SPRAWA POLSKA W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ
1. Powstanie rządu emigracyjnego:
Prezydent Mościcki, premier Składkowski i Naczelny Wódz Rydz-Śmigły zostali internowani w Rumunii, zmuszonej przez Niemcy, ZSRR, a nawet Francje do tej decyzji. Ignacy Mościcki mianował swoim następcą gen. Bolesława Wieniawę-Długoszewskiego, jednak za naciskiem Francji mianował swoim następcą Władysława Raczkiewicza, premierem i Naczelnym Wodzem został gen. Władysław Sikorski. Powołał on rząd koalicyjny, którego siedzibą był Paryż, potem Angers. Raczkiewicz pod presją Francji przekazał część swoich uprawnień premierowi Sikorskiemu. Rada Narodowa Rzeczypospolitej była organem doradczym polskich władz emigracyjnych z Ignacym Janem Paderewskim na czele.
2. Powstanie Polskich Sił Zbrojnych:
PSZ powstało na mocy umów z Wielką Brytanią i Francją, liczyło ok. 80 tys. żołnierzy.
3. PSZ w walkach z hitlerowcami:
Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza uczestniczyła w zdobywaniu Narviku. Porażkę u boku Francji poniosły główne oddziały PSZ: 1. Dywizja Grenadierów, 2. Dywizja Strzelców Pieszych i 10. Brygada Kawalerii gen. Stanisława Maczka. Wtedy też siedzibą polskiego rządu został Londyn, stąd określenie rząd londyński. Zajęto się odbudową polskiej armii- sformowano jednostki lotnicze (które później zyskały sławę w bitwie o Anglię, np. Dywizjon 303), a także marynarkę wojenną i handlową.
1. Korpus Polskich Sił Zbrojnych sformowany w Wielkiej Brytanii składał się z dwóch jednostek:
- pancernej gen. Stanisława Maczka,
- 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen, Stanisława Sosabowskiego.
Na terenie Syrii utworzono Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich gen, Stanisława Kopańskiego, która broniła Tobruku.
4. Stosunki polsko-radzieckie:
Rząd radziecki nie uznawał emigracyjnego rządu polskiego.
30 lipca 1941 zawarty układ Sikorski-Majski dotyczył nawiązania stosunków dyplomatycznych, udzielenia wzajemnej pomocy w walce z Niemcami oraz utworzenia polskiej armii. Poruszono kwestię amnestii obejmującej więzionych Polaków. Sikorski podpisał traktat, jednak nie zaakceptował go prezydent Raczkiewicz, z rządu ustąpili następca prezydenta i wicepremier, gen. Kazimierz Sosnkowski oraz minister spraw zagranicznych August Zalewski.
5. Spór o Armię Polską w ZSRR:
ZSRR utrudniał formowanie Armii Polskiej na swoim terytorium. Brakowało żywności, lekarstw, ubrań, były trudności z dostawami broni. Radziecka polityka miała na celu wysyłania na front małych, źle wyszkolonych i uzbrojonych oddziałów Polaków. Sprzeciwiał się temu dowódca armii, gen. Władysław Anders, domagał się on sformowania całej armii i poprawy zaopatrzenia. W 1942 cała armia z inicjatywy Brytyjczyków została ewakuowana z ZSRR na Bliski Wschód, tam połączono ją z Brygadą Strzelców Karpackich i sformowano Drugi Korpus PSZ. Stalinowska propaganda zaczęła przedstawiać ewakuacje armii Andersa jako ucieczkę Polaków przed Niemcami.
6. Sprawa katyńska:
Niemcy, po odkryciu masowych grobów w Katyniu, podali 13 kwietnia 1943 informacje o radzieckiej zbrodni poprzez radio i prasę. Polski rząd emigracyjny postulował przekazanie sprawy do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża z wnioskiem o zbadanie i ustalenie prawdy. Wówczas Stalin oskarżył polski rząd o współpracę z nazistami. ZSRR zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem emigracyjnym 25 kwietnia 1943.
7. Powstawanie komunistycznych ośrodków władzy:
5 stycznia 1942 Władysław Gomułka, Marian Spychalski, Marceli Nowotko, Paweł Finder, Bolesław Mołojec powołali Polska Partię Robotniczą (PPR). I sekretarzem został Marceli Nowotko, później Finder i Gomułka. Głównym celem PPR była organizacja masowej partyzantki na tyłach niemieckich. W swoich oświadczeniach pomijali milczeniem hasła rewolucyjne, celowo w nazwie partii nie znalazł się przymiotnik „komunistyczna”. PPR nawoływała do utworzenia „frontu narodowego” do walki z nazistami. Zbrojnym ramieniem PPR była Gwardia Ludowa przeprowadzająca akcje zbrojne.
W marcu 1943 powstał Związek Patriotów Polskich z Wandą Wasilewską, Alfredem Lampe i Aleksandrem Zawadzkim. Mieli ogólnikowe hasła, mówiące o utworzeniu silnej i niepodległej Polski związanej „braterskimi” więzami z ZSRR. W rzeczywistości planowano utworzenie państwa uzależnionego od ZSRR. Z inicjatywy ZPP w Sielcach nad Oką sformowano 1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki - żołnierze otrzymali polskie mundury i orzełki bez korony, zezwolono na odprawianie nabożeństw i pełnienie obowiązków duszpasterskich. Dowódcą został płk Zygmunt Berling. Wojsko poniosło duże straty w bitwie pod Lenino. Jednostkę wycofano na tyły i rozbudowano tworząc 1. Armię Wojska Polskiego pod dowództwem już generała Berlinga.
8. Śmierć Sikorskiego:
4 lipca 1942 w katastrofie lotniczej na Gibraltarze zginął gen. Sikorski. Nowym premierem został Stanisław Mikołajczyk, a Naczelnym Wodzem gen. Kazimierz Sosnkowski.
9. Teheran a sprawa polska:
28 listopada do 1 grudnia 1943, 3 mocarstwa decydowały o losach powojennej Polski. Ustalono, że wszystkie tereny na wschód od Łaby, w tym Polska, znajdą się w strefie wpływów ZSRR. Postanowiono też przesunąć Polskę w kierunku zachodnim sytuując ją między Odrą a linią Curzona. Roosvelt i Churchill nie nakłonili Stalina do uznania polskiego rządu na uchodźstwie, aby nie zaostrzać stosunków z ZSRR, bo liczyli na jego poparcie w wojnie z Niemcami.