Idea integracji europejskiej w czasie II Wojny Światowej
Wykonali:
Mariusz Wontorczyk
Jakub Zazula
Spis treści:
1. Wprowadzenie
2. Dążenia i działania niemieckie
3. Projekty polityków brytyjskich
4. Projekty Unii Paneuropejskiej
1.Wprowadzenie
Podczas II wojny światowej politykę europejską zdominowały działania wojenne oraz stosunki między Wielką Brytanią, USA i ZSRR. Nowymi wizjami były między innymi:
Przywrócenie kontroli nad Europą przez wielkie mocarstwa
Podział kontynentu na strefy wpływów
Integracje kontynentu z tymże Wielka Brytania pozostawała jako zewnętrzny „zjednoczyciel”
Siłowe zjednoczenie Europy przez hitlerowskie Niemcy
2.Dążenia i działania niemieckie
Hitler próbował realizować swoje założenia za pomocą siły i ekspansji na Europę. Głównie na Europę Wschodnią. Chciał osiągnąć zwycięstwo nad Słowianami, Żydami oraz nad bolszewicką Rosją. Aby to osiągnąć chciał zawrzeć porozumienie z Wielką Brytanią i Włochami. Niemcom chciał zapewnić przestrzeń życiową na wschodzie, anglikom oddać dominacje na morzach wokół Europy a Włochom wpływy na Morzu Śródziemnym. Celem Hitlera nie było przewodzenie Europie lecz jak sam powiedział „chciał ją posiadać”. Jego poglądy popierali ideolodzy III Rzeszy. Największym z nich był Józef Goebbels, który mówił że integracja Europy wokół Niemiec odsunie niebezpieczeństwo bolszewickie oraz rozwijający się imperializm amerykański. Początkowo prowadził swoją politykę na zasadzie dyplomacji lecz w późniejszym czasie wprowadził ataki zbrojne aby przyłączyć do Rzeszy tzw. Niemieckie prowincje, którymi były: Alzacja, Lotaryngia, Austria, Sudety, Czechy, Morawy, zachodnia część Polski, Luksemburga, część Belgii i Jugosławii oraz Kłajpedy.
Hitlerowskie Niemcy mimo wielu wygranych bitew oraz silnej armii nie potrafiły przechylić szali zwycięstwa na swoją stronę a co za tym idzie straciły szanse na podporządkowanie sobie narodów w Europie. Przegrana pod Stalingradem i pod Kurskiem oraz dalsze przegrane kampanie zmusiły Niemcy do kapitulacji co zaowocowało okupacją całego terytorium Niemieckiego.
Na emigracji znajdowało się wielu przeciwników ideologii hitlerowskiej, którymi byli między innymi: hrabia Helmuth von Moltke i Carl Friedrich Goerdeler. Uważali oni że zamiast siłowej integracji kontynentu Europejskiego można by stworzyć klub państw europejskich, a państwo Niemieckie ze względu na jego centralne położenie mogłoby mu przewodzić. Niestety po wywołaniu II wojny światowej Niemcy straciły zaufanie w oczach innych państw i jak stwierdził w liście hrabia von Moltke do Lionela Curtisa z maja 1942 roku, Niemcy na nowo będą musiały uczestniczyć w tworzeniu jedności europejskiej.
Niektórzy negatywnie oceniali próby jednoczenia kontynentu w stylu hitlerowskim. Jednym z nich był Tomasz Mann, który uważał że zdemokratyzowanie Niemiec i włączenie ich do bliżej nieokreślonej federacji europejskiej byłoby najlepszym posunięciem. Niemieccy chrześcijańscy demokraci chcieli nawiązać bliską współpracę z państwami, które kierowały się ideą katolicyzmu. Tymi państwami były: Hiszpania, Francja, Niemcy, Portugalia, Włochy.
3. Projekty polityków brytyjskich
Londyn podczas II wojny światowej był największym skupiskiem rządów emigracyjnych Europy z tego względu, iż Wielka Brytania nie była pod okupacją Niemiec. W roku 1939 przystąpiono do prac nad projektem o utworzeniu unii anglo-francuskiej. Decyzje tą przyśpieszyła agresja ze strony Niemiec na Francje. Unia anglo- francuska miała obejmować wspólne obywatelstwo, parlament, rząd, obronę i finanse. Przygotowano nawet 13 czerwca 1940 roku dokument „Jedność anglo-francuska” . Ówczesny premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill poprzez taki sojusz chciał wzmocnić francuski opór i chciał zapobiec szybkiej kapitulacji Francji. Francja jednak odrzuciła propozycje, ponieważ był to pomysł bezprecedensowy w tych czasach i szybki rozwój wydarzeń wojennych oraz brak odpowiednich przygotowań uniemożliwił utworzenie takowej unii.
W 1940 roku wydano oświadczenie o powołaniu po zakończeniu wojny ponadnarodowej organizacji, która będzie kontrolowała wspólną gospodarkę i obronność, która umożliwiłaby pokojowy rozwój kontynentu. Dobitnie zgadzał się z tym Clement Attlee, który wypowiedział takie zdanie „ Europa musi się sfederalizować lub zginie”. Podobnie uważał Ronald W. Gordon Mackay, który proponował aby stworzyć jedno federalne superpaństwo europejskie z ponadnarodowym rządem i parlamentem w którym decydowałaby demokratyczna większość. David Daves proponował jednoczenie Europy z urzędem prezydenta, dwuizbowym parlamentem, odrębną władzą sądowniczą, wspólnym budżetem, polityką zagraniczną oraz z federacyjnymi siłami zbrojnymi. Na początku chciał włączyć do tego najbardziej gotowe państwa jakimi były: Wielka Brytania, Francja, Belgia, Holandia, Szwajcaria oraz kraje skandynawskie a dopiero później inne państwa w tym „odhitleryzowane” Niemcy. W 1942 roku powstała idea utworzenia socjalistycznej federacji europejskiej, która opierałaby swój model organizacyjny na przykładzie Ligi Narodów skupiająca uwagę tylko na wybranych dziedzinach ( siłach zbrojnych, sądownictwie, przemyśle ciężkim i transporcie).
21 marca 1943 roku Churchill przedstawił idee stworzenia Rady Europy stanowiące strefę pośrednią między USA i ZSRR i realizowałaby wspólne założenia polityczne, jednoczyła siły zbrojne i tworzyła trybunał, który rozsądzałby ewentualne spory wśród państw członkowskich.
Podczas wojny Churchill dążył do eksponowania interesów brytyjskich poprzez preferencja dla „specjalnych stosunków” z USA, stałych więzi z Commonwealthem oraz zachowanie szczególnych stosunków politycznych z Francją. Zabiegał również o zapewnienie swemu krajowi dogodnej sytuacji na Bałkanach, ze względu na walory strategiczne Morza Śródziemnego, wykorzystując dla tych celów zwłaszcza Kierownictwo Operacji Specjalnych. Dla prezentowania idei integracji europejskiej wykorzystał duży autorytet polityczny oraz bliskość rządów emigracyjnych.
4. Projekty Unii Paneuropejskiej
W centrali ruchu paneuropejskiego analizowano możliwości tworzenia przyszłej federacji europejskiej, w której w skład wchodził co warto zauważyć Polak: Oskar Halecki.
Unie tą wspierał również Amerykański Komitet Wolnej i Zjednoczonej Europy. Na cztery dni przed piątym kongresem Paneuropejskim Churchill wygłosił mowę radiową i po raz pierwszy określił przyszłe cele Rady Europy. Chciał aby jego kraj stał się mediatorem i zjednoczycielem Europy oraz aby Rada Europy była federacją z najwyższym trybunałem i wspólnymi siłami zbrojnymi. W latach 1943-44 przygotowano „Projekt konstytucji Stanów Zjednoczonych Europy” w którym zaproponowano utworzenie stowarzyszenia wolnych państw wyposażonych w organy takie jak:
Dwuizbowy kongres ( ustawodawczy)
Radę (organ wykonawczy)
Sąd Najwyższy ( organ sądowniczy)
Miałby on się składać z izby reprezentantów i izby państw. Do izby reprezentantów państwa członkowskie delegowałyby przedstawicieli w liczbie uzależnione od liczby mieszkańców natomiast w izbie państw kraje powyżej 2,5mln mieszkańców posiadałby po 2 delegatów a kraje do 2,5 mln po jednym delegacie. Rada Unii Europejskiej składałaby się z 7 członków wybieranych co 4 lata. Projekt ten zakładał utworzenie unii celnej i wolnego handlu ogólnoeuropejskiego. Z biegiem czasu znoszono by wewnętrzne bariery handlowe, wypracowywano by wspólne dochody oraz rozwiązania socjalne i wspólną armię.
Roosevelt nie wyrażał jednak zainteresowania projektami paneuropejczyków, ponieważ stosunki z ZSRR uważała ważniejsze niż integracja europejska i mówił, że idee „paneuropejczyków” są nierealne. W 1945 roku 14 marca ogłoszono „Deklaracje Europejskiej Współzależności” i miała ona na celu stworzenie konfederacji państw kontynentu Europejskiego koordynująca wspólne interesy polityczne, militarne i ekonomiczne oraz gwarantowałaby prawa obywatelskie. Konfederacja ta z biegiem czasu miała znosić bariery handlowe i dzięki temu Europa przekształciłaby się w wspólny rynek ze wspólną walutą oraz z skoordynowanym system transportowym. Jedynie Niemcy byłby wykluczone z powodu ich polityki podbojów i eksterminacji narodów europejskich. Pod tą deklaracją podpisało się wiele ważnych osobistości europejskich w tym dwóch Polaków: Feliks Gross i Wacław Letnicki.
Bibliografia:
Kazimierz Łastawski ,,Od idei do integracji europejskiej”