Tak właśnie wyglądała sytuacja narodu polskiego przed rozpoczęciem I wojny światowej. Wtedy też powstała sprzyjająca sytuacja na arenie międzynarodowej, która doprowadzić miała do odzyskania przez Polskę niepodległości. Warunki były sprzyjające dzięki temu, że:
w wojnie tej wzięły udział 3 zaborcze mocarstwa, które występowały przeciwko sobie. Rosja była w państwach Ententy, Austro-Węgry i Niemcy opowiadały się po stronie państw centralnych.
Wojna ta miała trwać długo, co oznaczało wyczerpanie obu stron
Zaborcy musieli też poczynić pewne ustępstwa na korzyść Polaków, z uwagi na prowadzoną wojnę. Polacy mogli tworzyć własne oddziały wojskowe, z polskimi emblematami, komitety o charakterze społecznym, jak i co najważniejsze- nadzieje na późniejsze tworzenie instytucji o charakterze politycznym
Zaczęły powstawać polskie partie i organizacje, podjęta została misja charytatywna, dyplomatyczna i polityczna.
Jednym z ważniejszych czynników było to, że Polacy w liczbie ok. 3 mln zostali wcielani do armii zaborców, a co za tym szło, zostali przeszkoleni i wyposażeni w broń. Dzięki temu zdołano utworzyć wojsko polskie, z większą lub mniejszą autonomią
Bardzo ważnym elementem były wydarzenia, które miały miejsce w końcowej fazie wojny. Były to rewolucje w państwach zaborczych- w Rosji ( rewolucja lutowa i październikowa), w Niemczech (rewolucja listopadowa) i w Austro-Węgrzech. Jednak najbardziej radykalna była rewolucja październikowa, ona spowodowała całkowicie nowy układ polityczny. Za śladem rewolucjonistów w Rosji, poszło wiele narodów, w tym naród polski.
Można wymienić wiele przykładów Polaków uczestniczących w walkach zbrojnych- oddział bajończyków we Francji (ok. 200 ludzi), Legiony Polskie (ok. 15-20 tys. ludzi), armia Józefa Hallera we Francji (50 tys. ludzi). Polska tym samym uczestniczyła na wszystkich frontach I WŚ. Udział Polaków w działaniach wojennych był manifestacją ich obecności, wyrazem walki o interes polski, a głównym celem było oczywiście odzyskanie niedpodległości.
Ważne znaczenie miały też czynniki wewnętrzne. Głównym czynnikiem wewnętrznym była chęć narodu polskiego do niepodległości, co od zawsze pokazywali zaborcom. Dążenia te przejawiały się w okresie I WŚ za pomocą wielu akcji patriotyczno- społecznych oraz w zabiegach dyplomatycznych. Naród polski wywierał niejako presję na mocarstwa europejskie, które nie mogły zignorować sprawy polskiej. Powstały warunki umożliwiające zjednoczenie ziem polskich w ramach własnego państwa. Kolejnym czynnikiem na plus było poparcie dla odbudowy polskiego państwa. Zostało to nawet ogłoszone w 13 punkcie orędzia prezydenta Stanów Zjednoczonych, Woodrowa Wilsona.
Według niektórych głosów, odbudowa państwa polskiego rozpoczęła się w styczniu 1917 wraz z powstaniem Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego i Rady Regencyjnej. W ramach tych organizacji utworzone zostało sądownictwo polskiego, powołanie polskich urzędników, powstanie nowych przepisów prawnych i wreszcie fakt, że Rada Regencyjna, jak i rząd lubelski w sposób legalny przekazały władzę wojskową Józefowi Piłsudskiemu 11.11.1918, a władzę cywilną 14.11. Bardzo szybko udało się też utworzyć w Polsce rząd centralny i zorganizować administrację. Piłsudski pozostał tymczasowym Naczelnikiem Państwa, a Paderewski objął funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych. Odbyły się również wyboru do Sejmu Ustawodawczego, który w marcu 1921 uchwalił konstytucję zwaną marcową. Równocześnie organizowana była armia polska, która składać się miała z formacji polskich utworzonych podczas I WŚ. Dzięki temu Polska już w 1920 roku dysponowała armią około 1 miliona żołnierzy. Główne zaangażowanie sił i środków Polski szło wtedy w kierunku wschodnim, o co jednak toczył się spór pomiędzy Narodową Demokracją a piłsudczykami. Demokraci opowiadali się za pokojowym uregulowaniem kwestii granic na wschodzie i na skierowanie uwagi na północ i zachód. W przeciwieństwie do nich piłsudczycy opowiadali się za tym, że najważniejszym kierunkiem powinien być wschód. Na podstawie tego prowadzona była wojna polsko-radziecka w 1920 roku. W miarę jak wojska niemieckie opuszczały tereny Litwy, Białorusi i Ukrainy, na te tereny zaczęły wkraczać wojska polskie, ponieważ Polsce powszechnie uważano że należy się nam mieć wpływy na losy tych krajów. Natomiast od wschodu na te same tereny wkraczały wojska radzieckie. Piłsudski w kwietniu 1919 ogłosił ofensywę na Lidę i Wilno, które szybko dostały się do rąk polskich. Główne uderzenie Piłsudski zamierzał jednak skierować na Ukrainę, gdzie zrobić miała to też Rosja. W kwietniu 1920 rozpoczęła się ofensywa polska na Ukrainę zwana „wyprawą kijowską”. Później, gdy Tuchaczewski (dowódca sił rosyjskich) podjął ofensywę, wojska polskie znalazły się pod Warszawą. Wtedy też w Białymstoku powołany został Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski z Julianem Marchlewskim na czele i Galicyjski Komitet Rewolucyjny z Władimirem Zatonskim jako przedowniczącym. Tymczasem Piłsudski skoncentrował swoje siły nad Wieprzem, skąd ruszyć miała kontrofensywa przeciwko oddziałom radzieckim. Po tej bitwie, tzw. „bitwie warszawskiej” kontrofensywa dalej trwała co doprowadziło do zwycięstwa Polski. 18 marca 1921 podpisany został traktat w Rydze, który wytyczył wschodnią granicę Drugiej Rzeczypospolitej.
Polska będąca zaabsorbowana kwestią wschodnią, miała słabą pozycję wobec Niemiec oraz Ententy, która nie licząc się ze zdaniem Polski, wprowadziła do traktatu wersalskiego wiele postanowień niekorzystnych dla Polski, jak na przykładu plebiscyty na Górnym Śląsku, Powiślu, Warmii i Mazurach. Plebiscyt na Górnym Śląsku się nie powiódł ze względu na akcję propagandową Niemców, mówili oni że przyszłość Polski jest niepewna. Polska przegrała też plebiscyty na Powiślu, Warmii i Mazurach.
Walka niepodległościowa toczyła się też na ziemiach zachodnich, zwłaszcza w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku. W grudniu 1918 wybuchło powstanie wielkopolskie, w rezultacie czego udało się opanować znaczną część tego terenu, utworzono też Armię Wielkopolską. Ustalona została linia demarkacyjna oddzielająca Wielkie Księstwo Poznańskie od Niemiec. To powstanie stanowiło przejaw woli ludności zjednoczenia jej z pozostałymi ziemiami Polski. Powstanie wybuchło to na fali wydarzeń wywołanych klęską wojenną Rzeszy, co stanowiło o osłabieniu Niemiec. Stworzony został też stan faktyczny korzystny dla sprawy przynależności Wielkopolski do państwa polskiego. Powstanie to wywarło wpływ na Polaków z Górnego Śląska, którzy też potem mieli walczyć o zjednoczenie zresztą kraju. Traktat wersalski potwierdził przyłączenie Wielkopolski, a także Polska otrzymała dostęp do Bałtyku, Gdańsk został przekształcony w wolne miasto. Tymczasem przyczyny powstań śląskich były analogiczne do powstania wielkopolskie, z tym że Górny Śląsk charakteryzował się występowaniem dwóch nurtów: walki o wyzwolenie narodowe i klasowej walki robotniczej. Wynikało to z tego, że główną klasą posiadającą byli Niemcy, a klasą robotniczą Polacy, który chcieli przyłączenia Górnego Śląska do Polski. Liczbę śląskich Polaków można szacować na około 70%. Na tych terenach rozwijała się działalność konspiracyjna z uwagi na działalność niemiecką. Pierwsze powstanie śląskie (16/17-24.08.1919) było odpowiedzią na niekorzystne dla Polski rozstrzygnięcia traktatu wersalskiego. Cel powstania nie został osiągnięty, jednak samo powstanie przyczyniło się do wzrostu świadomości narodowej śląskich Polaków. Wywołało też presję na państwa Ententy i przekreślało tezę o niemieckości Górnego Śląska. Drugie powstanie śląskie (19/20.08.1920) rozpoczęło się wtedy, gdy rząd niemiecki chciał podporządkować sobie ośrodki na Górnym Śląsku a także przyłączenie tych terenów bez plebiscytów. Drugie powstanie zakończyło te praktyki i spowodowało zastąpienie niemieckiej policji policją plebiscytową mieszaną (polsko-niemiecką). Dnia 20 marca 1921 odbył się plebiscyt, w którym przewagę uzyskała strona niemiecka. Za przyłączeniem G. Śląska do Polski opowiedziało się 40% Ślązaków, co i tak można było uznać za sukces, jeśli spojrzeć na to, jak silnie germanizowane były te tereny. Niemcy uzyskali przewagę też dlatego, bo sprowadzili na G. Śląsk 200 tys. osób, które urodziły się tam ale opuściły te tereny. Jednak napięcie cały czas rosło, pojawiły się problemy z interpretacją wyniku. W takim wypadku doszlo do kolejnego powstania (2/3 maja 1921). W rezultacie powstania Polska otrzymała większość przemysłowego terenu. Nie było to do końca sprawiedliwe, bo na terenach które przyznane zostały Niemcom, zostało kilkaset tysięcy Polaków. Trzecie powstanie zostało szeroko poparte przez społeczeństwo i rząd Polski. W 3 powstaniach wzięło udział około 80 tysięcy osób, więc była to walka na dużą skalę.
Granice Polski ustalone w tym czasie były wynikiem sytuacji narodowościowej, wojen i decyzji konferencji wersalskiej. W granicach Polski znalazło się kilka milionów Białorusinów i Ukraińców, zaś kilka milionów Polaków pozostało za granicami kraju, w Niemczech, Rosji, Czechosłowacji i na Litwie. Polska w tym czasie nie znajdywała się w korzystnej sytuacji międzynarodowej. Na początku istnienie państwa polskiego nie było ustabilizowane, występowały problemy z propagandową niemiecką, jednak potem nastały lepsze lata.
Odzyskanie niepodległości stanowiło splot wielu czynników- czynowi zbrojnemu, działalności politycznej i dyplomatycznej, a także wzrostowi świadomości narodowej pośród społeczeństwa i ożywienie aktywności Polaków we wszystkich zaborach, rozwijały się partie polityczne i liczne ugrupowania, Polacy manifestowali swoją chęć do odzyskania niedpodległości. Już od pierwszej chwili odzyskania niepodległości zarysowały się konflikty z mniejszościami narodowymi, takie jak konflikty polsko- ukraińskie, polsko- niemieckie, polsko- litewskie czy polsko- żydowskie. Jednak udało się to, co było wówczas najważniejsze dla narodu polskiego, czyli odbudowanie własnego państwa. Stworzone zostały nowe, lepsze warunki do życia politycznego i społecznego, kulturalnego i gospodarczego.