Z Y D Z I

PODCZAS WOJNY

Cena 1 złp.

, I N S T Y T U T

BAOAKl

l i t e p a c k i c h

p a n

B I B L I O T E K A

00-330

W arsrjw a,

ul. N o w y Świat 77

Tei. 26-68-63

Je d n ą z kard y n aln y ch przyczyn b an ­

kructw a polityki niem ieckiej w W arsza­
wie i na prow incji było:

1) ekonom iczne popieranie Żydów z ja ­

w ny m upośledzeniem ży w io łu polskiego,

2) obsadzanie Ż ydam i wszystkich urzę­

dów cyw ilnych z oczyw istym w ydaniem
na ich pastwę ludności polskiej,

3) dążenie do takiego sytuow ania Ży­

dów u nas kosztem naszym , aby powstrzy­
m ać ich em igrację do Niemiec,

4) wyjęcie Żydów z pod wszelkiej k ry ­

ty ki, czy to ekonom icznej, czy społecznej,
czy narodowej, czy wreszcie katolickiej,

5) korzystanie z ich usłu g jako szpie­

gów i denuncjantów .

6) używ anie ich do rozm aitych bluf-

fów patrj o tycznych, sk utkie m czego Żyd
parzył „zbaw cę“ Polski a Polak był pod
osłoną władz niem ieckich

traktow any

przez Żyda jak „natrętny cudzoziem iec“,

7) posługiw anie się Ż ydam i przy w y­

ław ia n iu m onet złotych, srebrnych, pa­
pierow ych i drobnicy.

M ?/9

1

—

2

—

8) doprowadzenie do tego wprost po­

twornego położenia, że wraz z „darowi­
z n ą “ Polsce

„niepodległości“

dyskusja

najbardziej lojalna i najbardziej rzeczowa
w kw estji żydowskiej m usiała szukać so­
bie miejsca w literaturze nielegalnej.

W obec tych faktów Polacy-katolicy

w szystkich stanów, od chłopa do m a g n a ­

ta, zrozum ieli, że nastąpił sojusz niemie-

cko-żydowski przeciwko n im i że ten so­

jusz stanowi dla nich niebezpieczeństwo

najgroźniejsze, albow iem doświadczenie

historyczne pouczyło ich, że z wszystkich

wojen i rewolucji żyw ioł polski wycho­

dził zawsze zubożały i osłabiony a żywioł

żydowski kosztem jego wzbogacony i w zm o­
cniony.

Do tych punktów , które zostały w y­

żej wyszczególnione, dodać należy jesz­
cze następujące:

9) polityka niem iecka pom ogła w ysu­

n ą ć się na stanowisko naczelne i jedynie
upraw nione do zajm ow ania głosu wszyst­
kie żywioły filosemickie, które dały się
u nas poznać z tego, że we wszelkich
sporach polsko-żydowskich stawały z za­

sady po stronie żydowskiej.

—

3

—

10)

w ysunęła rów nież wszystkie g ru ­

py liberalno-radykalne judaizujące , które

przedtyni zam iast narodowości głosiły in ­

ternacjonalizm a zam iast relig ji indyfe-

rentyzm , nie ty kając narodowości i reli­

g ji żydow skiej, a które teraz nagle ra­

zem z Ż y dam i zaczęły z bardzo podej­
rzaną żarliw ością popierać niepodległość

Polski pod jenerał-gnbernatorem n ie m ie ­
ckim , gdy niedaw no jeszcze razem z k a ­

detam i i lib eralistam i rosyjskiem i m iota­

ły k lątw y na posłów polskich w D um ie.

Ten oczywisty fałsz, nie dający się

pokryć żadną kazuistyką, m usia ł do ży ­
wego oburzyć społeczeństwo, jednocześ­

nie polskie i katolickie, które nagle po­
strzegło, że grupy, które przedtym stały

w sieni, a naród w izbie, teraz zajęły

izbę, zaś naród częścią zepchnęły do sie­

n i a częścią naw et całkiem za próg jego
własnego domostwa.

Jeżeli wiele z tych rzeczy stało się

w skutek tego, że N iem cy nie znali n a­
szych stosunków , że zrazu szli po lin ji
najm niejszego oporu a dopiero później

wzięli się do bardziej planowej polityki

polskiej wew nętrznej, że chcieli przy po-

—

4

—

m ocy żydowskiej osłabić lub naw et znisz­
czyć żyw ioł polski celem ułatw ienia so­
bie roboty powojennej, i jeżeli wreszcie
prócz wszystkiego kierow ali się wrodzo­
n ą i ku lty w o w an ą nienaw iścią w zględem

żyw iołu polskiego, to je d n a k istniały jesz­

cze inne względy. D adzą się one u jąć
w p u n k ty następujące.

1) n ajw ięksi bankierzy niemieccy, od­

gryw ający pierwszorzędną rolę przy reali­

zow aniu wew nętrznych pożyczek n iem ie­

ckich na cele w ojny, są Żydam i.

2) najw iększe dzie nn iki niem ieckie,

bez których dyplom acja i polityka nie­

m ieckiego rządu obejść się nie może,

z n a jd u ją się w rękach żydowskich.

3) na wszystkich uniw ersytetach nie­

m ieckich w ciele profesorskim Żydzi m a­

ją przewagę, a działają zawsze zwarcie.

4) od bardzo długiego czasu Żydzi na­

si u trz y m u ją z Żydam i niem ieckiem i sto­
sunki, in fo rm u ją ich o nas, nie dopusz­

czając do nich naszych inform acji.

5) rząd niem iecki ogłosił ta k zw any

„B urgfrieden“,

to znaczy,

żp

zm usił

wszystkie partje do zgodnego pożycia,

a przeto nie dopuszcza także do dysku-

sji niemiecko-życłowskiej, która m ogłaby
w prow adzić niepokój do w ew nętrznych
stosunków; ale dyskusja polsko-żydow­

ska należy do stosunków zewnętrznych,

więc jest dozwolona; Żydzi w y zyskują sy­
tuację w ten sposób, iż poruszają w p ra­

sie kw estję polsko-żydowską ze swego
stanowiska, natom iast nie d ają jej poru­
szać ze stanow iska polskiego.

6)

poniew aż rząd nie m ie cki, w iedzio­

ny koniecznością, m usi politykę polsko-
żydow ską prow adzić z dnia na dzień,
przeto je st zniew olony brać stronę Ży­

d ów a nas poświęcać, co nas naturalnie

jeszcze bardziej wrogo nastraja przeciw ­

ko Niem com , gdyż w idzim y, że stanow i­

sko ich nietylko w ypływ a z ich woli, ale
z ich losu.

W szystko to złożyło się na fa k t nie '

ulegający żad n e m u zakw estionow aniu, że
polityka niem iecka m u sia ła na gruncie
na3zym

zbankrutow ać.

Ale rzecz nie

przedstawia się m niej korzystnie dla po­

lity k i austrjackiej. Jeżeli ta p olityka tak­

że u nas całkowicie zbankruto w ała, acz­

kolw iek przed w o jną m ia ła pewne szan­
se, to po jej w ybuchu, gdy A u ś trja wy-

_

6

—

stąpiła jako sojuszniczka Niemiec, kwe-
stja żydowska silnie zaw ażyła na szali
w ypadków . I tu rzecz się da u ją ć w sze­
reg punktów :

1) aczkolw iek dw ór austrjacki jest k a ­

tolicki, aczkolw iek religja rzymsko-kato­
licka jest panującą, aczkolw iek m ów i się
naw et o k le ry k alizm ie w A u s trji i nazy­
w a ją państw em je zuick im , m im o to
W ie d e ń jest w rękach Żydów , zaś G a li­
cję sam B ism arck nazyw ał żydow skim
Eldorado.

2) ukształceni m ieszkańcy K rólestw a

Polskiego wiedzieli jeszcze przed w ojną,

że ekonom icznie żyw ioł polski w G alicji
w ciąż traci na rzecz żyw iołu żydow skie­
go, że Żydzi z n a jd u ją się na w szystkich
stanowiskach, że stanow iska te w yzysku­
ją na sw oją korzyść, i że w ładze polskie
w G alicji są wobec zalewu żydowskiego

bezsilne; ale dopiero fak t okupacji pew ­

nych części ziem K rólestw a Polskiego

przez A ustrję, i zaprowadzenie zarządu

cywilnego, silnie zażydzonego i rów nie
silniej wszystko zażydzającego, u k azał to
naocznie reszcie ludności, czyli tej, k tó ­

ra w skutek braku ukształcenia i niewy-

deczkowania. do G alicji o tym nie m iała

pojęcia.

3) najazd austrjacko-galicyjski, który

u s tam i Żydów począł p roklam ow ać h a ­
sło przyłączenia pew nych g u b e rn ji K r ó ­
lestwa do x\ustro-Węgier, z pozostawie­
n iem reszty N iem com , groza zażydzenia

kraju, zubożenia go i przystosowania do
porządków fiskalnych państw a rakuskie-
go, m usiała przerazić ludność, zwłaszcza
wiejską.

4) jeżeli najazd austrjacki nie w ziął

pod swe skrzydła opiekuńcze liberalizm u

i rad y k alizm u judaizującego, to w ziął so­

cjalistów judaizujących, pod których opie­

kę uc ie k li ju d a izu ją c y liberaliści i rady­
kaliści, albow iem socjaliści galicyjscy, do
w yb u chu w ojny antym ilitaryści, teraz

stali się m ilitary stam i pierwszej klasy,

4

a wszystkie cyw ilne stanow iska u socja-
listów -m ilitarystów zajęli Żydzi, ja k o że

je st to rzecz bezpieczniejsza.

Praw dopodobnie znaw cy stosunków

w okupacji austrjackiej u zu pe łnia te p u n k ­
ty szeregiem innych, m oże naw et bardzo
w ażnych.

My zaś za jm ie m y się trzecim

z rzędu bankructw em z pow odu kw estji

żydowskiej, m ianow icie bankructw em po­
lity k i legjonistycznej. I tu rzecz da się

u jąć w szereg punktów :

1) legjony, pom ijając różne ich for­

m acje poprzednie, pow stały z inicjatyw y
socjalistów, dotąd socjaliści, p rzynajm niej
w brygadzie Piłsudzkiego, a ta jest tu
najw ażniejsza, rej wodzą, zaś ow i socja­
liści, wprost organicznie zw iązani z so­

cjalistam i galicy jskiem i, sa przesyceni
naw skroś żyw iołem żydow skim .

2) ponieważ politycy legjonów zd jęli

z porządku d n ia historycznego Polski
wszystkie kw estje i pozostaw ili tylko
kw estję wojskową, przeto zaw arli sojusz
z Żydam i i m ocą tego fa k tu ośw iadczyli

się jak o wrogowie tych w szystkich, k tó ­

rzy nie chcieli zd jąć kw estji żydowskiej

z porządku dnia, a ci wszyscy, gdy cho­
dzi o liczbę, stanow ią rzeczywiście w szyst­
kich, czyli ogół.

3) poniew aż wszelkie w ojny i prze­

w roty stanow ią wdzięczne pole dla spe­
k u la c ji żydow skiej, przeto Żydzi z w ie lką
żarliw ością poparli legjony i zarazem z n ie­

słychaną zapalczywością i prowokacyjno-
ścią atakow ali tych, którzy się w ty m

k ie ru n k u nie zapalali.

4) korzystając z takiego stanu rzeczy

Żydzi pod pozoram i p o lity ki legjonisty-

cznej zaczęli załatw iać wszystkie swoje

ra c h u n k i osobiste, rasowe, społeczne a n a ­

wet w yznaniowe, co w skutek ich nerw o­

wości i nam iętności rażąco biło w oczy.

5) ru ch liw i, biorący się śm iało do

wszystkiego, Żydzi w zięli duży udział
w literaturze i w prasie, popierającej po­

lity k ę legjonów , a sw ym nietaktem , swo­

j ą arogancją, sw oją bufon adą doprow a­

dzili u nas do w ielkiego rozdrażnienia,
ty m n atu raln ie większego, iż ro zd rażnie ­

nie to nie m iało żadnego jaw nego u p u ­
stu, albow iem cenzura i policja, zarów no
austrjacka, ja k niem iecka, w zięły ich pod

sw oją opiekę.

6) k a ry k a tu ra ln e parzenie „żołnierza

polskiego“, „ułana-zaw adjaki“, „n ie u b ła­
ganego, niepodległościow ca“,

„brzęczy-

szabelki“, „w ąsala“, „w ia ry “, „w iaru sa“

z uszam i słonia i nosem jak jego trąba,
wszystko to poszczególnie i razem w zię­
te stawało się ja k ą ś kazirodczą tragi-ko-

m e dją.

7) n a tu ra ln ie na gruncie

w arszaw ­

sk im wszyscy Żydzi, którzy jeszcze tak

niedaw no poruszali przeciwko nam Pe­
tersburg, a raczej w tedy Piotrogród, k tó ­
rzy nie u nas szukali dla siebie praw,
ale chcieli, by ń am je narzucili Rosjanie,
ci sami, którzy albo grozili nam ,

że

z W arszaw y stanie się niebaw em zw ykły

„gubernskij go ro d “, albo też przeciwko

n a m takich brali w obronę, ci wszyscy,

polecając się teraz z jednej strony rzą­
dowi niem ieckiem u, z drugiej strony au-
strjackiem u, zaczęli pierw si pchać się
w objęcia legjonów , nie czekając, co n a ­
wet będzie, wszystkich odsuwać, stali się
ober-polakami, ober-niepodległościowemi,
ober-czcicielami białego orła, słowem, ja k

wszystko, tak i ty m razem w zięli w pacht

reklam ow anie legjonów , aby ogółow i m o ­
żliw ie prędko je obrzydzić.

8)

ci niedaw ni Polacy w yznania M o j­

żeszowego, zaczęli nagle tak pchać się
na nasze legjonistyczne i w ogóle patrjo-
tyczne, dom agać się rew anżu pod posta­
cią chodzenia do synagogi, że śród n a ­
szej ludności katolickiej, naw et tak ie j,

która daleką była od kle ry kalizm u , de­
w ocji i fan aty zm u, pow stała burza, a b u ­

rza ta na w ew nątrz tym w iększa p rzy ­

—

11

—

brała rozm iary, że polity ka niem iecka

nie dała jej w y b u c h n ą ć na zew nątrz, nie
orje n tu jąc się w psychologicznym z ja ­

w isku, że w szelki u p u s t łag o d zi naprę­
żenie.

9)

le gjonista pod rękę z Żydem wszedł

tedy do W arszaw y i nie zrozum iał, że
ty m sam ym odgrodził się m ure m od d u ­

żej części ludności, która w łaśnie do św iad ­

czała spekulacji żywnościowej żydow skiej,

poznaw ała boleśnie na swej skórze sk ut­
k i przerozm aitego szachrajstw a żydo w ­

skiego, cierpiała od de n un cjacji żydow ­
skich i nigdzie pom ocy znaleźć nie^mogła.

Trzeba zupełnie nie znać naszych sto­

sunków , aby z ta k ą p o lity k ą wejść do

k ra ju i łud zić się w zajem nie, że się zdo­

będzie serca m ieszkańców .

Oto są m nie j więcej przyczyny b an ­

kructw a polity ki niem ieckiej, austrjackiej
i legjonistycznej

na

gruncie

naszym

w zw iązku z kw e stją żydow ską.

Tylko p o lity ka dorywczyści, polityka

bluffu, polityka rozpaczy, polityka hazar­

du m ogła była w ażyć się na obranie p o ­

dobnej drogi, nie licząc się z przyszłością,

z charakterem narodu, z w a ru n k a m i hi-

storycznem i, słow em z niczym .

P olityka ta zadała ciosy zbyt głębokie

i zbyt dotkliw e, aby naród nasz m ia ł
o nie] zapom nieć. B y ć może, że ludzie,
którzy albo wszystko biorą powierzcho­
wnie, albo ż y ją tylko telegram am i przy-
chodzącem i z frontów , albo bajeczkam i
k a w iarn ian e m i i zebraniowo-wiecowemi,
biorą to lekko i m yślą, że kw estja ta sa­
m a się jakoś ułoży. A le kto zna nasz lud„

kto zna nasze m ałom ieszczaństwo, kto zna
nasze sfery rzemieślnicze, robotnicze, sło­
wem kto zna nasze m asy narodowe, ten
rozum ie, że kw estja żydow ska u nas ogro­
m n ie się zaogniła, że grom adzą się ma-
terjały palne, że te m aterjały przy nada-
rzonej sposobności grozić będą w ybuchem ,

a ponieważ w ojna u czyniła lud zi twardsze-

m i, dzikszem i i m ściw szem i, w ybuch ten
m oże przybrać rozm iary nieoczekiwane.

W k a żd y m razie rozsądek każe się z n im

liczyć.

Do faktów powyższych dochodzi szereg

in ny ch, które każdy postrzega lu b m ocno

odczuwa:

1)

Przed w ybuchem w ojny praca n ad

odżyw ieniem k ra ju środ kam i k u ltu ra ln e m i

była w p e łny m toku, a w skutek w ojny
została zupełnie sparaliżowana.

—

13

—

2) wszystko, co przed w o jną zostało

w tej kw estji zrobione i co uw ażaliśm y za

zdobycz naszą trw ałą, leży teraz w ruinie.

3) z w szystkich kooperacji, które się

rozw ijały całkiem pom yślnie i które by­

ły b y się rozw ijały dalej, nie zostało n a ­

w et śladu.

4) solidarność polska, organizow ana

przeciwko solidarności żydow skiej, została
rozbita.

5) nawet ta k naturalne i proste hasło,

ja k kupow anie u swoich, poszło w niepa­

m ięć.

6) Żydzi tr y u m fu ją na całej lin ji, to,

co ju ż było w naszych rękach, w ydarli

n a m z powrotem, w ydzierając także i to,
co jeszcze ta k niedaw no pewnie w naszych

rękach spoczywało.

7) prasa i literatura, zajm u jąc a się kwe-

stją żydow ską, została całkowicie zah a­
m ow ana, natom iast prasa i lite ratura ży­
dowska trw a i działa.

8) przy om aw ian iu wszelkich projek-

ów przyszłościowych intelig e n cja nasza,

ta m ianow icie, k tó ra dziś rej wodzi, sta­
rannie om ija kwestję żydow ską, albo też
zbywa ją o gólnikam i.

Słowem zarów no z roku 1863, jak z ro­

k u 1905, ja k wreszcie z lat 1914— 1917.
Żydzi w stosunku do Polaków wychodzą
zw ycięzcam i a Polacy w stosunku do Ży­
dów rozgrom ionem i.

L iteraturę skutków pom yślnych dla

Żydów roku 1863 tłu m iła cenzura rosyj­
ska. Literaturę sk utków pom yślnych dla
Żydów roku 1905 tłu m ił liberalizm i r a ­

d ykalizm polsko-żydowsko-rosyjski, a li­

teraturę sk utk ów lat 1914— 1917 tłu m ią
Niem cy, A ustrjacy i ich m iejscow i zwo­
lennicy, niestety, pokryw ający zdradę n a ­
rodow ą B iałym Orłem.

A gdy Żydzi skupyw ali m a ją tk i po­

w stańców 1863 roku, gdy w roku 1905 przy
pom ocy swych bojówek w ysadzali m osty
kolejowe, aby w pew nych okolicach pod­
nieść ceny na zwiezione uprzednio tow ary,

g d y w latach 1914— 1917 obsiadły zn ę k a ­
n ą Polskę, ja k k r u k i konającego żołnierza
równocześnie i ciągle oskarżali nas o ten ­

dencje „pogrom ow e“, zm yślali fa k ty ta ­
kic h pogromów, wszelki akt ekonom icz­

nej naszej samoobrony piętnow ali zag ra­
n ic ą ja k o niesłychany objaw antyse m ity­
z m u krwiożerczego, p suli n a m opinię, gdzie

—

15

—

m ogli, i teraz, jak gdyby dla szyderstwa,
u d a ją niepodległościowców , w zyw ają do
tw orzenia wojska przeciw Rosji, w ydzie­

dziczają nas z m ienia, nazw isk, słowem

przy pomocy swoich szatańskich m etod
toczą z n a m i wojnę, nib y mocarstwo

odrębne, ale takie, które się rozsiadło
w sercu naszym i rządzi się we wszyst­
k ic h jego kom orach.

*

*

*

D otąd jeden zabór niem iecki nie m iał

kw e stji żydow skiej.

Nie działo się to dlatego, jak niektórzy

m n ie m ają, że N iem cy w ytępili tam Żydów.
N iem cy są k ra je m rów nież zażydzonym ,
ja k Polska, tylko ta m zażydzenie jest
inne, stosowne da w arunków .

U nas podstawę stanow i Żyd chałato­

wy, a przeto tak ich Żydów m usi być d u ­
żo, albow iem żyd chałatow y zadaw alnia

się d robny m zyskiem i w skutek w a ru n ­

ków adm inistracyjno-policyjnych może

zajm o w ać się przedsięw zięciam i ryzykow-
n e m i i brudnem i.

W Niem czech jest inaczej. Tam istn ie ­

je tylko Żyd surdutow y, a przeto Żydów

—

16

—

m usi być m niej. Żyd surdutow y pracuje

w wyższej sferze, m oże zajm ow ać się
przedsięw zięciam i ryzykow nem i, ale m u si
u n ik a ć przedsięwzięć brudnych.

K ształtow anie się stosunków h an d lo ­

wych w Niem czech sprawiło, że Żydzi
z m niejszych m iasteczek w ynieśli się, nie
m ogąc w ytrzym ać ko nkurencji z Żydam i
z m iast w iększych i w ielkich. Słow em
z p u n k tów krańcow ych żydostwo prze­
nosiło się do p unktów węzłowych i cen­
tralnych.

Zasada ekonom iczna głosi, że im ladzie

rosną w zam ożności, ty m liczebnie m a ­

le ją ich rodziny. A 'w ię c gdzie Żydzi są
bogatsi i gdzie grom adzą w swych rękach

towar, pieniądz, pracę, jest ich m niej, ale

są wpływ ow si.

To było głów ną przyczyną, że Żydzi

stopniowo zn ik a li z Poznańskiego, aczkol­
w iek nietylko nie zn ik li całkowicie, lecz
przyjęli pozory niem ieckości i razem z ha-
katystam i toczą w alk ę z polskością. Nie

czynią tego jednak pod sztandarem '.ży­
dow skim , ja k u nas, ale pod sztandarem
niem ieckim ,

naw e t szowinistyczno-nie-

m ieckim , co bardzo gniew a antyse m itów

niem ieckich.

—

17

—

Gdy więc dotąd zabór niem iecki nie

m ia ł kw estji żydowskie], obecnie obaw iać

się należy, że m o g ą za]ść jakieś w ty m

k ie ru n k u zm iany. A niestety rzecz łączy
się znow u z polityką.

D użo daje do m yślenia ostatni nu m e r

„K up ca“ poznańskiego, zeszyt p a m iątk o ­

wy, rocznik dziesiąty, zaty tułow any „Je-
dnoniów ka S ejm ikow a K u p ca“ .

Redaktorow ie tego zeszytu zajęli się

skrzętnie K rólestw em Polskim .

D ziw n y m trafem dostał się do tego

zeszytu Ksaw ery książę L ubecki, znany
prusofil i opiekun oraz protektor i mece­

nas prasy prusofilskiej.

W y s tą p ił z ar­

ty ku łe m „Ekonom ]a przyszłości K r ó le ­

stw a P olskiego.“

E k o n o m ista książęcy, który upraw ia

ekonom ję raczej dla kaprysu, n iż dla słu ­

żenia ojczyznie, dowodzi, że w praw dzie
K rólestw o Polskie ucierpiało bardzo w s k u ­

tek w ojny, ale jest to kraj bogaty. M nie­

m a, że dalszy nasz zw iązek z Cesarstwem

Rosyjskim byłby nas zrujnow ał. W reszcie
woła:

„je d y n y m , n ajw ięk szy m naszym

w rogiem

ekono m iczny m

jest R o sja.“

—

18

—

W ró g ten, dodaje, staje się niebezpiecz­

niejszym z d nia na dzień.

Ciekawe, iż ekonom iści niem ieccy są in ­

nego zdania. Także innego zdania są nie
m ieccy politycy. T wierdzą m ianow icie, że
w skutek wzrostu ludności w Rosji i w s k u ­
tek wzrostu rosyjskich bogactw, za ja k ie

ćwierć w ieku Rosja „zje“ Niemcy. Jeżeli

więc książę K saw ery D rucki Lubecki
chce nas z pod w pływ ów rosyjskich prze­

nieść pod w pływ y niem ieckie, ¡to chce
ze zjadających zrobić zjadanych.

Bo

będąc w sojuszu z Rosją, należelibyśm y

do zjadających Niemcy.

In n y w spółpracow nik tego n um e ru

„K up ca“, m ianow icie p. A u g u st Porębski

z K rak o w a, w y stąpił z artykułem :

„Ży­

dzi w przemyśle i w h a n d lu p o ls k im .“

W artykule ty m p. Porębski dowodzi,

że w przyszłej wolnej Polsce p ow inna
m iędzy P o lakam i a Ż y d am i nastąpić przy­
k ła d n a zgoda, że p o w inna się dokonać
asym ilacja i że Żydzi i Polacy p o w in ni
razem pracować d la ekonom icznego roz­

w oju k raju .

Dlaczego dla głoszenia takich zasad

w ybrano akurat „ K u p c a “ poznańskiego?

—

10

—

Czy dlatego, iż p. Porębski m ia ł przy tej

okazji w y tk nąć P ozn ańskie m u „ewolucję
an ty se m iczn ą“?

Gdy jednak książę D rucki L u b e ck i w i­

dzi dla nas zbaw ienie w łączności z N ie m ­

cam i, gdy w skute k tej łączności K r ó le ­
stwo Polskie znajdzie się w podobnych
w arunkach, ja k Poznańskie, p. Porębski
daje do zrozum ienia, że antysem ityzm

poznański m usi ustąpić m iejsca sym bio­
zie polsko-żydowskiej, w K rólestw ie p a ­
nującej. A by zaś ukazać wzór „szlache­
tnego“ Żyda w arszaw skiego, pomieszczo­
no arty k uł p. Stanisław a K em pnera „Z la ­

b iry n tu cyfrowego finansów w o jn y “ i u k a ­
zano jego podobiznę.

P o lity k a je st tu całkiem jasna.

Ju ż

dziś m yśleć trzeba o u je d n o stajn ie n iu
p o lity ki ekonom icznej i żydow skiej w W a r ­
szawie i w P o zn a n iu . A poniew aż „K u ­
piec“ jest jedynie do tego p odatnym te ­

renem , w ięc m a m y ju ż objaw y pierwszej
tej polityki.

Niechże P ozn ań będzie czujny!
Nie w iem y, czy redakcja „ K u p c a “ ze­

szła na tory tej polityki, czy też została

na te tory podstępnie zwiedziona. Nie-

—

20

—

cha] je d n a k wie, że u nas num e r ten
w yw ołał w rażenie złe i niepokojące.

D o tąd Poznańskie trzym ało się zacnie

swej przyjazne] i zgodne] z n a m i polityki.

O baw iam y się, że i ta m ciem ne siły za­
częły sw oją p o dziem ną robotę.

*

*

*

W zyw anie p. Porębskiego do w zm ożo­

nej asym ilacji na gruncie K rólestw a P o l­
skiego w y m ag a

odpowiedzi z naszej

strony.

U bolew ać należy, że ekonom iści typ u

p. Porębskiego są tak jednostronni i k ró t­

kowzroczni.

W yraz asym ilacja, b rany abstrakcyj­

nie, czyli w oderw aniu od rzeczywistości,
b rzm i bardzo ładnie.

N ie m niej ładn ie

b rzm i żądanie zgo

dnego pracow ania celem ekonom icznego

podniesienia kraju .

A le ja k rzecz w yg ląda, gdy się je j

przypatrzym y także z in n y c h stron?

Oto proces asy m ilacji ciągle w ychodzi

n a korzyść ży w io łu żydowskiego a na
niekorzyść ży w io łu polskiego.

—

21

—

W ciąg u tego procesu „zgody“ i »h a r­

m o n ii“ lud n ość polska z n ik a ła stopniow o

z m iast i m iasteczek K róle stw a Polskie­
go a miejsce jej zajęła lud n oś żydowska.

Cały handel przeszedł w ręce żydo­

wskie. Pieniądz przeszedł w ręce żydo­
wskie. Ziem ia przechodzi zw olna także
w ręce żydowskie. Decyzje finansowe spo­
czyw ają niem al w yłącznie w rękach ży ­
dow skich.

N ietylko rośnie w Polsce procent Ż y ­

dów, ale rosną ich wpływy, coraz w ięk ­
szego znaczenia nabiera ich społeczne u

nas stanow isko, coraz bardziej jesteśm y
spychani na p la n d rug i i coraz m niej

m am y do m ów ienia.

W dodatku ruch asym ilacyjny wcale

nie przeszkodził Żydom -Polakom utrzy m y ­
w ać ścisłe stosunki z litw ak am i, brać ich
zawsze w obronę gdy powstawał zatarg
m iędzy n a m i a niem i, an i też nie prze­
szkadzał im w chodzić po za naszem i ple­
cam i w konszachty z Petersburgiem przed
w o jn ą a z B erlinem podczas wojny.

A sy m ila c ja jest pojęciem w zględnym .

D użo tu zależy od m asy. Żydzi zaczy­
n a ją tak staw iać kw estję, że właściw ie

zachodzi pytanie, kto kogo m a asymilo-

wać, czy m y ich, czy oni nas. To jest
poniekąd prawda. Przypatrzm y się n ie­
który m rodzinom . Przeszły niem al całko­

wicie pod w pływ żydow ski. T rzym ają
z Ż y dam i przeciwko nam . P om agają Ży­

dom przeprowadzać wszystkie interesy

korzystne dla Żydów, niekorzystne dla

nas.

W sk u te k asym ilacji Żydzi weszli do

naszej inteligencji, zabierają głos w n a­

szej opinij, starają się naw et tą opinią
kierować.

W s k u te k asym ilacji Żydzi weszli do

naszej literatury i prasy, obniżyli język,
wypaczyli narodow ą m yśl polską, ducha

narodowego, za pom ocą pióra i słowa
w p ływ ają na spaczenie naszych obycza­

jów , bardzo się przyczynili do zabar­

wienia

kosm opolitycznego różnych n a ­

szych sfer.

Podczas chw il krytycznych, więc pod­

czas wojen i przewrotów rewolucyjnych,

ci asy m iłow ani Żydzi, łączący się każdej
chw ili z Ż y dam i nieasym ilow anym i, są
elem entem niepew nym , i starają się po­
pierać politykę, która jest korzystna dla

nicy, a nie dla nas

W s k u te k haseł asym ilacji pow stają

stowarzyszenia, m ające na celu kierow a­
nie Żydów do rzem iosł i do roli. Te to­
w arzystw a nie trzy m a ją się zasady ró­
w noupraw nienia, ale z racji swej ustawy

wszędzie popierają Żydów a odsuw ają na

plan d rugi Polaków.

Gdy w ybuchła rew olucja rosyjska i gdy

w yłonił się u nas program autonom iczny

z sejm em w W arszawie,

Żydzi, nawet

asym ilow ani, by li bardzo przeciw ni sej­

m ow i polskiem u w W arszawie. Chcieli,

aby wszystkie nasze spraw y zasadnicze
rozstrzygały się w Petersburgu. A czkol­
wiek piętnow ali zagranicą Rosjan jako

„pogrom czy kó w “,

aczkolw iek

w iedzieli

doskonale, że w R osji pogrom y działy
się rzeczywiście i były naw et przez w ła ­
dze rosyjskie popierane, m im o to dosko­

nale rozum ieli, że gdy chodzi o Królestwo

Polskie, rząd będzie do pewnego stopnia

popierał Żydów, aby osłabić znaczenie
żyw io łu polskiogo. M iało to ważne zna-
czonie podczas procesu rusyfikacyjnego

L itw y .

A le teraz zaszły zm iany radykalne.

Rosja ustąpiła.

Miejsce jej zajęły N ie m ­

—

23

—

—

24

—

cy. Żydzi są zawsze bardzo konsekw en­

tni. Teraz będzie im bardzo na rękę, je ­
żeli przy ich pomocy B erlin będzie nas
osłabiał. Je s t im bardzo na rękę polity­
ka niem iecka, która chce w strzym ać im i­
grację Żydów do Niem iec. M ają wreszcie
w Żydach niem ieckich potężnych opie­
ku nów , gdyż ci opiekunow ie także nie
życzą sobie, aby Żydzi polscy n ap ły w ali

do N iem iec i robili im konkurencję. W ię c
pracują, by tu Żydom było lepiej, n a tu ­

ralnie kosztem naszym .

Z wszystkiego w ynik a, iż w now ym

uk ładzie rzeczy, to jest, gd y K rólestw o
Polskie przejdzie pod w pływ y niem ieckie,

Żydzi w Polsce staną się żyw io łem uprzy­
w ilejow anym . Cele niem ieckie po kryw ają
się z celam i żydow skiem i. A hasło w zm o­
żonej asym ilacji, czyli większego wcho­
dzenia Żydów m iędzy nas i w prow adza­
nia w naszych szeregach rozdwojenia, ró­
wnież pokryw a się z tą polityką.

*

*

*

Te partje polityczne u nas, które dziś

w id nie ją na w ierzchu, zupełnie nie z a j­
m u ją się kw estją żydow ską.

—

25

—

A le nietylko te partje polityczne prze­

stały się n ią zajm ow ać. N ie czynią tego
także owe, które z n a jd u ją się pod powie­

rzchnią, nie m ogąc w ystępow ać oficjalnie,

ry w alizu ją je d na k z ta m te m i o w pływ y.

Stosuje się to zwłaszcza do tych u g r u ­

pow ań, które przed w ejściem N iem ców

do W arszaw y zajm ow ały się i to dość
pilnie kw e stją żydow ską.

M yśląc w idocznie więcej o losach p artji

i pow odzeniu poszczególnych jednostek,
n iż kraju , ry w alizu ją z in n e m i tylko

w zakresie deklaracji o niepodległości,
o państw ie p olskim , o radzie stanu, n a ­
to m iast przestały się interesow ać kw e­
stją, k tó ra tak kraj boli i która stanow i
dla niego groźne niebezpieczeństwo.

S k u tk ie m tego owe g rup y znacznie

straciły w naszych niższych w a r s tw a c h ^
na sym patji. D a ją się słyszeć skargi n
wet na „zdradę.“

W

Jy

G rupy te w chodzą z Ż y d a m i w kom-

prom isy, p a k tu ją z n ie m i ponad obezwła­
d n io n y m narodem , rob ią im ustępstwa,
a nawet, bojąc się w łasnego cienia, cho­

dzą do synagogi w d n iach uroczystości

narodowych, zaś Żydom pozw alają cho­

dzić do kościoła.

N ig d y jeszcze W arszaw a nie patrzała

na takie swoje poniżenie.

*

*

*

Przyjdzie czas, kiedy histo rja ogłosi

szczegółowo wszystkie m aterjały, chara­
kteryzujące zachow anie się Żydów p o d ­

czas obecnej w ojny. Dziś, w piśm ie u lo ­
tn y m , niepodobna tego robić. Trzeba po­
przestać na rzutach ogólnych. R zuty te
są ważne, gdyż d a ją n a m orjentację w y ­
tyczną.

Jeże li pod w zględem m o raln y m przed

w o jn ą Żydzi pozostaw iali wszystko n ie ­
m al do życzenia, to podczas w ojny m o ­
ralność ich n ab rała cech jeszcze fa ta l­

niejszych.

Przypatrzcie się przeciętnem u typow i

prostego Żyda, który chodzi po ulicy i m y ­

śli o interesach.

Czy byw aliście na rozpraw ach w s ą ­

dach k ry m in alny c h? Czy zw iedzaliście
więzienia, gdzie siedzą zam kn ięc i zbro­

dniarze?

—

26

—

—

27

Twarz zbrodniarza m a ów żyd prosty,

chodzący po ulicach W arszaw y i m y ślący
o interesach.

Jest to tw arz straszna.

Gotowi jesteśm y m n ie m ać, że to tylko

in n a tw arz, m ianow icie tw arz człowieka

wschodniego.

A le zn am y twarze lu d zi w schodu, k tó ­

rzy dziś kręcą się po całym świecie. W i ­

dzieliśm y w W arszaw ie T urków , O rm ian,
Japończyków .

A le tw arz prostego Ż y d a w arszaw ­

skiego je st in n a.

P a li się w niej żądza. Oczy błyszczą. Pa­

trzą na nas, jak na przedm iot swego u p r a ­

w nionego i uprzyw ilejow anego w yzysku.

Podczas w o jn y m a ją ogrom ne pow o­

dzenie w szystkie interesy ryzykow ne,

brudne, niebezpieczne, ale dochodne.

Do tych interesów Żydzi podczas w o j­

n y rzucili się grom adnie.

W chw ili, k ie d y p olitycy żydowscy

d e k la m u ją tylko o rów n ou p raw n ie n iu Ż y ­
dów, o konieczności zapew nienia im sta­
now iska obyw atelskiego, g d y w yliczają

krzyw dy, jakie rzekom o się dzieją Żydom ,

n ic nie m ó w ią o potrzebie u m o raln ie n ia

Żydów .

K to m ów i o asy m ilacji Żydów, prze­

m ilcza, że asy m ilację trzeba zacząć od

tego, aby Żyd n abrał in n y c h obyczajów,

aby się um oralnił, aby w h a n d lu i w i n ­

teresach przestał być zbrodniarzem , oszu­

stem, fałszerzem.

A le Żydzi są u nas w tak w ielkiej

grom adzie, że zupełnie nie m a m y m oż­

ności w pły w ać na nich. Raczej oni za­
ra żają nas sw oją niem oralnością, raczej
m y obyczajowo asy m iłu je m y się z Ży­
d am i.

G dy m ow a o asym ilacji, żąd a się n a i­

w nie od Żydów, aby uznaw ali polskość,

aby ko c h ali nasze e m ble m aty narodowe,

aby m ów ili po polsku, słowem, aby przy j­

m ow ali wszystko, co polskie, czysto zew nę­

trznie.

M ożnaby m ów ić o asym ilacji estety­

cznej Żydów.

A le czyż] jest asym ilacja obyczajowa?

Przeciw nie. Sfery żydow skie przodu­

jąc e p o d k o p u ją u nas chrystjanizm , w al­

czą u nas z klery kalizm em , z w pływ em
duchow ieństw a,

czy nią wszystko, aby

kapłan kato lic k i nie był organizatorem

—

28

—

społecznym i politycznym In d u i m iesz­
czaństw a polskiego.

%

Chw alebny ru ch ekonom iczny w P o­

zn ańskim , dzieło księży rozum nych, św ia­

tłych, przenik nięty ch p raw d ziw y m p atrio ­
tyzm em , zostało przez Żydów asymilo-
w anych w Polsce przedstawione, jak o

ohyda, ja k o zam ach;na nowoczesność, jako
chęć sklerykalizow ania społeczeństwa.

K orzystając z zam ętu w ojennego, z d z i­

kich stosunków , które u nas zapanow ały
pod oku pacją niem iecką, in te lig e n tn i Ż y ­
dzi w darli się na katedry uniw ersytetu
i p olitechniki, w y k ła d a ją historję i lite ­

raturę polską, słow em p iln u ją , aby duch
polski stale pozostawał pod ich kontrolą.

Żydzi złożyli w ielkie k a p ita ły na zor­

ganizow anie w ydaw nictw , pozornie p ol­
skich, ale w gruncie rzeczy p iln u jąc y c h
interesów żydow skich.

Rozporządzając pieniędzm i, w ciągn ęli

do swej roboty różn y ch literatów i poe­

tów polskich, różn y ch publicystów i dzien­

nikarzy, wreszcie n ajn aiw n iejszy u nas
rodzaj, który zawsze da się za nos wo­
dzić, m ianow icie uczonych polskich.

Z żalem stw ierdzić należy, iż prawie

do w y jątk ó w należy uczony polski, k tó ­
ryby nie dał się w ziąć w jassyr żydo­
wski.

N atom iast z p raw dziw y m zadowole­

n iem należy stw ierdzić, że nasze duch o­

wieństw o katolickie, rozporządzając tem i
środkam i, jakie m u jeszcze pozostały, je­

dynie bodaj dziś podczas tej okropnej
w o jny spełnia swroje zadanie nietylko k a ­

tolickie, ale polskie.

K siądz polski je st dziś postacią, k tó ­

ra dużo może spraw ić, gdy chodzi o n a ­

szą przyszłość.

K siądz polski nie walczy dziś z Żydem

na tle relig ijny ch wierzeń, ale na tle
obyczaju religijnego, p ojm ow anym bar­
dzo szeroko.

K s ią d z polski żąd a dziś n ietylko m o ­

ralności kościelnej, ale m oralności cy­
w ilnej, w ziął się do dzieła um iejętnie,

m o żna powiedzieć nawet: now ożytnie.

W walce naszej z Ż ydam i ksiądz p o l­

sk i jest bodaj ostatnim działaczem , k tó ­
ry nie opuścił rą k i nie zasypia gruszek

w popiele.

—

31

—

Jeżeli grzeszą

warstwy przodujące,

jeżeli ju ż m a dojść do tego, że reform a

w sprawie żydow skiej nie pójdzie z g ó ­

ry na dół, ale z dołu do góry, to jest
pocieszającym objaw em , że ten dół. m a ­

jący odegrać tak w ażn ą rolę w przyszłości,

pozostaje pod kierow nictw em kap łan a p o l­

skiego, k tó ry podczas w o jny obecnej przy­

p om niał sobie swe najśw ietniejsze tra ­

dycje.

A pam iętajm y , że jest to okoliczność

bardzo w ażna. Bo jeżeli stałoby się to
nieszczęście, którego nie przew idujem y,
że Polska dostałaby się pod w pływ y nie­
m ieckie, wtedy rozlałaby się u nas fala
lib e ra lizm u żydow skiego, niem ieckiego,

niem iecko-żydowskie zw iązki zaczęłyby
u nas sw ą agitację, pozakładałyby na

m iejscu u nas swoje placów ki, p oryw a­

łyby n a m nieopatrzną m łodzież i dość

jeszcze ciem nego robotnika, słowem w n io ­
słyby do nas nowe rozłam y, czyniąc

w szystko pod sztandarem nowej etyki,

n ow ych haseł k u ltu ra ln y c h , nowej szla­
chetności, now ego ro zu m ie n ia praw czło-

w ickn.

—

32

—

—

N iech się opatrzy polity kująca in te li­

gencja polska i niech powróci do kw e
stji żydow skiej, o której karygodnie za­

pom niała. W obee historji ona będzie
odpow iedzialna za zaniedbanie tak pierw ­
szorzędnej kw estji. A ta historja jest ju ż

bliska, stoi u naszego progu, przez n a w ią ­

zane może nieoficjalnie, ale tajnie, ju ż
ukazuje n am zdała swoje groźne oblicze.