1

„JĘZYK CIAŁA – JAK CZYTAĆ MYŚLI LUDZI
Z ICH GESTÓW” – ALLAN PEASE

Na początku może wyjaśnię co to jest język ciała, mowa ciała czyli tzw. komunikacja
niewerbalna i co chciał nam przekazać w swojej książce autor, a także genezę tej nauki. Aż do
sześćdziesiątych lat naszego stulecia ta dziedzina nauki nie była badana naukowo. Dopiero
Julius Fast w 1970r. opublikował swoją książkę o języku ciała. Było to streszczenie badań
behawiorystów i jest uważane za jedno z pierwszych dzieł poświęconych mowie ciała. Jednak
pracą o największym znaczeniu jest książka Darina napisana przed 20-tym wiekiem „O
wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt” opublikowana w 1872 i ona właśnie dała początek
współczesnym badaniom nad mimiką oraz językiem ciała. Wiele myśli i obserwacji Darwina
zostało przyjętych przez współczesnych badaczy całego świata.

A więc komunikacja niewerbalna jest procesem międzyludzkim wyjątkowo złożonym,
dotyczącym ludzi, słów, tonu głosu ruchów ciała. Większa część komunikacji
interpersonalnej odbywa się za pomocą gestów, póz, pozycji i zachowania pewnych
odległości, niż za jakimiś innymi sposobami. Mało jest gestów, które używane są pojedynczo.
Zazwyczaj są one połączone z innymi z którymi razem tworzą przekaz. Większość naukowców
uważa, iż kanał słowny jest używany głównie do przekazywania informacji, podczas gdy kanał
niewerbalny służy głównie ustalaniu stosunków międzyludzkich; a także służy jako substytut
werbalnego przekazywania informacji. Np. Albert Mehrabian odkrył, że 7% znaczenia
wiadomości zawarte jest w słowach, 38% w brzmieniu głosu (ton i modulacja głosu oraz inne
dźwięki) a aż 55% w środkach niewerbalnych. Podobne wyniki miał profesor Birdwhistell.

Poprzez swoje dzieło autor chciał nam uświadomić niewerbalne sygnały i znaki i w jaki
sposób ludzie się nimi porozumiewają, chce pokazać czytelnikowi lepszy wgląd w istotę
komunikacji z bliźnimi, tak aby mógł ich lepiej zrozumieć i dzięki temu łatwiej żyć.
Posługiwanie się niewerbalną komunikacją służy, aby każde spotkanie z inną osobą było
niczym emocjonalnym doświadczeniem.

W przekazie niewerbalnym odgrywa rolę również spostrzegawczość, intuicja, przeczucie.
Jeśli mówimy, że ktoś ma intuicję, bądź jest spostrzegawczy, odwołujemy się do jego
umiejętności odczytywania niewerbalnych wskazówek i porównywania ich z sygnałami
werbalnymi. Jeżeli wydaje nam się, iż ktoś skłamał tak naprawdę mamy na myśli, że język

2

ciała tego kogoś nie idzie w parze ze słowami. Kobiety są zazwyczaj bardziej spostrzegawcze
niż mężczyźni, stąd mówi się często o „kobiecej intuicji”. Posiadają one wrodzoną
umiejętność wychwytywania i rozszyfrowywania niewerbalnych sygnałów jak również
spostrzegania poszczególnych detali. Dlatego większość mężów nie jest w stanie oszukać
swoich żon. Ta intuicja szczególnie widoczna jest u kobiet, które wychowywały dzieci.
Podczas pierwszych lat dziecka matka korzysta niemalże wyłącznie z komunikacji
niewerbalnej i dlatego uchodzą za bardziej spostrzegawczych negocjatorów niż mężczyźni.

Nie wiadomo dokładnie czy wysyłane sygnały niewerbalne mają podłoże bardziej wrodzone,
genetyczne, wyuczone czy też jest to wpływ środowiska i kultury. Zgromadzono wiele danych
na podstawie obserwacji niewidomych i głuchych ludzi, którzy nie mogli się nauczyć
niewerbalnych sygnałów za pomocą środków wizualnych czy słuchowych. Wyniki badań
wskazują iż niektóre gesty można zakwalifikować do każdej kategorii. Większość dzieci rodzi
się z umiejętnością ssania – co świadczy, że jest to cecha wrodzona lub dziedziczna. Eibl-
Eibesfeldt zauważył iż uśmiech u dzieci niewidomych pojawia się niezależnie od uczenia czy
naśladowania więc również musi być wrodzony. Np. kiedy krzyżujemy nogi prawa na lewą,
bądź lewa na prawą, nie potrafimy powiedzieć dlaczego jeden ze sposobów jest wygodny a
drugi nie. Bardzo możliwe, że jest to gest dziedziczny którego nie da się zmienić. Większość
mężczyzn zakłada na przykład płaszcz najpierw na prawe ramię, podczas gdy kobiety
zaczynają od lewego. Kiedy na ulicy mężczyzna mija kobietę zwykle odwraca się do niej,
kobieta natomiast odwraca się w stronę przeciwną. Nie wiadomo czy robi to instynktownie
chroniąc piersi, czy też jest to wrodzona kobieca reakcja czy też nieświadomie nauczyła się
tego od innych kobiet. Nadal trwają dyskusje na ten temat.

Większość podstawowych gestów komunikacyjnych wygląda na całym świecie tak samo.
Kiedy ludzie są szczęśliwi uśmiechają się, skinienie głowy oznacza „tak”... Gest kręcenia
głową „nie” również jest uniwersalny i może być równie dobrze wyuczonym gestem w
dzieciństwie.

Podobnie jak język mówiony przyjmuje różne postacie w różnych kulturach , ta i język
niewerbalny może się różnić. Podczas gdy jeden gest w jednej kulturze może być
powszechnie używany i mieć klarowną wypowiedź, w drugiej, może być całkowicie
niezrozumiały bądź mieć znaczenie całkowicie przeciwstawne. Np. gest podniesionego
kciuka: 1. Powszechnie używany przez autostopowiczów aby „złapać okazję”, 2. W Grecji
jako „wypchaj się”. 3.wszyscy liczą od kciuka jeden, podczas gdy Anglicy czy Amerykanie
zaczynają od odliczać od palca wskazującego. Kciuk jest używany również w kombinacji z
innymi gestami jako znak władzy lub wyższości.

Na co należy zwracać uwagę gdy zaczniemy zajmować się interpretacją gestów? Należy
zwracać uwagę na wszystkie gesty razem a także okoliczności, aby uzyskać prawidłową

3

interpretację. Język ciała składa się ze słów, zdań i znaków interpunkcyjnych, a każdy gest
jest jak pojedyncze słowo i może mieć wiele różnych znaczeń. Człowiek spostrzegawczy to
taki, który potrafi odczytać cale niewerbalne zdanie i trafnie zestawić je z daną wypowiedzią
słowną. Badania dowodzą, że sygnały niewerbalne mają pięciokrotnie większe odziaływanie
niż kanał werbalny oraz że w przypadku gdy nie zgadzają się ze sobą, bierze się pod uwagę
wiadomość przekazaną w sposób niewerbalny. Obserwacja zespołów gestów oraz zgodności
werbalnego i niewerbalnego przekazu informacji jest kluczem do ścisłej interpretacji języka
ciała. Wszystkie gesty powinny być również rozpatrywane w kontekście w jakim się
pojawiają. Jeżeli np. ktoś siedziałby na przystanku autobusowym z rękami skrzyżowanymi,
założonymi nogami i opuszczoną głową w mroźny dzień, oznaczałoby, że jest mu po prostu
zimno, więc nie byłby to gest obronny. Jeżeli jednak identyczne gesty zostałyby użyte przy
stole w momencie sprzedaży, zostałyby zinterpretowane jako jako wyrażenie negatywnego,
obronnego stosunku do sprawy. Przy interpretacji gestów należy również wziąć pod uwagę
zawód (uścisk śniętej ryby), ograniczenie fizyczne (inwalidztwo), pozycję społeczną (im wyżej
ktoś jest postawiony tym więcej używa słów, ktoś słabiej wykształcony będzie posługiwał się
raczej gestami), wiek.

Pojawia się pytanie czy istnieje możliwość fałszowanie własnego języka ciała? Generalnie
odpowiedź brzmi „nie”, z powodu braku zgodności, który prawdopodobnie wystąpi
pomiędzy użyciem głównych gestów a mówionymi słowami. Bywają jednak Takie przypadki,
kiedy język ciała jest specjalnie fałszowany np. przy wyborach Miss xxx czy wybory polityka
(specjalnie wyuczone ruchy ciała, aby wywołać wrażenie ciepła i szczerości) Problem
kłamstwa polega na tym, że podświadomość działa automatycznie, niezależnie od słów, a
więc język ciała i tak nas zdradzi. W momencie gdy zaczynamy kłamać nasze ciało wysyła
sprzeczne sygnały, co pozwala odczuć, że nie mówimy prawdy. Podświadomość wysyła
impuls emocjonalny ujawniający się jako gest, który może zaprzeczać temu co dana osoba
powiedziała. Można udoskonalać kontrolę nad swoimi gestami podczas treningów
wyczuwania własnych odruchów..

Jak wszyscy wiedzą, każdy człowiek posiada swoje terytorium, a jego rozmiar zależy od
zagęszczenia populacji w miejscu, w którym się wychował. W związku z tym osobista sfera
dystansu zdeterminowana jest kulturowo. Również pozycja społeczna ma wpływ na dystans
z jakim człowiek traktuje innych ludzi. Istnieją 4 sfery dystansu: 1. S. Intymna – 15-45 cm –
najważniejsza \, pilnie strzeżona przez każdego człowieka i uważana za jego własność. Tylko
osoby związane uczuciowo mają prawo do naruszenia jej. W jej skład wchodzi s. Ściśle
intymna – 0-15 cm. 2. S. Osobista – 46-122 cm. Odległość dzieląca nas od innych ludzi
podczas przyjęć, na imprezie, w biurze, 3. S.społeczna – 122-3,6m., - odległość zachowana w
stosunku listonosza, miejscowego sklepikarza. 4/ s/ publiczna- powyżej 3,6m. –
najwygodniejsza odległość, zwykle przyjmowana w większej grupie ludzi.

4

Nasza sfera intymna jest naruszana przez innych ludzi w jednym z dwóch przypadków 1. Gdy
intruz jest bliskim krewnym lub przyjacielem, lub gdy on/ona dążą do zbliżenia fizycznego. 2.
Gdy intruz jest wrogo nastawiony i ma zamiar zaatakować. Gdy tolerujemy nieznajomych
poruszających się po naszej s. Osobistej i społecznej to wkroczenie intruza w s. Intymną
powoduje zmiany fizjologiczne – bije szybciej serce, wydzielanie się adrenaliny itp. Oznacza
to, że nie zawsze przyjacielskie położenie ręki na ramieniu lub objęcie kogoś, może
spowodować reakcje pozytywne, mimo że odbiorca się do nas uśmiecha. Im bardziej
intymne są nasze stosunki tym bliżej możemy się poruszać w ich sferach. Czasem zachowanie
odpowiedniego dystansu przestrzennego jest związane z pozycją społeczną danej osoby
(dyrektor ryba pracownik). Ciekawe rzeczy można zaobserwować w kinie, podczas protestu,
czy jadąc autobusem. W autobusie wszyscy wydają się nieszczęśliwi i przybici ,ale tak
naprawdę tworzą oni grupę dostosowywującą się do zasad obowiązujących w miejscach
zatłoczonych, kiedy nieuniknione jest wtargnięcie w sferę intymną drugiej osoby. W kinie
również szukamy najszerszego obszaru osiągalnego pomiędzy dwojgiem ludzi. Rozłoszczony
tłum walczącu o jakąś ideę nie reaguje w ten sam sposób jak pojedyncze osoby. W miarę
zwiększania się tłumu przestrzeń osobista każdego człowieka zmniejsza się, jest więc on
coraz bardziej wrogo nastawiony. Dlatego też staje się on coraz bardziej rozłoszczony.
Wziąwszy to pod uwagę łatwo zrozumieć dlaczego regiony o największym zaludnieniu
charakteryzują się wyjątkowo dużą liczbą zbrodni i ataków przemocy.

Wielkość sfer uwarunkowane jest również kulturowo, zagęszczeniem populacji w miejscu
gdzie przebywa a także skąd pochodzi (status społeczny)

A teraz trochę z praktyki:

GESTY DŁONI:

OTWARTOŚĆ I UCZCIWOŚĆ:

Otwarte dłonie – kojarzone z prawdą, uczciwością, wiernością i posłuszeństwem (przysięgi z
ręka na sercu,; w sądzie lewa na biblii prawa do góry. Już za czasów jaskiniowców w góre
dłonie – brak broni

Na co dzień używamy dwóch podstawowych pozycji dłoni:

1. Otwarta i odwrócona– szczerość, uczciwość, wyraża uległość, prosząca, charakterystczna

dla żebraków Pozwól że będę z Tobą szczery str/ 34 rys. 16, wydajemy się bardziej
wiarygodni, fakt trudno jest kłamać z otwartymi dłońmi.

5

2. Wyrażająca dominację : odwrócona w dół lub w dół z palcem wskazującym

wyciągniętym. Np. poprosić o podanie pudełka: a) otwarta ku górze wyraża uległość,
osobą proszona nie czuje żadnego nacisku w prośbie; b) otwarta dłoń zwrócona ku
dołowi – w grę wchodzi autorytet, osoba czuje że został wydany rozkaz i może się
nastawić antagonistycznie; c) otwarta ze wskazującym palcem – zmusza słuchającego do
uległości, zresztą wskazywanie placem jednym z najbardziej irytujących gestów. Ciężka
atmosfera.

Uścisk dłoni: intencją jest okazanie szczerości, zaufania lub uczucia do drugiej osoby. Lewa
ręka jest używana jest do podkreślania uczucia, które witający pragnie okazać – położenie
dłoni, uścisk nadgarstka, łokcia, ramienia, barku str.43 wejście lewej ręki w sferę intymną.

gdy poznajemy kogoś nowego pierwszy uścisk ma b.duże znaczenie. Ten uścisk dłoni może
przekazać jedna z trzech postaw: dominacji (przekręcenie ręki, że zewnętrzna część dłoni
skierowana jest ku dołowi –str37, rys 20), uległość (dłoń otwarta ku górze – gdy chcemy
przekazaqć kontrolę nad spotkaniem), bądź równość (gdy dwie osob dominujących dochodzi
do symbolicznej walki i każda próbuje przekręcić dłoń drugiej i nadać jej pozycję uległości).
Jest to przekazywane podświadomie i może to zaważyć na późniejsze kontakty. Należy
również zwrócić uwagę na występujące okoliczności – chory na artretyzm obdarzy nas lekkim
uściskiem, podobnie chirurg czy muzyki.

Sposoby uścisku: 1) naprężona dłoń skierowana ku dołowi – najbardziej agresywny sposób i
daje witanemu niewielką szansę równości – mężczyźni agresywni, dominujący, zmusza do
przyjęcia pozycji uległości – złagodnienie: krok na prawo, złapanie drugiej osoby od góry i
uściśnięcie jej i my stajemy się dominantem; 2)rękawiczki str40– tzw. polityka – chce sprawić
wrażenie, że jest godny zaufania i uczciwy, ale przy nowo poznanych osobach ma ona
odwrotny stosunek. Odbiorca staje się podejrzliwy i uważny co do intencji inicjatora;
3)śniętej ryby – nie zachęcające, miękka wilgotna dłoń, powszechnie nie lubiany. Przypisuje
się osobom o słabym charakterze, ze względu na to, że taka dłń może być łatwo odwrócona
ku dołowi. 4) strzelających kostek- specyficzna dla ludzi agresywnych, a głównym celem jest
trzymanie się na dystans poza sferą intymną inicjatora, również stosowany przez ludzi
wychowywanych na wsi, którzy posiadają większe sfery intymne 5)uchwycenie końców
palców niczym gest sztywnych palców – łapanie palców przez pomyłkę, udawanie
zaangażowania i emocjonalnego stosunku do odbiorcy to tak naprawdę brak mu pewności
siebie cel-utrzymanie odbiorcy w niekrępującej odległości.

GESTY RĘKI

Zacieranie rąk: przekazanie pozytywnych oczekiwań., spodziewanie się zwycięstwa,
kontraktu, wygranej, napiwek; prędkość zacierania sygnalizuje kogo bądź co mamy na myśli

6

wolno: chytrość i nieszczerość – sprzedawca domu; handlowiec przy produkcie – szybko, aby
nie stracić klienta. (zwracamy uwagę na okoliczności – zima i przystanek autobusowy)

Pocieranie kciukiem o palce: oczekiwanie, spodziewanie się pieniędzy, często używany przez
handlowców, ktoś kto chce pożyczyć pieniędzy.

Splecione dłonie: na pierwszy rzut oka-wyrażają pewność siebie; ale również sfrustrowanie,
wrogą postawę, próba zapanowania nad swoją negatywną postawą – 3 postawy: dłonie
splecione na wysokości twarzy, ręce spoczywające na biurku, w okolicach krocza; Należy
postarać się, aby osoba rozwarła palce, odsłoniła dłonie i przód swego ciała., gdyż będzie
trudno nawiązać z taką osobą kontakt

Ręce ułożone w wieżyczkę: pewność siebie, wyższość, często używane w kontaktach między
przełożonym a podwładnym; 1) podniesiona – przy wyrażaniu swojej opinii 2) obniżonej –
osoba słuchająca; + podniesiona głowa – arogancja, pycha, zadowolenie z siebie

Chwytanie dłoni ramion i nadgarstków str.49 – gest wyższości i pewności siebie, w sposób
nieświadomy odsłania brak lęku (nie zabezpieczony żołądek, serce); przy sytuacji stresowej
poczujemy się zrelaksowani, pewni siebie a nawet autorytatywni. UWAGA Jednak gest dłoń
w dłoń jest oznaką frustracji i próbą zapanowania nad sobą. Ciekawe im człowiek bardziej
wzburzony tym wyżej podnosi dłoń, aby zapanować nad emocjami.

Gesty z użyciem kciuka str50: kciuk oznacza siłę charakteru i „ego”; używane w celu okazania
dominacji, wyższości czasem nawet agresji; odsłonięcie kciuka ma wartość pozytywną;
zwykle wystają z kieszeni, czasem tylnych, aby ukryć postawę dominującą osoby (feministki,
dominujące kobiety); zgięte ramiona + z kciukami ku górze – posiadanie obronnej,
negatywnej postawy + stosunek wyższości, często do tego kołysanie się na stopach.; może
służyć jako sygnał wyśmiewania się i braku respektu – gdy jest stronę drugiej osoby

JAK WYKRYĆ OSZUSTWO, KŁAMSTWO WĄTPLIWOŚĆ? GESTY RĘKI

Gdy mówimy nieprawdę chcemy zakryć ręką usta, jakbyśmy próbowali zatrzymać słowa aby
nie wydostały się na zewnątrz. (dzieci), gdy nie chcemy słuchać napomnień – zakrywamy
uszy; gdy nie chcemy czegoś widzieć- symbol 3 mądrych małp/ Im człowiek jest starszy tym
jego gesty ręki dotykającej twarzy stają się bardziej wyrafinowane i mniej klarowne, ale są
zawsze jak ktoś kłamie bądź nieświadomie oszukuje.

ZAKRYWANIE UST – NIE MYLIĆ Z SYGNAŁEM OCENY; CZASEM ZAKRYCIE SYGNAŁU KASZLEM

7

Dotykanie nosa – kilka delikatnych potarć, bądź szybkim prawie niedostrzegalnym
dotknięciem

Pocieranie oka – próba ukrycia widocznego oszustwa lub chęcią niewidzenia tego co się
widzi; mężczyźni zwykle pocierają energicznie oczy albo wpatrują się w podłogę, kobiety
spokojniej również unik

Pocieranie ucha – próba niesłyszenia złych wieści, zagłuszenie słowa dzieci reprymendy

Drapanie szyi – obok ucha ok.5x wątpienie lub niepewność, niespójne z tym co się mówi

Pociąganie kołnierzyka- kłamstwo powoduje podrażnienie delikatnej tkanki skóry twarzy i
tarcie i drapanie jest potrzebne do uśmierzenia swędzenia

Palce w ustach – dana osoba jest pod nacikiem, podświadoma próba powrotu do
bezpieczeństwa dziecka, które ssie pierś matki; jest to zewnętrzna manifestacja wewnętrznej
potrzeby upewnienia się.

Interpretacja wypowiedzi:

Gesty policzka i podbródka: szczególnie ważne informacje dla handlowców.1)słuchacz
podpiera głowę – nudzi go wypowiedź, a ręka pomaga mu nie zasnąć. Nuda zostaje
wyrażona poprzez w jak dużym stopniu głowa jest podparta. Całkowita nuda i brak
zainteresowania jak słuchacz leży na stole i chrapie.

Bębnienie o stół palcami, uderzanie stopami o podłogę im szybsze większe natężenie
emocji– sygnalizują nie jak by się wydawało nudę a niecierpliwość. Dwa takie sygnały i
mówca powinien skończyć swoją wypowiedź

Ocena str60: sygnalizowana jest przez zaciśniętą pięść spoczywającą na policzku, często ze
wskazującym palcem uniesionym do góry. Gdy osoba zaczyna tracić zainteresowanie, ale nie
chce tego okazać, zmienia pozycję: wnętrze dłoni podpiera brodę PODPIERANIE TO JUŻ
KONIEC. Prawdziwe zainteresowanie jest wtedy gdy dłoń jest na policzku 1) palec wskazujący
do góry+ kciuk podpiera podbródek – słuchacz ma krytyczny stosunek + tarcie oczu
katastrofa

Głaskanie brody: słuchacz podejmuje decyzje, skrzyżowanie nóg rąk – nie

Zdjęcie okularów – podejmowanie decyzji, wkładanie zauszników do ust., długopisów itp.

8

Uderzenie się w tył szyi – zapominalstwo

Bariery rąk:

Gest założonych rąk: ciasno na klatce piersiowej w momencie zagrożenia, próba
zablokowania ewentualnego zagrożenia bądź niepożądanych okoliczności; osoba o
defensywnej, negatywnej postawie założy mocno ręce na piersiach – co pokazuję że czuje się
mocno zagrożona, taka osoba ma wtedy negatywny stosunek do mówiącego i nie
przywiązuje wagi do tego co mówi. Taka postawa może być po prostu wygodna i o niczym
nie świadczyć połączona z odpowiednia postawą.

Standardowe skrzyżowanie rąk str66 – próba ukrycia serca i górnej części ciała:

1) standard - oznacza próbę ukrycia się przed niekorzystną sytuacją, gest uniwersalny,

sygnalizowanie defensywnej, negatywnej postawy; często widoczna gdy osoba znajduje
się wśród obcych sobie ludzi (spotkania publiczne), gdzie czuje się niepewnie. Aby
przełamać tę pozycję wystarcza dać takiej osobie książkę albo pióro, aby rozłożyło ręce.
Poruszy to daną osobę w kierunku postawy bardziej pozytywnej.

2) wzmocnienie założonych rąk pełne skrzyżowanie+ zaciśnięte pięści – oznaka przyjęcia

wrogiej defensywnej postawy, często dochodzą do tego zaciśnięte zęby, czerwona twarz,
można się spodziewać ataku słownego bądź fizycznego

3) gest ściśnięcia rąk – skrzyżowane ręce mocno ściskają ramiona, aby wzmocnić pozycję i

powstrzymać ewentualną próbę rozłożenia rąk. (często kostki bieleją z powodu odcięcia
dopływu krwi. Typowe przy wizycie u lekarza

4) postawa wyższościowa: ręce skrzyżowane + kciuki do góry.

Bariery częściowego skrzyżowania rąk – mówi, że się czegoś obawiamy, jedna ręka zasłania
drugą przenoszona wzdłuż ciała; czasem dłoń ściska drugą dłoń

Zamaskowane gesty skrzyżowania rąk: są to gesty bardzo wyszukane i stosowane przez
osoby wystawione na ciągłą obserwację przez innych, są to głównie politycy, sprzedający,
osobistości TV: jedna ręka przenosi się z przodu ciała, aby pochwycić drugą rękę, lecz zamiast
tego dotyka torebki, naszyjnika rękawa koszuli albo innego przedmiotu na lub w pobliżu
drugiej ręki, często trzymanie piwa, szklanki obydwa rękoma (kobiety) . I tak powstaje
poczucia bezpieczeństwa.

9

Bariery nóg :

Gesty skrzyżowanych nóg: sygnał, że może wystąpić postawa negatywna lub obronna,
obrona genitaliów.

1) standardowe skrzyżowanie nóg: jedna noga założona zgrabnie na drugą, zazwyczaj prawa

na lewą – może służyć do zasygnalizowania postawy nerwowej, pełnej rezerwy lub
defensywnej; jednak zazwyczaj jest to postawa pomocna, występująca przy innych
negatywnych gestach, nie powinno się jej interpretować oddzielnie lub bez kontekstu.
Tak ludzie siedzą podczas wykładów, gdy dochodzi do tego skrzyżowanie rąk osoba
wycofuje się z rozmowy

2) amerykańska pozycja czwórki – postawa argumentująca lub współzawodnicząca

normalnie siedzisz + kostka na kolanie

3) klamra nożna w pozycji czwórki – osoba o zdecydowanej postawie w czasie dyskusji czy

sprzeczki (noga na 4 + ręce nogi do piersi); człowiek nieustępliwy, uparty, trzeba znaleźć
specjalne podejście, aby przełamać jego upór wewnętrzny

4) skrzyżowanie nóg w pozycji stojącej- często na imprezach i ludzie od siebie stają też dalej,

prawdopodobnie w grupce jest ktoś obcy, pozycja stojąca defensywna

5) przebieg procesu otwierania się gdy ludzie zaczynają się czuć coraz bardziej rozluźnieni w

grupie i poznają się wzajemnie ich ruch wg. niepisanego kodu sprawiają, że przechodzą
od defensywnej postawy do zrelaksowanej pozycji otwartej (etap 1 – pozycja
defensywna ręce i nogi skrzyżowane. 2 –nogi obok siebie, stopy razem w pozycji
neutralnej. 3-jedna ręka opada, druga zaczyna gestykulować 4- ręce rozkładają się a
jedna trafia do kieszeni, 5-dana osoba opiera się na jednej nodze i wysuwa drugą w
kierunku osoby, którą uważa za najbardziej interesującą dla siebie)

6) skrzyżowanie stóp – postawa równie defensywna. Mężczyźni + zaciśnięte pięści na

krześle; kobieta kolana razem + stopy zwrócone w jedną stronę. = zagryzanie warg
podczas przeprowadzania wywiadu, wstrzymywanie emocji czasami u kobiet dochodzi
jeszcze gest zamykania stóp

INNE POPULARNE GESTY I RUCHY:

1) siedzenie okrakiem na krześle: symbolizuje zachowanie ochronne, jeśli osoba staję się

obiektem ataku fizycznego czy słownego. Oparcie służy jako tarcza do ochrony ciała; ci co
tak siedzą próbują przejąć kontrolę nad innymi ludźmi czy grupami; osoba ta jest często

10

ostrożna i może przyjąć taką pozycję prawie niepostrzeżenie; można ją rozbroić siadając
bądź stając za nią, zmuszając do zmiany pozycji

2) zdejmowanie wyimaginowanej nitki – gdy dana osoba nie zgadza się z opinia lub postawą

innych, lecz czuje się skrępowana i nie chce przedstawić swojego zdania. Pojawiają się
wtedy gesty niewerbalne znane jako gesty przemieszczenia tj. wynikłe ze wstrzymywania
się przed wyrażeniem opinii – zdejmowanie nitki z ubrania. Osoba nie patrzy na ludzi
spogląda w kierunku podłogi; jest odruch dezaprobaty

GESTY GŁOWY:

Najczęstsze ruchy głowy to:

1) kiwanie – gest pozytywny, ma znaczenie „tak” lub afirmacji, możliwe, że jest to gest

wrodzony, gdyż ludzie głusi, niewidomi również stosują ten gest do zaznaczenia afirmacji.

2) potrząsanie – zazwyczaj znaczy „nie”, uważa się, że również jest wrodzony i jest

pierwszym gestem – gdy małe dziecko się nasyci mlekiem matki potrząsa główką.

3) Zakamuflowany sprzeciw w stosunku do innych można odkryć gdy dana osoba używa

gestu potrząsania głową podczas werbalnego zgadzania się ze swoim rozmówcą, nawet
jeżeli to brzmi przekonywująco gest potrząsania głowa sygnalizuje wystąpienie postawy
negatywnej.

Zasadnicze pozycje głowy:

1) głowa do góry - neutralna pozycja względem tego co słyszy, głowa pozostaje nieruchoma

i tylko czasami wykonuje lekkie kiwnięcia, w tej pozycji często ocena

2) pozycja zainteresowania – trochę przekrzywiona głowa, jest to wyraz zainteresowania,

zrozumienia, kobiety wyrażają tym swoje zainteresowanie atrakcyjnym mężczyzną.

11

3) głowa spuszczona - sygnalizuje postawę negatywną a nawet osądową, + zespoły gestów

krytyczno – oceniających, dopóki głowa nie zostanie podniesiona lub przekrzywiona
rozmówca ma problemy z komunikowaniem się.

4) Obie ręce z tyłu głowy (+4) – gest typowy dla profesjonalistów, księgowych, prawników,

ludzie którzy czują się pewnie, dominujący lub przewyższają w czymś innych., poczucie
wyższości, („znam wszystkie odpowiedzi”, „może któregoś dnia będziesz tak mądry jak
ja”), gest wykonywany przez wszystkowiedzących, co wielu denerwuję jak się go robi w
ich obecności, jest to demonstrowanie w bezsłowny sposób jak bardzo są wykształceni,
gł. Prawnicy. Może być to również znak terytorialny ukazującym, iż dana osoba
wyznaczyło sobie ten teren., jest skłonność do sprzeczki, jak z takim wygrać? Przybrać
również podobną pozycje, zmuszenie do zmiany pozycji rozmówcy i jego postawy, poza
tym można położyć jakiś przedmiot poza zasięgiem rozmówcy, aby się przechyliła. Często
stosowany gest wobec pracowników, ale nie wobec zwierzchników.

Gesty agresywności i gotowości:

Stanie z rękoma na biodrach: - jeden z najbardziej powszechnych gestów do
zakomunikowania agresywnej postawy, nazwany gestem :gotowości” – w pewnym sensie
zostało nazwane prawidłowo, ale symbolizuje agresję., nazywane również pozycją zdobywcy
w odniesieniu do jednostki nastawionej na dany cel, przyjmuję ta pozycję w momencie gdy
jest gotowa do przystąpienia do zdobycia tego celu. Mężczyźni często używają tego gestu
wobec kobiet, aby wyrazić agresywną, dominującą postawę a także jako wyzwania
niewerbalnego w stosunku do innych mężczyzn, którzy wkroczyli na ich terytorium. Do tego
można dołączyć inne czynniki a) + rozpięta marynarka – ujawnienie bezpośredniej agresji,
otwarcie eksponowanie serca i szyji b) + zapięta marynarka- ujawnia frustrację. Kobiety
często kładą jedną rękę na biodrze.

Gotowość w pozycji siedzącej: ważne dla osoby negocjującej, jeżeli rozmówca byłby w takiej
pozycji, znaczy iż wywiad przebiegł pomyślnie i możemy spodziewać się kontraktu; + ręce na
kolanach, pochylanie się do przodu, ściskanie krzesła – gotowość do zakończenia spotkania,

Agresywność seksualna:

Kciuki wetknięte za pasek lub za kieszenie to gest okazywany dla podkreślenia postawy
agresywności seksualnej (jak na westernie), ma na celu ukazanie pokazanie męskości, +
ramiona przyjmują pozycję gotowości a ręce zaznaczają okolice genitaliów. Mężczyźni
używają tego gestu dla podkreślenia, że są na swoim terenie lub że się nie boją, wobec
kobiet – jestem pełen męskości i mogę cię zdominować. + rozszerzone źrenice i jedna stopa

12

wysunięta w kierunku kobiety jest łatwo rozpoznawane przez kobiety. Jest to podświadoma
gra mężczyzn, kobiety za to wkładają kciuk za pasek.

Agresja męsko-męska; - dwaj w takiej pozie na biodrach ręce + kciuki za paskiem =
podświadome ocenianie się nawzajem ale atak mało prawdopodobny, ale gdy + stanie
mocno na ziemi możliwa walka.

Sygnały dawane oczami

Oczy przesyłają najbardziej sekretne i precyzyjne ze wszystkich sygnałów porozumienia
międzyludzkiego, ponieważ są one punktem ogniskowym ciała, a źrenice pracują niezależnie.
W określonych warunkach oświetlenia źrenice rozszerzają się bądź zwężają wraz ze zmianą
postawy i nastroju danej osoby od pozytywnego (rozszerzenie się) do negatywnego
(zwężenie) i vice versa. Gdy kobieta kocha mężczyznę na jego widok rozszerzają się źrenice.
Zły nastrój powoduje zwężenie do „małych świecących oczek”. Oczy są powszechnie
używane, gdy chcemy na siebie zwrócić uwagę i komuś się przypodobać np. Kobiety robią
sobie makijaż. Młodzi kochankowie patrzący sobie głęboko w oczy instynktownie poszukują
u siebie rozszerzonych źrenic, bo to ich wzajemnie podnieca. Badania wykazują iż na widok
pozycji seksualnych na filmach pornograficznych źrenice u mężczyzn mogą się powiększyć aż
trzykrotnie w stosunku do ich normalnej wielkości. U kobiet mogą nawet jeszcze bardziej się
rozszerzyć. Dzieci mają większe źrenice niż dorośli i w ich obecności ciągle się rozszerzają,
ponieważ dorośli starają się wyglądać atrakcyjnie wobec dzieci, a te ich bacznie obserwują.
Przy grze w kartach również można dostrzec układ kart przeciwnika poprzez sam wyraz oczu.
Wg. starego powiedzenia „patrz w oczy jak z kimś rozmawiasz” aby źrenice mogły Ci
powiedzieć wszystko co myśli Twój rozmówca. I wtedy jest pełne porozumienie. Jedni
wywołują w nas uczucie rozluźnienia a inni nie budzą uczucia zaufania, zasadniczo wiąże się
to z czasem patrzenia – gdy dana osoba jest nieuczciwa jej oczy spotykają się z naszymi tylko
na 1/3 rozmowy , Jeżeli przez 2/3 to może to oznaczać: zainteresowanie naszą osobą, bądź
wrogie nastawienie rozmówcy i może nam wydawać niewerbalne wyzwanie. Jak większa
część języka ciała i gestów, w ciągu którego jedna osoba patrzy na drugą jest
zdeterminowana kulturowo, miejsce na twarzy i ciele osoby na którą skierowywujemy
wzrok. Sygnały te przenoszone są i odbierane w sposób niewerbalny i są dokładnie
interpretowane przez odbiorcę:

1) spojrzenie biznesmana: trójkąt na czole; stwarza to poważną atmosferę a rozmówca

odczuwa zainteresowanie całą sprawą, jeśli wzrok nie opadnie poniżej poziomu oczu
jesteśmy w stanie utrzymać kontrolę nad sytuacją.

2)

Spojrzenie towarzyskie: trójkąt pomiędzy oczami a ustami

13

3)

Spojrzenie intymne: trójkąt pomiędzy oczami aż niemalże do samego krocza – okazanie
zainteresowania

4)

Spojrzenie w bok: zakomunikowanie zainteresowania czymś innym lub wrogości; + lekko
uniesione brwi lub uśmiech –kokieteria; + zmarszczone brwi lub opuszczone kąciki ust –
postawa podejrzliwości, wrogą lub krytyczną.

5) Gesty przymkniętych oczu: gest jednych z najbardziej irytujących ludzi, gest nieświadomy

i jest próbą odgrodzenia się od naszego spojrzenia, ponieważ osoba ta znudziła się,
przestała być zainteresowana lub czuje wyższość w stosunku do nas. Jeżeli taka osoba
czuje wyższość to jeszcze + przechylenie głowy do tyłu, celem przesłania długiego
spojrzenia, gest nacechowany negatywnie i potrzebna jest nowa taktyka jeżeli
porozumienie ma się stać efektywne.

6) Jak sterować spojrzeniem drugiej osoby: 87% przekazywanych danych przechodzi drogą

przez oczy wiec jak komuś coś tłumaczymy to możemy zastosować wizualne wsparcie
(długopis do góry)

Gesty i sygnały kokieterii

Obserwacje badaczy zwierząt wykazują, iż zarówno samce i samice stosują szereg
wyszukanych ruchów z których pewne są całkiem oczywiste inne zaś subtelne a większość z
nich jest wykonywana podświadomie.. Zachowanie podczas umizgów przedstawicieli
każdego gatunku świata zwierzęcego następuje wg. specyficznych i z góry określonych
wzorców (u ptaków puszenie piór, wydawanie dźwięków, woni itp) Sukces jaki ludzie
odnoszą w spotkaniach seksualnych z osobnikami płci przeciwnej wiąże się bezpośrednio z
ich zdolnością do wysyłania sygnałów zalotów i rozpoznawania tych, które są im odsyłane w
odpowiedzi. Kobiety są świadome tych gestów, tak zresztą jak większości gestów ciała,
natomiast mężczyźni dostrzegają je w daleko mniejszym stopniu, a często nawet w ogóle ich
nie dostrzegają. Podczas gdy niektóre gesty zalotów są wystudiowane i rozmyślne, inne robi
się zupełnie nieświadomie. Dr. Albert Scheflen zauważył iż zachodzą pewne fizjologiczne
zmiany u osoby, która nagle znajdzie się w towarzystwie osobnika płci przeciwnej. Stwierdził
on, że w przygotowaniu do ewentualnego kontaktu seksualnego pojawia się duże napięcie
mięśni, zmniejszają się worki pod oczami i zwiotczenie twarzy, znika obwisła sylwetka
(wypięta pierś, wciągnięty brzuch, ciało się prostuje i człowiek sprawia wrażenie
odmłodzonego) Idealne miejsce do zobaczenia tej sytuacji plaża.

Męskie gesty zalotów:

14

Fizjologiczne zmiany, poprawianie krawata, kołnierzyk, spinki do mankietów, koszulę,
marynarkę lub inną część garderoby, ewentualnie strzepuje pyłek z ramienia, przygładzanie
włosów; gest kciuków włożonych zapasek – najbardziej agresywna manifestacja wobec
kobiety – podkreśla to obszar genitaliów, wysunięcie stopy w stronę kobiety, ogarnia ją
intymnym spojrzeniem, zatrzymuje wzrok na trochę dłużej

Sygnały i gesty kobiecej kokieterii:

 Podobnie jak mężczyźni dotykanie włosów (odrzucanie głowy i włosów do tyłu),

wyeksponowanie nadgarstków – najbardziej ponoć erotycznego miejsca (kobiety które
palą mają ułatwione zadanie), przygładzanie ubrania, kładzenie rąk na biodrach,
kierowanie stopy i ciała ku mężczyźnie, długie intymne spojrzenie oraz zwiększony
kontakt wzrokowy, spojrzenie w bok z częściowo spuszczonymi powiekami, spojrzenie w
bok przez ramię, trochę rozchylone nogi, kołyszące się biodra, aby podkreślić okolice
miednicy, usta lekko rozchylone wilgotne wargi (symbolika narządów płciowych), użycie
kosmetyków, pieszczotliwa zabawa obłym przedmiotem (papieros, nóżka od kieliszka
itp.), kobiece sposoby krzyżowania nóg: pozycja kolana wskazującego obiekt
zainteresowania, pieszczotliwe zabawianie się butem, i standardowe splecenie nóg.

Cygara, papierosy, fajki okulary

Gesty palaczy:

Palenie jest zewnętrzną manifestacją wewnętrznego konfliktu i ma niewiele wspólnego z
przyzwyczajeniem nikotynowym. Jest jedna z czynności rozładowywujących, mających na
celu uwolnienie się od napięć powstających w wyniku aktywności towarzyskiej i zawodowej.
Gdy czekamy na lekarza palacz sobie zapali i mu lepiej, a nie palący chodzi w kółko, nerwowo
przebiera nogami, drapanie się po głowie itp.

Palacz fajki: rytualne czyszczenie, zapalanie, postukiwanie, ubijanie pykanie zmniejsza
napięcie, wydają się być ludźmi, którzy lubią stosować praktykę wykręcania się od
podejmowania decyzji robiąc to w sposób nie rzucający się w oczy. Lepiej zabrać mu fajkę
przed oczekiwaniem na odpowiedź.

Palacze papierosów: rozładowanie napięcia wewnętrznego, aby uzyskać czas na wykręcenie
się od decyzji, ale ten podejmuje ją szybciej niż palacz fajki, postukiwanie, obracanie,
wymachiwanie świadczą iż palacz doświadcza w danym momencie większego napięcia niż
zwykle; sygnał wskazujący na nastawienie pozytywne bądź negatywne to sposób i kierunek
wydmuchiwania dymu do góry ( osoba pyszałkowata, pewna siebie) bądź do dołu (osoba o
negatywnym, skrytym czy tez podejrzliwym usposobieniu) a także szybkość

15

wydmuchiwanego dymu : im szybciej do góry tym osoba czuje się bardziej wyniośle lub
pewnie, do dołu tym bardziej negatywne są odczucia danej osoby. Wydmuchiwanie
nozdrzami oznacza wyniosłego, pewnego siebie osobnika, złego i chcącego sprawiać takie
wrażenie.

Palacze cygar: cygaro zawsze był atrybutem wyższości ze względu na ich koszt i wielkość i
dlatego są to zazwyczaj biznesmani, przywódcy gangów oraz osoby o wysokim statusie
społecznym; używa się cygar do świętowania zwycięstwa lub wielkich wydarzeń. Większość
dymu idzie ku górze.

Ogólne sygnały palaczy: ciągłe postukiwanie końcem cygara lub papierosa o popielniczkę –
wskazuje na wewnętrzny konflikt oraz potrzebę uspokojenia. Palenie do pewnego momentu
również sygnał np. O zakończeniu rozmowy po zgaszeniu papierosa.

Gesty z okularami: wkładanie oprawek w kąciki ust może świadczyć o próbie przeżycia
ponownego stanu bezpieczeństwa, jakiego dana osoba przeżyła będąc niemowlęciem;
zastosowanie przy wymigowywaniu się od podjęcia decyzji podobnie jak palenie papierosa;
spoglądanie znad okularów – stosunek krytyczny lub osądowy do sprawy

Gesty terytorialne i posiadania:

Gesty terytorialne: opieranie się o coś, stawianie nogi bądź kładzenie ręki na swojej rzeczy,
dotykanie swojej własności – pokazanie dominacji lub onieśmielenia gdy przedmiot o który
dana osoba się opiera należy do kogoś innego. Młodzi kochankowie trzymają się za ręce, aby
pokazać, że mają do siebie prawo. Szef firmy kładzie nogi na biurku

Gesty posiadania: szczególnie widoczne u nowo obsadzonych młodych dyrektorów, gest
lekceważenia: noga na poręczy krzesła; luźne oparcie ciała na krześle, nogi na stole

Naśladowanie: jest to środek, za pomocą którego jedna osoba przekazuje drugiej zgodność
myśli i postaw, występuje u ludzi, którzy są dobrymi przyjaciółmi lub u osób o tym samym
statusie społecznym, wśród małżeństw – pary spacerujące, poruszające się w ten sam
sposób. Rozmówcy robią to samo i widoczne jest przy tym zrozumienie, sposób
przekazywania, że rozmówca się z nami zgadza, a także okazanie sympatii. Scheflen
stwierdził iż ludzie obcy świadomie unikają przybierania tej samej postawy. Ważny jest tutaj
stosunek obu stron do siebie.

Status społeczny: ukazane poprzez obniżenie pozycji ciała jednej osoby stojącej przed drugą
jest to sygnał stosunku zwierzchnik podwładny. Wysocy ludzie dominują nad niskimi,
składanie należytych hołdów, zwracanie się w odpowiedniej formie podkreśla status

16

społeczny. Im dana osoba czuje się bardziej pokorna lub „niższa” w stosunku do innej tym
niżej pochyla swoje ciało. Ciekawe jest, że w niektórych okolicznościach zniżanie sylwetki
ciała może stanowić symbol dominacji np. Gdy siadasz niedbale i przybierasz wygodną
pozycję w fotelu w czyimś domu a właściciel staje koło ciebie. Takie zachowanie na czyimś
terytorium jest oznaką postawy dominującej i agresywnej. Dana osoba zawsze się będzie
czuła ważniejsza na swoim terytorium szczególnie w swoim własnym domu.

Wskazówki – parę innych sygnałów:

Osoba która jest z tobą pokazuje że chciałaby być gdzieś indziej – głowa zwrócona do ciebie,
a sygnały twarzy i głowy są ewidentne, ciało i i stopy tej osoby skierowane są od ciebie w
kierunku innej osoby albo drzwi

Kąty i trójkąty: stosowane do włączania bądź wyłączania osoby z rozmowy, ale tylko wtedy
jak dwie pierwsze osoby ustawią się odpowiednio

formacja otwarta: kąt pod którym ludzie ustawiają swoje ciała daje również wiele
wskazówek najczęściej 90o, zwrócenie w trzeci punkt co stanowi zaproszenie trzeciej osoby
do rozmowy tutaj raczej rozmowa niewerbalna

Formacja zamknięta: gdy osoby potrzebują intymności czy też prywatności, kąt tułowia
zmniejsza się od 90o do 0o, bezpośrednie skierowanie ciał. Ta formacja może być również
zastosowana jako niewerbalne wyzwanie dwóch wrogo nastawionych do siebie osób.

Biurka , stoły i organizacja miejsc siedzących:

Odległość pomiędzy stołami w miejscu pracy w restauracji odgrywa dużą rolę i ma
zniekształcający wpływ na zachowanie podczas siedzenia, naprzeciwko pozycja defensywna.

Rys. 137 do osoby A osoba B może zająć pozycje:

B1 – pozycja narożna – zajmują osoby podczas serdecznej, przypadkowej rozmowy, pozwala
na nieograniczony kontakt wzrokowy, daje możliwość licznych gestów oraz ich obserwacji

B2 – współpracująca – występuje gdy dwie osoby myślą podobnie lub pracują wspólnie nad
tym samym tematem

17

B3 – współzawodnicząco – defensywna – ta pozycja może stworzyć sytuację defensywną,
może doprowadzić do obstawania każdej ze stron przy własnym punkcie widzenia, a stół
zaczyna funkcjonować jako bariera pomiędzy stronami

B4 – niezależna – pozycja przyjęta przez osoby, które nie chcą mieć ze sobą kontaktu,
najczęściej w bibliotece w parku. Oznacza brak zainteresowania, może być interpretowana
jako wroga,

Stoły kwadratowe – stwarzają stosunki współzawodnictwa, defensywne pomiędzy ludźmi o
tym samym statusie; idealne do krótkich precyzyjnych rozmów lub do podkreślania stosunku
zwierzchnik podwładny

Stoły okrągłe – zapewnia tę samą pozycję w hierarchii, stwarza atmosferę relaksującą
nieformalna i jest idealny do pobudzenia dyskusji pomiędzy ludźmi o tym samym statusie.

Stoły prostokątne – pozycja głowy rodziny daje możliwość największego wpływu

Stół jadalny w domu – jego rozkład zależy od od rozkładu władzy w rodzinie.