JAN NEPOMUCEN TSCHIDERER.

1777 — 1860.

W

sprawie Tschiderera rozpoczęty został w roku 1886

w Rzymie beatyfikacyjny proces. W odnośnym
dekrecie papieskim czytamy: „Pomiędzy wielkie-

mi duszami, które wsławiły K ościół Jezusa Chrystusa,
wyszczególnił się w wyjątkowy sposób W ielebny sługa

Jan Nepomucen Tschiderer, biskup trydencki, któremu

niezwykłe cnoty zjednały opinję świętości, stwierdzonej
wielu cudami”.

Tschiderer ujrzał światło dzienne 15 kwietnia 1777 r.

w Bożen. Rodzice jego byli dosyć zamożni, należeli do
starej tyrolskiej szlachty. O jciec Jan a w chwili jego uro­
dzin zajmował poważne stanowisko w sądzie handlowym

w Bożen, później przeprowadził się do Innsbrucka, gdzie
był na urzędzie starszego poborcy podatkowego. Ci, k tó­

rzy znali matkę Jana, uważali J ą za nadzwyczaj pobożną
kobietę,

co w tych czasach płytkiego, józefińskiego

„Oświecenia” miało wielkie znaczenie w wychowaniu dzie­

ci. Do późnej starości wspominał często Jan o przymio­
tach swej matki, nazywając ją cnotliwą, wzorową i świę­
tobliwą. Szczególnie był jej wdzięczny za surowe i proste

wychowanie, jakie otrzymał z jej rąk błogosławionych.

Ja k sam opowiadał, na śniadanie dostawał zwykle kaw a­
łek chleba z wodą. T o mu się później bardzo przydało,

bo od dziecka przyzwyczaił się być długo naczczo,
a w duchownym stanie jest to rzeczą konieczną.

Z p o ­

śród siedmiorga dzieci Jan sprawiał matce najwięcej kło­

234

J A N NEPOMUCEN TSCHID ERER

potu, zwłaszcza w pierwszych latach swego życia, potem
zaś najwięcej radości. Aż do czwartego roku życia miał

tak nierozwinięty organ mowy, że nie mógł wymówić na­
leżycie prawie żadnego słowa. W tedy ta cnotliwa niewia­
sta ślubowała, że gdy Jan ek pozbędzie się tej wady, to
będzie się starać tak go wychować, by mógł potem po­

święcić się Panu Bogu w stanie duchownym. Bóg wysłu­
chał pokornej prośby matki, która znów ze swej strony
wiernie wypełniła swe ślubowanie.

Przyszło jej to tem

łatwiej, że Jan sam pragnął okazać wdzięczność Najwyż­
szemu Stw ó rcy za to i za inne dobrodziejstwa, pilnie się
uczył, uważał na napomnienia matki i naśladował jej życie
cnotliwe. Już bardzo wcześnie odczuwał, jaki ma w niej
skarb drogi; zawsze odnosił się do niej z wielkim sza­

cunkiem i, całując ją po rękach, często prosił ją o bło­

gosławieństwo, zwłaszcza gdy wychodził z domu na czas
dłuższy. Ale skłonność do jąkania wracała mu od czasu

do czasu, pracował przeto niestrudzenie nad usunięciem
tej przykrej wady. Naśladując Demostenesa, przechadzał
się często z kamykiem w ustach nad szumiącym potokiem
górskim i deklamował głośno, żeby się w ten sposób
przyzwyczaić do biegłego i prawidłowego wymawiania
dźwięków i wyrazów.

Jak zaprzysiężeni świadkowie zeznają w procesie

beatyfikacyjnym, Tschiderer już od wczesnej młodości

posiadał niezwykłą dobroć serca i zawsze odznaczał się
posłuszeństwem. W esoły i żywy ze swymi kolegami, umiał
b y ć spokojnym i ułożonym w szkole, a kiedy w czasie
modlitwy klęczał w kościele, albo stał nieruchomy jak
posąg, to niktby w nim nie poznał tego pełnego życia
młodzieńca.

W szyscy świadkowie, którzy zeznawali w procesie,

mówili zgodnie o wzorowem codziennem zachowaniu się

Jana i niezwykłych jego cnotach.

JA N NEPOMUCEN T S CHIDERER

235

W dziesiątym roku życia Ja ś rozpoczął naukę gimna­

zjalną. W tym właśnie czasie został ojciec przeniesiony

do Innsbrucka w charakterze starszego poborcy p o d a tk o ­

wego. Ponieważ jednak w szkołach w Innsbrucku panował

wyłącznie józefinizm, jansenizm i nauki illuminatów, nie
chciał narażać młodocianego umysłu syna na niebez­
pieczeństwo skażenia temi błędami, pozostawił go przeto

w gimnazjum w Bożen, prowadzonym przez O O . Franci­
szkanów. Jednak Jan był wszystkiego przez parę miesięcy
w szkole, bo wskutek choroby musiał przerwać naukę.
W następnym roku swą pracow itością wyrównał poprzed­

nio opuszczone lekcje, a nawet wyprzedził w nich swych

kolegów. Jeden ze współuczniów Jana zeznał, że uważał
go zawsze za duszę wybraną, odznaczającą się niezwykłą
czystością, z tego względu koledzy nazywali go aniołem.

Jan bardzo pragnął wiedzy, dlatego wszystkie pieniądze,

które mu ojciec pozostawiał na jego osobiste drobne wy­
datki, obracał na kupno książek.

Nic nie sprawiało mu

takiej radości, jak codzienne służenie do Mszy św. w ko-
legjacie rodzinnego miasta, uczestniczenie w innych na­
bożeństwach, przebywanie na modlitwie w kościele i czę­
ste przyjmowanie Sakramentów św.

Ten zapał do pracy i niezwykła pobożność dopom o­

gły Janowi zachować bez skazy najpiękniejszą cnotę, t. j.
czystość ciała.

W procesie beatyfikacyjnym powiedział

jeden ze świadków: „Od młodości uważano go za anioła
z powodu czystości obyczajów i z powodu jego gorącej

pobożności”.

To zdanie o jego niewinności było po­

wszechne w diecezji i towarzyszyło mu aż do grobu.

Każdy, kto go znał osobiście, był przekonany, że Jan
dochował niewinności od chrztu aż do śmierci.

Był on

jedną z tych dusz, których piękno uwydatnia się na twa­

rzy, w zachowaniu się i spojrzeniu.

Nauczyciele kochali

go wyjątkowo, koledzy ubiegali się o jego przyjaźń; on

236

JA N NEPOMUCEN T S C HIDERER

zaś starał się być miłym i usłużnym dla wszystkich współ-
kolegów, wystrzegając się wszakże zbytniego zbliżania
do jednostek, bo wyczuwał instynktownie pewne niebez­
pieczeństwo, tkwiące w takim stosunku.

Je g o pociągająca powierzchowność, niezwykła uprzej­

mość i miłe formy towarzyskie zwracały na siebie uwagę
wszystkich.

Skoro uświadomił to sobie, zaczął odrazu

trzymać się w największej rezerwie. W niebezpiecznej sy­
tuacji, podobnie jak Józef egipski, nie wahał się ani na
chwilę w ucieczce szukać ratunku.

W lecie 1792 r. Jan skończył znakomicie gimnazjum

w Bożen i wtedy zdecydował się pójść na studja filozo­

ficzne. W tym celu obrał sobie uniwersytet w Innsbrucku,
gdzie mieszkali rodzice w tym czasie.

Tu, niestety, wiał

zupełnie inny duch, niż w gimnazjum franciszkańskiem
w Bożen, ale jemu, jako maturzyście, ugruntowanemu
w zasadach i świadomemu rzeczy, nie mogło nic zaszko­

dzić. Płytkie i nudne „Oświecenie” W oltera, Rousseau’a,

Febronjusza, Jansenjusza i innych nie mogły zaniepokoić

jasnego umysłu Jana.

„Studjował, mówi o nim jeden ze

świadków, w uniwersytecie w Innsbrucku w bardzo cięż­
kich czasach, bo wykłady były tam przesiąknięte zupeł­

nie józefinizmem.

Studenci byli nietylko pod wpływem

tych błędnych nauk, lecz przytem cieszyli się z nieokieł­

znanej niczem swobody. Jednak B óg uratował Tschiderera

przed podwójnem niebezpieczeństwem, które mu groziło
tak ze strony nauczycieli, jak i kolegów; zachował on
przeto bez skazy wiarę, p o b o ż n o ś ć . i dobre obyczaje.
W Innsbrucku jak i w Bożen unikał zbytnich zabaw z ko­

legami, znał tylko drogę z domu do szkoły i do kościoła”.

Niemniej podziwiano w nim wielką pokorę. Jeśli nie

było czasem posłać kogo za sprawunkami do miasta, na­
tychmiast on sam ofiarowywał się chętnie z tą posługą,

ch oćby nawet wypadło przynieść koledze buty od szewca;

JA N NEPOMUCEN TSCHIDERER

237

a przecież był już wtedy studentem uniwersytetu. Dawny

kolega wydziału filozoficznego w Innsbrucku mówi o nim:

„Tschiderer był wesół i zgodny w pożyciu, przytem bar­
dzo poprawny i powściągliwy w zachowaniu się tak, że
go wszyscy uważali za nadzwyczaj skrom nego”.

Inny

znów zeznaje: „Matka Jana poleciła mi czuwać nad nim.
Kiedy obserwowałem jeg o skromność i pobożność, my­
ślałem często: Jeśli ten nie zostanie świętym, kto może
nim zo s ta ć?” Choć był skromnym, nieśmiałym i bardzo
opanowanym, jednak umiał zawsze wystąpić z energją,
kiedy chodziło o obronę wiary.

W k ró tce po

rozpoczęciu studjów

filozoficznych,

Jan słyszał pewnego dnia, jak jeden z jego profesorów

nieściśle przedstawiał naukę Kościoła. W tedy nie pokrył

tego milczeniem. Podniósł się spokojnie i oświadczył pro­
fesorowi grzecznie, lecz stanowczo: „Przepraszam, ale to
jest tylko pańska sofistyka”. Następstwem tego męskiego

wystąpienia było to, że mimo nieskazitelności obyczajów
i nienagannego zachowania się w czasie czterech seme­

strów, nie uzyskał od tego profesora ani razu pierwszej
noty z zachowania.

Jednak „tym, którzy Boga miłują wychodzi wszyst­

ko na d o b re ”. (Rzym. 8. 28). Podczas gdy inni przy te­
go rodzaju nauce profesorów ponosili wielkie straty du­
chowe, Tschiderera te właśnie niepomyślne okoliczności
przykuwały jeszcze bardziej do prawd Kościoła.

Kiedy

inni marnowali się przy rozpanoszonej swobodzie ob ycza­
jów, on tem więcej brzydził się rozpustą.

O bok łaski Bożej i pobożnego usposobienia zawdzię­

czał Jan to wszystko kierownictwu znanego O jca Franci­
szkanina Herkulana Oberraucha w Innsbrucku, najbardziej

znienawidzonego przez illuminatów i wyszydzanego jako
przeciwnika fałszywego „Oświecenia”. Niezepsuta młodzież
poszukiwała tego kapłana na swego kierownika. Tschide-

238

JA N NEPOMUCEN TSCHIDERER

rera również O patrzność skierowała do niego. O jciec
Herkulan domagał się od młodzieży przedewszystkiem
częstego przyjmowania Sakramentów św.

Twierdził za­

wsze, że nie zna skuteczniejszego środka dla ustrzeżenia
młodzieży przed występkami nad tygodniową spowiedź
i Komunję św.

Kto przy tej pobożnej praktyce wytrwa,

nie zejdzie nigdy na długo z drogi zbawienia.

„Z tysiąca

młodych ludzi, którymi kierował, pisze on, nie znałem ani
jednego, któregobym nie ustrzegł od zepsucia przy dwu­
tygodniowej Komunji św.

Ci zaś nieliczni, których nie

można było utrzymać na uczciwej drodze, prawie wszyscy
musieli to przypisać zaniechaniu Sakramentów św. Z przy­
czyny, dla której poszli na zatracenie, zdaję sobie sprawę”.

Jan a również zachęcał O. Herkulan do regularnego, ty­
godniowego przyjmowania Sakramentów św., do czego
posłuszny młodzian stosował się sumiennie. Później, idąc
za radą swego kierownika, czytywał znakomite książeczki:

„Naśladowanie Chrystusa” Tomasza ä Kempis i „Walkę

duchowną” Scupolego. Książki te były mu dużą pomocą
i przez całe życie pozostały dlań ulubioną lekturą. Poza

obowiązkową nauką Jan poświęcał cały czas na kształce­
nie się w innych dziedzinach wiedzy. Szczególnie był za­
palony do sztuk pięknych, a specjalnie do rzeźbiarstwa

i malarstwa. Okazywał w tym kierunku wielkie zaintere­

sowanie, co mu się później jako biskupowi bardzo przy­
dało.

Na przechadzkach, które odbywał najchętniej sam,

(bo wtedy bez przeszkody podziwiał piękno natury) zdo­
był wielką znajomość przyrody. Bardzo chętnie poszuku­

jąc i zbierając botaniczne okazy, łączył przyjemne z po-
żytecznem, wytchnienie ciała z kształceniem ducha. Śliczne

widoki przyrody były dlań tak samo, jak dla św. Franci­

szka z Asyżu, Bernarda z Clairvaux i innych— ciągłą po­

budką do coraz serdeczniejszego uwielbiania i coraz g łę b ­
szego poznawania Stw órcy wszelkiego piękna.

J AN NEPOMUCEN T SCHIDE RER

239

W 18 roku życia Jan skończył z odznaczeniem prze­

pisane cztery semestry studjum filozoficznego. Teraz trze­
ba było zdecydow ać się na wybór stanu.

Od młodości

ciągle mawiał, że chce zostać księdzem. Ale w tym czasie
zaczęła go m ęczyć wielka trudność, która mocno dręczyła

jego niewinną dusze. Oto przestraszała go myśl, że jako k a­

płan będzie musiał zaznajomić się w konfesjonale z grze­

chem, owym potworem moralnym, który napawał go stale

wstrętem. Podwoił przeto modlitwy, rozważył wszystko
w świetle wiary i zwierzył się z temi trudnościami swemu s p o ­

wiednikowi. O. Herkulan, jako powiernik jego sumienia,

miał już dawno wyrobione zdanie o drodze, na której
Bóg chce mieć Jana. Widział odrazu, że przestrach przed
urzędem spowiednika ma źródło w niewinności młodzień­

ca, którego prześladuje sama myśl, że musi zetknąć się

ze szkaradą grzechu.

Dlatego odpowiedział mu z całym

spokojem, że są kapłani, którzy nie spełniają tego urzędu,
bo Kościół nie nakłada tego obowiązku na każdego bez
wyboru.

„O! wtedy, zawołał, nie mam żadnej trudności

i chcę zostać księdzem”.

T eologję można było studjować wówczas tylko w osła­

wionych józefińskich generalnych seminarjach.

Sw. Kle­

mens Hofbauer uważa je za duchowne domy karne, w któ­
rych odbierano przyszłym księżom wiarę, pobożność
chrześcijańską, szczere przywiązanie do Kościoła, nato­
miast zaś zaszczepiano jansenistowską pozorną pobożność
i najpokorniejszą służalczość dla urzędów państwowych.

Na życzenie rodziców rozpoczął i skończył Jan swe

studja teologiczne w Innsbrucku. Miało to tę korzyść, że
mógł u nich mieszkać i mieć na miejscu doradcę w O.

Herkulanie. Jak żadne sofistyczne metody nie były w sta­
nie zaćmić jego jasnego i bystrego umysłu na wydziale

filozoficznym, tak nie zaślepiło go fałszywe „O św iecenie”
na wydziale teologicznym!

240

JA N N E P O MUCEN TSCHIDERER

Po otrzymaniu święceń w lipcu 1800 r. został T sch i­

derer świętobliwym kapłanem.

W kilka dni po prymicjach nakazał mu O. Herkulan

zdać egzamin na spowiednika i zasiąść do konfesjonału.
Pokorny kapłan bez wahania poszedł za wskazówką kie­
rownika swej duszy, uznając w tem głos Boży. Jak b y
w nagrodę za to posłuszeńswo Tschiderer został znako­
mitym lekarzem dusz, poszukiwanym i cenionym przez
tysiące wiernych i sam zawsze cieszył się wewnętrznym

spokojem. Pobożny ten kapłan pracował najprzód 2 lata
jako pomocnik w parafji Lengmoos. W tym czasie odbył

podróż do Rzymu, gdzie papież Pius VII zamianował go

Protonotarjuszem apostolskim. Odznaczenie to tak T sch ide­

rer ukrywał przed światem, że dowiedziano się o niem
dopiero po jego śmierci. Po czteroletniej pracy w Unte-
rinn i u św. Pankracego, został profesorem Teologji Mo­
ralnej w Trydencie, gdzie pracował do 1810 r. Następnie
był proboszczem w Sarntheim i w Meranie. W r. 1826
został kanonikiem w Trydencie, w sześć lat potem bisku­
pem sufraganem w Brixen, w r. 1834 księciem biskupem
w Trydencie.

Wszędzie ceniono nadzwyczajnie tego po­

bożnego męża, bo też działalność jego była bardzo owocna.

Ja k żył, tak też i umarł świętobliwie dnia 3 grudnia

1860 r. Już w trzynaście lat po jego śmierci przedsięwzięto
pierwsze kroki jego procesu beatyfikacyjnego.