PROMOTOR 2/03

14

http://www.elamed.com.pl/promotor

a podstawie dokonanego
przeglądu i udostępnio−

nych informacji zidentyfikowa−
no zagrożenia, sytuacje wy−
padkowe i zdarzenia niebez−
pieczne, które mogą wystąpić
podczas realizacji prac, tj. eks−
ploatacji elektronarzędzi. Dla
usystematyzowania zagroże−
nia zostały odpowiednio pose−
gregowane. Do identyfikacji
zagrożeń wykorzystane zosta−
ły listy kontrolne oraz doku−
mentacje techniczne. Po do−
konaniu identyfikacji zagrożeń
zweryfikowano je i sprawdzo−
n o , c z y w s z y s t k i e z o s t a ł y
uwzględnione. Na pytania za−
warte w listach kontrolnych
odpowiedzieli zarówno pra−
cownicy, jak również zespół
oceniający. Ponadto pracowni−
cy określili ewentualne nie−
bezpieczne wydarzenia oraz
ich konsekwencje. W przypad−
ku zdarzeń, które miały miej−
sce w okresie ich dotychcza−
sowej pracy zawodowej, po−
dali częstotliwość i rzeczywi−
ste skutki. Bardzo ważną infor−
macją był staż pracy na danym
stanowisku.

W zastosowanej metodzie

m i a r ą r y z y k a j e s t w a r t o ś ć
wskaźnika

WR=P E S

gdzie:

P – wartość liczbowa, zależna od

prawdopodobieństwa (szan−
sy) wystąpienia zdarzenia
niepożądanego (tab.1.),

S – potencjalne skutki zagroże−

nia (tab. 2.),

E – ekspozycja na zagrożenie

(tab. 3.).

W zależności od wyliczonego

wskaźnika WR oceniam wartość
ryzyka (tab. 4.).

Do oceny ryzyka zawodowego

stosuję skalę pięciostopniową.

M

ODEL

RYZYKA

Po zebraniu i analizie niezbęd−

nych informacji zespół oceniają−
cy opracował model ryzyka.

Rodzaje zagrożeń:

– uderzenie obrabianym materia−

łem,

O

CENA

RYZYKA

ZAWODOWEGO

PRZY

PRACACH

Z

WYKORZYSTANIEM

ELEKTRONARZĘDZI

Ocenę ryzyka przeprowadzono opracowaną przez autora metodą, która jest modyfikacją do−
stępnej w literaturze metody Risk Score. Ocena została przeprowadzona zespołowo przez firmę
Proeduko z Gąbina (więcej informacji – 0 603 915 365).

OSZACOWANIE

RYZYKA ZAWODOWEGO

W zależności od WR

WR powyżej 400

200 < WR e 400

70 < WR e 200

20 e WR e 70

WR poniżej 20

DOPUSZCZALNOŚĆ

RYZYKA ZAWODOWEGO

Kategoria ryzyka

niedopuszczalne

dopuszczalne

NIEZBĘDNE DZIAŁANIA

Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia
ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania
w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca
nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego
do poziomu dopuszczalnego.
Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest
zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka
zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje najwyżej
na tym samym poziomie.
Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.

Tab. 4. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali 5−stopniowej)

bardzo duże

duże

średnie

małe

bardzo małe

Wartość P

10
6
3
1
0,5
0,2
0,1

Opis

Bardzo prawdopodobne
Całkiem możliwe
Mało prawdopodobne, możliwe
Tylko sporadycznie możliwe
Możliwe do pomyślenia
Praktycznie możliwe
Teoretycznie możliwe

Szansa w %

50
10

1

10

-3

10

-4

10

-5

10

-6

Tab. 1. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego

Wartość S

100
40
15
7
3
1

Szacowanie straty

Poważna katastrofa
Katastrofa
Bardzo duża
Duża
Średnia
Mała

Straty ludzkie

Wiele ofiar śmiertelnych
Kilka ofiar śmiertelnych
Jedna ofiara śmiertelna
Ciężkie uszkodzenie ciała
Absencja
Udzielenie pierwszej pomocy

Tab. 2. Potencjalne skutki zagrożenia

E

(ekspozycja)

8

6

3

Opis

ekspozycji

Stała

Częsta
(codzienna)
Sporadyczna
(raz na tydzień)

Tab. 3. Ekspozycja na zagrożenia

E

(ekspozycja)

2

1

0,5

Opis

ekspozycji

Okazyjna
(raz w miesiącu)
Minimalna
(kilka razy w roku)
Znikoma
(raz w roku)

N

PROMOTOR 2/03

16

http://www.elamed.com.pl/promotor

– uszkodzenie ciała przez ostre

wirujące elementy,

– hałas,
– porażenie prądem elektrycznym,
– pochwycenie przez ruchome

elementy,

– uszkodzenie ciała przez odrzu−

cony klucz,

– pożar, wybuch,
– uszkodzenie ciała przez pyły lub

odpryski materiału,

– uszkodzenie wzroku w wyniku

niewłaściwego oświetlenia.

Możliwe skutki zagrożeń:

– porażenie prądem elektrycz−

nym (obrażenia ciała, śmierć),

– ciężkie urazy, śmierć,
– schorzenia dróg oddechowych,
– powstanie chorób narządu

słuchu,

– zwyrodnienia i zniekształcenia w

układzie kostnym,

– odgniecenia kolan,
– zaburzenia naczyniowo−rucho−

we, zwłaszcza palców rąk,

– stłuczenia, skaleczenia, rany cię−

te, kłute, szarpane,

– otarcia, przygniecenia,
– złamania, zwichnięcia,
– urazy oczu,

– urazy kończyn dolnych, zwłasz−

cza stłuczenia.

Sposoby ochrony przed

zagrożeniami:

– dopuszczanie do pracy tylko

pracowników o odpowied−
nich kwalifikacjach i stanie
zdrowia oraz przeszkolonych
w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy,

– stosowanie odpowiednich dla

danej operacji metod pracy,

– optyczne bieżące kontrolo−

wanie stanu technicznego
elektronarzędzi,

– prawidłowe mocowanie na−

rzędzi w uchwytach,

– prawidłowe mocowanie obra−

bianych materiałów,

– stosowanie dopuszczalnych

prędkości obrotowych i ob−
wodowych narzędzi,

– terminowe przeprowadzanie

okresowych badań technicz−
nych elektronarzędzi,

– znajomość instrukcji bez−

piecznej pracy i obsługiwa−
nych urządzeń,

– stosowanie tylko ostrych,

właściwych dla danej pracy

narzędzi, nieuszkodzonych
tarcz szlifierskich,

– stosowanie ekranów prze−

ciwodpryskowych,

– stosowanie właściwej wen−

tylacji,

– s t o s o w a n i e w ł a ś c i w e g o

oświetlenia,

– prowadzenie niezbędnej do−

k u m e n t a c j i e k s p l o a t o w a −
nych elektronarzędzi.

K

ARTA

ANALIZY

RYZYKA

Przedstawiona metoda oce−

ny ryzyka umożliwia analizę
wpływu poszczególnych zda−
rzeń niepożądanych na bez−
pieczeństwo pracy elektrona−
rzędziami. Zaangażowanie do
oceny pracowników zwięk−
szyło u nich świadomość wy−
stępujących zagrożeń i jedno−
cześnie przyczyniło się do ich
skuteczniejszego ogranicze−
nia przez samych pracowni−
ków natychmiast po zidenty−
fikowaniu.

Zastosowana metoda eliminu−

je podstawowe wady jakościo−
wej metody wg PN−N−18001 i
PN−N−18002.

Przy ocenie ryzyka przyjęto

różny czas ekspozycji na nara−
żenie. Wynika to z nw. przyczyn:
– niektóre elektronarzędzia są

stosowane tylko sporadycz−
nie (nie codziennie),

– tylko niektóre prace wykonywa−

ne są w bardzo specyficznych
warunkach (np. szczególnego
zagrożenia, na powietrzu czy też
w pobliżu materiałów palnych).
Prawdopodobieństwo zajścia

zdarzeń niepożądanych jest rów−
nież zróżnicowane, a wynika to
z faktu, że stan techniczny narzę−
dzi jest bardzo różny; dwa z nich
(wiertarki) będą w najbliższym
czasie wycofane z eksploatacji i
zastąpione nowymi.

W proponowanej metodzie

miara ryzyka całkowitego jest
zależna od ocen cząstkowych,
nie jest jednak ich średnią.
Ostatecznie ustala ją (na pod−
stawie otrzymanych wyników)
zespół oceniający. Ryzyko cał−
kowite dla ocenianego stanowi−
ska przyjęto jako duże; jednak
po wycofaniu z eksploatacji
dwóch niesprawnych wiertarek
można przyjąć, że jest to ryzyko
średnie.

Wg PN–N–18001 ryzyko

zawodowe to prawdopodo−
bieństwo wystąpienia niepożą−
danych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodu−
jących straty, w szczególności
wystąpienia u pracowników
niekorzystnych skutków zdro−
wotnych w wyniku zagrożeń
zawodowych występujących
w środowisku pracy lub sposo−
bu wykonywania pracy.

Do analiz i ocen bezpieczeń−

stwa pracy, zwłaszcza ilościo−
wych, konieczne jest dokonanie
wyboru wielkości, które mogą
być potraktowane jako miary ry−
zyka określające pośrednio po−
ziom bezpieczeństwa.

(miara ryzyka) = (miara zawod−
ności) × (miara zagrożenia)

Jedną z miar jest prawdopo−

dobieństwo (c) pojawienia się
strat nie mniejszych niż c, przy−
padające na przyjętą jednost−
kę czasu funkcjonowania okre−
ś l o n e g o s y s t e m u , k t ó r y m
może być np. stanowisko pra−
cy albo całe przedsiębiorstwo.

Model ryzyka
Do przeprowadzenia analizy

ryzyka konieczne jest opraco−
wanie modelu ryzyka, tzn.
u k ł a d u o d w z o r o w u j ą c e g o
w uproszczony sposób zjawi−
s k a i p r o c e s y z a c h o d z ą c e
w rzeczywistym układzie.

Na model ryzyka składają się:

– zbiory zagrożeń, tj. zbiory ro−

dzajów i miejsc możliwego
ryzyka,

– opisy przyczyn i skutków za−

grożeń,

– opisy możliwości wystąpie−

nia określonych zagrożeń
i określonych skutków.
Analogicznie do metod ana−

lizy ryzyka wyróżniamy dwa ro−
dzaje modeli ryzyka, różniące
się formą opisu możliwości
wystąpienia zdarzeń wywołu−
jących określone stany zagro−
żeń i możliwości wystąpienia
określonych skutków:
a. modele jakościowe (opisy

słowne),

b.modele ilościowe (opisy ma−

tematyczne, np. wartość
oczekiwana lub prawdopo−
dobieństwo).
Każdy model ryzyka możemy

podzielić na dwie podstawowe
części:
a. model zawodności, tj. opis

rodzajów i miejsc oraz przy−
czyn i możliwości wystąpie−
nia określonych zdarzeń nie−
pożądanych,

b.model zagrożeń, tj. opis

skutków zdarzeń niepożąda−
nych i opis możliwości ich
wystąpienia.

PROMOTOR 2/03

http://www.elamed.com.pl/promotor

17

Zagrożenie

Przyczyny zagrożenia

Możliwe skutki zagrożenia

P

E

S

WR Kategoria ryzyka

Sposoby uniknięcia ryzyka

Prąd elektryczny

Hałas

Uderzenie
obrabianym
materiałem

Uszkodzenie
ciała przez
elementy
narzędzi

Przewód zasilający niewłaści-
wie chroniony przed uszko-
dzeniami mechanicznymi
Możliwość natrafienia na
przewody elektryczne pod
napięciem podczas wierce-
nia w ścianach
Kontakt pracownika z meta-
lowymi elementami elektro-
narzędzia, które mogą zna-
leźć się pod napięciem
Stosowanie elektronarzędzi
nieposiadających certyfikatu
Stosowanie elektronarzędzi
bez aktualnych badań kon-
trolnych (oraz bez kartoteki)

Stosowanie elektronarzędzi
bez czytelnej tabliczki zna-
mionowej (brak znajomości
parametrów technicznych);
dotyczy jednej wiertarki
Wymiana narzędzi (elemen-
tów roboczych) bez odłącza-
nia elektronarzędzi z sieci
zasilającej
Stosowanie elektronarzędzi
niezabezpieczonych przed
zamoczeniem
Przeciążanie elektronarzędzi

Niestosowanie lub niespraw-
ność ochron przeciwporaże-
niowych
Uszkodzony osprzęt elek-
tryczny
Stosowanie niesprawnych
przedłużaczy
Niestosowanie w sytuacjach
skrajnego zagrożenia zasi-
lania elektronarzędzi napię-
ciem bezpiecznym lub po-
przez transformator separa-
cyjny
Błędne podłączenia elek-
tryczne; przy samodzielnych
naprawach
Używanie elektronarzędzi
wyeksploatowanych, po-
nadnormatywny czas eksplo-
atacji, niestosowanie w skraj-
nych przypadkach środków
ochrony indywidualnej słuchu
Stosowanie niesprawnych
narzędzi roboczych (możli-
wość wyrwania materiału
i odrzucenia go w kierunku
pracownika (obróbka drob-
nych elementów)
Brak lub niewłaściwe moco-
wanie obrabianego materiału
Stosowanie niesprawnych,
tępych narzędzi roboczych

Układanie wielu narzędzi
jedne na drugich, nadmiar
nieużywanych narzędzi na
stanowisku pracy,
nieporządek na stanowisku
Brak lub uszkodzone osłony

Stosowanie narzędzi z nie-
sprawnymi uchwytami
Pozostawianie klucza
w uchwycie

Niezamierzone uruchomie-
nie elektronarzędzia

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Brak znajomości prędkości roboczej
– możliwość uszkodzenia tarczy szlifier-
skiej – możliwość ciężkich obrażeń ciała
przeciążenie urządzenia – poparzenie

Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców

Porażenie prądem elektrycznym

Pożar, poparzenie

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Powstanie chorób narządu słuchu, zwy-
rodnienia i zniekształcenia w układzie
kostnym, zaburzenia naczyniowo-rucho-
we, zwłaszcza palców rąk

Urazy zewnętrzne i wewnętrzne

Urazy zewnętrzne i wewnętrzne

Poparzenie nagrzanym materiałem lub
narzędziem

Drobne rany, otarcia naskórka

Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie),
uderzenia, np. rozerwaną tarczą
Urazy ciała uderzenia, np. wysuniętym
samoczynnie z uchwytu narzędziem
Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie),
uderzenia odrzuconym z uchwytu kluczem

Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców

3

1

1

3

3

3

1

3

1

3

6

6

10

6

3

3

10

6

3

3

3

1

0,2

6

2

6

6

2

3

6

1

6

6

3

2

1

1

3

6

3

6

6

2

2

6

6

15

15

15

15

15

15

3

15

7

15

15

15

15

15

7

3

3

1

1

15

7

15

7

270

30

90

270

90

135

18

45

42

270

270

180

150

90

63

54

90

36

18

90

42

90

8.4

duże

małe

średnie

duże

średnie

średnie

bardzo małe

małe

małe

duże

duże

średnie

średnie

średnie

małe

małe

średnie

małe

bardzo małe

średnie

małe

średnie

bardzo małe

Zabezpieczać przewody zasilające,
szczególnie po zmianie miejsca pracy

Stosować w razie potrzeby detektory
napięcia. Wyłączać odpowiednie obwo-
dy zasilające, korzystać z dokumenta-
cji budowlanej
Wyposażyć elektronarzędzia w
sprawne uchwyty z materiałów
izolacyjnych

Pozyskać certyfikat lub dokonać oce-
ny zgodności
Prowadzić badania kontrolne, opraco-
wać instrukcję bhp w zakresie stoso-
wania elektronarzędzi, prowadzić kar-
toteki poszczególnych urządzeń
Utrzymywać elektronarzędzia
w czystości, opracować tabliczki
(na podstawie DTR) i zamocować
ją do urządzenia

Zalecić odłączanie elektronarzędzi
z sieci podczas wymiany narzędzi ro-
boczych

Nie eksploatować elektronarzędzi na
powietrzu w czasie opadów

Stosować właściwe techniki pracy za-
pewniające odpowiedni docisk narzę-
dzia do materiału, stosować ostre na-
rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
Wyłączyć z eksploatacji ewentualnie
naprawić i uzyskać protokół z prze-
prowadzonych badań kontrolnych
Naprawić i uzyskać protokół z prze-
prowadzonych badań kontrolnych
Wymienić uszkodzone przedłużacze
na sprawne i kompletne
Wyposażyć stanowisko w elektrona-
rzędzia III klasy ochronności

Zakazać ślusarzom napraw elektro-
narzędzi we własnym zakresie

Dokonać przeglądu i ewentualnej
wymiany zużytych łożysk, przestrze-
gać nakazu stosowania ochronników
słuchu

Stosować właściwe techniki pracy
zapewniające odpowiedni docisk
narzędzia do materiału, stosować
ostre narzędzia robocze i o zaleca-
nej średnicy

Wymienić zużyte szczęki imadła

Stosować właściwe techniki pracy za-
pewniające odpowiedni docisk narzę-
dzia do materiału, stosować ostre na-
rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
Pobierać z magazynu tylko nie-
zbędną liczbę narzędzi roboczych

Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
kompletne (bez osłon i zabezpieczeń)
Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
sprawne technicznie
Wywiesić znaki przypominające o obo-
wiązku wyjmowania klucza z uchwy-
tu przed rozpoczęciem pracy
Zawsze przenosić narzędzia wyłączo-
ne spod napięcia, nie użytkować
przy niesprawnym wyłączniku

Tab. 5. Karta analizy ryzyka

PROMOTOR 2/03

18

http://www.elamed.com.pl/promotor

Zagrożenie

Przyczyny zagrożenia

Możliwe skutki zagrożenia

P

E S

WR

Kategoria ryzyka

Sposoby uniknięcia ryzyka

Pochwycenie
przez wirujące
elementy
Pożar, wybuch

Uszkodzenia
ciała przez
pyły lub
odpryski materiału

Upadki,
potknięcia

Oświetlenie

Rozerwanie się tarczy prze-
cinarki

Stosowanie elektronarzędzi
o niesprawnych rękojeściach

Użytkowanie elektronarzędzi
brudnych, zaoliwionych, ze
śladami wycieków oleju

Praca w pozycji wymuszonej,
niegwarantującej utrzymania
równowagi

Nieodpowiedni ubiór, nieza-
kryte włosy

Stosowanie elektronarzędzi
w pobliżu palnych płynów,
gazów

Niestosowanie przez pra-
cowników ochron oczu, twa-
rzy, dróg oddechowych
Brak skutecznie działającej
wentylacji

Brak ładu i porządku w miej-
scu pracy, nierówne podłoże

Oświetlenie naturalne
i sztuczne

Ciężkie urazy, śmierć

Utrata panowania nad elektronarzę-
dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob-
rażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców
Utrata panowania nad elektronarzę-
dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob-
rażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców
Utrata panowania nad elektronarzę-
dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob-
rażenia ciała: przecięcie kończyn gór-
nych, obcięcie palców
Ciężkie uszkodzenia ciała, np. pochwy-
cenie włosów i ich wyrwanie

Pożar, wybuch, śmierć pracownika

Urazy oczu

Schorzenia dróg oddechowych

Złamania, zwichnięcia, skaleczenia

Uszkodzenie wzroku

0,5

6

6

2

3

3

3

0,2

3

1

6

2

3

3

6

1

6

6

6

6

15

7

7

7

7

15

7

7

3

7

45

84

126

42

126

45

126

8.4

54

42

małe

średnie

średnie

małe

średnie

małe

średnie

bardzo małe

małe

małe

Stosować wyłącznie tarcze posia-
dające odpowiedni atest, prze-
strzegać doboru tarcz pod wzglę-
dem obrotów i średnicy
Wycofać z eksploatacji narzędzia nie-
sprawne technicznie

Nie eksploatować elektronarzędzi
brudnych i zaoliwionych, przestrzegać
zasady czyszczenia brudnego sprzę-
tu technicznego
Zapewnić pracownikowi w razie po-
trzeby asekurację drugiej osoby

Przestrzegać nakazu stosowania
odzieży roboczej i nakrycia głowy przy
pracach grożących pochwyceniem
Nie stosować elektronarzędzi w po-
bliżu palnych płynów, gazów, wypo-
sażyć stanowisko pracy w elektrona-
rzędzia o stopniu ochrony EX
Przestrzegać nakazu stosowania
ochron oczu i twarzy

Przestrzegać nakazu stosowania
ochron indywidualnych, sprawdzać
skuteczność działania urządzeń filtru-
jących powietrze
Stale utrzymywać przejścia, zachowy-
wać dostęp do miejsc wykonywania
czynności, składować narzędzia i ma-
teriały w miejscach do tego przeznaczo-
nych, utrzymywać czystość podłoża
Przestrzegać czystości okien i spraw-
ności oświetlenia sztucznego