Ukształtowanie się dwóch bloków militarnych:
Trójprzymierze (państwa centralne)
Niemcy i Austro-Węgry podpisali w Wiedniu w 1879 roku wzajemny traktat. Ustalono, że gdyby jedno z nich zostało zaatakowane przez Rosję, drugie udzieli mu pomocy. W przypadku konfliktów zbrojnych z innymi państwami obowiązywać miała zasada „życzliwej neutralności”. Układ ten (tzw. dwuprzymierze) został w 1882 roku w Berlinie rozszerzony przez przystąpienie do niego Włoch. Zakładał on pomoc zbrojną dla Niemiec i Austro-Węgier w przypadku ataku Francji na Włochy. W przypadku agresji francuskiej na Rzeszę, Włochy zobowiązały się wystąpić czynnie po stronie Rzeszy, a w przypadku agresji rosyjskiej na Austrię (konflikt bałkański) zachować życzliwą neutralność. Pomoc zbrojna obowiązywała wszystkich sygnatariuszy w przypadku wspólnego ataku francusko-rosyjskiego na któreś z tych państw. Traktat ten obowiązywał formalnie do 1914 roku.
Trójporozumienie (państwa Ententy)
Traktat trójprzymierza godził bezpośrednio w interesy i bezpieczeństwo Francji i Rosji. W 1892 roku między tymi państwami doszło do podpisania tzw. konwencji wojskowej. Zakładała ona, ż jeśli Francję zaatakują Niemcy lub Włochy poparte przez Niemcy, Rosja uderzy na Niemcy, a jeśli Rosję zaatakują Niemcy lub Austria wsparta przez Niemcy, to Francja wystąpi przeciw Niemcom. W 1904 roku między Wielką Brytanią a Francją doszło do podpisania szeregu układów, nazwanych Entente Cordiale (serdeczne porozumienie). W 1907 roku doszło do podpisania szeregu układów między Wielką Brytanią a Rosją.
Konflikty międzynarodowe przed wybuchem wojny:
1911 - kryzys marokański
1912-1913 - pierwsza wojna bałkańska
1913 - druga wojna bałkańska
Wybuch wojny
28 czerwiec 1914 - zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, następcę tronu Austro-Węgier w Sarajewie, stolicy Bośni. Zabójca Gawriło Princip, młody serbski nacjonalista, członek organizacji „Czarna Ręka”
23 lipca 1914 - rząd austro-węgierski postawił Serbii ultimatum: zaprzestania w szkolnictwie w prasie i w innych publikacjach antyaustriackiej propagandy, rozwiązania organizacji, które taką propagandę prowadziły i ukarania współwinnych zamachu. Serbia zgodziła się na ultimatum, poza jednym punktem, aby w śledztwie, które miało na celu wyjaśnienie morderstwa, wzięli udział przedstawiciele władz austro-węgierskich, jako naruszające suwerenność państwa
28 lipca 1914 Austro-Wegry wypowiadają wojnę Serbii, uznając, że ich ultimatum zostało odrzucone, początek wojny.
30 lipiec 1914 - Rosja w stanie wojny z Austro-Węgrami
1 sierpień 1914 - Niemcy wypowiadają wojnę Rosji
3 sierpień 1914 - Niemcy wypowiadają wojnę Francji
4 sierpień 1914 - Niemcy wypowiadają wojnę Wielkiej Brytanii
Państwa uczestniczące w I wojnie światowej
Sojusznicy państw centralnych - data przystąpienia do wojny:
Październik 1914- Turcja
Październik 1915 - Bułgaria
Sojusznicy państw sprzymierzonych - data przystąpienia do wojny:
Lipiec 1914 - Serbia
Maj 1915 - Włochy
Sierpień 1916 - Rumunia
Kwiecień 1917 - Stany Zjednoczone
1917 - Grecja
Najważniejsze bitwy I wojny światowej - front wschodni:
3 marca 1918 - pokój brzeski, w Brześciu Litewskim Rosja Radziecka zawarła traktat pokojowy z państwami centralnymi
Front zachodni:
21 luty - wrzesień 1916 - krwawa bitwa pod Verdun, najcięższe walki były prowadzone do czerwca, żołnierze obu stron niemieckiej i francuskiej, nazwali to „piekłem Verdun”. Wojskami francuskimi dowodził marszałek Philippe Petain. Niemcy stracili w tej bitwie około 240 tysięcy żołnierzy, Francuzi około 275 tysięcy
24 czerwca 1916 roku - ruszyła wielka ofensywa aliantów, która trwała do listopada, w tym czasie odbyły się walki nad rzeką Sommą
31 maja - 1 czerwca 1916 roku - największa bitwa morska niedaleko Półwyspu Jutlandzkiego w cieśninie Skagerrak (zwana bitwą jutlandzką), obie strony niemiecka i angielska ogłosiły swoje zwycięstwo (bitwa została nie została rozstrzygnięta). Brało w niej udział 250 okrętów i 105 tysięcy marynarzy.
6 kwietnia 1917 - do wojny przystępują Stany Zjednoczone wypowiadając wojnę Niemcom
11 listopad 1918 - w lasku Compiegne pod Paryżem Niemcy podpisały rozejm: miały natychmiast wycofać się z Belgii, Francji, Alzacji i Lotaryngii i lewego brzegu Renu oraz wydać znaczną część swego uzbrojenia, począwszy od karabinów maszynowych na samolotach i łodziach podwodnych kończąc
Sytuacja wewnętrzna w Rosji w latach wojny - rewolucje:
Rewolucja lutowa:
3 marzec 1917 - wybuch strajku w wielkiej fabryce zbrojeniowej Putiłowa w Piotrogrodzie
8-9 marzec 1917 - wielkie strajki i demonstracje robotnicze, coraz większe uznanie zdobywają bolszewicy, na czele z Leninem
15 marzec 1917 - car Mikołaj II abdykuje
16 marzec 1917 - powstaje Rząd Tymczasowy, Rosja staje się republika, władza głównie w rękach mienszewików
Rewolucja październikowa:
6/7 listopada 1917 roku - Gwardia Czerwona dokonuje puczu, zdobywa Pałac Zimowy - siedzibę Rządu Tymczasowego, władza przechodzi w ręce bolszewików
7 listopada - odbywa się II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotników i Żołnierzy, który powołuje pierwszy rząd radziecki - Radę Komisarzy Ludowych na czele którego staje Włodzimierz Lenin
Niemcy
3 listopad 1918 - wybuch buntu marynarzy w Kilonii, który przenosi się do innych miast, rozpoczyna się rewolucja
Konferencja pokojowa w Wersalu
18 stycznia a 28 czerwca 1919 roku - brały w niej udział 27 państwa, które walczyły w wojnie po stronie zwycięskiej koalicji. Najważniejsze znaczenie miały : Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Francja, Włochy i Japonia. Stany Zjednoczone. Domagały się jedynie wprowadzenie w życie 14 Punktów Wilsona (orędzie wygłoszone do Kongresu w styczniu 1918 roku przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, Woodrow Wilsona), a zwłaszcza punktu ostatniego mówiącego o powołaniu Ligii Narodów. Najważniejsze znaczenie i decyzje były więc podejmowane przez trzy państwa: Francję, Wielką Brytanię i USA, a właściwe przez reprezentujących je polityków.W konferencji zabrakło przedstawicieli Niemiec i Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. 28 czerwca 1919 roku w galerii zwierciadlanej Wersalu zebrali się delegaci 27 państw „Sprzymierzonych i Stowarzyszonych” i przedstawiciele pokonanych Niemiec dla podpisania traktatu pokojowego. Niemcy miały zwrócić Francji Alzację i Lotaryngie, zniesiono w Niemczech obowiązek służby wojskowej i ograniczono armię do 100 tysięcy żołnierzy; oddano Polsce część ziem: Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie; wprowadzono też zakaz posiadania przez Niemcy łodzi podwodnych, lotnictwa i czołgów - dokonano więc prawie całkowitej demilitaryzacji Niemiec. Postanowienia te wywołały olbrzymie niezadowolenie w Niemczech.
Sprawa polska podczas I wojny światowej.
orientacja proaustriacka - główny przedstawiciel Józef Piłsudski. Uważał on, że należy doprowadzić do powstania przeciwko Rosji, przy mocy armii austriackiej. Oparciem dla niego był powołany w Królestwie Polskim, w Krakowie 16 sierpnia 1914 roku Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na czele, który miał pełnić rolę najwyższej instancji politycznej, wojskowej i skarbowej dla całej Galicji. Większość członków Komitetu była, tak jak Piłsudski, zwolennikami opcji proaustriackiej. Planowali oni przyłączenie ziem wchodzących w skład zaboru rosyjskiego do Austrii i utworzenie tym samym państwa trójczłonowego Austro-Węgro-Polskę. W myśl tej opcji postanowiono przy boku armii austriackiej utworzyć Legiony Polskie. W 1908 roku powstał tajny Związek Walki Czynnej, którego przywódcą, obok Piłsudskiego, został Kazimierz Sosnkowski. W 1910 roku zostały założone organizacje paramilitarne „Strzelec” w Krakowie oraz „Związek Strzelecki” we Lwowie. W 1912 roku powstała zaś Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.
orientacja prorosyjska - główny przedstawiciel Roman Dmowski. Uważał on, że tylko przy Rosji Polska ma szansę na odbudowę swojej państwowości. Ważna rolę odgrywały dla niego wspólne korzenie słowiańskie. 15 sierpnia 1917 roku powołał on do życia w Lozannie, Komitet Narodowy Polski, uważany za „oficjalną reprezentację państwa polskiego” przez Anglię, Francję, Włochy i Stany Zjednoczone.
Sprawa polska w ujęciu innych państw:
5 listopada 1916 roku - tzw. Akt 5 listopada, ogłoszony przez dwóch cesarzy, austriackiego Franciszka Józefa I i niemieckiego Wilhelma II, zakładał utworzenie państwa polskiego z ziem zabranych drogą zbrojną Rosji. Głównym celem wydania tego dokumentu, była chęć uzyskania polskiego rekruta, a nie odbudowa państwa.
22 stycznia 1917 roku - orędzie prezydenta USA W. Wilsona, w którym mówił on o konieczności powstania „zjednoczonej, niezawisłej i autonomicznej Polsce”.
27 marca 1917 roku - odezwa Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, w której stwierdzono, iż Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo-niepodległościowym.
30 marca 1917 - identyczna niemal w swej treści proklamację wydał Rząd Tymczasowy
15 listopada 1917 roku - Rosja proklamowała „prawo narodów Rosji do swobodnego samookreślenia aż do oderwania się i utworzenia samodzielnego państwa”.
8 styczeń 1918 - orędzie prezydenta T. Wilsona, punkt 13: „Powinno być utworzone niepodległe państwo polskie, które winno objąć ziemie zamieszkałe przez ludność bezspornie polską, mieć zapewniony wolny i bezpieczny dostęp do morza”
29 sierpień 1918 - Rząd Rosji Radzieckiej (Rada Komisarzy Ludowych) anulowała traktaty rozbiorowe
Pierwsze ośrodki władzy w Polsce (państwa centralne):
14 stycznia 1917 - utworzono Tymczasową Rade Stanu z Wacławem Niemojewskim na czele
12 września 1917 roku - rozwiązano Tymczasową Rade Stanu i powołano Radę Regencyjna, w skład której weszli: arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski oraz hrabia Józef Ostrowski