarejestrowanych sekwencji oraz większą gamę dostępnych kamer i obiektywów. Dodatkową
różnicą jest cena, która kilkakrotnie przewyższa ceny kamer do zastosowań amatorskich.

Pierwszy z nich format DVCAM został opracowany przez firmę Sony i funkcjonuje na

rynku od 1996 roku. Szybkość przesyłu danych 25 Mb/s. Wykorzystuje kodek DV.
Charakteryzuję się wyższą prędkością przesuwu taśmy niż format MiniDV, ale niższą niż
DVCPro. Do zapisu wykorzystuję takie same taśmy jak format DV. W standardowym trybie
rejestracji używa ścieżek 15 – mikronowych. Maksymalna długość taśmy 210 minut,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szerokość taśmy 6,35 mm. Stosowany w profesjonalnych produkcjach filmowych. Ostatnio
coraz bardziej popularny w stacjach telewizyjnych.

W 1995 roku firma Panasonic opracowała DVCPRO. Szybkość przesyłu danych 25

Mb/s. Kompresja materiału przy pomocy kodeka DV. Taśmy używane w DVCPRO są
większe od taśm DV i taśm Digital8. Na taśmach DVCPRO zastosowano 18 – mikronowe
ś

cieżki zapisu oraz dwie oddzielne ścieżki przeznaczone dla dźwięku i kontroli taśmy. Dzięki

tej technologii jest to najsolidniejszy z formatów. Maksymalna długość taśmy 210 minut,
szerokość 6,35 mm. Oferuje najstabilniejszy obraz oraz małą podatność na zakłócenia oraz
gubienie klatek. Obecnie najczęściej stosowany w lokalnych stacjach telewizyjnych.

W roku 1993 firma Sony wprowadziła na rynek system Digial Betacam nową cyfrową

wersję formatu analogowego Betacam SP. Doskonała jakość obrazu przyczyniła się do
szybkiego rozpowszechnienia tego formatu w stacjach telewizyjnych. Stopień kompresji
wynosi 2:1, a materiał jest rejestrowany na taśmach o szerokości pół cala. Jest to obecnie
standardowy format używany w przemyśle telewizyjnym. Jedną z najpopularniejszych kamer
pracujących w tym systemie jest Sony DVW – 700

Rys. 11. Kamera Sony DVW-700 [28]

Rejestracja danych wideo w formatach Digital8 i Digital Video odbywa się w inny

sposób. W przypadku formatu MiniDV jedna ramka filmu zapisywana zostaje na dwunastu
ś

cieżkach. Natomiast w formacie Digital8 – dzięki zapisowi dwóch ścieżek w pionie

informacja dla jednej ramki nagrywana jest na obszarze, który zajmuje nie dwanaście, lecz
sześć ścieżek. Właśnie dzięki temu można utrwalić cyfrowy obraz na taśmach Hi8.

Wspólną cechą obu tych technologii jest format zapisu danych w obrębie jednej ścieżki.

Każda ścieżka dzieli się na cztery obszary spełniające różne funkcje. Pierwszy z nich to sektor
kodów pomocniczych, który składa się z informacji o znacznikach czasu, identyfikatorach
indeksowych oraz PP. Informacje te służą do nagrywania i odtwarzania nieruchomego
obrazu. Kolejnym sektorem jest obszar obrazu, na którym dzięki algorytmom kompresji
danych zapisana zostaje maksymalna ilość informacji o obrazie. Obraz rejestrowany
w formacie DV poddawany jest kompresji algorytmem DCT (Discrete Cosine Transform)
dyskretna transformata kosinusowa ze współczynnikiem 5:1. Dzięki temu pięciokrotnie
zmniejszono przepływność strumienia danych wideo do wartości 32 Mb/s. W sektorze fonii
natomiast zapamiętywany jest 16 lub 12-bitowy dźwięk w formacie PCM. Ostatni sektor to
obszar ITI, gdzie gromadzone są dane potrzebne np. do wyszukiwania informacji
niezbędnych przy dogrywaniu dodatkowej ścieżki dźwiękowej.

Jedna klatka obrazu przy rozdzielczości 704x576 i 24-bitowym kolorze zajmuje 1216.

512 bajtów (704 x 576 x 3). Film w formacie PAL to 25 takich klatek na sekundę. Zatem
jedna sekunda filmu w pełnej rozdzielczości PAL to 30 412 800 bajtów (29 MB).
W rozdzielczości 352x288 jest to jedna czwarta tej wielkości, a więc 7 603 200 bajtów
(7,25 MB). Nawet w tak niskiej rozdzielczości 20-minutowy film zająłby 9 123 840 000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bajtów, czyli 8,5 GB! Dlatego na komputerze stosuje się specjalizowane algorytmy kompresji
wideo, zmniejszające tę wielkość nawet ponad stukrotnie.

Algorytmy kompresji dzielą się na dwa rodzaje: wewnątrzklatkowy i międzyklatkowy.

Pierwszy polega na tym, iż kompresji poddawana jest każda klatka filmu niezależnie. Dla
przykładu, najpopularniejszy format wykorzystujący kompresję wewnątrzklatkową, M-JPEG
(Motion JPEG), kompresuje każdą klatkę z użyciem formatu JPEG (używanego powszechnie
do kompresji zdjęć). Kompresja ta może zmniejszyć rozmiar każdej klatki nawet 40-krotnie.

Kompresja międzyklatkowa polega na tym, że spośród kilkunastu (najczęściej dwunastu)

kolejnych klatek wybiera się jedną, zwaną kluczową, którą zapisuje się w kompletnej postaci
(np. z użyciem kompresji JPEG). Pozostałe klatki, zwane przewidywalnymi, praktycznie nie
istnieją. Ich postać opisana jest za pomocą klatki kluczowej oraz zmian, jakie w niej nastąpiły.

Najpopularniejszym formatem wykorzystującym kompresję międzyklatkową jest MPEG.

Rozwinięcie tego formatu, MPEG-2, stosowane jest na filmach DVD. Od oryginalnego
MPEG (zwanego dla odróżnienia MPEG-1) różni się głównie możliwością zapisu filmu
w pełnej rozdzielczości PAL (MPEG-1 ograniczony jest do maksymalnej rozdzielczości
352 x 288). śaden spośród innych formatów kompresji, jak Microsoft Video 1, Cinepak, Intel
Indeo, Apple QuickTime, nie jest tak wydajny i nie oferuje tak dobrej jakości obrazu, jak
M-JPEG czy MPEG.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co stanowi podstawę cyfrowych danych multimedialnych?

Jakie znasz typy kodeków?

Jakie kodeki są wykorzystywane do do zapisu filmu na płytach DVD?

Jakie są różnice pomiędzy poszczególnymi kodekami?

Na czym polega kompresja międzyklatkowa?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj zapisu filmu przygotowanego za pomocą kamery cyfrowej na płytę DVD.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

podłączyć kamerę do karty,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

zrzucić film z zastosowaniem odpowiedniego montażu,

zgrać film na płytę DVD,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał z kamery analogowej lub kamera analogowa,

−

komputer wyposażony w kartę do przechwytywania wideo,

−

oprogramowanie do konwersji,

−

kowertor,

−

płyta DVD,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 2

Udokumentuj wybrane zdarzenie lub imprezę odbywającą się w twoim mieście. Zapisz

film na nośniku cyfrowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

nagrać film za pomocą kamery cyfrowej,

podłączyć kamerę do komputera,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

zrzucić film z zastosowaniem odpowiedniego montażu,

zapisać film na nośniku,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kamera cyfrowa,

−

komputer wyposażony w kartę do przechwytywania wideo,

−

oprogramowanie do konwersji,

−

kowertor,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

dokonać konwersji filmu wideo?

dokonać zapisu filmu na płytę DVD?

wybrać odpowiednie kodeki do oprogramowania?

posługiwać się oprogramowaniem?

dokonywać zapisu na płytach DVD?

zastosować wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Komputerowa obróbka filmu

4.8.1. Materiał nauczania

Obróbka cyfrowego materiału wideo, choć z pozoru prosta, jest bardzo pracochłonnym

zajęciem. Oprócz szybkiego komputera i aplikacji do tzw. nieliniowego montażu potrzebny
jest prosty scenariusz (rozdział 4.3.).

Po uruchomieniu programu komputerowego do obróbki filmu należy ustawić parametry

projektu – w szczególności rozmiar klatki i liczbę klatek na sekundę filmu (frame rate).
Montażu najlepiej dokonywać w standardzie DV PAL (720 x 576, 25 fps), chyba że
dysponujemy już materiałem cyfrowym zapisanym w innym formacie – wówczas należy
odpowiednio zmodyfikować wprowadzane dane.

Za pomocą odpowiedniego programu możemy zgrać materiał z kamery bądź magnetowidu

lub tworzyć film na bazie posiadanych już plików, o czym mowa była w poprzednich punktach
materiału nauczania. Ich sprawne wstawianie do projektu zapewni nam teczka podręczna, do
której przed rozpoczęciem pracy powinniśmy dodać nasz materiał wideo.

Do podstawowej edycji filmu i scenariusza posłuży nam tzw. storyboard. Umożliwia on

stworzenie w prosty i szybki sposób historyjki ze zgranych wcześniej plików wideo poprzez
przeciąganie klipów z teczki podręcznej. Zaletą storyboardu jest fakt, że dzieki jego
zastosowaniu o wiele łatwiej jest dzięki niemu ogarnąć całość materiału i modyfikować
scenariusz. Na tym etapie nie należy się też przejmować dokładną zawartością
poszczególnych scen będą one „docinane" w kolejnym kroku.

Poszczególne ujęcia czy sceny możemy montować ze sobą poprzez:

−

Cięcie, czyli ostrą natychmiastową zmianę ujęć. W filmowej interpunkcji takie przejście
ani nie zamyka ani nie otwiera zdania. Jeżeli nie popełnimy błędu technicznego jak np.
przekroczenie osi akcji, takie przejście jest dla widza neutralne i niezauważalne. W ten
sposób łączymy ujęcia i sceny, w których występuje jedność miejsca i czasu, czyli akcji.

Rys. 12. Cięcie [29]

−

Przenikanie polega na nałożeniu obrazu na jednocześnie zanikający poprzedni obraz,
w środku łączenia obydwa obrazy są widoczne. Przenikanie pomiędzy ujęciami oznacza
najczęściej upływ czasu, przejście do retrospekcji lub zmianę miejsca akcji.

Rys. 13 Przenikanie [29]

−

Nieostrość jest często stosowane jako zamiennik przenikania. Przejście przez nieostrość
polega na tym, że w końcowej części trwania pierwszego ujęcia regulujemy pierścień
ostrości w kamerze (lub zakładamy filtr blur, jeżeli montujemy na komputerze). W tym
momencie rozpoczyna się ujęcie drugie, które również jest nieostre. Regulując
pierścieniem ostrość (lub zmniejszając parametr filtra blur) doprowadzamy do pełnej
ostrości drugiego ujęcia.

Rys. 14 nieostrość [29]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ciemnianie (fade) tak najczęściej zaczyna się i kończy większość filmów. Najczęściej

wykonuje się ściemnienie do czerni, chociaż można się również spotkać ze ściemnieniem
do bieli. Takie połączenie ujęć definitywnie kończy pewien etap filmu. Oznacza zmianę
miejsca i czasu akcji. Ścieżka dźwiękowa również jest ściszana.

Rys. 15 Ściemnianie [29]

−

Rolety i maski są najbardziej zauważalną formą łączenia ujęć i scen. Rolety najczęściej
odpowiadają obrysom kształtów figur geometrycznych (kół, prostokątów, rombów itd.)
łączonym ze sobą często w najróżniejsze kształty (serce, kurtyna, dziurka od klucza itp.)
Obraz w takich roletach może być poddany kompresji, wypełniając tym samym dowolny
kształt. Każdy, kto miał do czynienia z programami montażowymi (Media Studio,
Premiere) lub programami do tworzenia takich efektów (Hollywood FX, Boris, After
Effect) wie doskonale jak ciekawe i skomplikowane mogą być takie przejścia. Jest to
najsilniej działający na widza sposób łączenia scen, dlatego też jego nadużywanie
niepotrzebnie rozprasza uwagę i może prowadzić do irytacji widza. Dlatego też należy go
stosować z umiarem.

Rys. 16 rolety i maski [29]

Chcąc przyciąć materiał, należy kliknąć prawym przyciskiem wybraną scenę i z menu

podręcznego wybrać odpowiednią opcję. Po pierwsze, należy skorygować czas trwania
wybranego klipu (opcja Mark In/Out), tak by zawierał on dokładnie jedną scenkę
(odpowiednimi suwakami zaznaczamy początek i koniec wykorzystywanego fragmentu).
Dodatkowo można nałożyć na plik proste przekształcenia (Transforms), takie jak odtwarzanie
od tyłu czy w zwolnionym tempie. Zaletą cyfrowej edycji wideo jest możliwość poddawania
obrabianego materiału działaniu efektów i oglądania skutków ich działania w czasie
rzeczywistym. Jeśli się pomylimy bądź wybrany efekt nas nie zadowoli, możemy go w każdej
chwili usunąć lub zastąpić innym.

W teczce podręcznej oprócz biblioteki plików znajdują się także zestawy efektów.

Wystarczy wybrać je z listy i przeciągnąć na nasz klip. Gdy to zrobimy, w prawej części okna
aplikacji pojawi się sekcja zawierająca parametry danego efektu. W szczególności przydatne
są korekcja barwy (RGB) lub kontrastu (HSL), umożliwiające wyrównanie nasycenia
poszczególnych plików.

Jednym z ważniejszych etapów obróbki wideo jest łączenie poszczególnych scen.

W profesjonalnym montażu stosuje się często połączenia bez przekształceń (tzw. na ostro) lub
za pomocą przenikania ("na miękko"). Aby połączyć sceny za pomocą efektów przejść,
najlepiej rozwinąć w podręcznej teczce folder Transitions, następnie wybrać sposób łączenia
i przeciągnąć go w odpowiednie miejsce na stole montażowym. Długość trwania przejścia
możemy zmieniać poprzez modyfikację parametru Duration, dostępnego po kliknięciu
prawym przyciskiem elementu łączącego sceny. Program umożliwia także pracę
z wykorzystaniem tzw. linii czasu (ang. timeline). Do tego trybu możemy przejść
w dowolnym momencie, przy czym aby edytować materiał przygotowany na storyboardzie
w trybie timeline, trzeba dokonać jego "konwersji". Operację tę wykonujemy zazwyczaj
jednym kliknięciem myszki (prawym przyciskiem), lecz niestety tracimy wtedy bezpowrotnie
możliwość edycji na "stole".

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na "linii czasu" można pracować, używając warstw, na których możemy umieszczać klipy

wideo, ścieżki audio lub efekty, przy czym obowiązuje zasada, że wyżej położona warstwa
zasłania to, co jest pod nią. W przypadku używania niektórych efektów należy zwrócić uwagę,
do której warstwy się one odnoszą. Aby dodać lub usunąć nową ścieżkę, trzeba kliknąć prawym
przyciskiem w części Layer bar i z menu kontekstowego wybrać odpowiednią opcję. Materiał
umiejscowiony na timeline możemy dowolnie kształtować za pomocą techniki przeciągnij
i upuść lub poprzez menu właściwości obiektów. Widok Timeline umożliwia też bardzo
dokładny podgląd i montaż materiału z dokładnością do jednej klatki.

Dzięki "linii czasu" możliwe jest nanoszenie dodatkowych efektów na cały opracowany

dotychczas materiał. Wystarczy utworzyć nową górną warstwę, a następnie przeciągnąć na
nią odpowiedni efekt (np. stylizację na bardzo stary film) z teczki podręcznej. Chwytając za
"brzegi" efektu, możemy go rozciągnąć na cały film lub jego fragment. Dodatkowe parametry
efektów ustawimy natomiast w oknie właściwości znajdującym się w prawej dolnej części
okna aplikacji. Bezwzględnie należy pamiętać o wybraniu właściwej ścieżki źródłowej
(Source layer).

Dodanie napisów do filmu jest równie proste jak nakłada-nie efektów. Na nową (górną)

warstwę przeciągamy odpowiedni rodzaj tekstu z teczki podręcznej. Ustalamy jego pozycję
i czas trwania, a następnie edytujemy właściwości animacji (w oknie po prawej stronie). Aby
zmodyfikować napis, należy przełączyć się w tryb edycji w oknie podglądu i kliknąć
dwukrotnie tekst. Otworzy się wówczas okienko, w którym możemy zmienić krój czy kolor
czcionki Zakończony film powinien być zapisany we własnym formacie aplikacji, by
w przyszłości móc nanosić ewentualne zmiany – w takiej formie nie możemy go jednak
przesłać przez Internet czy nagrać na DVD. Konieczny jest eksport gotowego filmu do
pojedynczego pliku wideo. W tym celu należy wybrać odpowiednią opcję, a następnie
określić parametry zapisywanego pliku oraz jego położenie na dysku. Następnie możemy
określić długość filmu i obejrzeć jego podgląd. Jeśli wszystko się zgadza, zapisujemy nowy
plik, przy czym czas zapisu zależy od długości filmu, liczby użytych efektów i szybkości
komputera. Najlepiej jest eksportować plik w formacie AVI DV PAL, a skompresować go za
pomocą kodeków, by zbiór z filmem był jak najmniejszy.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynności należy wykonać po uruchomieniu programu do obróbki filmu?

W jakim standardzie najlepiej dokonywać montażu?

Do czego służy storyboard?

W jaki sposób możemy montować sceny w filmie?

W jaki sposób dokonujemy przycinania materiału filmowego?

Jakie efekty możemy uzyskać w trakcie montażu filmu?

Do czego służy linia czasu?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystując program do cyfrowej edycji wideo dokonaj obróbki materiału filmowego.

Zastosuj różne efekty dostępne w programie, dołącz do zmontowanego materiału podkład
muzyczny i napisy.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wgrać do komputera materiał filmowy,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

dokonać montażu filmu,

wykorzystać wybrane efekty specjalne,

dołączyć podkład muzyczny,

utworzyć i dołączyć napisy,

zapisać film na nośniku,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał filmowy,

−

oprogramowanie do obróbki cyfrowej wideo

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 2
Przygotuj prezentacje dotyczącą porównania wybranych edytorów wideo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wyszukać w Internecie materiał do prezentacji,

przygotować materiał do prezentacji,

przygotować prezentację,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z wybranymi filmami reklamowymi i przedstaw efekty specjalne, które

zostały zastosowane przy ich montażu. Zaproponuj wykorzystanie innych efektów i uzasadnij
ich wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą przedmiotu,

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

przygotować materiały do wypowiedzi,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

adowe materiały reklamowe,

−

przykładowe czasopisma i gazety z różnymi formami reklam,

−

kasety wideo zawierające bloki reklamowe,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

poddać obróbce komputerowej materiał filmowy?

wykonać efekty specjalne w trakcie montażu?

dołączyć do materiału filmowego podkład muzyczny?

przygotować napisy do filmu?

posługiwać się oprogramowaniem do cyfrowego przetwarzania wideo?

zastosować wiedze w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Komputerowa obróbka dźwięku

4.9.1. Materiał nauczania

Edytory audio są programami komputerowymi, dzięki którym możemy ingerować

w istotę zapisanego w formie cyfrowej dźwięku. Praktyczne zastosowanie edytorów audio
może być bardzo szerokie począwszy od dokonywania drobnych poprawek czy modyfikacji
sygnału w próbkach (np. w celu użycia ich w słuchowisku czy dostosowania do własnych
potrzeb), poprzez użycie edytorów do przenoszenia nagrań z kaset magnetofonowych i płyt
winylowych na nośniki cyfrowe, aż do realizacji mniejszych lub większych projektów
muzycznych.

Standardy zapisu dźwięku:

−

MIDI – Musical Instruments Digital Interface, końcówki MID, MIDI, RMI –
syntezowane lub próbkowane, bez możliwości zapisu śpiewu, niewielkie pliki, mogą
automatycznie wyświetlać partytury i łatwo je programować;

−

MOD – próbki dowolnych dźwięków, w tym głosu;

−

WAV – wave, bez kompresji, używane w Windows, ścieżki skopiowane z audio CD daje
się zapisać w tym formacie za pomocą programów zwanych ripper;

−

MP3 – część standardu MPEG-2 warstwy 3, niezwykle rozpowszechniony, nowsze
dyskmeny

potrafią

odtwarzać

płyty

CD-R

CD-RW

MP3.

Jakość bliska CD wymaga strumienia 128 Kbitów/sek, około 1 MB/minutę, spotykane
zakresy od kilkunastu Kb/s (mowa, wiadomości strumieniowo, monofonicznie) do 256
Kb/s (wysoka jakość), stereofonicznie. Kodowanie VBR (Variable Bit Rate) daje nieco
lepszą jakość przy tej samej wielkości plików;

−

MP3Pro – nieco mniejsze pliki, lepsza jakość, ale mało rozpowszechniony;

−

VFQ – podobny do MP3, nieco lepsza kompresja ale mało rozpowszechniony;

−

OGG – używa zmiennego kodowania (VBR), nieopatentowany, wielokanałowy dźwięk
przestrzenny.
Do najpopularniejszych edytorów audio na platformę PC i system operacyjny Windows

bez wątpienia należą Cool Edit 2000, Cool Edit Pro, WaveLab, SoundForge oraz GoldWave.
Wszystkie te programy opierają swoje działanie na tych samych zasadach i obsługuje się je
w podobny sposób. Opisywane edytory audio obsługują szereg formatów plików
dźwiękowych, spośród których najpopularniejszym jest format WAV oraz jego pochodne (np.
kompresja MP3 czy MS ADPCM).

Warunkiem skutecznej pracy z edytorem audio jest oczywiście posiadanie w komputerze

karty dźwiękowej i właściwe jej skonfigurowanie.

Otwarcie pliku dźwiękowego pozwala na wyświetlenie jego obrazu. Jest to nic innego,

jak funkcja o przebiegu sinusoidalnym przedstawiona w bardzo dużym pomniejszeniu.
Zakładając, że plik jest z dźwiękiem stereo (a tak prawdopodobnie będzie), wyświetlone
zostaną dwa widma – dla prawego i lewego kanału. Widmo dla lewego kanału znajduje się
z reguły na górze, a dla prawego – na dole. Osią poziomą tej funkcji jest czas podany
w sekundach. Osią pionową są wartości wyrażające natężenie głośności dźwięku. Wartości te
mogą być wyrażone w różnych skalach: wartościach sampli, procentach czy decybelach
(skala dBFS). Fragmenty dźwięku, w których występuje przewaga sygnału o niskich
wartościach (amplituda fali jest mała), są ciche. Te fragmenty, w których amplituda fali jest
duża, oznaczają głośny dźwięk. Poziom głośności najczęściej jest wyrażany w decybelach lub
procentach. W edytorach audio używana jest skala dBFS. W skali tej mieszczą się wartości od
minus nieskończoności dBFS (najniższy poziom głośności sygnału) do 0 dBFS (najwyższy
poziom głośności sygnału), czyli praktycznie same wartości ujemne. Dolna granica jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ruchoma i zależy od formatu dźwięku: dla sygnału 16-bitowego (płyta CD) najniższym
poziomem sygnału jest 96 dBFS, a dla dźwięku DVD wynosi 144 dBFS. Człowiek przestaje
słyszeć dźwięki mniej więcej od poziomu 60 dBFS w dół. Głośność dźwięku można wyrażać
również w procentach. Wtedy najmniejszy poziom sygnału przybiera wartość 0%, a poziom 0
dBFS przybiera wartość 100%. W trakcie odsłuchiwania dźwięku przydatne informacje
pokazuje miernik poziomu sygnału. Aby zobaczyć jak on działa, należy zacząć odtwarzać
dźwięk. Miernik pokazuje w skali dBFS wartości poziomu sygnału jego wskazania są ściśle
powiązane z tym, co obrazuje widmo sygnału.

Dowolne fragmenty pliku dźwiękowego mogą być poddane obróbce np. zaznaczony

fragment zostanie "odwrócony" w taki sposób, że uzyskamy efekt odtwarzania od tyłu. Jeżeli
dysponujemy próbką talerza hit-hat (pojedyncze uderzenie) i ją w taki sposób odwrócimy, to
otrzymamy próbkę, która w zapętleniu jest bardzo często używana w muzyce klubowej.
Polecenie Silence, powoduje, że zaznaczony fragment zostanie zamieniony w ciszę. Nie jest
to to samo co wycinanie, gdyż w tym przypadku długość pliku się nie zmienia. W plikach
dźwiękowych możemy dokonywać zmiany poziomu głośności sygnału. Wzmocnienie może
zostać też automatycznie ustawione na maksymalną dopuszczalną wartość.

Innym efektem jest tzw. płynne zwiększenie (fade-in) lub zmniejszenie (fade-out)

głośności. Efektów tych używa się najczęściej na początku lub na końcu próbki.

Dosyć podobnym efektem jest normalizacja. Narzędzie to podnosi poziom

najgłośniejszego sampla w sygnale do zadanej w procentach czy decybelach wartości. Wraz
z najgłośniejszym samplem, który jest tutaj tylko punktem odniesienia, podnoszona jest
również głośność reszty sygnału z zachowaniem proporcji w samym sygnale. Można również
skorzystać z opcji korekcji fali sygnału przesuniętej względem osi 0 dB. Warto jest
wykorzystywać normalizację na samym końcu łańcucha efektów, aby znormalizować
zmodyfikowany sygnał do poziomu 100%.

Kolejne narzędzie, służy do zmiany poziomu wzmocnienia sygnału w czasie, jednak jest

bardziej elastyczne niż zwykły efekt fade-in/fade-out. Przy pomocy wykresu możemy
nakreślić przebieg obwiedni sygnału określając jego zmieniające się w czasie wzmocnienie.

Bardzo ważnym zagadnieniem w edycji dźwięku jest obróbka dynamiki sygnału.

Dokonuje się jej przy pomocy kompresorów, limiterów, expanderów i bramek. W zmianie
sygnału niezbędny jest kompresor posiadający tzw. próg (ang. threshold), który determinuje
działanie kompresora. Gdy sygnał przekroczy określony próg, kompresor zaczyna działanie.
Kompresory wykorzystuje się w wielu sytuacjach: przy nagrywaniu głosu i instrumentów,
w późniejszej obróbce poszczególnych śladów w nagraniu oraz całego nagrania. Jest to jedno
z najczęściej wykorzystywanych narzędzi. Można doprecyzować ustawienia kompresora.
Szczególnym rodzajem kompresora są de-essery. Używa się ich przeważnie do przyciszania
zgłosek syczących w wokalu ("ś", "ć", "sz", "cz"). Technicznie rzecz biorąc, de-esser jest
kompresorem, którego działanie zostało ograniczone do specyficznego pasma sygnału,
w którym najczęściej występują "syczące" składowe.

Narzędziem wywodzącym się z kompresora jest również limiter. Jest to kompresor

z bardzo dużym stopniem kompresji (przyjmuje się zazwyczaj, że powyżej 50:1). Jego
zadaniem jest maksymalizacja głośności sygnału bez doprowadzania do przesterowania.
Dzięki bardzo dużemu współczynnikowi kompresji limiter potrafi praktycznie zawsze
ograniczyć sygnał, który przy tradycyjnym wzmocnieniu byłby przesterowany. Limiterów
używa się przeważnie w odniesieniu do gotowego już miksu, a nie do pojedynczych ścieżek.
Ich zadaniem jest nadanie utworowi "soczystego", głośnego brzmienia poprzez zmniejszenie
rozpiętości dynamicznej sygnału.

Kolejnymi narzędziami służącymi do obróbki dynamiki sygnału są bramki. Z kolei

podtypem bramek są bramki szumów. Bramki służą do "wycinania" sygnałów, które nie
przekroczyły pewnego progu. Można ich używać do usuwania szumów z sygnału szczególnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wtedy, kiedy szum jest na stałym poziomie, a sygnał, który chcemy pozostawić jest wyraźnie
głośniejszy. Przy pomocy tej metody nie usuniemy szumu znajdującego się w tle sygnału, który
chcemy pozostawić. Dla pewnych celów (bynajmniej nie redukcji szumów) bramek używa się
również przy obróbce sygnału poszczególnych instrumentów, np. werbli, talerzy itd.

Następną grupą efektów dźwiękowych, są efekty opóźnienia sygnału. Efekt Chorus

powoduje, że dźwięk sprawia wrażenie jakby był emitowany przez kilka instrumentów lub
kilku wokalistów, chociaż w rzeczywistości tak nie jest. Kolejne "głosy" nakładane na
oryginalny sygnał są m.in. lekko opóźniane i modulowane, przez co osiąga się efekt większej
ilości wokalistów niż ich faktycznie zostało nagranych.

Efekt Delay do sygnału oryginalnego wprowadza jego kopię opóźnioną o określony czas

względem oryginału oraz ewentualnie opóźnioną również między kanałami. Definiujemy
tutaj opóźnienie sygnału w prawym i lewym kanale względem sygnału oryginalnego
i jednocześnie możemy określić opóźnienie sygnału w obu kanałach względem siebie
(ustawiając np. opóźnienie 30 ms na lewym i 50 ms na prawym kanale). Różnice opóźnienia
między kanałami mniej więcej do 30 ms sprawią, że dźwięk stanie się bardziej przestrzenny.
Większe opóźnienia spowodują, że ucho zacznie wychwytywać wyraźne opóźnienie między
prawym i lewym kanałem. Możemy też określić, w jakim stopniu sygnał opóźniony zostanie
domiksowany do oryginalnego.

Efekt Echo w przeciwieństwie do opóźnienia nie wprowadza pojedynczej, opóźnionej

kopii oryginalnego sygnału, lecz kilka kopii opóźnionych, różniących się m.in. siłą
wzmocnienia. Również i tutaj można definiować opóźnienie kolejnych kopii sygnału
oryginalnego, stopień tłumienia kolejnych fal echa.

Kolejnym efektem, podobnym do poprzednich dwu, jest Reverb. Efekt ten dodaje do

dźwięku odpowiednie składowe, dzięki czemu brzmi on jakby źródło dźwięku (np. instrument
czy wokalista) było zlokalizowane w konkretnym pomieszczeniu czy przestrzeni. Dzięki
specyficznej kombinacji echa o zmiennym opóźnieniu i odbić Reverb symuluje przestrzeń
o zróżnicowanej kubaturze: od łazienki (krótkie i metaliczne odbicia) do wielkiej sali
koncertowej (długie echo, rozproszone odbicia).

W edytorach audio dostępne są filtry częstotliwości. Każdy dźwięk w naturze ma

określoną częstotliwość. Wszystko co słyszymy składa się z dźwięków o wielu różnych
częstotliwościach. Częstotliwości te wyrażane są w Herzach (Hz). Człowiek w zasadzie
słyszy częstotliwości w przedziale od 20 do 20000 Hz. Częstotliwości średnie (oczywiście
w nich też wyróżnia się dół i górę tego pasma) mieszczą się w przedziale od mniej więcej 250
do 6000 Hz. To tutaj najwięcej swych częstotliwości ma większość instrumentów oraz głos
ludzki. W przedziale 6000–20000 Hz dzieje się już niewiele, ale nie znaczy to, że jest ono
mało istotne. Znajdziemy w nim głównie głoski syczące, talerze i szumy. Pasmo to
odpowiada również za tzw. klarowność dźwięku.

Trzecim z podstawowych parametrów dźwięku pasmo częstotliwości. Zazwyczaj do opisu

parametrów dźwięku używa się trzech kryteriów: ilości kanałów (mono, stereo, 5.1 itd.),
-8 rozdzielczości bitowej (8, 16, 24, 32-bit itd.; patrz fragment o analizie widma fali) oraz
pasma częstotliwości. Prawdopodobnie najczęściej będziemy mieli do czynienia z dźwiękiem,
którego pasmo będzie miało 44100 Hz (np. płyta CD).

Dzięki odpowiedniej korekcji możemy wydzielić dla każdego instrumentu pasmo,

w którym dany instrument będzie dominującym. Jest to potrzebne dla przejrzystości całego
miksu, gdyż zapobiegnie "zlewaniu" się np. perkusji, basu i jakichś efektów. Właściwie
operując korekcją wytniemy tę część pasma jakiegoś instrumentu, które nie jest dla niego aż
tak istotne, a powoduje złe współbrzmienie z resztą miksu. Ponadto, nagrane instrumenty
oryginalnie nie zawsze brzmią tak jak byśmy chcieli za sprawą korekcji możemy
ukierunkować to brzmienie wedle naszych upodobań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Korektor graficzny wyglądem przypomina nieco korektory stosowane w wieżach stereo.

Korektor może być 10, 20 lub 30-pasmowy. Ilość "presetów" jest imponująca. Warto jest
użyć kilku z nich, np. podbijających lub ucinających bas czy tony wysokie (ang. treble), aby
zobaczyć w praktyce, jakie częstotliwości są zmieniane.

Korekcji pasm częstotliwości można także dokonać za pomocą filtra FFT (menu Effects

/ Filters / FFT Filter). Pasma częstotliwości podbijamy lub obcinamy odpowiednio kształtując
linię w oknie filtra. Ciekawym zagadnieniem dotyczącym korektorów pasm częstotliwości są
korektory dynamiczne. Ich działanie polega na tym, że działanie korektora i modyfikowane
pasma zmieniają się w czasie. Komputerowe edytory audio są najczęściej wykorzystywane do
redukcji szumów i zniekształceń w materiale dźwiękowym. Najczęściej zostaje on uprzednio
zgrany z nośników analogowych np. kasety magnetofonowej czy płyty winylowej.
Przedstawię teraz zasady obsługi filtrów redukujących szumy i zniekształcenia dźwięku.

Wyróżniamy szum charakterystyczny dla np. kasety magnetofonowej (ang. Hiss).

Charakteryzuje się on m.in. mniej więcej stałym poziomem, podobnymi składowymi
częstotliwościowymi i występuje w ciągu całego czasu trwania materiału. Clicks & Pops to
niepożądane "cyknięcia"i "pyknięcia" wstępujące przeważnie w dźwięku zgrywanym z płyt
winylowych.

Proces redukcji szumów możemy podzielić na dwa etapy: zbieranie charakterystyki

szumu i redukcję szumów według tej charakterystyki. Aby pobrać charakterystykę szumu,
należy zaznaczyć ten fragment dźwięku, gdzie występuje sam szum np. przerwa między
utworami, cisza na początku lub końcu utworu. Nie musi to być długi kawałek wystarczy
kilka sekund. Po zaznaczeniu tego miejsca, wywołujemy okna narzędzia do odszumiania.

Następnie należy zaznaczyć ten fragment dźwięku, który będzie poddany operacji

redukcji szumów. Zasady postępowania z efektem do redukcji trzasków są nieco inne niż
w przypadku narzędzia do redukcji szumów. Nie pobiera się żadnej charakterystyki.
Narzędzie to "wygładza" nagłe skoki amplitudy w sygnale, które objawiają się jako trzaski.

Kolejną grupą efektów, którą omówię, będą te dotyczące zmiany tempa i wysokości

dźwięku. Przy ich pomocy możemy zmienić tempo dźwięku zachowując jego wysokość (tryb
Time Stretch), zmienić wysokość zachowując tempo (tryb Pitch Stretch) oraz zmienić
wysokość i szybkość jednocześnie (tryb Resample). Prawdopodobnie, ze względu na swą
charakterystykę, narzędzie do zmiany tempa i wysokości dźwięku będzie używane najczęściej
do modyfikacji głosu ludzkiego.

Dzięki dynamicznie zmieniającej się wysokości dźwięku można osiągnąć np. efekt

zwalniającej płyty winylowej.

Możemy również zmienić także ilość kanałów dźwięku np. konwertując sygnał stereo do

mono (nowy kanał sygnału mono będzie składał się z sygnału obu kanałów stereo
w określonych proporcjach) lub odwrotnie (oba kanały sygnału stereo będą zawierały ten sam
sygnał mono).

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie jest zastosowanie edytorów audio?

Jakie znasz standardy zapisu dźwięku?

Jakie wartości mieści skala dBSF?

W jaki sposób dokonuje się obróbka pliku dźwiękowego?

Jakie znasz efekty wykorzystywane w trakcie obróbki próbki dźwięku?

Jakie jest zastosowanie normalizacji?

W jaki sposób odbywa się obróbka dynamiki sygnału?

Jakie są funkcje filtrów częstotliwości?

Jak redukuje się szumy i zakłócenia w materiale dźwiękowym?

10.

Jakie są korzyści z obróbki dźwięku?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dostępnych na rynku edytorów audio, porównaj ich funkcje i

wybierz twoim zdaniem najbardziej profesjonalny i uzasadnij wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wyszukać w Internecie materiał do prezentacji,

przygotować materiał do prezentacji,

przygotować prezentację,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 2

Dokonaj korekty szumów i poziomu dźwięku w zarejestrowanym materiale

dźwiękowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wgrać do komputera materiał dźwiękowy,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

dokonać redukcji szumów i poziomów dźwięku,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał filmowy,

−

oprogramowanie do obróbki cyfrowej dźwięku,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 3

Zastosuj wybrane efekty dźwiękowe w materiale muzycznym, w celu uzyskania

podkładu do reklamy kawy. Promocja kawy dotyczyć będzie okresu świąt Bożego
Narodzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wgrać do komputera materiał dźwiękowy,

uruchomić odpowiednie oprogramowanie,

dokonać redukcji szumów i poziomów dźwięku,

zastanowić się nad wyborem efektów dźwiękowych,

dołączyć efekty dźwiękowe,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał filmowy,

−

oprogramowanie do obróbki cyfrowej dźwięku,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 4

Wybierz 10 nietypowych dźwięków i odpowiedz na pytanie, w reklamie, jakich

produktów mogłyby mieć zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

apoznać się z materiałem nauczania i literaturą przedmiotu,

zapoznać się z treścią ćwiczenia,

przygotować materiały do wypowiedzi,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowe materiały reklamowe,

−

przykładowe czasopisma i gazety z różnymi formami reklam,

−

kasety wideo zawierające bloki reklamowe,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

scharakteryzować funkcje dostępnych na rynku edytorów audio?

pracować w edytorze audio?

dokonać redukcji szumów w materiale dźwiękowym?

zastosować wybrane efekty dźwiękowe w materiale muzycznym?

dokonać obróbki pliku dźwiękowego?

wykorzystać wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Dobór nośników reklamy

4.10.1. Materiał nauczania

Nośniki reklamy to konkretne formy przekazywania informacji reklamowych. Nośnikami

są wszelkie formy nadawania przekazów reklamowych dopasowane do poszczególnych
mediów i środków reklamy. W przypadku telewizji i radia nośnikami są audycje, programy
i spoty reklamowe, w prasie – różnego rodzaju ogłoszenia, dołączane ulotki, a w reklamie
zewnętrznej – plakaty.

Strukturę mediów, środków i nośników reklamy prezentuje poniższa tabela.

Tabela 1. Struktura mediów, środków i nośników reklamy [opracowanie własne]

Media reklamy

rodki reklamy

Nośniki reklamy

Telewizja

−

kanały publiczne,

−

kanały ogólnopolskie, regionalne, lokalne,

−

kanały naziemne, satelitarne, kablowe,

−

kanały ogólne, informacyjne, sportowe,
dziecięce, filmowe, rozrywkowe, muzyczne,
popularnonaukowe, dokumentalne.

−

filmy reklamowe,

−

programy reklamowe,

−

plansze reklamowe,

−

telesprzedaż

Radio

−

stacje publiczne i komercyjne,

−

stacje ogólnopolskie, regionalne i lokalne,

−

stacje ogólne, informacyjne i muzyczne.

−

spoty reklamowe,

−

programy sponsorowane,

−

quizy i konkursy dla
słuchaczy,

−

piosenki reklamowe (dżingle).

Prasa codzienna

−

tytuły ogólnopolskie i regionalne,

−

tytuły porannne i popołudniowe,

−

tytuły ogólne i tematyczne (np. sportowe),

−

tytuły odpłatne i bezpłatne

−

ogłoszenia drobne,

−

ogłoszenia modułowe,

−

ogłoszenia nietypowe
(wrzutki, wklejki).

Czasopisma

−

różnej częstotliwości (tygodniki, dwutygodniki,
miesięczniki, dwumiesięczniki, kwartalniki,
roczniki),

−

różnym zasięgu geograficznym
(międzynarodowe, ogólnopolskie, regionalne),

−

różnej tematyce (ogólnotematyczne lub
specjalistyczne),

−

o różnym przeznaczeniu (dziecięce,
młodzieżowe, dla kobiet, dla mężczyzn).

−

ogłoszenia drobne,

−

ogłoszenia modułowe,

−

ogłoszenia nietypowe,
(wrzutki, wklejki, próbki
produktów, wszywki,
banderole, sztywne strony,
frencz door, frencz gate,
brasilian cover).

Zewnętrzne
(outdoor)

−

bilboardy (w tym freeboardy),

−

superside,

−

twin,

−

minibilboard,

−

poster,

−

citilight,

−

diapazony,

−

blow-up,

−

sandwich,

−

strip,

−

k-board,

−

słupy reklamowe,

−

flagi reklamowe,

−

balony reklamowe i sterowce,

−

rodki transportu,

−

mobile.

−

plakaty,

−

plansza,

−

fotografia,

−

neony świetlne,

−

reklamy malowane (na
ś

rodkach transportu lub na

budynkach).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kino

−

projekcje przed, po i w trakcie seansów
filmowych

−

spoty reklamowe,

−

plansze reklamowe,

−

sponsoring filmów lub
projekcji,

−

produkt placement.

Internet

−

własne strony www,

−

prezentacje umieszczane na portalach
internetowych i stronach obcych,

−

poczta elektroniczna.

−

banery reklamowe,

−

przyciski reklamowe,

−

pola tekstowe,

−

link,

−

słowa kluczowe
w wyszukiwarkach,

−

sponsoring,

−

tapety reklamowe,

−

pop-up windows,

−

pop-under windows,

−

shaped pop-up windows,

−

interstitials,

−

daughter windows,

−

mailing.

Publikacje
zwarte

−

katalogi,

−

książki adresowe i telefoniczne,

−

kalendarze,

−

roczniki i informatory branżowe,

−

roczniki statystyczne.

−

ogłoszenia drobne,

−

ogłoszenia modułowe,

−

ogłoszenia nietypowe
(wrzutki, wklejki, wszywki,
banderole, sztywne strony,
frencz door.

Bezpośrednie
(direct mailing)

−

poczta,

−

doręczyciele.

−

przesyłki adresowe lub
bezadresowe zawierające listy
reklamowe, katalogi firmowe,
prospekty, plakaty, ulotki,
broszury, cenniki, gazetki
firmowe, próbki produktów,
upominki.

Miejsce
sprzedaży

−

witryny sklepowe,

−

okna wystawowe,

−

ekspozycja w punkcie sprzedaży.

−

ulotki, plakaty, foldery,
katalogi,

−

stojaki reklamowe,

−

podświetlane materiały
audiowizualne,

−

regały i stelaże ekspozycyjne,

−

próbki towarów, upominki.

Pozostałe media

−

telefon (stacjonarny lub komórkowy),

−

opakowanie,

−

imprezy targowe i wystawiennicze.

−

bezpośrednia reklama
telefoniczna,

−

szata graficzna opakowania
oraz ulotki dołączane do
opakowania,

−

wszystkie charakterystyczne
dla miejsca sprzedaży,
mediów bezpośrednich i
zewnętrznych oraz gadżety
reklamowe.

Poszczególne media charakteryzują się różnym zainteresowaniem reklamodawców.

Wybór mediów i nośników zależą od różnych czynników, m.in.:

−

kwoty, jaką dysponuje firma,

−

adresatów reklamy,

−

rodzaju produktu,

−

działania konkurentów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

widocznej względnej efektywność dostępnych nośników.
Kryteria doboru nośników reklamy:

−

cechy fizyczne nośnika (np.: dźwięk, wizja, kolor, jakość reprodukcji),

−

trwałość (żywotność) przekazu reklamowego,

−

selektywność (tzn. możliwość dotarcia do określonych segmentów rynku bez
konieczności objęcia całego rynku),

−

zasięg oddziaływania (ilościowy i geograficzny),

−

częstotliwość oddziaływania (tzn. możliwość powtarzania (przypominania) przekazu
reklamowego),

−

grupa odbiorców określonego nośnika (w przekroju społeczno-demograficzno-
-ekonomicznym),

−

sugestywność nośnika,

−

prestiż nośnika,

−

koszt wykorzystania nośnika (uwzględniając system rabatów),

−

koszt produkcji odpowiedniej dla nośnika formy przekazu reklamowego,

−

system przyjmowania zleceń i wymagania (ewentualnie ograniczenia) stawiane treściom
oraz formom przekazu,

−

sposób korzystania z danego nośnika przez jego odbiorców (stosunek do reklam, stopień
wiązania uwagi odbiorcy, czytelność, oglądalność, pora dnia o największym
oddziaływaniu, itp.),

−

czy dany nośnik jest wykorzystywany przez konkurentów,

−

czy można ocenić efektywność oddziaływania przekazu reklamowego, wykorzystując
określony nośnik reklamy.
Każdy z nośników ma swoje wady i zalety wynikające z powyższych cech. Z charakteru

danego nośnika, z jego technologii działania wynika sposób i charakter przekazu
reklamowego.

Cechy nośników istotne z punktu widzenia rozpowszechniania reklamy

Tabela 2. [Opracowanie własne]

KORZYSTNE

NIEKORZYSTNE

TELEWIZJA

połączenie obrazu z dźwiękiem i ruchem dobre źródło
informacji o towarach i usługach; silne oddziaływanie
i wysoki sprawdzony wpływ na postępowanie
odbiorców podczas dokonywania zakupów.

reklamowanie takich samych produktów w tym
samym czasie, bez żadnej logicznej kolejności.

PRASA CODZIENNA

trwałość w sensie fizycznym, przekazywanie gorących
ofert, wysoka wiarygodność reklam; łatwość dotarcia
do lokalnego środowiska; stosunkowo niski koszt.

większość reklam pozostaje niezauważona słaba
reprodukcja zdjęć; ofertę przegląda jedynie osoba
czytająca gazetę; krótki żywot ogłoszenia.

prasa-czasopisma dokładne studiowanie ofert; aura
profesjonalizmu otaczająca reklamy trwałość w sensie
fizycznym; bardzo dobra jakość reprodukcji zdjęć;
wysoka selektywność odbiorców; wysokie nakłady.

długi okres wyprzedzenia przy składaniu reklam;
wysoki koszt reklamy; wysoka cena egzemplarza
magazynu.

REKLAMA ZEWNĘTRZNA

plakat daje możliwość zauważenia go na budynkach;
ogólnodostepność.

plakat nie pozwala przekazać wielu szczegółowych
informacji; wysoki koszt.

KINO

duża selektywność; wysoka elastyczność; nastawienie
na odbiór tego co przedstawia się na ekranie; kolor
i ruch.

długi czas produkcji reklamy i jej kopii dla kin; słaby
zasięg; duży koszt

POCZTA

poczta

bezpośrednia

selekcja

publiczności;

personalizacja; sprzedawanie produktu lub tworzenie
więzi klient-firma.

może

posiadać

image

rzeczy

nieprzydatnej

(zapychanie skrzynek pocztowych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

INTERNET

duży

stopień

selekcji

publiczności;

trwałość

prezentacji (informacje można .ściągnąć. na własny
komputer); powtórka prezentacji na żądanie widza;
bardzo dobra reprodukcja zdjęć; multimedialna
prezentacja firmy (dźwięk, animacja, filmy wideo,
tekst) przy użyciu wielu stron www; selekcja
odbiorców,

większa

łatwość

dotarcia

młodzieżowego segmentu rynku , aktualizowanie
informacji na bieżąco, oszczędność na kosztach
druków, kopert, opłat pocztowych, drukowania
katalogów itp.

w porównaniu z telewizją, niższa jakość prezentacji
materiałów wideo; konieczność posiadania komputera,
telefonu, modemu i konta w sieci; niemożność użycia
próbek towarów, pasków zapachowych itp.; niewielkie
rozmiary ekranu.

Jednym z kryteriów wyboru nośnika reklamy jest przekaz reklamowy. To, jaki będzie ten

przekaz zależy w dużej mierze od tego:

jaki produkt oferujemy?

−

duże zaangażowanie w zakup,

−

małe zaangażowanie w zakup,

czy decyzja o zakupie danego produktu jest zasadniczo logiczna, obiektywna, oparta
na cechach funkcjonalnych?

czy decyzja o zakupie jest sterowana uczuciami, a kupowany produkt wyraża
w pewien sposób osobowość nabywcy?

Rodzaj przekazu wynika z połączenia dwóch wymiarów: myślenia – odczuwania oraz

dużego zaangażowania małego zaangażowania konsumenta.

Obecnie obok telewizji najbardziej popularnym medium jest Internet, który łączy w sobie

wiele cech tradycyjnych mediów, bo tak jak telewizja dysponuje obrazem i dźwiękiem, tak
jak prasa używa tekstu, zdjęć i ilustracji. Podobnie jak w przypadku reklamy zewnętrznej,
wygląd strony tytułowej w sieci ma na celu wywarcie pozytywnego wrażenia o firmie. Idąc
do kina na film robimy to świadomie, z nastawieniem na odbiór tego, co jest na ekranie
podobnie w Internecie. Istnieje bliska analogia między pocztą a e-mailem. Wszystkie te cechy
razem stanowią jednak nową jakość ze względu na środki techniczne, którymi posługuje się
Internet. Wynika z nich największa przewaga w porównaniu do tradycyjnych mediów, tzn.
interaktywna wymiana informacji. Inną zaletą jest możliwość bieżącej aktualizacji danych,
bez konieczności chwilowego zawieszenia prezentacji. Do największych wad Internetu
można zaliczyć konieczność posiadania odpowiedniego sprzętu oraz wyraźnie informacyjny
charakter. Nie można przez to budować specyficznej atmosfery tak jak w przypadku reklamy
telewizyjnej. Na obecnym etapie Internet stanowi jedynie uzupełnienie głównych działań
reklamowych. Sieć jest ukreatywnieniem słowa drukowanego.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaka jest definicja nośników reklamy?

Jakie znasz nośniki reklamy telewizyjnej?

Jakie są kryteria doboru nośników reklamy?

Jakie są wady i zalety prasy codziennej?

W jaki sposób przekaz reklamowy warunkuje wybór nośnika reklamy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dotyczącą wykorzystania nośników reklamy zewnętrznej do

reklamowania określonych produktów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wyszukać w Internecie materiał do prezentacji,

przygotować materiał do prezentacji,

przygotować prezentację,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

Ćwiczenie 2

Dopasuj nośniki reklamy do następujących produktów i wydarzeń:

−

promocja komputerów nowej generacji,

−

wypoczynek w gospodarstwie agroturystycznym,

−

oferta biura podrózy,

−

wybory Miss Świata,

−

wprowadzenia na rynek nowej generacji spryskiwaczy trawników,

−

promocja kamery cyfrowej,

−

reklama zakładau szewskiego,

−

reklama firmy cateringowej.

Uzasadnij swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą,

przeanalizować reklamy pod kątem treści ćwiczenia,

dobrać nośniki reklamy,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ćwiczenia,

−

literatura rozdziału,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

dopasować nośniki do danego typu reklamy?

dokonać analizy zalet i wad poszczególnych nośników?

scharakteryzować nośniki reklamy zewnętrznej?

zastosować wiedzę w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Trendy w reklamie

4.11.1. Materiał nauczania

Współcześnie najbardziej popularnym medium reklamowym jest Internet. Rynek reklamy

internetowej wzrasta w Polsce w tempie 50% rocznie, ale w 2005 roku zaledwie 2,7%
wszystkich wydatków na reklamę stanowił Internet. Widoczne są dwa nurty szczególnie
popularne w reklamie internetowej: działania bazujące na rozwiązaniach Web 2.0 oraz nurt
wykorzystywania rozrywki i multimediów, w tym wideo. Te dwa nurty mają jednak wspólny
mianownik: dotarcie i zainteresowanie komunikatem odbiorcy, który jest coraz bardziej
odporny na tradycyjne formy reklamowe. W związku z rozwojem łącz szerokopasmowych,
zaczęto wykorzystywać na szeroką skalę serwisy wykorzystujące przekaz wideo. Według
danych GUS z 2005 roku, Internet szerokopasmowy (powyżej 128 kbit/s) miało w 2005 roku
16% gospodarstw domowych i 43% firm.

Według danych Jupiter Research wydatki na reklamę wideo będą się zwiększać o 27%

rocznie, a na reklamę typu rich media o 21%. Z kolei według danych eMarketera, dynamika
wzrostu wydatków na reklamę wideo będzie najwyższa spośród wszystkich rodzajów
reklamy.

W ciągu ostatniej dekady obserwujemy nasilające się zjawisko zmieniania kanałów

w trakcie trwania bloku reklamowego. Według badania Ipsos nadal blisko połowa (47%)
Polaków w wieku 15 lat i więcej przyznaje, że gdy tylko w telewizji pojawia się blok
reklamowy, zazwyczaj sprawdza, co jest w tym czasie emitowane na innych kanałach.
Odsetek osób deklarujących zmienianie kanału podczas trwania bloku reklamowego jest
według ostatniego badania wyższy o 10% w stosunku do roku 2000 roku i aż o 30% wyższy
w porównaniu z rokiem 1995. Powodem nasilania się tego zjawiska w Polsce jest w dużej
mierze coraz większa liczba odbiorników telewizyjnych z pilotem oraz rosnąca z roku na rok
liczba dostępnych w telewizji kanałów. Jest to również reakcja na ogólny poziom reklam
emitowanych w polskiej telewizji, odbieranych przez Polaków jako wywołujące znudzenie
(46%) bądź irytację (31%), a tylko w niewielkim stopniu zainteresowanie (4%). O znudzeniu
oglądaniem reklam mówią częściej młodzi ludzie w wieku od 15 do 29 lat, uczniowie
i studenci, o irytacji częściej Polacy powyżej 40 roku życia oraz osoby z wyższym
wykształceniem.

Dlatego też w reklamie telewizyjnej pojawiły się zupełnie nowe trendy:

−

pojawiły się seriale reklamowe, czyli cykl reklam, kończących się planszą „ciąg dalszy
nastąpi”. Widzowie zostają wciągnięci w oglądanie reklamy przede wszystkim przez
ciekawość, jakie będzie jej zakończenie;

−

powstały dzielone reklamy – są to np. dwie 15-sekundowe (zamiast jednej półminutowej)
reklamy, których emisja jest przedzielona inną, nie związaną z nimi reklamą. W taki
sposób jedna część przyciąga uwagę widza, nie daje jednak konkretnego zakończenia, po
czym następuje reklama zupełnie nowego produktu, po której kontynuowana jest druga
część reklamy. Taka forma emisji ułatwia zapamiętanie reklamowanej marki;

−

współcześnie reklamówki są kręcone w konwencji czarno – białej, przypominającej filmy
dokumentalne, sugerują, że reklama jest obrazem rzeczywistego świata;

−

coraz więcej reklam koncentruje się na budowie pozytywnego wizerunku firmy, bez
szczegółowego informowania o zaletach produktu;

−

duże, międzynarodowe koncerny organizują zazwyczaj kampanie globalne lub
europejskie. Kampanie takie nie uwzględniają specyfiki kulturowej poszczególnych
krajów i opierają się na założeniu unifikacji gustów i pragnień odbiorców w skali
ś

wiatowej lub co najmniej regionalnej;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nowością można nazwać sposób sprzedaży czasu reklamowego telewizji, w ramach
którego klient płaci stacji telewizyjnej nie za czas antenowy, ale za dotarcie do
określonego procentu widowni. Jeżeli dany program zgromadził np. piętnaście razy mniej
widzów, to reklamę powtarza się piętnaście razy. W Polsce system ten został
zastosowany przez stacje TVN. Uznaje się, że aby widz zapamiętał reklamę musi ją
obejrzeć przynajmniej trzy razy. Jednocześnie nie można jej oglądać zbyt długo, bo
stanie się nudna, a nawet męcząca i odniesie skutek odwrotny do zamierzonego;

−

obecne trendy zmierzają do skracania czasu spotu reklamowego. Wynika to z badań
oddziaływania czasu reklamy. Oddziaływanie coraz dłuższej reklamy jest niewiele więcej
silniejsze niż krótszej. Dłuższe reklamy są też droższe od krótkich spotów. Szczególnie
wśród młodych ludzi długość reklamy odgrywa duże znaczenie, ponieważ wolą krótkie
reklamy. Dla nich liczy się zwrócenie ich uwagi, nawiązanie z nimi kontaktu
i spowodowanie pozytywnego nastawienia do danego produktu. Zgodnie z tymi
kryteriami 15-sekundowy spot osiągnie 75% średniej wydajności 30-sekundowego.
Krótkie spoty funkcjonują z powodzeniem jako tzw. remindery (reklamy
przypominające);

−

obecnie

spoty

tzw.

informercials,

są

kręcone

konwencji

filmów

pseudoinstruktażowych. Podkreślają w ten sposób walory i innowacyjność
reklamowanego produktu, kładąc główny nacisk na dokładne wyjaśnienie zalet oraz
wszystkich unikalnych cech produktu. Każdy ze spotów może dotyczyć innych
problemów związanych z używaniem produktu.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie jest najpopularniejsze medium reklamowe?

Jakie są trendy w reklamie telewizyjnej?

W jaki sposób dokonuje się sprzedaży czasu reklamowego?

Jakie są tendencje w kręceniu spotów reklamowych?

Jakim celom służą seriale reklamowe?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentacje dotyczącą nowych trendów w reklamie internetowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wyszukać w Internecie materiał do prezentacji,

przygotować materiał do prezentacji,

przygotować prezentację,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor,

−

dostęp do internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj porównania wybranych reklam internetowych, wybierz najlepszą i uzasadnij

swój wybór.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą,

wybrać reklamę do badania,

przeanalizować je pod kątem treści ćwiczenia,

przygotować uzasadnienie wyboru,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura rozdziału,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor,

−

dostęp do internetu.

Ćwiczenie 3

Reklama przyszłości – przeanalizuj obecne trendy w reklamie i przygotuj wypowiedź

dotyczące zmian, jakie będą miały miejsce za 50 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania i literaturą,

wybrać różnorodne przekazy reklamowe,

przeanalizować je pod kątem treści ćwiczenia,

przygotować wypowiedź,

przedstawić rezultat ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowe materiały reklamowe,

−

przykładowe czasopisma i gazety z różnymi formami reklam,

−

kasety wideo zawierające bloki reklamowe,

−

literatura rozdziału,

−

techniczne środki kształcenia: komputer, wideo, rzutnik, projektor.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

scharakteryzować obecne tendencje w reklamie?

scharakteryzować tendencje w reklamie telewizyjnej?

określić cele seriali reklamowych?

przedstawić wizję nowych trendów w reklamie przyszłości?

zastosować wiedze w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

Test zawiera 20 pytań przygotowania reklamy do publikacji. Są to pytania wielokrotnego
wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową),

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później. Wróć do niego, gdy rozwiążesz pozostałe zadania.
Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Film to

to celuloidowy, perforowany, światłoczuły nośnik, negatyw lub kopia pokazowa
pozytywowa.

utwór audiowizualny złożony z serii następujących po sobie obrazów.

szerokości obrazu do jego wysokości.

przenośne urządzanie do rejestracji obrazów, sekwencji obrazów oraz dźwięku; w
dobie informacji cyfrowej.

Pierwsze prototypy kamery powstały

pod koniec XIX wieku.

początek XX wieku.

lata 50. XX wieku.

w wieku XVIII.

Cyfrowy format wideo wprowadzony został

przez firmę JVC w 2000 roku.

po II wojnie światowej.

przez firmę Panasonic i Sony w roku 1997.

w 1955 roku.

Zasadniczą różnicą pomiędzy kamerami profesjonalnymi a amatorskimi jest

budowa.

zastosowanie.

materiał, z którego jest wykonana.

szerokość taśmy filmowej.

W jaki sposób odbywa się pomiar światła we współczesnych kamerach

za pomocą odpowiedniego układu przez obiektyw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przesuwu taśmy.

specjalnego urządzenia dodatkowego.

aden z powyższych do tego nie służy.

Zadaniem statywu jest

stabilizacja prowadzenia kamery.

lepsze oświetlenie.

powiększanie obrazu.

rejestracja dźwięku.

Scenariusz to

materiał literacki będący podstawą realizacji przedstawienia teatralnego lub filmu.

plan realizacji filmu, sztuki teatralnej.

osoba realizująca własną artystyczną koncepcję filmu.

osoba zajmująca się plastyczną oprawą filmu.

Plan bardzo "naturalny", odpowiada naszemu postrzeganiu drugiej osoby w czasie

rozmowy – to opis planu

bliskiego.

redniego.

pełnego.

amerykańskiego.

Mikrofon kierunkowy przedstawia rysunek::

d) żaden z powyższych.

10.

Cyfrowe przetwarzanie dźwięku to

oryginalność przetwarzanie sygnałów akustycznych w postaci cyfrowej.

zrzucanie zawartości kamery analogowej.

cyfrowy zapis filmu.

rejestrowanie dźwięku za pomocą magnetofonu.

11.

Sampler to

klawiszowy instrument muzyczny z grupy elektrofonów elektronicznych, które
odgrywa wcześniej nagrane próbki dźwięków.

instrument muzyczny z grupy elektrofonów elektronicznych, w którym dźwięk jest
syntezowany w układach elektronicznych poprzez modelowanie odpowiedniego
kształtu napięcia.

element kamery cyfrowej.

element kamery analogowej.

12.

Montaż online to montaż

tylko obrazu.

tylko dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dźwięku i obrazu z docelową jakością materiału nagranego .

konwersja zapisu analogowego na cyfrowy.

13.

Wadą montażu nieliniowego jest

fakt, że jakość montażu w dużej mierze zależy od digitalizacji obrazu wideo
w komputerze.

czas realizacji montażu.

jakość tworzonego filmu.

słaba integracja z grafiką i animacją komputerową.

14.

Efekt przenikania prezentuje rysunek:

aden z powyższych

15.

Edytory audio to

programy komputerowe, dzięki którym możemy ingerować w istotę zapisanego
w formie cyfrowej dźwięku.

programy komputerowe, dzięki którym możemy ingerować w istotę zapisanego
w formie cyfrowej obrazu.

programy komputerowe, dzięki którym możemy ingerować w istotę zapisanego
w formie cyfrowej filmu.

programy komputerowe, dzięki którym możemy ingerować w istotę zapisanego
w formie cyfrowej dźwięku i obrazu.

16.

Efekt (fade-in) lub (fade-out) dotyczą obróbki

filmu animowanego.

dźwięku.

obrazu.

filmu w postaci cyfrowej.

17.

Wykonanie polecenia Silence w edytorze audio spowoduje

zamianę zaznaczonego fragmentu w ciszę.

płynne zwiększenie głośności.

płynne zmniejszenie głośności.

sprawia wrażenie jakby był emitowany przez kilka instrumentów.

18.

Obecne trendy zmierzają do

skracania czasu spotu reklamowego.

wydłużania czasu spotu reklamowego.

zwiększenia częstotliwości emisji reklam.

wycofywania się reklam z telewizji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Kamery zapisujące bezpośrednio na płycie DVD wykorzystują kodek o nazwie

MPEG-14.

MPEG.

MPEGI-2.

MPEG-2.

20.

OGG to format zapisu

dźwięku.

obrazu.

animacji.

nie dotyczy zapisu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Przygotowanie reklamy do publikacji

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Albin K.: Reklama – przekaz, odbiór, interpretacja, PWN, Warszawa 2000

Caples J.: Skuteczna reklama. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000

Casse P.: Jak negocjować. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1996

Dalba w.; Kompendium terminologii filmowej. Helion, Warszawa 2005

Kall J.: Reklama. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1994

Kleppner O.: Reklama. Wydawnictwo FELBERG SJA Warszawa 2000

Kuśmierski S.: Reklama jest sztuką. DrukTur, Warszawa 1994

Long B.: Schenk S., Cyfrowe filmy wideo, Helion , Warszawa 2004

Łodzina-Grafowska J.: Efektywność reklamy, PWE, Warszawa 1996

10.

Nowacji R.: Reklama, podręcznik, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2005

11.

Wawak S.,

Wodniak K.: Encyklopedia zarządzania http://mfiles.ae.krakow.pl/index.php

12.

White R.: Reklama, czyli co to jest i jak się ją robi, Business Press, Warszawa 1995.

13.

White R.: Reklama. czyli co to jest i jak się ją robi. Business Press Sp. z o. o., Warszawa 1993

14.

Wiśniewski A., Dąbrowski A.: Ćwiczenia z marketingu. WSiP, Warszawa 1998

15.

Wiśniewski A.: Marketing. WSiP, Warszawa 1997

Witryny internetowe:

16.

http://republika.pl/gdobrak/cyfra/super/super4.html

17.

http://arturkupiec.webpark.pl/

18.

http://www.zoom.idg.pl/artykuly/39424.html

19.

http:/www.wikipedia.pl

20.

http://przyjaciele.doomni.net/sai/media/hreklamy2.html

21.

http://mfiles.ae.krakow.pl/index.php

22.

http://kamery.czechu.onfo.pl

23.

http://www.konsbud-audio.pl

24.

http://infoczechu.pl

Czasopisma komputerowe

−

Magazyn komputerowy „Chip”

−

Magazyn komputerowy „Komputer świat”

−

Serwis internetowy firmy Minolta

−

Serwis internetowy firmy Canon.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Adobe Photoshop Elements 10 Przygotowanie zdjęcia do publikacji w Internecie
07 Przygotowanie form do drukowania płaskiego
07-operator maszyn do prod.opakowań z kartonu i tektury, Instrukcje BHP, XXI - POLIGRAFIA, OPAKOWANI
na co nalezy zwrocic uwage przygotowujac uczniow do nowego ustnego egzaminu maturalnego
13 Przygotowanie projektu do EFS podręcznik
ZRU Zgłoszenie reklamacji do informacji o stanie konta osoby ubezpieczonej
21 GIMP Przygotowanie ilustracji do efektu rollover
plan pracy - taktyka - przygotowanie żołnierza do natarcia 29.08.2006 R, Taktyka
PP przygotowanie żołnieża do działania(2), PP i K
PROGRAM PRZYGOTOWANIA MLDZIEZY DO., bierzmowanie
PP T3 Przygotowanie żołnierza do prowadzenia rozpoznania w terenie, PP i K
07 Pierwszy List do Koryntian
07 Przyjmowanie gości do zakładu hotelarskiego
07 Przygotowanie zgladu metalog Nieznany (2)
Jak przygotować się do wiosennych półmaratonów plan
Przygotowanie bliższe do Komunii
sto pytan przed egzaminem, Przygotujmy się do egzaminu

więcej podobnych podstron